Piotr Fota, Analiza zróżnicowania przeciętnego zatrudnienia i

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae
Rok 15, Nr 1/2011
Wydział Zarządzania i Administracji
Uniwersytetu Humanistyczno – Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach
Zarządzanie i bezpieczeństwo
Piotr Fota1
ANALIZA ZRÓśNICOWANIA PRZECIĘTNEGO
ZATRUDNIENIA I PRZECIĘTNEGO
WYNAGRODZENIA BRUTTO W SEKTORACH:
PUBLICZNYM I PRYWATNYM W LUBLINIE
W LATACH 2003-2008
Wstęp
Celem niniejszego artykułu jest ukazanie, jak kształtowało się przeciętne zatrudnienie i przeciętne wynagrodzenie brutto w sektorach: publicznym i prywatnym w Lublinie, w latach 2003-2008. UmoŜliwi to sprawdzenie następujących tez:
1. przeciętne zatrudnienie było większe w sektorze publicznym;
2. przeciętne zatrudnienie rosło szybciej w sektorze publicznym;
3. przeciętne wynagrodzenie brutto rosło szybciej w sektorze publicznym;
4. przeciętne wynagrodzenie brutto było większe w sektorze publicznym;
5. przeciętne wynagrodzenie brutto rosło w obu sektorach.
Dane źródłowe oraz wyniki przedstawiono w tabelach i na wykresach. Wnioski
z analizy zaprezentowano w podsumowaniu.
Metodologia badań
Dla potrzeb badań konieczne było znalezienie danych statystycznych dotyczących przeciętnego zatrudnienia i przeciętnego wynagrodzenia w obu sektorach.
RóŜnicę w zatrudnieniu obliczono poprzez odjęcie ilości osób zatrudnionych
w sektorze prywatnym od ilości osób zatrudnionych w sektorze publicznym.
W podobny sposób obliczono róŜnicę w przeciętnym wynagrodzeniu brutto.
1
Mgr Piotr Fota, doktorant Wydziału Ekonomicznego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
w Lublinie.
299
Wskaźniki zmiany procentowej o podstawie łańcuchowej dla wymienionych wielkości w poszczególnych latach obliczono korzystając ze wzoru:
A − A0
v
∆A = 1
⋅ 100% .
A0
v
∆A to wskaźnik zmiany procentowej badanego zjawiska, A0 to jego wielkość
w roku poprzednim, A1 to jego wielkość w roku bieŜącym. RóŜnicę pomiędzy
przeciętnym wynagrodzeniem brutto w ujęciu procentowym obliczono według
wzoru na wskaźnik zmiany procentowej, przyjmując za zjawisko A0 przeciętne
wynagrodzenie w sektorze prywatnym a za A1 przeciętne wynagrodzenie w sektorze publicznym.
Sektor publiczny a sektor prywatny
Według definicji Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), sektorem publicznym nazywamy „ogół podmiotów gospodarki narodowej grupujących własność
państwową (Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych), własność jednostek
samorządu terytorialnego oraz ‘własność mieszaną’ z przewagą kapitału (mienia)
podmiotów sektora publicznego”2.
Sektor prywatny definiowany jest jako „ogół podmiotów gospodarki narodowej
grupujący własność prywatną krajową (osób fizycznych i pozostałych jednostek
prywatnych), własność zagraniczną (osób zagranicznych) oraz ‘własność mieszaną’ z przewagą kapitału (mienia) podmiotów sektora prywatnego. W przypadku
równego udziału kapitału publicznego (50% stanowi łączny udział własności:
Skarbu Państwa, państwowych osób prawnych, jednostek samorządu terytorialnego) i prywatnego (50% stanowi łączny udział własności: krajowych osób fizycznych, pozostałych krajowych jednostek prywatnych, osób zagranicznych) podmiot
gospodarki narodowej zaliczany jest do sektora prywatnego”3.
PowyŜsze rozróŜnienie jest niezbędne do zrozumienia przedmiotu badań oraz
ukazania, które podmioty są zaliczane do poszczególnych sektorów w opracowaniach statystycznych.
ZróŜnicowanie przeciętnego zatrudnienia w obu sektorach
Przeciętne zatrudnienie to „średnia wielkość zatrudnienia obliczona dla badanego okresu (np. miesiąca, kwartału, roku) na podstawie ewidencyjnego stanu
zatrudnienia, po wyłączeniu osób zatrudnionych za granicą i po przeliczeniu osób
niepełnozatrudnionych na pełnozatrudnione”4. Dane dotyczące tej wielkości ujmują tylko zatrudnionych na podstawie stosunku pracy5. Przed przystąpieniem do
http://www.stat.gov.pl/gus/definicje_ENG_HTML.htm?id=POJ-1593.htm (26.2.2011).
http://www.stat.gov.pl/gus/definicje_ENG_HTML.htm?id=POJ-1608.htm (26.2.2011).
4
Główny Urząd Statystyczny, Zasady Metodyczne Rynku Pracy i Wynagrodzeń, GUS, Dep. Pracy
i Warunków śycia, Warszawa 2008, s. 82 [online] http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus
/PUBL_Zasady_metodyczne_stat_rynku_pracy_i_wynagrodzen.pdf (26.2.2011).
5
Główny Urząd Statystyczny, Rocznik statystyczny województw 2004, GUS, Warszawa 2004, s. 41
oraz http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/lublin/ASSETS_09uwagi_ogolne_pow.pdf (26.2.2011).
2
3
300
analizy naleŜy odnotować, Ŝe dane statystyczne z lat: 2003, 2007 i 2008 nie
uwzględniają wielkości z mikroprzedsiębiorstw (podmiotów gospodarczych zatrudniających do 9 osób), fundacji, stowarzyszeń i innych organizacji, a dane
z okresu 2004-2006 dodatkowo pomijają gospodarstwa indywidualne w rolnictwie. Z kolei wielkości z sektora publicznego w tym samym okresie uwzględniały
wszystkie podmioty, niezaleŜnie od ilości zatrudnionych6. Mając powyŜsze wiadomości, moŜemy przejść do analizy przeciętnego zatrudnienia w sektorach: publicznym i prywatnym w Lublinie.
W tabeli 1. przedstawiono: przeciętny poziom zatrudnienia w obu sektorach,
róŜnice pomiędzy tymi wielkościami oraz ich wskaźniki zmiany procentowej.
Tabela 1. Przeciętne zatrudnienie w sektorach: publicznym i prywatnym w Lublinie w latach 2003-2008.
Rok
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Sektor publiczny
Zatrudnienie
Wskaźnik zmia[osoby]
ny procentowej
[%]
54 667
×
55 885
2,2280
57 720
3,2835
58 265
0,9442
58 481
0,3707
57 118
-2,3307
Sektor prywatny
Zatrudnienie Wskaźnik zmia[osoby]
ny procentowej
[%]
44 107
×
43 710
-0,9001
45 063
3,0954
45 850
1,7464
51 032
11,3021
57 915
13,4876
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS,
http://www.stat.gov.pl/lublin/10_PLK_HTML.htm (26.2.2011).
RóŜnica w
zatrudnieniu
[osoby]
10 560
12 175
12 657
12 415
7 449
-797
Z danych zawartych w tabeli 1. widać, Ŝe przeciętne zatrudnienie w sektorze
publicznym, w latach 2003-2007, było większe niŜ w sektorze prywatnym. Największa róŜnica istniała w latach 2004-2006, a jej wartość wahała się w przedziale
od 12175 do 12657 osób. Natomiast w roku 2008, liczba miejsc pracy w sektorze
prywatnym była większa niŜ w sektorze publicznym o 797. PowyŜsze zaleŜności
widać wyraźniej na wykresie 1.
Dane zawarte w tabeli 1. wskazują, Ŝe w roku 2004 nastąpił spadek zatrudnienia w sektorze prywatnym o 0,9001%, w porównaniu z rokiem 2003. Natomiast
w sektorze publicznym widoczny jest przyrost miejsc pracy w latach 2004 i 2005,
przy czym w tym ostatnim roku był on niewiele większy niŜ w sektorze prywatnym (3,2835% wobec 3,0954%). W oparciu o wielkości z 2006 roku zauwaŜamy,
Ŝe przyrost zatrudnienia w sektorze prywatnym był prawie dwukrotnie większy
w porównaniu z przyrostem w sektorze publicznym (1,7464% wobec 0,9442%).
Zatrudnienie w sektorze publicznym w latach 2006 i 2007 rosło coraz wolniej
(odpowiednio o 0,9442% i 0,3707%), aby zmniejszyć się w 2008 roku o 2,3307%.
Z kolei w sektorze prywatnym, w latach 2007-2008, nastąpił stosunkowo duŜy
przyrost miejsc pracy (o 11,3021% w 2007 i o 13,4876% w 2008). Ponadto,
6
http://www.stat.gov.pl/lublin/10_PLK_HTML.htm (26.2.2011).
301
w roku 2007, był on ponad trzydziestokrotnie większy niŜ w sektorze publicznym
(11,3021% wobec 0,3707%). PowyŜsze zaleŜności są bardzo dobrze widoczne
w postaci graficznej na wykresie 2.
70 000
Przeciętne zatrudnienie [osoby]
60 000
50 000
sektor publiczny
40 000
sektor pry watny
30 000
róŜnica w przeciętny m zatrudnieniu w
obu sektorach
20 000
10 000
-10 000
2003
2004
2005
Rok
2006
2007
2008
Wykres 1. Przeciętne zatrudnienie w Lublinie w sektorach: publicznym i prywatnym, oraz róŜnice tych wielkości w latach 2003-2008.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
16%
14%
12%
Zmiana procentowa
10%
8%
sektor publiczny
6%
sektor pry watny
4%
2%
0%
-2%
-4%
2004
2005
2006
Rok
2007
2008
Wykres 2. Zmiana procentowa zatrudnienia w sektorach: publicznym i prywatnym
w Lublinie w latach 2004-2008.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
302
ZróŜnicowanie przeciętnego wynagrodzenia brutto w obu sektorach
Według definicji Głównego Urzędu Statystycznego, wynagrodzenia „obejmują
wypłaty pienięŜne, wypłacane pracownikom lub innym osobom fizycznym, stanowiące wydatki ponoszone przez pracodawców na opłacenie wykonywanej pracy
(…), niezaleŜnie od źródeł ich finansowania (ze środków własnych lub refundowanych) oraz bez względu na podstawę stosunku pracy bądź innego stosunku
prawnego lub czynności prawnej, na podstawie których jest świadczona praca lub
pełniona słuŜba.”7 Przeciętne nominalne wynagrodzenie przypadające na jednego
zatrudnionego w skali miesiąca oblicza się uwzględniając:
− „wynagrodzenia osobowe, bez wynagrodzeń osób wykonujących pracę nakładczą oraz uczniów, a takŜe osób zatrudnionych za granicą,
− wypłaty z tytułu udziału w zysku i w nadwyŜce bilansowej w spółdzielniach,
− dodatkowe wynagrodzenia roczne dla pracowników jednostek sfery budŜetowej,
− honoraria wypłacone niektórym grupom pracowników za prace wynikające
z umowy o pracę, np. dziennikarzom, realizatorom filmów, programów radiowych i telewizyjnych.”8
Posiadając te wiadomości, moŜemy przejść do analizy przeciętnego wynagrodzenia brutto w sektorach: publicznym i prywatnym.
W tabeli 2. przedstawiono przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w obu
sektorach oraz wskaźniki zmiany procentowej tych wielkości.
Tabela 2. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorach: publicznym i
prywatnym w Lublinie w latach 2003-2008.
Rok
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Sektor publiczny
Przeciętne wynagroWskaźnik zmiany
dzenie brutto [zł]
procentowej [%]
2 336,22
2 509,26
2 654,36
2 812,73
3 037,44
3 415,49
×
7,4068
5,7826
5,9664
7,9890
12,4463
Sektor prywatny
Przeciętne wynaWskaźnik zmiany
grodzenie brutto
procentowej [%]
[zł]
2 048,70
×
2 085,19
1,7811
2 118,05
1,5759
2 206,68
4,1845
2 448,15
10,9427
2 742,98
12,0430
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS,
http://www.stat.gov.pl/lublin/10_PLK_HTML.htm (26.2.2011).
7
8
Główny Urząd Statystyczny, Zasady Metodyczne Rynku Pracy i Wynagrodzeń, op.cit., s. 75
[online] http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_Zasady_metodyczne_stat_rynku_pracy_
i_wynagrodzen.pdf (26.2.2011).
Główny Urząd Statystyczny, Rocznik statystyczny województw 2004, op.cit., s. 46 oraz
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/lublin/ASSETS_09uwagi_ogolne_pow.pdf (26.2.2011).
303
Dane zawarte w tabeli 2. wskazują, Ŝe w badanym okresie, z wyjątkiem roku
2007, roczny przyrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w sektorze publicznym był większy niŜ w sektorze prywatnym. W latach 2004 i 2005 był
on około czterokrotnie większy (odpowiednio o 7,4068% wobec 1,7811%,
i 5,7826% wobec 1,5759%). Przyspieszony wzrost przeciętnego wynagrodzenia
w sektorze prywatnym pojawił się w 2006 roku, ale nadal był mniejszy niŜ w sektorze publicznym. Jedynie w 2007 roku było odwrotnie, wzrost przeciętnego wynagrodzenia w sektorze prywatnym był większy niŜ w sektorze publicznym
(10,9427% wobec 7,9890%). Natomiast w roku 2008, dodatnia zmiana wynagrodzenia w sektorze publicznym była większa niŜ w sektorze prywatnym
(12, 4463% wobec 12,0430%). Opisane zaleŜności przedstawiono na wykresie 3.
14%
12%
Zmiana procentowa
10%
8%
sektor publiczny
sektor pry watny
6%
4%
2%
0%
2004
2005
2006
Rok
2007
2008
Wykres 3. Zmiana procentowa wynagrodzenia brutto w sektorach: publicznym
i prywatnym w Lublinie w latach 2004-2008.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Na podstawie danych zawartych w tabeli 2. widać teŜ, Ŝe przeciętne wynagrodzenie w sektorze publicznym było większe niŜ w sektorze prywatnym w całym
badanym okresie, co zostało zilustrowane na wykresie 4. RóŜnica pomiędzy wielkością wynagrodzenia w obu sektorach, takŜe w ujęciu procentowym, oraz wskaźniki zmiany procentowej tej róŜnicy zostały przedstawione w tabeli 3.
304
Tabela 3. RóŜnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem brutto w sektorach:
publicznym i prywatnym w Lublinie w latach 2003-2008.
Rok
RóŜnica w przeciętnym
wynagrodzeniu brutto w
obu sektorach
[zł]
287,52
424,07
536,31
606,05
589,29
672,51
2003
2004
2005
2006
2007
2008
RóŜnica w przeciętnym
wynagrodzeniu brutto w
obu sektorach w ujęciu
procentowym [%]
14,0343
20,3372
25,3209
27,4643
24,0708
24,5175
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS,
http://www.stat.gov.pl/lublin/10_PLK_HTML.htm (26.2.2011).
Wskaźnik zmiany procentowej róŜnicy [%]
×
47,4923
26,4673
13,0037
-2,7654
14,1221
Dane z tabeli 3. wskazują, Ŝe w 2003 roku róŜnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w sektorze publicznym a prywatnym sięgała 287,52 zł. W roku
2004 wynosiła ona 424,07 zł, a w 2005 roku 536,31 zł. W roku 2006 róŜnica ta
wzrosła do 606,05 zł, a w 2007 spadła do 589,29 zł. Jej ponowny wzrost odnotowano w 2008 roku. Równała się ona wtedy 672,51 zł. Opisane zaleŜności przedstawiono na wykresie 4.
4000
Przeciętne wynagrodzenie [zł]
3500
3000
sektor publiczny
2500
sektor pry watny
2000
róŜnica w przeciętny m
wy nagrodzeniu w obu sektorach
1500
1000
500
0
2003
2004
2005
Rok
2006
2007
2008
Wykres 4. Przeciętne wynagrodzenie brutto w sektorach: publicznym i prywatnym
w Lublinie oraz róŜnice pomiędzy nimi w latach 2003-2008.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.
305
Przechodząc do analizy róŜnic w przeciętnym wynagrodzeniu brutto w ujęciu
procentowym zaobserwować moŜna, iŜ w roku 2003 przeciętne wynagrodzenie w
sektorze publicznym było wyŜsze o 14,0343%. W 2004 roku osoby pracujące w
tym sektorze uzyskiwały płace przeciętnie o 20,3372% większe niŜ w sektorze
prywatnym. W kolejnym roku zróŜnicowanie to wynosiło 25,3209%, zaś w 2006
roku aŜ 27,4643%. W roku 2007 róŜnica względna pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w sektorze publicznym a prywatnym była równa 24,0708%, a w 2008
roku wynosiła ona 24,5175%.
Dane zawarte w tabeli 3. wskazują równieŜ, Ŝe róŜnica pomiędzy przeciętnym
wynagrodzeniem w sektorze publicznym a prywatnym (z wyjątkiem 2007 roku)
rosła w badanym okresie. Jej największy przyrost nastąpił na przełomie lat 2003
i 2004, i wyniósł on 47,4923%. W kolejnych dwóch latach zróŜnicowanie wzrosło
o: 26,4673% w 2005 i 13,0037% w 2006 roku. W roku 2007 róŜnica pomiędzy
przeciętnym wynagrodzeniem w obu sektorach zmalała o 2,7654% w stosunku do
roku poprzedniego, aby w roku 2008 znowu wzrosnąć o 14,1221%.
Podsumowanie
Celem niniejszego artykułu było ukazanie, jak kształtowało się przeciętne zatrudnienie i przeciętne wynagrodzenie brutto w sektorach: publicznym i prywatnym w Lublinie, w latach 2003-2008.
Analiza danych Głównego Urzędu Statystycznego wykazała, Ŝe przeciętne zatrudnienie w sektorze publicznym, z wyjątkiem 2008 roku, było większe niŜ
w sektorze prywatnym. Widzimy jednak wyraźną tendencję wzrostową tego zjawiska w sektorze prywatnym od roku 2005, co doprowadziło do większego zatrudnienia w tym sektorze w roku 2008. Wyniki badań pozwalają równieŜ stwierdzić, Ŝe w latach 2004-2005 nastąpił szybszy przyrost zatrudnienia w sektorze
publicznym, a w latach 2006-2008, przyrost miejsc pracy był bardziej dynamiczny
w sektorze prywatnym. Rezultaty analizy wskazują teŜ, Ŝe w badanym okresie
występował spadkowy trend przyrostu zatrudnienia w sektorze publicznym i jego
tendencja wzrostowa w sektorze prywatnym.
W badanym okresie, z wyjątkiem roku 2007, wzrost przeciętnego wynagrodzenia brutto w sektorze publicznym był większy niŜ w sektorze prywatnym. Zjawisko to było szczególnie widoczne w latach 2004-2006. Odwrotna zaleŜność nastąpiła w roku 2007, a w 2008 roku tempo wzrostu w obu sektorach prawie się zrównało. Kolejnym przedmiotem badań był wskaźnik zmiany procentowej przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto, którego tendencja wzrostowa zauwaŜalna
jest od 2005 roku. Analiza danych statystycznych dotyczyła równieŜ przeciętnego
wynagrodzenia brutto. Wykazała ona, Ŝe średnie płace brutto w sektorze publicznym były większe niŜ w sektorze prywatnym w całym badanym okresie. RóŜnica
ta była najmniejsza w 2003 roku, a jej trend wzrostowy widoczny jest w następnych latach. Wielkości odnoszące się do przeciętnego wynagrodzenia brutto pozwalają zauwaŜyć, Ŝe zjawisko to rosło w obu sektorach w badanym okresie.
306
Podsumowując, nie moŜna stwierdzić, Ŝe zatrudnienie w Lublinie w latach
2003-2008 było większe w sektorze publicznym, gdyŜ w ostatnim roku badanego
okresu sektor prywatny zatrudniał więcej osób. Analiza wykazała równieŜ, Ŝe
przyrost zatrudnienia w sektorze publicznym nie zawsze był szybszy, a wzrost
przeciętnego wynagrodzenia bardziej dynamiczny. Oznacza to, Ŝe pierwsze trzy
tezy są fałszywe. Natomiast prawdziwości czwartej i piątej tezy dowodzą badania,
których wyniki pokazują, Ŝe przeciętne wynagrodzenie brutto było większe
w sektorze publicznym, oraz Ŝe rosło ono w obu sektorach w badanym okresie.
Bibliografia:
1.
2.
3.
4.
5.
Główny Urząd Statystyczny, Rocznik statystyczny województw 2004, GUS, Warszawa
2004.
Główny Urząd Statystyczny, Zasady Metodyczne Rynku Pracy i Wynagrodzeń, GUS,
Dep. Pracy i Warunków śycia, Warszawa 2008. [online] http://www.stat.gov.pl/cps
/rde/xbcr/gus/PUBL_Zasady_metodyczne_stat_rynku_pracy_i_wynagrodzen.pdf
(26.2.2011)
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/lublin/ASSETS_09uwagi_ogolne_pow.pdf
(26.2.2011)
http://www.stat.gov.pl/gus/definicje (26.2.2011).
http://www.stat.gov.pl/lublin/10_PLK_HTML.htm (26.2.2011).
Abstrakt
Artykuł ma na celu ukazanie, jak kształtowało się przeciętne zatrudnienie
i przeciętne wynagrodzenie brutto w sektorach: publicznym i prywatnym w Lublinie, w latach 2003-2008.
We wstępie postawiono tezy, które sprawdzono analizując wybrane zjawiska.
W dalszej części pracy scharakteryzowano metodologię badań oraz przytoczono
sposób definiowania przez Główny Urząd Statystyczny: obu sektorów, przeciętnego zatrudnienia i przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto. Wnioski
z analizy przedstawiono w podsumowaniu.
Analysis of the Differentiation of the Average Paid Employment and Average
Gross Salaries in the Public and Private Sectors of Lublin in the Years 20032008
The purpose of this article is to show how the average paid employment and
average gross salaries changed in the public and private sectors of Lublin in the
years 2003-2008.
The introduction consists of theses which were checked by analyzing chosen
phenomena. Next, the author describes the research methodology, and quotes how
the Central Statistical Office in Poland defines: both sectors, the average paid employment and the average gross monthly payment. Conclusions from the analysis
are given in the summary.
MBA Piotr Fota, Maria Curie-Skłodowska University in Lublin.
307