luty/marzec 2 0 0 4 luty /marzec 2 0 0 4 Procesy planistyczne w

Transkrypt

49
Procesy planistyczne w Warszawie
Wystawy
Jasna Strza∏kowska-Ryszka – Akwarele
Seminaria i konferencje
Jak osiàgnàç ∏ad przestrzenny i wysokà jakoÊç przestrzeni
publicznej na Placu Defilad i Placu Pi∏sudskiego w Warszawie?
Spotkania
Sprawy cz∏onkowskie
Sekcja Architektury Krajobrazu
Procesy planistyczne w Warszawie
Nowy ustrój Warszawy przywracajàcy jej po latach rozbicia gminno-dzielnicowego status miasta daje wreszcie mo˝liwoÊç ca∏oÊciowego planowania
stolicy. W∏adze miasta przystàpi∏y do prac nad dokumentem planistycznym,
który ma okreÊliç jej polityk´ przestrzennà, co – miejmy nadziej´ – pozwoli
odwróciç niekorzystne kierunki zmian w przestrzeni Warszawy i powstrzymaç post´pujàcà degradacj´ tych wartoÊci, których ochrona powinna byç
priorytetem w dzia∏aniach samorzàdu sto∏ecznego.
Nasze Êrodowisko powinno nie tylko monitorowaç te dzia∏ania, ale tak˝e mo˝liwie aktywnie w nich uczestniczyç. Przekazana prezydentowi
Kaczyƒskiemu rok temu lista wybranych obiektów architektury wspó∏czesnej i za∏o˝eƒ urbanistycznych zrealizowanych w latach 1945-1981
postulowanych do objćia ochronà, przygotowana przez Komisj´ OW
SARP ds. Ochrony Dziedzictwa Kulturowego w dziedzinie architektury
i urbanistyki, jest przyk∏adem takich dzia∏aƒ. Ostatnio przedstawiliÊmy
Naczelnemu Architektowi Miasta przyj´te uchwa∏à Zarzàdu OW 26 lutego br. wnioski naszego Êrodowiska do studium uwarunkowaƒ i kierunków
zagospodarowania przestrzennego, których roboczà wersj´ zaprezentowano podczas konferencji nt. wp∏ywu uwarunkowaƒ ustrojowych i prawnych
na jakoÊç i kszta∏towanie architektury oraz ∏adu przestrzennego w Warszawie. Upublicznienie procesów planistycznych w naszym mieÊcie jest jednym z najwa˝niejszych z tych wniosków.
Mamy nadziej´, ˝e publiczna i fachowa dyskusja nad istotnymi problemami
warszawskiej architektury i urbanistyki b´dzie skutkowaç lepszymi decyzjami w∏adz samorzàdowych Warszawy w tych wa˝nych dla naszego miasta dziedzinach.
Oby takie decyzje i ich skutki by∏y widoczne ju˝ w tym roku!
Grzegorz Buczek, architekt
Wiceprezes Oddzia∏u Warszawskiego SARP ds. zewn´trznych
Zapraszamy na seminarium
Kanadyjskie powlekane elementy dekoracyjne
fasad i wn´trz budynków mieszkalnych,
wysokich i handlowych, renowacji obiektów
zabytkowych
OW SARP, 16 marca 2004, godz. 10.30
wystawy
Jasna Strzałkowska-Ryszka
– Akwarele
Architekt z wykszta∏cenia, malarka z zami∏owania, Kole˝anka Jasna
zawiesi∏a swoje akwarele w saloniku wystawowym SARP w okresie
przedÊwiàtecznym – dajàc naszym
oczom prawdziwe prezenty.
Konwencja malarska, której podlegajà malujàcy architekci zrzeszeni w
Kole Plener, w wi´kszoÊci absolwenci warszawskiego Wydzia∏u Architektury, jest stylistykà realistycznà.
ZostaliÊmy nauczeni szacunku dla
formy, uczuleni na detal i rysunkowe
relacje w porzàdkach i g∏´biach perspektywy. Nasz nauczyciel i mistrz,
profesor Zygmunt Kamiƒski, by∏ or´downikiem prawid∏owoÊci kszta∏tu,
wnikliwym tropicielem szczegó∏u.
W plenerowych dzia∏aniach twórczych u˝ywa∏ lornetki, aby nie uroniç
niczego, co wa˝ne dla autentycznego
odbioru rzeczy.
Bohaterka grudniowego1 wernisa˝u,
Jasna, prezentuje swoistà filozofi´
i podporzàdkowywuje temu swój
warsztat. Nie jest skr´powana wy˝ej wymienionymi pryncypiami.
Operuje rozleg∏ym, indywidualnym
widzeniem. Nie goni za atrakcjà sytuacji czy obiektu. Sama je sobie
stwarza, a Jej zasób pomys∏ów jest
rozleg∏y jak sam horyzont. Czuje
si´ dobrze na przedpolu pracowni poÊród bry∏ nieobrobionego do
koƒca kamienia czy w jej wn´trzu,
w szpalerach zastyg∏ych figur
▲
Z powodu ograniczonej liczby miejsc prosimy o potwierdzenie przyjćia
zaproszenia: tel./fax 612 47 17 lub e-mail: [email protected]
luty
luty/marzec
/ marzec 2004
Konkursy
Pomnik Generała Stefana Grota-Roweckiego
Hala sportowa wraz z modernizacjà zespołu szkół nr 2
w Konstancinie-Jeziornej
www.warszawa.sarp.org.pl
1
konkursy
Pomnik Generała
Stefana Grota-Roweckiego w Warszawie
pozostawionych w smutku po zmar∏ym m´˝u, artyÊcie
rzeêbiarzu. Wybiega w przestrzeƒ rozleg∏ych krajobrazów, zamykajàc je w poetyckim kadrze niedos∏ownoÊci.
Nie czyha na s∏oƒce i kontrast cienia, lecz proponuje pejza˝ Êwietlisty we wszystkich aspektach, wykreowujàc
zachwyt nad Êwiat∏em w jego codziennoÊci.
Wydawaç si´ mo˝e, ˝e do tych akwarelowych obrazów
i zbudowanych mokrymi plamami nastrojów u˝ywa tylko sobie znanej mikstury, jakiejÊ niedost´pnej wody. Mo˝e
czerpanej z g∏´bi w∏asnym sposobem, oligoceƒskiej, mo˝e
przywiezionej prosto z górskich potoków, êródlanej, a na
pewno uÊwićonej w∏asnym talentem.
Kiedy spotykamy si´ na dorocznej, poplenerowej wystawie naszego Ko∏a, wieszam swoje obrazy w dobrym samopoczuciu. Lecz gdy ruszam w obchód, aby podglàdnàç
konkurencj´, tu i ówdzie trac´ pewnoÊç siebie; przy pracach Jasnej jestem jej prawie pozbawiony. Ten Êwiat subtelnych zestawieƒ barwnych w obszernej aureoli, owe
mgielne misterium sà jedynie dost´pne dla nielicznych
malujàcych.
Wielka szkoda, ˝e jako wieloletni, generalny projektant
metra nie zostawi∏a nam wszystkim, warszawiakom
i przyjezdnym, choçby jednej stacji we w∏asnej intelektualnej stylistyce, gdzie przemys∏owe, ch∏odne Êciany
mog∏yby byç zamienione na Jej krajobrazy, wprowadzajàce
w te ludne podziemia namiastk´ urody tajemnych ogrodów. Chocia˝by tak, jak uczyni∏ to swoimi witra˝ami
Marc Chagall w gotyckich wn´trzach katedry we francuskim Metz2.
W∏odzimierz Karczmarzyk
1
2
2
Wystawa w OW SARP – grudzieƒ 2003
Fragmenty przemówienia na zebraniu Ko∏a Plener 9 grudnia 2003 r.
Zarzàd Oddziału Warszawskiego SARP, działajàc na zamówienie Âwiatowego Zwiàzku ˚ołnierzy AK, ogłasza
z dniem 23 lutego 2004 roku konkurs SARP nr 929
otwarty, ogólnopolski, realizacyjny, jednoetapowy, nieograniczony na koncepcj´ pomnika Generała Stefana
Grota-Roweckiego w Warszawie.
Koszt kompletu materiałów konkursowych wynosi 100 zł.
Pełne warunki konkursu do nabycia w biurze OW SARP
w godz. 9.30-15.30 lub za zaliczeniem pocztowym przesłane na adres zamawiajàcego.
Termin składania prac w siedzibie OW SARP w dniu
21 czerwca 2004 r. w godz. 16.00-19.00.
Nagrody:
I nagroda – 15 000 zł;
II nagroda – 10 000 zł;
III nagroda – 5 000 zł.
Kryteria oceny prac konkursowych:
– ZgodnoÊç projektu z wytycznymi niniejszych warunków.
– TrafnoÊç tworzenia formy plastycznej w istniejàcym
kontekÊcie architektoniczno-urbanistycznym.
– AtrakcyjnoÊç ideowa i wizualna przedstawionego
projektu.
– ZgodnoÊç projektu z obowiàzujàcymi przepisami
i normami.
– TrwałoÊç projektowanych elementów.
– Ekonomika rozwiàzaƒ, koszty.
Sekretarzem organizacyjnym konkursu jest kol. arch.
krajobrazu Marek Szeniawski, tel. 0-609 20 50 53.
Hala sportowa wraz z modernizacjà
zespołu szkół nr 2
w Konstancinie-Jeziornej
Oddział Warszawskiego SARP działajàc w imieniu Organizatora: Urz´du Miasta i Gminy Konstancin-Jeziorna,
ogłosił jednoetapowy, otwarty, realizacyjny konkurs na
wykonanie koncepcji architektonicznej hali sportowej wraz z modernizacjà zespołu szkół nr 2 w Konstancinie-Jeziornej przy ul. ˚eromskiego 15.
Sekretarzem organizacyjnym konkursu jest kol. arch. kraj.
Marek Szeniawski, tel. 0-609 20 50 53.
Warunki konkursu w cenie 150 zł mo˝na nabyç w biurze OW w godz. 9.30-15.30 lub otrzymaç za zaliczeniem
pocztowym na podstawie przesłanego zamówienia.
Karty identyfikacyjne nale˝y składaç w biurze Oddziału Warszawskiego SARP do 29 marca 2004 r. do godz.
16.00; prace konkursowe – 21 maja 2004 r. w godz. 9.0015.00.
Sàd Konkursowy przyzna nast´pujàce nagrody:
I nagrod´ – 12 000 zł;
II nagrod´ – 8 000 zł;
III nagrod´ – 5 000 zł.
W składzie zespołu autorskiego musi znajdowaç si´ osoba b´dàca członkiem Okr´gowej Izby Architektów.
Szczegółowe okreÊlenie wymagaƒ, jakie muszà spełniaç
uczestnicy konkursu, zawierajà warunki konkursu. ■
spotkania
Spotkania Klubu “Woluta”
marzec 2004
10.03.2004
Budowa KoÊcioła OpatrznoÊci Bo˝ej
w Warszawie, przedstawi prof. Józef Sieczkowski
17.03.2004
PrzyszłoÊç według ekspertów, przedstawi prof. Jacek Nowicki
21.03.2004
System transportowy Warszawy –
chaos czy porzàdek?, przedstawi prof.
Wojciech Suchorzewski
Imprezy klubowe odbywajà si´ w ka˝dà Êrod´
o godz. 17.00 w sali kominkowej na I pi´trze
siedziby SARP przy ul. Foksal 2 w Warszawie.
Organizatorzy z góry przepraszajà GoÊci za
ewentualne zmiany w programie z przyczyn
od nich niezaleznych.
Kierownik Klubu: arch. Jasna Strza∏kowska-Ryszka, tel. SARP 826 39 31, tel. dom. 641 27 74
sprawy
cz∏onkowskie
Sekcja Architektury
Krajobrazu
W zwiàzku z ponadpółrocznà ju˝
obecnoÊcià nowego Zarzàdu Sekcji w
strukturach OW SARP chcielibyÊmy
przedstawiç Wam krótkie sprawozdanie z prac i projektów Zarzàdu.
Na wst´pie najwa˝niejsza chyba sprawa dla naszego Êrodowiska: uprawnienia zawodowe. Podj´te zostały
działania zmierzajàce do konsolidacji
Êrodowiska architektów krajobrazu
i stworzenia silnego lobbingu w walce o umocowanie prawne wykonywania zawodu. Naszym zdaniem jest
to podstawowy warunek osiàgnićia
tego celu oraz powa˝nego traktowania architektury krajobrazu w Polsce
zarówno przez władz´ ustawodawczà
i administracyjnà, jak i inne Êrodowiska zawodowe zwiàzane z szeroko pojmowanà działalnoÊcià architekta krajobrazu. W zwiàzku z tymi
potrzebami podj´tà została współpraca z architektami krajobrazu skupionymi w warszawskim SITO NOT.
Wspólnie uchwalono stworzenie grup
roboczych, których praca zwiàzana
b´dzie ze sprawà uprawnieƒ dla
zawodu architekta krajobrazu oraz
innych niezb´dnych działaƒ dla prawidłowego funkcjonowania tego
zawodu w Polsce (…). Swoje poparcie i ch´ç współpracy wyraziły tak˝e
4
uczelnie kształcàce architektów krajobrazu, oraz TUP, Rada Ogrodów
i architekci krajobrazu z całego kraju
(…). W planach mamy przygotowanie standardów dokumentacji projektowej w dziedzinie architektura krajobrazu (…) stanowiàcych pierwszy
krok do normalizacji rynku pracy oraz
ujednolicenia takiej dokumentacji.
Trwajà rozmowy w sprawie nadania nam uprawnieƒ w specjalnoÊci
architektura krajobrazu. W naszym
imieniu wyst´puje kol. arch. Grzegorz Chodkowski odpowiedzialny
za sprawy legislacji w SARP.
W zwiàzku z wejÊciem do Unii Europejskiej staniemy si´ członkiem pełnoprawnym EFLA. Zwiàzane z tym
jest podniesienie naszej opłaty członkowskiej (…) i tu apel do wszystkich
członków Sekcji. Prosimy o uregulowanie składek w OW SARP, pomo˝e
nam to w ubieganiu si´ o wy˝szy
bud˝et Sekcji – planujemy wydatki
na opłaty skadek w EFLA, IFLA, organizacj´ seminarium i wystawy,
rozbudow´ strony internetowej Sekcji
z własnym adresem e-mail oraz prac´
grup roboczych ds. uprawnieƒ i prawidłowego funkcjonowania zawodu
w kraju. Planowana strona internetowa powinna pojawiç si´ pod koniec
kwietnia (…). Mamy nadziej´, ˝e stanie si´ ona portalem architektury krajobrazu o zasi´gu ogólnopolskim (…).
Kol. Mirosław Sztuka z poparciem
zarzàdu Sekcji AK OW SARP został
członkiem obserwatorem w programie European Union Monitoring Project (…). Program ma na celu opracowanie metod aktywnego oddziaływania i współpracy z organami
UE w sprawach dotyczàcych profesji
oraz utworzenie sposobów komunikowania problemów istotnych dla architektury krajobrazu. B´dzie to program uzupełniajàcy działania podejmowane przez EFLA w stosunku do
UE i koordynowany z działaniami
organizacji zawodowych architektów, urbanistów, planistów.
Z przyjemnoÊcià chcielibyÊmy poinformowaç tak˝e o du˝ym zainteresowaniu przynale˝noÊcià do Sekcji młodych architektów krajobrazu, jak równie˝ tych o wi´kszym sta˝u pracy
w zawodzie (…), których serdecznie
witamy w naszym gronie.
Wszystkich ch´tnych do wstàpienia
do Sekcji zapraszamy do kontaktu
z Zarzàdem.
Ze Êwiata: Interesujàcym przedsi´wzićiem jest budowany na terenach
starego portu rzecznego w Strasburgu
we Francji “Park Dwóch Brzegów”. Jest
to projekt niemiecko-francuski (…).
W pierwszym roku istnienia Parku
(2004) władze francuskie i niemieckie planujà całoroczny “Festival de
Deux Rives” – “Festiwal dwóch brzegów”. Po stronie niemieckiej odb´dzie
si´ wielomiesićzna regionalna wystawa ogrodnicza. Jego cz´Êcià b´dzie
tak˝e 12 pokazowych ogrodów, ‘Jardins Ephemere’ (…). Członkowi Sekcji
Architektury Krajobrazu OW SARP
kol. kol. Dorota Rudawa i Mirosław
Sztuka, jako jeden z nielicznych zespołów spoza Francji i Niemiec, zostali
zaproszeni do zaprojektowania jednego z ogrodów pokazowych. Otwarcie
Parku: 23.04.2004. Wićej informacji:
www.festivaldesdeuxrives.fr.
Osoby zainteresowane aktywnym
włàczeniem si´ w prace Sekcji oraz pytania prosimy przesyłaç na tymczasowy adres kontaktowy e-mail: sekcja.
[email protected] lub sekcja.arch.kraj@
aster.pl lub kontaktowaç si´ z: Rafałem Mroczkowskim – 604 440208,
lub Dorotà Rudawà – 602 190741.
Zarzàd Sekcji Architektury Krajobrazu
OW SARP
po˝egnania
Stanis∏aw Szeptycki
ur. 5.11.1919 – zm.
Zbigniew Dominko
ur. 22.06.1926 – zm. 23.06.2003
Tadeusz Majewski
ur. 4.01.1912 – zm. 24.01.2004
Zbigniew Olszewski
ur. 17.11.1923 – zm. 2.02.2004
Architekt warszawski i mazowiecki
Informacje OW SARP
ISSN 1425-6894
OW SARP, 00-950 Warszawa, ul. Foksal 2
tel. (22) 8267439, 8278710, fax 8267456
e-mail: [email protected]
kanon
Agnieszka Tratkiewicz-Nawrocka
04-302 Warszawa, ul. Osowska 27/1
tel. (22) 6124717, fax 6124716
e-mail: [email protected]
fot. P. ¸ucenko
Odpowiedzi i wnioski
26 stycznia 2004 r.
S∏awomir Gzell
PLAC DEFILAD
– Z PLANEM CZY BEZ PLANU
1. Wst´p
Co zrobiç z Placem Defilad – cz´Êcià
Centralnego Rejonu Warszawy – jak
obszar zawierajàcy Plac Defilad nazwa∏a Rada Gminy Warszawa Centrum w swojej uchwale Nr 529/LI/97
z 3 lipca 1997 r., zlecajàc, poprzez Prezydenta m.st. Warszawy, przygotowanie projektu miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego dla
CRW zespo∏owi w sk∏adzie: Bart∏omiej Bie∏yszew, Andrzej Fabierkiewicz,
Andrzej Skopiƒski.
Znaczna d∏ugoÊç tytu∏u seminarium
(zapytania w∏aÊciwie) ma znaczenie symboliczne – powiada o rozciàgajàcych si´ w czasie przygotowaniach
do rozpoczćia inwestowania na Placu
Defilad (inwestowania w sensie wejÊcia
na teren koparek, przy czym chodzi tu
o inwestowanie inne ni˝ stawianie
kompromitujàcych Warszaw´ handlowych hangarów). RównoczeÊnie gramatyczna poprawnoÊç zdania zak∏ada, ˝e procesy przygotowawcze inwestycji sà na tyle zgodne z literà prawa,
˝e nic nikomu zarzuciç nie mo˝na.
Natomiast jego forma pytajàca, to
zwrócenie si´ o porad´, które symbolizuje pewnà bezradnoÊç, nieumiej´tnoÊç, mo˝e brak wiary, jakimi popisujemy si´ przed zdumionym Êwiatem,
czekajàcym na wype∏nienie gigantycznej dziury w centrum Warszawy.
Mo˝e zresztà nikt si´ nie zdumiewa
i nie czeka? Mo˝e z punktu widzenia
Berlina, Pragi, Budapesztu itd. jest dobrze, ˝e na Placu Defilad nie dzieje si´
nic, co by zagra˝a∏o interesom wymienionych miast w konkurencyjnym
wyÊcigu do inwestorskich pieni´dzy.
Budowa Centralnej Dzielnicy Biznesu
(Central Business District), uwa˝ana
jest dziÊ w normalnym, du˝ym mieÊcie za niezb´dny warunek ekonomicznego rozwoju miasta. Kiedy patrzymy
na Plac Defilad, to wydaje si´, ˝e opinii
tej w Warszawie si´ nie podziela, stale
si´gajàc do przebrzmia∏ych argumentów o tym, ˝e na ulicach CDB nie jest
przyjemnie, gdy wieczorem opuszczà
jà pracownicy.
Faktem jest, ˝e niewiele wiemy o zamierzeniach dotyczàcych rozwoju
Warszawy. Strategia rozwoju miasta –
czy coÊ takiego istnieje (bo nieudanej
próby ze strategià uchwalonà 1998 r.
nie licz´)? Nie wiemy, czy prawdà jest,
˝e ustawiajà si´ w kolejce inwestorzy, którzy chcieliby na Placu Defilad
budowaç coÊ innego ni˝ obskurne blaszane hale, jak ta w pobli˝u rogu Alej
Jerozolimskich i Emilii Plater? Nieraz
s∏yszeliÊmy ze strony miasta i ze strony
wymienionych w pierwszym zdaniu
projektantów, a tak˝e z ust obecnego
Naczelnego Architekta Warszawy, ˝e
tych inwestorów jest mnóstwo. Wydaje si´, ˝e uchylenie ràbka tajemnicy,
o kim mówili i mówià wszyscy wy˝ej
wymienieni, pomog∏oby sprawie. WiedzielibyÊmy, na jaki rodzaj zabudowy
mo˝emy tak naprawd´ liczyç, co doradzaç, jak projektowaç. Czy mamy si´
spodziewaç wielkiej firmy, ch´tnej do
budowy wielkokubaturowych budynków, którà staç na zabudow´ wyznaczanych na placu kwarta∏ów?
▲
Styczniowa ods∏ona dyskusji o dwóch
najwa˝niejszych placach Warszawy
(26.01.2004) zgromadzi∏a równie licznà
co poprzednia (16.12.2003) publicznoÊç.
Na wst´pie g∏os zabrali przedstawiciele w∏adz miasta: Sławomir Skrzypek
[Zast´pca Prezydenta m.st. Warszawy], Michał Borowski [Naczelny
Architekt Miasta], nast´pnie kol. kol.
Marek Mikos, Grzegorz Buczek (moderator spotkania) oraz Andrzej Skopiƒski
(członek zespołu autorskiego, który uzyskał I nagrod´ w mi´dzynarodowym
konkursie z 1991 r. na koncepcj´ zagospodarowania otoczenia Pałacu Kultury, obecnie członek zespołu projektantów
planu miejscowego zagospodarowania
przestrzennego obejmujàcego tak˝e ten
rejon Warszawy) oraz Ewa Nekanda-Trepka [Sto∏eczny Konserwator Zabytków]. Referaty wprowadzajàce wyg∏osili
arch. arch. S∏awomir Gzell i Olgierd R.
Dziekoƒski (pe∏ny tekst wypowiedzi
w bie˝àcym numerze).
Uczestnikami dyskusji panelowej byli:
Michał Owadowicz [DJiO], John Banka [Grupa Doradztwa Inwestycyjnego
Colliers International], Henryk Drzewiecki [b. Architekt Warszawy], Ewa
Grochowska [Wydzia∏ Architektury
PW], Mirosław Szydelski [AIG / Lincoln] oraz Jeremi Królikowski [SGGW,
Ko∏o Krytyki OW].
Wnioski z wypowiedzi uczestników dyskusji panelowej, jak i toczàcej si´ po
jej zakoƒczeniu dyskusji otwartej, zawarte zosta∏y w dokumencie przekazanym
na rće Naczelnego Architekta Warszawy. Wszyscy uczestnicy podkreÊlali
koniecznoÊç organizowania dyskusji
i problemowych spotkaƒ dotyczacych
newralgicznych miejsc i inwestycji, jednoczeÊnie podkreÊlajàc, ˝e jak dotychczas
g∏ównà przeszkodà jest brak informacji
i fakt organizowania dyskusji na tematy, odnoÊnie do których zasadnicze decyzje zosta∏y ju˝ podj´te.
Pe∏ny tekst wypowiedzi uczestników
seminarium dost´pny jest na stronie
OW SARP: www.warszawa.sarp.org.pl.
Wszystkie skróty pochodzà od Redakcji.
Jak osiàgnàç ∏ad przestrzenny
i wysokà jakoÊç przestrzeni publicznej
na Placu Defilad i Placu Pi∏sudskiego
w Warszawie?
luty / marzec 2004
seminaria
Seminarium i dyskusja
I
Czy jest to np. któraÊ z sieci supermarketów, która b´dzie
chcia∏a powtórzyç manewr Marcpolu lub tzw. towarowego domu kupieckiego, usadowionych od lat na podobno
tymczasowych lokalizacjach? Czy to mo˝e znowu trafi
si´ inwestor gotowy do budowy wspomnianego ju˝ “blaszaka” ze sklepem takim jak “Marks & Spencer”, którego pojawienie ∏àczy si´ z sàsiednià tak˝e kontrowersyjnà,
ale za to ju˝ niestety nie tymczasowà inwestycjà (Z∏ote
Tarasy).
Tak wić choç wydaje si´ nam, ˝e wszystko wiemy o Placu
Defilad (w tym duchu wypowiada∏o si´ wiele osób w czasie
spotkaƒ grudniowych w 2003 r.), to tak naprawd´ nie wiemy prawie nic w sprawach najwa˝niejszych. ˚eby poprzeç
t´ tez´, zapytam z kolei (nie po raz pierwszy): czy mamy stuprocentowà pewnoÊç. kto jest w∏aÊcicielem terenów na Placu Defilad i terenów wokó∏ niego? Przez wiele lat, kiedy pisywaliÊmy opinie na temat opracowaç wykonywanych dla
Placu i zadawaliÊmy to pytanie, od odpowiedzi warunkujàc
mo˝liwoÊç wykonania planowanych zamierzeƒ, byliÊmy
uspokajani: “Wszystko jest pod kontrolà”. To z pewnoÊcià
prawda, pozostaje jednak pytanie: pod czyjà kontrolà? Czy
plac ostatecznie nale˝y do miasta, czy do Skarbu Paƒstwa
i czy istniejà uzasadnione roszczenia do okreÊlonych dzia∏ek? Musimy to wiedzieç, zanim zdecydujemy si´ na projektowanie takich lub innych budynków. Mówiàc “my”,
mam na myÊli w∏adze miasta, inwestorów, projektantów
i mieszkaƒców miasta, z tym ˝e obowiàzek odpowiedzi na
to pytanie majà ci pierwsi. Odpowiedê powinna byç publiczna, wszyscy powinni jà znaç, poniewa˝ teren, o którym
mówimy, jest publicznà w∏asnoÊcià miasta. Jest to mówiàc
j´zykiem planisty “przestrzeƒ publiczna”.
2. Chronologia prac organizacyjnych i projektowych
dla Placu Defilad (niepe∏na, oparta na dost´pnych
materia∏ach)
Nie da si´ te˝ odpowiedzieç na mno˝àce si´ pytania, jeÊli
nie rozwià˝emy zagadki projektowego serialu, owej planistycznej mydlanej opery, jakà zafundowa∏y miastu jego
w∏adze, przy udziale nas samych. Niestety, nasz serial nie
ma jeszcze szcz´Êliwego happy endu. Owo szcz´Êcie nie ma
si´ braç z tego, ˝e odszukamy winnych, ale ze znalezienia
s∏abych punktów w dotychczasowym procesie planowania
Placu Defilad, tak aby nie pojawi∏ si´ remake naszego serialu. Dla dydaktyki w odpowiednich miejscach wstawione sà
daty zwiàzane z realizacjà Placu Poczdamskiego, który wystartowa∏ w tym samym czasie co Plac Defilad i od lat jest
gotowy.
(Szersze porównanie realizacji obu placów znajduje si´ w moim artykule
“Projektowanie urbanistyczne jako jedno z narz´dzi równowa˝enia rozwoju miast – przyk∏ad placów Warszawy i Berlina”, w ksià˝ce “Trwa∏y
rozwój polskich miast nowym wyzwaniem dla planowania i zarzàdzania
przestrzenià”, praca zbiorowa Sekcji Urbanistyki KAU PAN, grant KBN,
red. Ewa Heczko-Hy∏owa, Kraków, 2001).
2A) etap I, lata 1989-1996:
a) I 1989 r. – Naczelny Architekt Warszawy zleca SARP
i TUP organizacj´ konkursu na koncepcj´ zagospodarowania Âcis∏ego Centrum Warszawy (ÂCW) mi´dzy ulicami:
Âwi´tokrzyska, Marsza∏kowska, Al. Jerozolimskie, Emilii Plater. W 1990 r. w∏adze samorzàdowe zmieniajà formu∏´ konkursu na mi´dzynarodowà, pod patronatem UIA.
II
Warunki konkursu gwarantowa∏y laureatowi wykonanie
dalszych prac projektowych (sporzàdzenie planu zagospodarowania), które mia∏y byç wytycznymi dla prowadzenia dzia∏aƒ inwestycyjnych. Konkurs mia∏ okreÊliç
ide´ zagospodarowania terenu. Nie dostarczono informacji dotyczàcej infrastruktury, bo miasto jej nie posiada∏o.
4 IV 1992 r. konkurs rozstrzygni´to: laureatami zostali Andrzej Skopiƒski i Bart∏omiej Bie∏yszew,
Berlin: 1991 – konkurs ideowy, wyniki, projekt pokonkursowy, 1992 – konkurs realizacyjny na cz´Êç nale˝àcà do Debis
AG, rozstrzygnićie
b) 26 XI 1993 r. – Wiceprezydent Warszawy zleca przygotowanie warunków realizacyjnych dla zabudowy Centralnego Obszaru Warszawy (COW).
Berlin: 11 listopada 1993 – uroczystoÊç “wbicia szpadla”
c) 6 VII 1994 r. – w∏adze miasta podpisujà umow´ ze
zwyci´zcami na wykonanie “Koncepcji regulacji urbanistycznych na obszarze ÂCW wraz z wnioskami dotyczàcymi mo˝liwoÊci obs∏ugi programu inwestycyjnego
w I etapie”. Umowa honoruje warunki konkursu. Autorzy majà respektowaç zapisy planu ogólnego Warszawy
z 1992 r. i planu ogólnego Dzielnicy Warszawa-ÂródmieÊcie
z 1993 r. Prace nadzorowaç ma Komitet Koordynacyjny.
Berlin: 1994 – ukoƒczenie planu realizacyjnego, kamieƒ w´gielny pod pierwszy budynek
d) wiosna 1995 r. – Komitet Koordynacyjny zawiesza
prace. Powód: Zarzàd Miasta zobowiàza∏ si´ do dostarczenia danych dotyczàcych w∏asnoÊci gruntów, infrastruktury, tuneli metra itd. mimo ˝e informacji takich nie posiada∏. Komitet za˝àda∏ uzupe∏nienia materia∏ów od autorów
projektu. Przekracza∏o to mo˝liwoÊci finansowe okreÊlone
w umowie. Komitet stwierdzi∏, ˝e autorzy nie uwzgl´dnili
zasad polityki transportowej miasta i przyj´li zbyt du˝à
ch∏onnoÊç terenu.
2B) etap II lata 1996-1997:
a) 26 II 1996 r. – uchwa∏a Rady Warszawy nr XXIX/
229/96 o przystàpieniu do przygotowania projektu ustaleƒ
wià˝àcych przy sporzàdzaniu planów miejscowych dla
ÂCW. Podstawà jest koncepcja nagrodzona w konkursie
1992 r. Wykonanie uchwa∏y powierzono Zarzàdowi Miasta, de facto Wydzia∏owi Zagospodarowania Przestrzennego (WZP) Biura Zarzàdu.
b) IV 1996 r. – nawiàzanie roboczych kontaktów WZP
z British Know How Fund w sprawie doradztwa w utworzeniu i dzia∏aniu korporacji/agencji deweloperskiej, która rozwiàzywa∏aby problemy inwestycyjne w skali ÂCW.
12 VIII 1996 r. WZP stwierdza, ˝e eksperci Know How
Fund przenoszà zainteresowanie w sfer´ planowania przestrzennego.
c) 18 X 1996 r. – z informacji WZP dotyczàcej realizacji uchwa∏y Rady Warszawy z 26 II 1996 r. wynika, ˝e
ju˝ 27 II 96 r. Dyrekcja WZP podj´∏a decyzj´ o zamianie
trybu prac nad okreÊleniem ustaleƒ wià˝àcych dla ÂCW.
11 III 96 r. przygotowano nowy projekt uchwa∏y Zarzàdu Miasta – laureaci przygotowaç majà wariantowy projekt regulacji urbanistycznych, a ustalenia wià˝àce by∏yby
opracowane odr´bnie (np. w Miejskiej Pracowni Urbanistycznej). 18 X 96 r. nowy projekt uchwa∏y (z licznymi
za∏àcznikami i po oko∏o 50. spotkaniach) przekazano do
akceptacji innych wydzia∏ów Biura Zarzàdu.
Berlin: 24 X 1997 – pierwszy budynek oddany do u˝ytku
2C) etap III, lata 1998-1999:
a) X 1997 r. – firma Roger Tym & Partners, finansowana
przez fundusz Know How rozpoczyna prace (podzielone
na trzy etapy) nad analizami dotyczàcymi sposobu i mo˝liwoÊci zagospodarowania ÂCW. XI 1997 r. – Roger Tym
& Partners przekazuje do WZP raport o stanie wyjÊciowym. II 1998 r. – Zarzàd m.st. Warszawy powo∏uje Komitet Techniczny, którego zadaniem jest nadzór i koordynacja przebiegu prac firmy Roger Tym & Partners.
b) 30 IV 1998 r. – raport fazy wst´pnej opracowania
miejscowego planu zagospodarowania CRW. Wymieniono opracowania specjalistyczne, które zosta∏y zamówione
przez projektantów planu jako materia∏y niezb´dne do
projektowania.
c) 21 V 1998 r. – komunikat Prezydenta m.st. Warszawy
(i jednoczeÊnie Burmistrza Gminy Warszawa Centrum),
˝e z zgodnie z Uchwa∏à Rady Gminy Warszawa Centrum
3.VII.1997 r. przyst´puje si´ do sporzàdzenia planu miejscowego dla CRW.
d) VI 1998 r. – raport fazy 2. opracowania planu zagospodarowania przestrzennego CRW “Analizy”, w tym analiza
opracowania firmy Roger Tym & Partners “Warsaw Palace
of Culture – Plac Defilad Urban Development and Management Strategy”.
e) 3 VII 1998 r. pismo WZP Biura Zarzàdu m.st. Warszawy do Zast´pcy Prezydenta m.st. Warszawy w Gminie
Warszawa Centrum informujàce, ˝e zgodnie z uchwa∏à
Rady m.st. Warszawy Nr XXXIX/229/96 “aktualnie jest opracowywane przez konsultantów brytyjskich w ramach umowy z British Know How Fund – studium zagospodarowania tego rejonu, które
b´dzie stanowiç podstaw´ do okreÊlenia ustaleƒ wià˝àcych gminy warszawskie przy sporzàdzaniu planów miejscowych. Autorzy studium na
bie˝àco wspó∏pracujà z Panami A. Fabierkiewiczem, B. Bie∏yszewem
i A. Skopiƒskim… Termin zakoƒczenia studium zosta∏ okreÊlony na
grudzieƒ tego roku, a przyjćie ustaleƒ wià˝àcych przez nowà Rad´ Warszawy mo˝e nastàpiç w styczniu 1999 r. Mam nadziej´ (pismo podpisa∏
dyrektor WZP), ˝e przyj´ty przez w∏adze miasta i gminy Centrum tryb
konsultowania i koordynowania obu powstajàcych równolegle opracowaƒ
przyniesie oczekiwane efekty pozwalajàce przyspieszyç procedury wymagane przy sporzàdzaniu planów miejscowych”.
f) 18 VIII 1998 r. – z opinii Zarzàdu OW SARP dotyczàcej Raportu Etapu I prac ekspertów Know How Fund:
szy szereg uwag szczegó∏owych.
Z ma∏o zrozumia∏ej odpowiedzi WZP z 2 IX 1998 r.:
“Celem studium sà nie tylko wnioski o charakterze instytucjonalnym, ale
zidentyfikowanie ca∏ego kompleksu spraw zwiàzanych z mo˝liwoÊcià zagospodarowania ÂCW. Opracowanie propozycji w tym zakresie powierzono
konsultantom brytyjskim… wybór ten by∏ podyktowany ogromnym uznaniem dla osiàgni´ç urbanistów brytyjskich w zakresie stosowania nowoczesnych rozwiàzaƒ organizacyjno-instytucjonalnych dla realizacji procesów inwestycyjnych. Zatem nie te kwestie powinny byç przyczynà niepokoju, ale
brak powszechnie akceptowanej koncepcji urbanistycznej. Celowe jest wić
poÊwićenie przez konsultantów uwagi zagadnieniom planistycznym, w tym
równie˝ dokonanie oceny koncepcji opracowanej przez pp. A. Skopiƒskiego
i B. Bie∏yszewa, bowiem dopiero na bazie wariantowych rozwiàzaƒ mo˝e
zostaç wy∏oniona koncepcja preferowana przez konsultantów”.
W tym samym czasie (24-26 IX 1998 r.) publikowane
jest opracowanie Krzysztofa Chwaliboga Polska przestrzeƒ
– krytyczna ocena stanu, przygotowane na Kongres Architektury Polskiej w Gdaƒsku: “…najwi´ksze zagro˝enia istniejà
w Warszawie. Niespójna struktura zarzàdzania miastem, s∏aboÊç jego urbanistycznego oprzyrzàdowania, brak odpowiednich wyspecjalizowanych
organizacji inwestycyjnych publiczno-prywatnych uniemo˝liwia koordynacj´ rozwoju miasta”.
g) 24 VIII 1998 r. – wg raportu Skopiƒskiego i Bie∏yszewa o stanie infrastruktury technicznej jest ona powa˝nà
barierà realizacyjnà. Wg dyrekcji WZP “nie ma wyraênych
barier infrastrukturalnych”, ale wg firmy Roger Tym & Partners (sprawozdanie z post´pu prac nad studium zagospodarowania ÂCW z 23.X.1998 r.): “Konsultanci nie dysponujà ˝adnym aktualnym opracowaniem, które stanowi∏oby podstaw´ do okreÊlenia
potrzeb inwestycyjnych w tym zakresie”.
h) 30 IX 1998 r. – z artyku∏u w Gazecie Wyborczej
z 1 X 98 r. (Dariusz Bartoszewicz): “Plac Defilad ozdobià drapacze chmur ustawione na kszta∏t korony, z Pa∏acem Kultury w Êrodku…
Ew´ Przestaszewskà-Por´bskà po prostu zamurowa∏o: Warszawa jest powszechnie uwa˝ana za brzydkie miasto. To by∏oby ukoronowanie architektonicznych nieszcz´Êç naszej stolicy… Jerzy S. Majewski jest odmiennego zdania: – Chocia˝ ta koncepcja zawiera jawne elementy kiczu, jest
niewàtpliwie podporzàdkowana jakiejÊ myÊli przewodniej. To jej zaleta… Korony przygotowane na zlecenie gminy Centrum b´dà podstawà
sporzàdzenia planu miejscowego: Czujemy ju˝ oddech inwestorów. Ale nie
pozwolimy budowaç, dopóki nie b´dzie planu – mówi Jerzy Guz, zast´pca
prezydenta w gminie Centrum. PlaniÊci oszacowali ju˝ koszty, jakie trzeba w∏o˝yç w infrastruktur´” [nale˝a∏oby tu powtórzyç not´
z 23 X 1998 r. firmy Roger Tym & Partners: “Konsultanci nie
dysponujà ˝adnym aktualnym opracowaniem, które stanowi∏oby podstaw´
do okreÊlenia potrzeb inwestycyjnych w zakresie infrastruktury…” itd.],
i) 7 X 1998 r. – prezentacja raportu nr 2 z wykonania
II etapu prac przez firm´ Roger Tym & Partners. Pokazano propozycj´ zabudowy obszaru ÂCW z rozmieszczeniem
funkcji i przyporzàdkowanych im powierzchni zabudowy.
Zauwa˝ono (pismo dyrektora WZP z 22 IX 1999 r. z uzasadnieniem uchwa∏y w sprawie “ustaleƒ wià˝àcych”), ˝e
“elementem ró˝niàcym obie koncepcje (firmy Roger Tym & Partners i projektu m.p.z.p. autorstwa B. Bie∏yszewa, A. Fabierkiewicza i A. Skopiƒskiego – S.G.) by∏ uk∏ad urbanistyczny”,
j) XI 1998 r. – z listu otwartego Polskiej Rady Archi▲
“… mia∏y byç wnioski o charakterze organizacyjno-instytucjonalnym.
Zawarte w Raporcie fragmentaryczne spostrze˝enia dotyczàce tej grupy
zagadnieƒ sà rozproszone, cz´sto ze sobà sprzeczne i sformu∏owane niefachowym j´zykiem, dowodzàce niekompetencji Autorów w tej dziedzinie
oraz braku znajomoÊci polskiego otoczenia prawnego tej dziedziny problemów… Ci´˝ar opracowania jest przesuni´ty w kierunku planistyczno-projektowym i to w sytuacji gdy Zarzàd Gminy Warszawa Centrum
sporzàdza miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla obszaru
obejmujàcego tak˝e rejon ÂCW”. Tym sformu∏owaniom towarzy-
luty / marzec 2004
d) 3 VII 1997 r. Rada Gminy Warszawa Centrum
podejmuje Uchwa∏´ Nr 529/LI/97 o przystàpieniu do
sporzàdzania miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego Centralnego Rejonu Warszawy (CRW),
w granicach ulic Twarda, Wspólna, Marsza∏kowska,
Cha∏ubiƒskiego, Jana Paw∏a II.
e) lato 1997 r. w prasie pojawiajà si´ artyku∏y opisujàce
roszczenia do dzia∏ki (1,4 tys. m2) na Placu Defilad. “Na
Placu Defilad jest kilka takich punktów zapalnych. Urz´dnicy miejscy mówià, ˝eby si´ nimi nie przejmowaç, ˝eby
pracowaç nad planem – mówi architekt [A.Skopiƒski]
i przyznaje, ˝e na razie w mieÊcie “sytuacja jest dzika i nie
opanowana”.
III
tektury do w∏adz m.st. Warszawy: “… sposób, w jaki próbuje
si´ determinowaç przysz∏y kszta∏t Warszawy, jest skandaliczny… bez rzeczowego informowania opinii publicznej… dzia∏anie… mo˝e byç rozumiane jako ch´ç ukrycia przed opinià publicznà podstawowych decyzji prowadzonej polityki inwestycyjnej, aby nast´pnie podaç je do publicznej
wiadomoÊci jako bezsporne i dokonane fakty. Post´powanie tego rodzaju
prowadzi do anarchizacji i zniszczenia przestrzeni publicznej Warszawy
przez inwestycje jaskrawo kolidujàce ze swoim otoczeniem”.
k) II 1999 r. – WZP przystàpi∏ do sporzàdzenia ustaleƒ
wià˝àcych gminy warszawskie przy sporzàdzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego
dla Placu Defilad. Termin prezentacji Radzie Warszawy
– IV 1999 r.
l) III-IV 1999 r. – projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego CRW – pi´ç wariantów. IV-V
1999 r. – koreferaty: – OW TUP: J. M. Chmielewski, – OW
SARP: G. Buczek, G. Chodkowski, S. Gzell, J. Skrzypczak,
M. Staniszkis (fragmenty tego dokumentu przytoczone sà
w rozdziale 3. tego tekstu). : “Trudno… zrozumieç, ˝e prezentujàc
informacje dotyczàce koncepcji planu, Autorzy pos∏ugujà si´ planem obszaru sprzed ponad 15. lat, na którym brak jest obiektów, takich jak Centrum LIM (hotel Marriott), Warsaw Corporate Center czy hotel Holiday
Inn, nie wspominajàc o niedawno ukoƒczonych znaczàcych obiektach typu
Warsaw Financial Center i Kaskada. Odr´bnà, niedostatecznie wyjaÊnionà kwestià, jest adaptowanie przez Autorów ró˝nego typu projektów zabudowy i koncepcji zagospodarowania istotnych fragmentów
CRW… W tym wzgl´dzie Autorów cechuje znaczna nonszalancja… nie
wspominajà o ukoƒczonym du˝ym nowym obiekcie biurowym Zielna Point,
a wymieniajà jako istniejàcy obiekt PZU, którego realizacja nie wysz∏a
poza faz´ wierceƒ geologicznych.
Istotnà sprawà jest struktura w∏asnoÊci w CRW. Skomunalizowane grunty (a mo˝e znacjonalizowane – choçby z doniesieƒ prasowych wiadomo, ˝e
i co do tego nie ma jasnoÊci) i stanowiàce pewnà ca∏oÊç, mogà ju˝ jutro staç
si´ w∏asnoÊcià wielu (ilu?) w∏aÊcicieli, majàcych rozmaity poglàd na ich
zagospodarowanie. Plan, b´dàc formà przewidywania przysz∏oÊci (przewidywania wariantowanej dynamiki wydarzeƒ), musi do tej niewiadomej si´ odnieÊç. Oznacza to, ˝e oglàdaç powinniÊmy nie warianty zabudowy, ale warianty mo˝liwoÊci realizacji zabudowy – tak aby w ka˝dym
z nich powstawa∏ skoƒczony, harmonijny obraz obszaru, którego plan dotyczy. W prezentowanej koncepcji brak jest takiej warstwy.
Mo˝na powiedzieç, ˝e miejscowy plan CRW (jak ka˝dy plan) powinien
likwidowaç konflikty pojawiajàce si´ i przewidywane. JeÊli np. istniejà
tam prostokàtne, stosunkowo niewielkie dzia∏ki, to jasne jest, ˝e ∏atwiej
b´dzie rozpoczàç inwestowanie, je˝eli plan za∏o˝y podobnà siatk´ nowego
modu∏u inwestycyjnego, zamiast modu∏u trójkàtnego albo majàcego boki
koliste i u∏o˝onego w poprzek granic wielu dawnych dzia∏ek. Prezentowana w opracowaniu, zgodna z rezultatami konkursu z 1992 r. ucieczka od
tradycyjnie istniejàcej tu sieci ulic w kolisty bulwar wokó∏ PKiN (majàcy
zresztà swoje walory kompozycyjne, choç i przeciwników szukajàcych argumentów ideologicznych) nie pomo˝e tu w ˝adnym wypadku.
Brak analizy pozwalajàcej na ocen´ jakoÊciowego i iloÊciowego popytu na
teren wokó∏ PKiN, z uwzgl´dnieniem skutków wariantowo symulowanej
dost´pnoÊci… warianty powinny wynikaç przede wszystkim z wàtpliwoÊci
co do mo˝liwoÊci kszta∏towania programu, warunków obs∏ugi terenu i popytu na teren, w mniejszym zaÊ stopniu z fantazji twórczej Autorów”.
m) 17-18 VI 1999 r. – dyskusja na temat zagospodarowania rejonu centralnego Warszawy zorganizowana przez
Komisj´ Architektury Rady Gminy Warszawa Centrum (jako dokument koƒcowy istnieje stenogram dyskusji). Cytat
z wypowiedzi J. Rutkiewicza: “Ja bym rozumia∏, ˝e Anglicy robià
studium ekonomiczne do tego projektu, ale z rysunków, które widzia∏em,
IV
wiem, ˝e robià konkurencyjny projekt urbanistyczny. Otó˝ jeÊli miasto dopuÊci do tego, ˝eby by∏a wojna znowu mi´dzy Gminà Centrum a Radà
Warszawy przy jednym prezydencie, który tu jest burmistrzem, to znaczy,
˝e my nie mamy szans na ˝aden pomnik, o jakim mówi∏ pan Âwićicki”.
Cytat z wypowiedzi G. Buczka: “miasto, które dokumentem (opracowanie brytyjskie – S.G.) steruje, spowodowa∏o, ˝e zamiast uzyskiwaç za
brytyjskie pieniàdze… metod´ organizacji inwestycji na tym terenie, Brytyjczycy zostali wpuszczeni w opracowywanie konkurencyjnego opracowania
przestrzennego”. Cytat z wypowiedzi J. M. Chmielewskiego:
“Zarzàd po… dyskusji zgromadziwszy koreferaty, powinien okreÊliç wytyczne do planu. Autorzy mogà te wytyczne odrzuciç, ale wtenczas rezygnujà z tego opracowania… Trzeba skorygowaç harmonogram opracowania
tego planu, poniewa˝ on si´ rozgrywa w sytuacji niejasnej planistycznie”.
n) 30 VI 1999 r. – dyskusja na temat opracowania koƒczàcego II faz´ pracy zespo∏u Roger Tym & Partners. Wg
pisma dyrektora WZP z 22 IX 1999 r. “zebrani nie podwa˝yli
g∏ównych za∏o˝eƒ i wyników prac. Zwracali przy tym uwag´, ˝e sposób
zagospodarowania ÂCW zaproponowany przez konsultantów umo˝liwia
∏atwe etapowanie procesu inwestycyjnego przede wszystkim przez inne
ni˝ przeprowadzone w pracy konkursowej zasady kompozycji urbanistycznej… uznano, ˝e w wyniku pracy brytyjskich specjalistów Miasto
uzyska∏o rzetelnà, opartà na analizach wyst´pujàcych uwarunkowaƒ, informacj´ jak prawid∏owo, w kategoriach ekonomicznych i urbanistycznych,
kszta∏towaç przestrzeƒ w centralnym obszarze Warszawy. Studium sta∏o si´
podstawà do sformu∏owania ustaleƒ wià˝àcych przy sporzàdzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszaru ÂCW”.
o) 22 IX 1999 r. – dyrektor WZP rozsy∏a do zaopiniowania projekt “ustaleƒ wià˝àcych gminy warszawskie przy sporzàdzaniu
planów miejscowych w zakresie ustaleƒ dla obszaru ÂCW” opracowany przez WZP i Miejskà Pracowni´ Planowania Przestrzennego i Strategii Rozwoju. “Zawarte w projekcie uchwa∏y ustalenia
zosta∏y sformu∏owane na podstawie wyników prac konsultantów brytyjskich, które by∏y prowadzone w ramach Studium zagospodarowania
ÂCW… Forma urbanistyczno-architektoniczna zabudowy, która w przypadku koncepcji konkursowej opiera si´ na kolistym uk∏adzie bulwaru,
a w przypadku propozycji konsultantów brytyjskich na prostokàtnej siatce
ulic, zostanie przesàdzona na etapie uzgodnieƒ projektu planu miejscowego. Prezentowane Radzie Warszawy ustalenia nie wykluczajà zatem realizacji ˝adnej z tych koncepcji”.
p) X 1999 r. – przygotowanie wytycznych Zarzàdu
m. st. Warszawy do ustaleƒ do projektu miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego CRW przez zespó∏:
G. Chodkowski, J. M. Chmielewski, S. Gzell. Oto fragmenty opracowania:
“Plan ogólny zagospodarowania przestrzennego Dzielnicy Warszawa-ÂródmieÊcie z 1993 r. i Miejscowy plan ogólny zagospodarowania
przestrzennego m.st. Warszawy z 1992 r., stanowiàcy ustalenia wià˝àce
gminy warszawskie przy sporzàdzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, sà zbyt ogólne, aby gwarantowa∏y harmonijny
i po˝àdany rozwój CRW. Jest on nara˝ony na nieskoordynowanà
dzia∏alnoÊç inwestycyjnà, obni˝ajàcà jego rang´ i gro˝àcà negatywnymi
skutkami dla funkcjonowania infrastruktury miejskiej. Wp∏ywa to negatywnie na spo∏eczny odbiór centrum i nie tylko dotyczy mieszkaƒców stolicy,
ale tak˝e inwestorów gotowych zaanga˝owaç tu swoje kapita∏y.
Warszaw´ charakteryzuje unikatowa, rzadko spotykana w wielkich miastach, sytuacja, polegajàca na wyst´powaniu w centrum powa˝nych wolnych rezerw terenowych. Rezerwy te zwalniajà miasto z drastycznych
wyburzeƒ, przeg´szczenia zabudowy, a tak˝e przemieszczeƒ funkcjonalnych, na przyk∏ad mieszkaƒców. Rezerwy te sà powa˝nym atutem Warszawy w konkurencji z innymi stolicami Europy Ârodkowej. Uruchomienie tych rezerw w okresie koniunktury inwestycyjnej jest niezb´dne z uwagi
r) 14 XII 1999 r. – Prezydent Pawe∏ Piskorski prezentuje
tzw. Nowà Polityk´ Przestrzennà dla Warszawy. Jej celem
jest eliminacja konfliktów i kontrola rozwoju miasta. W ramach NPP pokazano projekty: Studium uwarunkowaƒ
i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy
Warszawa Centrum oraz ustalenia wià˝àce gminy warszawskie przy sporzàdzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, oba nie ukoƒczone. Z NPP
nic dla Placu Defilad nie wynikn´∏o.
Berlin: grudzieƒ 1999 – ukoƒczenie zespo∏u nale˝àcego do Debis AG, 2000 – ukoƒczenie Sony Center
▲
cza to, ˝e z postanowieƒ sàdu nie wynika absolutna koniecznoÊç utrzymania bulwaru w formie gigantycznego, idealnego w formie kolistego bulwaru.
Mo˝liwoÊç takà oczywiÊcie pozostawiono autorom pracy nagrodzonej, ale
te˝ mo˝na si´ by∏o spodziewaç, zgodnie z zapisem we wnioskach, twórczego rozwinićia schematycznej, co jest zrozumia∏e na etapie konkursu, idei.
W ka˝dym razie w pracy pokonkursowej powinna pojawiç si´ dokumentacja dokonywania prób wprowadzenia wspomnianych wy˝ej “niewiel-
kich zmian”. Chodzi te˝ o prób´ wykorzystania pozosta∏ych nagrodzonych i wyró˝nionych prac, o których Sàd Konkursowy napisa∏, ˝e “równie˝
zawierajà cenne pomys∏y i rozwiàzania dla rozwoju ÂCW”.
Mo˝na si´ by∏o równie˝ spodziewaç, choç wniosków takich nie formu∏owano na piÊmie, ˝e autorzy planu przeanalizujà skal´ narysowanego
w konkursie kolistego bulwaru wokó∏ PKiN i dojdà do wniosku, ˝e jego
dwukilometrowa d∏ugoÊç przy stale tej samej szerokoÊci, nie jest nigdzie
indziej w Warszawie spotykana, nie jest “warszawska”. Mo˝na by∏o liczyç na to, ˝e przeanalizujà, jakie wra˝enia daje pieszemu niekoƒczàcy
si´ (bo zamkni´ty w kole) gigantyczny korytarz. Mo˝na by∏o liczyç i na
to, ˝e formujàc bloki zabudowy, odwo∏ajà si´ do historycznych podzia∏ów
obszaru, co stanowi∏o zawsze cech´ polskiej szko∏y urbanistyki, zw∏aszcza
w Warszawie. Na koniec, liczono si´ z tym, ˝e autorzy wyciàgnà wnioski z doÊç jednoznacznej w wymowie dyskusji dotyczàcej PKiN i jego roli
w przestrzeni Warszawy. W Êwietle tych oczekiwaƒ nale˝y dà˝yç (przez
zapisy w planie) do takiego rozwiàzania przestrzennego, w którym:
– przestrzeƒ wokó∏ PKiN podzielona b´dzie na cz´Êci, dzi´ki czemu powstaje nie zgrupowanie budynków wokó∏ PKiN (jak w dotychczasowych propozycjach zespo∏u projektowego), ale wn´trza urbanistyczne ulic
Marsza∏kowskiej, Alej Jerozolimskich i Emilii Plater, obudowane w harmonijny sposób, oraz Park Âwi´tokrzyski, oparty na pó∏nocnej pierzei ulicy Âwi´tokrzyskiej;
– utworzone b´dà odmienne w formie i wyrazie place miejskie, zwiàzane
z wejÊciami do PKiN, przy których ju˝ istniejà formy przestrzenne sk∏aniajàce do tworzenia placów;
– utworzony b´dzie bulwar pieszy (ale niekoniecznie wy∏àcznie pieszy, lub
niekoniecznie pieszy na ca∏ej d∏ugoÊci) w masie zabudowy pomi´dzy
ww. wn´trzami ulic a ww. placami – czyli zmodyfikowany bulwar konkursowy. Przypomnienie o mo˝liwoÊci modyfikacji nie wynika jedynie
z chći odkszta∏cenia ko∏a, ale z koniecznoÊci uzyskania bardziej umiarowych bloków zabudowy o wielkoÊciach umo˝liwiajàcych racjonalne wykorzystanie (co u∏atwia procesy inwestycyjne) i umo˝liwiajàcych wprowadzenie do Êrodka dojazdów parkingowo-gospodarczych (co w ogóle
warunkuje procesy inwestycyjne) oraz w∏àczenia podzia∏u na bloki w dawnà struktur´ miasta (do czego zobowiàzujà ustalenia pokonkursowe);
– budynki wysokoÊciowe usytuowane b´dà w relacji do ich zgrupowania
w mieÊcie, a nie wokó∏ PKiN. W przedstawianych dotychczas wariantach
planu budynki wysokoÊciowe pojawia∏y si´ symetrycznie wokó∏ PKiN,
co stale podkreÊla∏o jego rol´ dominanty obszaru. Tymczasem nowe budynki wysokoÊciowe majà szanse zaistnieç jako elementy Êwiadomie tworzonej wielkiej miejskiej kompowzycji i z tego punktu widzenia miejscem ich
lokalizacji powinien byç rejon skrzy˝owania Al. Jerozolimskich i Emilii
Plater. Uzupe∏nià istniejàcy tam ju˝ zespó∏ budynków wysokoÊciowych,
tworzàc widocznà w dalekich perspektywach ulic (Aleje i Jana Paw∏a II)
“bram´ do ÊródmieÊcia”. RównoczeÊnie takie odsunićie ich na po∏udnie
od PKiN i najdalsze mo˝liwe odsunićie na zachód od Skarpy Warszawskiej oddala ca∏à grup´ budynków wysokoÊciowych od Starego Miasta, co ma znaczenie dla wiÊlanej panoramy Warszawy. Jest to równie˝ zbli˝enie du˝ych kubatur biurowych do dworca PKP/SKM, dajàce
∏atwoÊç obs∏ugi.
luty / marzec 2004
na niepowtarzalnà, zaistnia∏à w∏aÊnie obecnie szans´ kreacji nowego centrum wielkomiejskiego, a tym samym awansu miasta, tworzenia jego nowoczesnego oblicza i wzmacniania roli gospodarczej, kulturowej, wymiany
doÊwiadczeƒ itp. Wstrzymywanie zagospodarowania rezerw terenowych
w centrum Warszawy w okresie koniunktury inwestycyjnej mo˝e skutkowaç przegranà okazjà uporzàdkowania cennych rejonów miasta, pozbawieniem go korzystnych inwestycji, w koƒcu dalszym pot´gowaniem si´
problemów transportowych. Miasto wielkie posiadajàce zdezintegrowane
centrum wymusza niepotrzebne ruchy mieszkaƒców i nie sprzyja przemieszczeniom pieszym.
JeÊli mówi si´, ˝e Warszawa nie ma centrum, a ÊródmieÊcie nie jest uporzàdkowane, to ∏àczy si´ to z koniecznoÊcià przygotowania i uchwalenia
takiego planu CRW, który zagwarantuje pojawienie si´ tu w∏aÊciwych inwestycji, czyli budynków o skali i formach, jakie powinny zaistnieç i to
w miejscach, które b´dà dla nich najlepsze. W tym znaczeniu plan powinien byç ofertà dla inwestorów.
Strategiczna rola planu CRW ujawnia si´ równie˝ w tym, ˝e ustalajàc
intensywnoÊci wy˝sze ni˝ w innych rejonach miasta, tworzy w CRW
relatywnie wi´ksze mo˝liwoÊci inwestycyjne. Ich realizacja poprawia obraz
Warszawy, w której dziÊ, niezgodnie z logikà i najprostszymi zasadami gospodarki terenami, wy˝sze intensywnoÊci zabudowy terenu mo˝na spotkaç
na obrze˝u ni˝ w partiach centralnych.
W przypadku CRW za szczególnie wa˝ne trzeba uznaç problemy komunikacyjne, zw∏aszcza transportu miejskiego. Przy przyj´tych ustaleniach
(85% dojazdów do CRW odbywaç si´ b´dzie Êrodkami komunikacji zbiorowej) musi zmieniç si´ istniejàcy system komunikacyjny nie tylko w CRW,
ale w Warszawie. Dotyczy to zw∏aszcza (wymienia si´ dzia∏ania pierwszej kolejnoÊci):
– dokoƒczenia pierwszej linii metra i intensyfikacji ruchu pociàgów na niej
oraz budow´ drugiej linii metra,
– przebudowy linii PKP przechodzàcych przez tunel Êrednicowy i Dworzec
Gdaƒski na Szybkà Kolej Miejskà (SKM),
– dopasowania tras i cz´stotliwoÊci kursowania tramwajów i autobusów do
rozk∏adu metra i SKM,
– realizacji niektórych elementów uk∏adu drogowego i parkingów, w tym
realizacji obwodnic likwidujàcych ruch przejazdowy przez CRW.
Operacyjna rola planu wià˝e si´… w konsekwencji z decyzjami o pozwoleniu na budow´… Z tego powodu nie mo˝e byç mowy w planie o dalszych,
kwolejnych studiach dla poszczególnych fragmentów planu i nie mo˝e byç
mowy o tym, ˝e coÊ ustali si´ w innym trybie lub osobno. W planie ma
byç ustalone wszystko, co jest potrzebne do jednoznacznego i ostatecznego
okreÊlenia tych cech zabudowy i zagospodarowania, które zabudowa i zagospodarowanie powinny mieç, a dotyczy to zw∏aszcza osiàgania przez nie
wysokich walorów urbanistyczno-architektonicznych.
Ustalenia, które nale˝y obligatoryjnie wprowadziç do planu CRW, nie wynikajà z negatywnej oceny idei bulwaru (ulicy, pasa˝u) biegnàcego koliÊcie przez tereny le˝àce wokó∏ PKiN. Stwierdzenie to podkreÊla uznanie dla
twórczej pracy architektów-projektantów, zwyci´zców w mi´dzynarodowym
konkursie, zw∏aszcza ˝e wnioski i zalecenia pokonkursowe mówià, i˝ “kolisty bulwar okreÊla znaczàcà zasad´ dla struktury miasta i powinien byç
zachowany jako jej cecha charakterystyczna”. Trzeba jednak zauwa˝yç, ˝e
równoczeÊnie Sàd Konkursowy mówi o koniecznoÊci zbadania mo˝liwoÊci
“wprowadzenia niewielkich zmian w celu rozwinićia powiàzaƒ z terenami otaczajàcymi oraz integracji terenu parku w cz´Êci pó∏nocnej”. Ozna-
V
s) styczeƒ 2001 r. – na zlecenie Urz´du Gminy Warszawa
Centrum pisz´ koreferat do projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego Centralnego Rejonu Warszawy (CRW) z lipca 1999. “Do zmian pozytywnych kompozycji
przestrzennej w stosunku do poprzednich opracowaƒ mo˝na by∏o zaliczyç:
– zwi´kszenie stopnia integracji terenów wokó∏ PKiN z resztà CRW, co
nastàpi∏o g∏ównie dzi´ki lepszej ni˝ dotychczas kompozycji wn´trz
g∏ównych ciàgów ulicznych, obiegajàcych dawny Plac Defilad,
– pozostawienie relatywnie du˝ych przestrzeni zielonych o zdecydowanej formie i statusie parku miejskiego (choç stale jestem zwolennikiem
wyraêniejszego ∏àczenia Parku Pó∏nocnego z ulicà Marsza∏kowskà),
– prób´ odzyskania w przestrzeni miasta dawnych ulic na obszarze dawnego Placu Defilad (choç nie w pe∏ni zgadzam si´ z proponowanym przebiegiem ul. Zielnej),
– zgrupowanie zabudowy wysokoÊciowej po zachodniej stronie PKiN.
Zostawiajàc kolisty bulwar, Autorzy wprowadzili doƒ modyfikacje: zosta∏
podzielony na cz´Êci mniej i bardziej zwiàzane z terenami zieleni miejskiej,
co zlikwidowa∏o jego nudnawà i nieprzystajàcà do skali miejsca d∏ugoÊç,
zw∏aszcza ˝e poszczególne fragmenty wyraênie ró˝nià si´ kompozycjà
przestrzennà. Z drugiej strony utrzymanie bulwaru ciàgle powodowa∏o powstawanie dzia∏ek o kszta∏tach i wielkoÊciach k∏opotliwych z punktu widzenia inwestowania i zgodnoÊci z uk∏adem podziemnych przejÊç. DoÊç te˝
irytujàcy by∏ podzia∏ na strefy wysokoÊciowe, zwiàzane z istnieniem bulwaru: wewnàtrz jest wy˝ej ni˝ na zewnàtrz. By∏a to decyzja niczym nieuzasadniona, raczej nale˝a∏oby postàpiç z przestrzenià bulwaru tak jak
z ulicami wokó∏ dawnego Placu Defilad, gdzie Autorzy harmonizowali
pierzeje po ich obu stronach. Wtedy bulwar bardziej by∏by miejskà ulicà,
a mniej kompozycyjnà hybrydà w Êrodku miasta.
W projekcie zabrak∏o ustaleƒ dotyczàcych zasad podzia∏u terenu na
dzia∏ki inwestycyjne i terenów ewentualnej zorganizowanej dzia∏alnoÊci
inwestycyjnej (przejÊcia podziemne, wspólne parkingi, kana∏ zbiorczy
itp.). Rysunki nie by∏y jednoznacznie opisane, niektórym okreÊleniom
zabrak∏o definicji oraz koordynacji mi´dzy rysunkami a tekstem uchwa∏y.
Zabrak∏o tabeli z opisem wymaganych intensywnoÊci zabudowy, jednego z wa˝niejszych narz´dzi kreowania i utrzymania ∏adu przestrzennego.
Strefowanie wysokoÊciowe by∏o niejasne.
Na koniec koreferatu zaproponowano zmiany w projekcie (zak∏adajàc mo˝liwoÊç, wićej – koniecznoÊç! – przedstawienia projektu do uchwalenia):
– zró˝nicowanie odleg∏oÊci poszczególnych fragmentów pierzei Bulwaru
Kolistego w stosunku do jego osi, która pozosta∏aby w miejscu przewidzianym w projekcie planu,
– redukcja intensywnoÊci na terenach wewnàtrz bulwaru (w projekcie dochodzi∏a do 12),
– “sp∏aszczenie” bulwaru w rejonie dawnej ulicy Wielkiej, byç mo˝e takie,
aby bulwar na∏o˝y∏ si´ na Êlad jej przedwojennego przebiegu,
– dopasowanie pasa˝u pieszego do Êladu dawnej ulicy Zielnej,
– po∏àczenie Parku Pó∏nocnego (wzd∏u˝ ul. Âwi´tokrzyskiej) z ulicà Marsza∏kowskà”.
Piszàc koreferat, rozumia∏em, ˝e dla Autorów projektu istnieje nieprzekraczalna granica we wprowadzaniu zmian
i granicà tà jest wyra˝enie zgody na likwidacj´ podstawowej cechy Ich projektu, jakà jest istnienie Kolistego Bulwaru. Mimo ˝e nie by∏em wielkim zwolennikiem tej propozycji i mimo ˝e proponowa∏em zmiany majàce kolistoÊç
bulwaru neutralizowaç, to wyra˝a∏em szacunek dla postawy Autorów projektu planu. Oznacza∏o to, ˝e jeÊli nie
wyra˝à zgody na zmiany, choçby tak niewielkie, jakie
przedstawi∏em (lub inne podobne), to nale˝a∏o przyjàç zaproponowane rozwiàzanie. DziÊ doda∏bym: lub rozwiàzaç
umow´ z Autorami. W ka˝dym razie problem CRW wymaga∏ zakoƒczenia i zakoƒczeniem pewnej fazy prac dla
VI
CRW (Placu Defilad) powinno byç uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Podsumowujàc dotychczasowy przebiegu projektowania
planu (i porównania berliƒskie), mo˝na wyciàgnàç wnioski, przydatne obecnie:
– brakowa∏o ustaleƒ i zgody co do tego, jak zamieniaç
idee konkursowe w rzeczywistoÊç. Trzeba to przeciàç,
byç mo˝e zmuszeni b´dziemy uznaç, ˝e ka˝dy sposób
prowadzàcy do celu jest dobry. Byç mo˝e opracowane
wst´pnie stanowisko RUA dotyczàce polityki przestrzennej miasta b´dzie tu pomocne. Mechanizmy, o jakich tu
mówimy, powinny byç przedmiotem uchwa∏ Rady Miasta, mo˝e – Rozporzàdzeƒ Prezydenta Miasta;
– brak ÊwiadomoÊci, kto jest w∏aÊcicielem dzia∏ek na Placu
Defilad, powinien owocowaç poszukiwaniem rozwiàzaƒ
z zakresu partnerstwa publiczno-prywatnego. Brak rozwiàzaƒ ustawowych w tym wzgl´dzie nie oznacza, ˝e
nic nie mo˝na zrobiç. Ustawa ma tylko porzàdkowaç
znane ju˝ mechanizmy;
– to samo rozwiàzanie powinno byç zastosowane w zakresie realizacji inwestycji;
– skoƒczyç trzeba z nonszalancjà prezentowanà przez
wszystkich g∏ównych aktorów procesu. Pisma pisane
i akcje podejmowane wy∏àcznie w celu usprawiedliwienia podejmowanych decyzji, ciàg∏e zmiany pomys∏ów, co
laureaci konkursu majà wykonaç (nawet nazewnictwo
obszaru zmienia∏o si´ jak w kalejdoskopie – ÂCW, COW,
CRW), dublowanie dzia∏aƒ, brak rozeznania stanu posiadania, na∏o˝one na wszystkie zmiany ustaw warszawskich – to g∏ówne grzechy po stronie w∏adzy miejskiej;
– lekcewa˝enie otoczenia, w jakim si´ pracuje (otoczenia rozumianego wielorako), sztywnoÊç poglàdów wtedy, gdy
logika nakazuje ich ewolucj´ – to z kolei krytyczne uwagi
pod adresem laureatów konkursu z 1992 r. i autorów projektu planu, aktualne do stycznia 2004 r. W tym miesiàcu
panowie Bie∏yszew i Skopiƒski porzucajà bez s∏owa wyjaÊnienia obron´ “kolistego bulwaru” i zaczynajà na Placu Defilad rysowaç za szkicem z biura Naczelnego Architekta Warszawy prostokreÊlnà siatk´ ulic! Pytanie:
skoro tak, to czemu przez lata, walczàc o swoje ko∏o jak
o niepodleg∏oÊç, blokowali takie samo rozwiàzanie sugerowane im choçby w wytycznych do planu w paêdzierniku
1999 r. (patrz punkt p) w rozdziale 2C)? Oznacza to, ˝e
przez ich upór (z punktu dzisiejszej ich decyzji mo˝na tak
nazwaç poprzednie dzia∏ania) Warszawa straci∏a kilka
lat swej lepszej przysz∏oÊci. Tak nie post´puje powa˝ny
twórca, jestem rozczarowany postawà obu laureatów.
Dla przypomnienia w skrócie to, co w 1999 r. napisaliÊmy:
…dà˝yç (przez zapisy w planie) do takiego rozwiàzania przestrzennego, w którym:
– przestrzeƒ wokó∏ PKiN podzielona b´dzie na cz´Êci, dzi´ki czemu
powstanà… wn´trza urbanistyczne ulic Marsza∏kowskiej, Alej Jerozolimskich i Emilii Plater, …oraz Park Âwi´tokrzyski…,
– utworzone b´dà… place miejskie, zwiàzane z wejÊciami do PKiN,
– …w∏àczenia podzia∏u na bloki w dawnà struktur´ miasta… itd.,
co w sumie wyglàda tak, jakbyÊmy opisywali obrazki narysowane przez NAW cztery i pó∏ roku póêniej.
Kiedy w po∏owie roku 2003 pierwsze posiedzenia RUA
poÊwićono Placowi Defilad, okaza∏o si´, ˝e zaprezentowany przez Autorów projekt planu nie zmieni∏ si´ od czasu,
3. Komu jest potrzebny miejscowy plan
zagospodarowania przestrzennego Placu Defilad,
a komu nie?
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 27 marca 2003 r. w artykule 10, ust´p 2, punkt 8,
mówi, ˝e w studium uwarunkowaƒ i kierunków zagospodarowania przestrzennego okreÊla si´ obszary, dla których
obowiàzkowe jest sporzàdzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, wymieniajàc wÊród nich “obszary przestrzeni publicznej”. Jest to zapis s∏uszny, walczy∏o
o niego Stowarzyszenie Architektów Polskich, przy∏àcza∏o
si´ do tego wiele osób. Biuro Naczelnego Architekta Warszawy przystàpi∏o do sporzàdzania studium i sàdziç nale˝y, ˝e
Plac Defilad znajdzie si´ wÊród “obszarów przestrzeni publicznej” – nie mo˝na sobie wyobraziç, ˝eby mog∏o byç inaczej. Oznacza to, ˝e w jakiejÊ przysz∏oÊci plan miejscowy
dla Placu Defilad zrobiç trzeba. Nie oznacza to, ˝e planu nie
mo˝na zrobiç wyprzedzajàco w stosunku do studium. Tak
wić, mo˝emy powiedzieç, ˝e plan miejscowy Placu Defilad jest potrzebny z punktu widzenia logiki, jak i b´dzie
wymagany z punktu widzenia prawa.
Przedstawione przez Naczelnego Architekta Warszawy
Êliczne akwarele, pokazujàce widoki zabudowanego Placu,
nie zastàpià planu. Jest to oczywiste i wydaje si´ nie powinno wzbudzaç dyskusji. Mam nadziej´, ˝e nie majà one byç
udowodnieniem istnienia “szko∏y akwarelistyki polskiej”,
jak czasem nazywa si´ urbanistyk´ w polskim wydaniu.
Rysunki te, nawet razem z do∏àczonym planem i spisanymi wytycznymi, równie˝ nie sà, wg standardu wykonywanych za granicà dokumentów nazywanych master plan,
takim w∏aÊnie planem. Zresztà nawet gdyby mia∏y byç, to
z punktu widzenia polskiego prawa i tak nie sà dokumentem, który móg∏by ustalaç przeznaczenie terenów i okreÊlaç sposoby ich zagospodarowania, bo
to ustawa rezerwuje dla planów miejscowych. Mogà
byç tym, o czym pisze w swoim wspomnianym wczeÊniej stanowisku – Rada Urbanistyczno-Architektoniczna Warszawy (szkic stanowiska z listopada 2003 r.): ideà,
wymagajàcà konkretyzacji najpierw w postaci rozwiàzaƒ
koncepcyjnych, a potem w postaci planu miejscowego.
Trzeba wyraênie powiedzieç, ˝e rozpocz´ta na nowo dyskusja musi zaowocowaç uchwaleniem planu miejscowego
Placu Defilad (o CRW na razie nie mówmy, to dziÊ inny
temat). ˚adne wytyczne Prezydenta Miasta planu nie
zastàpià. Mówiàc wprost: Prezydent i jego ekipa dziÊ sà, a
jutro razem z ich wytycznymi mo˝e ich nie byç, a Warszawa zostanie znowu bez planu (nawet pseudoplanu) dla
jednego z najwa˝niejszych obszarów miasta. Skoro wić
uznajemy ramowe wytyczne za prawid∏owe, idêmy dalej
i konkretyzujmy je, a potem projektujmy i uchwalajmy na
ich podstawie plan miejscowy, mo˝liwie szczegó∏owy.
Tylko plan, przechodzàcy jako obowiàzujàcy dokument, z kadencji samorzàdu na kadencj´ nast´pnà,
pilnowany co do treÊci i sukcesywnie realizowany,
mo˝e zapewniç sukces, równie˝ tym, którzy tylko
rozpocznà wprowadzanie koparek na Plac Defilad na
podstawie tego planu. Tylko istnienie planu, dokumentu prawa miejscowego, obowiàzujàcego w d∏ugiej perspektywie, przyciàgaç b´dzie powa˝nych inwestorów. Plan ze swoimi trwa∏ymi zapisami uniezale˝nia
decyzje lokalizacyjne i pozwolenia na budow´ od widzimisi´ takiego czy innego urz´dnika, i jest jedynym
gwarantem, ˝e inwestorzy nie spotkajà si´ z korupcyjnymi propozycjami. Zaniechania w stworzeniu
takiego planu Warszawa wybaczaç nie b´dzie.
Mo˝e si´ przy tym wszystkim okazaç, ˝e tak czy inaczej
b´dzie si´ na Placu Defilad inwestowaç bez planu miejscowego, o który tak walczymy. Z wypowiedzi Naczelnego
Architekta Warszawy na seminarium z 16 grudnia 2003 r.
wynika, ˝e najwa˝niejsze dla niego jest wywiàzanie si´
ze zobowiàzaƒ wobec Prezydenta Miasta, który wskaza∏
rok 2005 jako rok rozpoczćia inwestycji na Placu Defilad.
Przypomina to zobowiàzania typu “czyn zjazdowy”, znane z tzw. minionej epoki. Dziwi´ si´, ˝e operujàc takim
uproszczonym obrazem Êwiata, trzeba czekaç a˝ do roku
2005. Przecie˝ to, co jest na pewno miejskie, zawsze mo˝na
sprzedaç, dziÊ te˝. To co odzyskajà prywatni w∏aÊciciele te˝
da si´ posprzedawaç.
Jestem pewien, ˝e na opisane wy˝ej okazje czeka jakaÊ
grupa inwestorów. W koƒcu, kto by nie chcia∏ staç si´
w∏aÊcicielem domów mieszkalnych na rogu Âwi´tokrzyskiej i Marsza∏kowskiej albo Âwi´tokrzyskiej i Emilii Plater,
albo galerii na rogu Marsza∏kowskiej i Alej Jerozolimskich?
Mo˝e tak˝e da si´ coÊ wykroiç w pobli˝u g∏ównych wejÊç
do PKiN? Jestem przekonany, ˝e sà równie˝ warszawskie
biura architektoniczne, które podejmà zaproponowane im
tematy, wspomniane przed chwilà, mo˝e nawet ju˝ si´ o
tym rozmawia i zawiera kontrakty? Pytanie rzucone przez
Naczelnego Architekta Warszawy (wierz´, ˝e jako dowcip)
na spotkaniu RUA 14 stycznia br.: “A nie chcia∏byÊ (tu imi´)
wybudowaç czegoÊ na Placu Defilad?”, a chodzi∏o o sytuacj´ bezplanowà, mo˝e zamieniç si´ w rzeczywistoÊç. Po
uzyskaniu warunków zabudowy w trybie artyku∏ów 59-67
ustawy (co pachnie w przypadku Placu Defilad ca∏kowità
dowolnoÊcià w tworzeniu owych warunków, co z kolei stale b´dzie budzi∏o korupcyjne podejrzenia) ju˝ nasze
wyt´sknione koparki mogà si´ na Placu Defilad pojawiaç.
B´dà zwiastowaç sukces lub pora˝k´, co b´dzie zale˝a∏o od
interpretacji faktów, tak jak to si´ w urbanistyce warszawskiej dzieje od lat, nie wy∏àczajàc lat ostatnich. Ju˝ dwa razy
by∏em w tym zakresie “z∏ym prorokiem” (Wilanów Zachodni i Wygl´dów) – bardzo bym chcia∏ tym razem si´ pomyliç. ■
luty / marzec 2004
gdy pisa∏em do niego koreferat. Do ˝adnych koreferatów
nie si´gano, projekt le˝a∏ latami nieruszany w szafie (nie
dociekajmy, czy w urz´dzie, czy u Autorów), co oznacza,
˝e nie wykazano determinacji do pracy nad nim i droga ta
nie prowadzi∏a do uchwalenia planu, co trzeba z ca∏à mocà
nazwaç praktykà nagannà.
I kiedy wydawa∏o si´, ˝e jesteÊmy w planistycznym pacie,
balansujàc pomi´dzy stanowczà postawà Autorów a zdenerwowanym miastem, ˝ycie przynios∏o niespodziewane rozwiàzanie: nieugići twórcy z dnia na dzieƒ, o czym
wy˝ej wspomniano, zmienili zdanie co do nieprzekraczalnej granicy ust´pstw i odrzucili “ko∏o” bulwaru! Dlaczego
– nie wiadomo, a jeÊli nie wiadomo, o co chodzi, to chodzi
zwykle… Wićej, porzucili chyba na dobre zabiegi wokó∏
uchwalenia planu, którego ani dobrze zrobiç, ani doprowadziç do uchwalenia nie potrafili, i przy∏àczyli si´ do partii
wyznajàcej dzia∏ania bezplanowe. I tu dochodzimy do sedna sprawy: co i komu daje plan, a co i komu jego brak?
VII
fot. P. ¸ucenko
ko potwierdzajà – spo∏ecznie akceptowany przynajmniej
cz´Êci z nas – fakt koniecznej powagi i powÊciàgliwoÊci
w sposobie u˝ytkowania tego miejsca, wyznaczajàc niewàtpliwie w odczuciu spo∏ecznym fakt istnienia placu, zarówno poprzez nazw´, jak i jego trwa∏e znaczenie
w ÊwiadomoÊci zbiorowej Polaków. Nawet zatem je˝eli
Plac Pi∏sudskiego nie spe∏nia kryteriów formy i kompozycji, to niewàtpliwie jest placem jako w´z∏owym miejscem miasta istniejàcym i aktywnie funkcjonujàcym
w wymiarze kulturowym.
Olgierd R. Dziekoƒski
PLAC PI¸SUDSKIEGO
– FORMA WOBEC MITU I PIENIÑDZA
1. Plac – forma a treÊç
Plac Pi∏sudskiego, którego zabudowanie by∏o nie tylko
zamiarem, ale wrćz pragnieniem kolejnych w∏adz Warszawy, sta∏ si´ przedmiotem dyskusji i starcia co do sposobu jego zabudowy. Czy rozbie˝noÊç opinii w tej mierze jest wyrazem bezsi∏y architektów wobec zdawa∏oby
si´ oczywistej formy jego zabudowy, która przecie˝ tylko
powtórzy∏aby i utrwali∏a historyczne kszta∏ty Pa∏acu Saskiego i Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej? Czy
te˝ niezdolnoÊç finansowania takiego projektu ze strony
inwestorów nieruchomoÊciowych jest skutkiem braku
zaufania do komercyjnych walorów tego szczególnego
miejsca? Czy wreszcie to historia miejsca, zarówno ta
uwi´ziona w ruinie u∏omków kolumnady Pa∏acu Saskiego z urnami prochów pól bitewnych i miejsca pochówku
szczàtków nieznanego ˝o∏nierza – jak i ta b´dàca cz´Êcià
prze˝ywanej wspó∏czeÊnie historii, a zawarta w p∏ycie
placu, upami´tniajàcej wizyt´ Ojca Âwi´tego w 1978,
jak i z pamićià z 1998 roku zapisanà powo∏aniem na
o∏tarze przez Jana Paw∏a II, w obecnoÊci rzeszy Polaków,
którzy zape∏nili plac, sàsiednie ulice i Ogród Saski, 106
b∏ogos∏awionych polskich mćzenników.? Która z tych
przyczyn w rzeczywistoÊci uniemo˝liwia podjćie decyzji o budowie i naruszenie, a mo˝e wrćz zdjćie odium
sacrum z Placu Saskiego, Zwyci´stwa i Pi∏sudskiego? Ten
kontredans nazw jednego miejsca jest równie˝ szczególnym wyrazem poszukiwania nazwy w∏aÊciwie okreÊlajàcej wartoÊç placu jako wyjàtkowego miejsca kultury i tradycji narodu. Plac istnieje. Mimo ˝e jego pierzeje
to z jednej strony rzadka przes∏ona niedawno wyros∏ych
drzew przed Ogrodem Saskim, z drugiej szlachetne formy budynków “Domu bez kantów” i Hotelu Europejskiego oflankowane nieczytelnymi rozleg∏ymi formami
architektury hotelu Victoria i biurowca Metropolitan projektu sir Normana Fostera. Rozleg∏oÊç tej przestrzeni, nawet przy przemianach formy placu w ostatnich latach,
wskazuje na ciàgle niedookreÊlonà architektonicznie
form´ tego historycznie jednoznacznego miejsca. Spory
ostatnich lat co do mo˝liwoÊci urzàdzania imprez rozrywkowych, koncertów, czy spotkaƒ noworocznych tyl-
VIII
2. Plac – budowa formy
Czy wić konieczne i celowe jest odbudowanie obiektów historycznych placu, skoro w∏aÊnie teraz istnieje on
w ÊwiadomoÊci ludzi, a dzia∏ania developerów mogà naruszyç tkank´ spo∏ecznej pamići poprzez nowe kontrowersyjne treÊci u˝ytkowe przysz∏ej zabudowy?
Zdaniem wielu osób trzeba obudowaç t´ pustà, rozleg∏à
przestrzeƒ. Sta∏y tu przecie˝ warte przypomnienia budynki, w których mieÊci∏ si´ Sztab Generalny i jego
II Oddzia∏, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, którego
minister Józef Beck przypomnia∏ w 1939 r. wartoÊç honoru i dumy narodowej, z naszà obecnà ÊwiadomoÊcià
wszystkich tragicznych dla miasta i Polski konsekwencji tej koniecznej i niekwestionowanej postawy.
JesteÊmy zatem spadkobiercami miejsca i jego tradycji. Równie˝ tradycji zwiàzanej z odrzuceniem i wymazaniem z pamići narodowej budynku cerkwi dumnie
rozpoÊcierajàcej si´ w centrum tego szczególnego miejsca Warszawy, a usuni´tej w pierwszym odruchu odzyskania niepodleg∏oÊci w 1918 roku. Plac, który jest miejscem wydarzeƒ stanowiàcych treÊç naszej zbiorowej
pamići, szczególnym znakiem to˝samoÊci, przemawia do nas dzisiaj nie kszta∏tem swojej formy, ale istotà
wydarzeƒ, które w∏aÊnie w ubóstwie architektonicznym
jego oprawy mówià ciàgle do nas i, miejmy nadziej´, b´dà
porusza∏y emocje naszych nast´pców.
Mówiàc o pe∏nej odbudowie – odtworzeniu Pa∏acu Saskiego
– wyobraêmy sobie replik´ kolumnady po˝erajàcà sacrum
ruin kolumnady Grobu Nieznanego ˚o∏nierza, zatroskanych, p´dzàcych w poÊpiechu do codziennych obowiàzków urz´dników, którzy wychodzàc ze swoich biur, jak
ka˝dy zmćzony cz∏owiek, z ulgà opuszczajà to miejsce. Z drugiej zaÊ strony cz´Êciowa odbudowa pó∏nocnej
Êciany placu wyka˝e naszà zdolnoÊç do pokonywania dramatu zniszczenia. W jaki wić sposób uzyskaç t´ wa˝nà
i potrzebnà równowag´ pomi´dzy sacrum a koniecznà
demonstracjà zdolnoÊci do rozwoju i budowy?
3. Przez treÊç do formy
TreÊç u˝ytkowa jest kluczem do uzyskania satysfakcjonujàcej odpowiedzi dotyczàcej formy dla tego miejsca
– rewaloryzowanego zarówno w sferze ÊwiadomoÊci, jak
i kszta∏tu urbanistycznego i architektonicznego. To miejsce potrzebuje treÊci szczególnej, która symbolizowa∏aby
poprzez swoje znaczenie i form´ nie tylko ca∏oÊç skomplikowanej tradycji, jej ciàg∏oÊç mimo dramatycznych
zmian, ale równie˝ by∏aby nowà mo˝liwoÊcià dzia∏aƒ
skierowanà w przysz∏oÊç.
Miejsce spotkaƒ europejskich o w∏aÊciwej sobie w warstwie
jakoÊci zarówno organizacji, jak i technicznej mo˝liwoÊci
5. RealnoÊç programu
Propozycja publicznego programu u˝ytkowego zawsze
budzi pytanie, czy nas na to staç i jak to zrealizowaç.
Z pewnoÊcià nie staç nas na wyzbywanie si´ naszej
tradycji i na brak skutecznej mo˝liwoÊci prezentacji naszej otwartoÊci w ramach europejskiej przestrzeni kulturalnej wobec struktur organizacyjnych Wspólnoty. Je˝eli
przekonanie o koniecznoÊci budowy centrum stanie si´
wartoÊcià narodowà, to tak jak i w przypadku innych
narodowych powinnoÊci ca∏oÊç mieszkaƒców Polski
powinna mieç mo˝liwoÊç uczestnictwa w budowie
takiego miejsca. Emisja obligacji budowy o 100-letnim
okresie wykupu, ale gwarantujàcych wyp∏at´ oprocentowania (podobnie jak np. tzw. obligacje konsolowe dla
budowy Kana∏u Sueskiego) jest rozwiàzaniem mo˝liwym do zaproponowania. Wówczas istota gwaran▲
4. Dost´pnoÊç walorem miejsca
Miejsce spotkaƒ dzia∏ajàce w formule centrum konferencji i czasowych ekspozycji powinno spe∏niaç zarów-
no kryterium dost´pnoÊci z zewnàtrz, jak i umo˝liwiaç
jego u˝ytkownikom nieskr´powanà mo˝liwoÊç dost´pu
do najbardziej atrakcyjnych i charakterystycznych miejsc
miasta. BezpoÊredni dost´p poprzez ulic´ Królewskà do
podstawowego uk∏adu komunikacyjnego miasta, dost´p
do Wis∏ostrady ulicà Karowà, wreszcie dost´p do Krakowskiego PrzedmieÊcia, ulicy, która przy wszystkich
swoich ograniczeniach jest g∏ównym traktem dla obs∏ugi
oficjalnych delegacji i grup zorganizowanych, w ca∏oÊci
wyczerpuje potrzeby i mo˝liwoÊci dost´pu komunikacjà
ko∏owà. Przystanki tramwaju przy ulicy Królewskiej,
stacja metra przy Âwi´tokrzyskiej oraz dost´p do autobusów je˝d˝àcych wzd∏u˝ Traktu Królewskiego
zapewniajà mo˝liwoÊç korzystania z komunikacji zbiorowej. Mo˝liwoÊç ∏atwego pieszego dost´pu do Traktu
Królewskiego daje szans´ szybkiego i ∏atwego dojÊcia do
najwa˝niejszych z punktu widzenia turysty obiektów
w Warszawie. BliskoÊç Starego Miasta i Zamku Królewskiego daje szans´ zwiedzenia czy poznania miejsc, które sà swoistymi ikonami dla kultury Warszawy i historii
Polski. Trakt Królewski w Warszawie jest znakiem rozpoznawalnym miasta i swoistà kondensacjà jego nastrojów i pamići kultury. ZaÊ projekt traktu b´dàcy przedmiotem porozumienia Ministra Kultury i Prezydenta
miasta tworzy realnà ram´ dla potencjalnej aktywizacji wydarzeƒ i rewitalizacji instytucji kultury w tym obszarze. Szczególnà wartoÊcià u˝ytkowà dla uczestników
spotkaƒ w centrum jest mo˝liwoÊç skorzystania z bogactwa zieleni i krajobrazów, które sà oferowane przez
Ogród Saski.
W zakresie dost´pu komunikacjà ko∏owà zlokalizowanie parkingu podziemnego pomi´dzy centrum a budynkami hotelu Europejskiego i “Domu bez kantów”
pozwoli na efektywnà obs∏ug´ Centrum Konferencyjnego, jak i pozosta∏ych obiektów w rejonie traktu, nie
stwarzajàc zagro˝enia w sensie technicznym ani kulturowym dla rejonu Grobu. Dla rozwoju obszaru warto
przeanalizowaç mo˝liwoÊç zlokalizowania II linii metra
w osi ulicy Karowej ze stacjà pomi´dzy hotelem Europejskim a hotelem Bristol. Linia ta, ∏àczàc skrzy˝owanie
ul. Marsza∏kowskiej z Portem Praskim i Dworcem
Wileƒskim jest, mimo wàtpliwoÊci co do terminu jej realizacji, op∏acalna i niezb´dna, mo˝na wić sàdziç, ˝e jej
realizacja z pewnoÊcià nastàpi.
luty / marzec 2004
odbywania konferencji, zgromadzeƒ, spotkaƒ i wystaw
by∏aby propozycjà godnà placu, jak i potrzeb Warszawy.
Obecne ubóstwo oferty Warszawy na godne tego miasta
wspó∏czesne centrum konferencyjne, wobec potencjalnej
mo˝liwoÊci usytuowania przy Trakcie Królewskim takiego
obiektu, powinno bezwarunkowo sk∏aniaç do zrealizowania w tym szczególnym miejscu takiej propozycji programowej. Trakt Królewski: miejsce tradycji, historii i znaków wolnoÊci powinien byç miejscem spotkaƒ. Aby jednak
uhonorowaç szczególne sacrum miejsca, obiekty kompleksu centrum powinny byç zlokalizowane pod p∏aszczyznà
placu, sygnalizujàc jednak swojà obecnoÊç “scenograficznie”
obiema flankujàcymi kolumnad´ fragmentami kamienic
Skworcowa. ZaÊ odtworzenie pierzei Placu Ma∏achowskiego
pozwoli∏oby na wykorzystanie starego ciàgu kamienic jako
biur i sal recepcyjnych oraz dla spotkaƒ roboczych w ramach obs∏ugi centrum konferencyjnego. WejÊcie g∏ówne
do centrum konferencji i spotkaƒ powinno byç usytuowane od strony Placu Ma∏achowskiego wykorzystujàc dla tego
celu odbudowanà pierzej´, jak i stwarzajàc nowà wartoÊç
w strukturze urbanistycznej Warszawy, sytuujàc wejÊcie
do centrum z placu, dla którego dominacj´ stanowi∏aby tradycja kultury i solidaryzmu uwieƒczona gmachem Towarzystwa Przyjació∏ Sztuki “Zach´ta”
Pa∏ac Brühla, którego wartoÊç w rzeczywistoÊci polega na
jego dziedziƒcu i mo˝liwoÊciach plastyki elewacji, odtworzony nawet w swojej historycznej postaci, móg∏by odgrywaç rol´ sal recepcyjnych Warszawy, które sà tak potrzebne dla wszystkich spotkaƒ o ceremonialnym charakterze
i nastroju, a dla których komnaty Zamku Królewskiego nie sà miejscem w∏aÊciwym ze wzgl´du na techniczne
mo˝liwoÊci czy szczególnà powag´ miejsca.
Si∏a i pozycja paƒstwa jest tworzona równie˝ przez powag´, jakoÊç i technicznà efektywnoÊç budynków publicznych, które sà ofertà oraz tworzà zach´t´ dla wydarzeƒ
o znaczeniu europejskim zarówno w sferze polityki, gospodarki, jak i spo∏ecznych relacji mi´dzyludzkich. Mo˝liwoÊç
zapewnienia uczestnikom wydarzeƒ w centrum konferencji i spotkaƒ bezpoÊredniego dost´pu do walorów zieleni Ogrodu Saskiego z sal konferencyjnych poprzez system
skarp i wejÊcia ogrodowego we wschodniej cz´Êci obiektu,
graniczàcej z Ogrodem Saskim, tworzy∏aby szczególny walor dla przysz∏ego centrum. Mo˝liwoÊç cz´Êciowej odbudowy budynków Pa∏acu Saskiego umo˝liwia umieszczenie w
nich niezb´dnych pomieszczeƒ do spotkaƒ kameralnych
i okolicznoÊciowych wystaw. Godne rozwa˝enia jest usytuowanie w cz´Êci przylegajàcej do kompleksu Pa∏acu
Brühla, jak i w cz´Êci samego pa∏acu, Archiwum Pamići
Narodowej. Wirtualne archiwum powinno zawieraç ca∏oÊç
tradycji i historii w postaci odniesieƒ do przejawów kultury Królestwa i kolejnych Rzeczypospolitych. ZaÊ historyczne zarysy pawilonów jazdy flankujàcych plac w XIX
wieku mog∏yby stanowiç doÊwietlenie podziemnych przestrzeni centrum konferencyjnego oraz mog∏yby zapewniç
mo˝liwoÊç usytuowania jego wyjÊç awaryjnych, stanowiàc
jednoczeÊnie pretekst do organizowania w przestrzeni placu du˝ych wystaw czasowych.
IX
fot. P. ¸ucenko
cji publicznych miasta oraz Skarbu Paƒstwa b´dzie dotyczy∏a takiej efektywnoÊci i skutecznoÊci w zarzàdzaniu,
aby przychód pokry∏ koszty operacyjne oraz koszty
oprocentowania emisji. Trudno przypuszczaç, aby tak
zaproponowany program funkcjonowania w tej lokalizacji, przy bliskoÊci Starego Miasta, Traktu Królewskiego
oraz wa˝nych hoteli warszawskich nie przyniós∏ dochodów wystarczajàcych dla pokrycia kosztów bie˝àcych
i ewentualnej amortyzacji obiektu. Gwarancja bud˝etu
miasta i Skarbu Paƒstwa zaÊ s∏u˝y∏aby do ewentualnego pokrycia luki pomi´dzy jednorocznymi kosztami
a przychodami.
Co jest wić potrzebne, aby zrealizowaç tak opisane zamierzenie? Konieczne jest rozwa˝enie technicznych mo˝liwoÊci tak zaproponowanego programu
u˝ytkowego. Analiza taka mo˝e byç przeprowadzona
odr´bnie przez miasto lub mo˝e byç sk∏adnikiem I fazy
przetargu na wybór dewelopera. W sytuacji przetargu,
zaproponowane warunki brzegowe zarówno co do programu, jak i formu∏y odbudowy, powinny stanowiç
cz´Êç specyfikacji przetargowej. Istotà przetargu powinna byç wić nie tylko odbudowa obiektów, ale tak˝e ich
treÊç u˝ytkowa oraz ewentualny mechanizm finansowania w formule obligacji publicznych. Je˝eli zdolnoÊci
organizacyjne w∏adz miasta pozwolà na zrealizowanie
przedsi´wzićia, w którym wartoÊç sacrum, potrzeb
u˝ytkowych miasta i kraju oraz uwzgl´dnienie publicznego aspektu realizacji przedsi´wzićia b´dà osiàgni´te,
to b´dziemy mogli mieç przekonanie, ˝e w pe∏ni reprezentujà one interes publiczny nas wszystkich – wbrew
grupom i Êrodowiskom interesów. JednoczeÊnie zaÊ
miasto uzyska oryginalnà, a nie odtworzonà sztucznie
wartoÊç, stanowiàcà istotny sk∏adnik krajobrazu miejskiego i kulturowego Warszawy. ■
X
WNIOSKI KO¡COWE Z SEMINARÓW
I DYSKUSJI – 16 grudnia 2003 r. oraz 26 stycznia 2004 r.
WPROWADZENIE
W podsumowaniu dotychczasowej dyskusji nt. dwóch placów stwierdziç nale˝y, i˝:
– dobrze ˝e sà organizowane publiczne dyskusje na temat
architektury i urbanistyki Warszawy, zw∏aszcza wobec
ogólnie krytycznej opinii na temat stanu ∏adu przestrzennego stolicy Polski;
– dobrze, ˝e Naczelny Architekt Miasta jest zainteresowany wspó∏pracà przy organizowaniu takich publicznych i fachowych dyskusji z naszymi stowarzyszeniami zawodowymi, które ze wzgl´dów statutowych oraz
ze wzgl´du na kompetencje i wiedz´ swych cz∏onków sà
w∏aÊciwymi partnerami do tego typu dzia∏aƒ dla administracji samorzàdowej;
– nasze stowarzyszenia podtrzymujà konsekwentnie prezentowany poglàd, ˝e najw∏aÊciwszà formà fachowej
dyskusji publicznej w sferze architektury i urbanistyki
jest wymiana poglàdów na temat rozwiàzaƒ projektowych wypracowanych w drodze konkursów oraz warsztatów projektowych; istotne sà tak˝e dyskusje publiczne nad opracowaniami planistycznymi w trybie
przewidzianym ustawà o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym;
– dyskusja nad materia∏ami planistycznymi i projektowymi we wczesnej fazie procesu planistycznego i projektowego, takimi jak wytyczne, za∏o˝enia, ustalenia
wià˝àce, koncepcje, opracowania studialne, materia∏y
przetargowe czy warunki konkursów itp. jest istotna
i mo˝e s∏u˝yç optymalizacji dalszego planowania i projektowania, jednak˝e pod warunkiem, ˝e status dyskutowanych opracowaƒ jest okreÊlony w stosunku do dal-
WNIOSKI OGÓLNE
Uwagi wst´pne
W pozytywnie ocenione dzia∏anie – tj. dyskusj´ publicznà
nad wa˝nymi problemami warszawskiej architektury
i urbanistyki – dobrze wpisujà si´ oba spotkania dotyczàce dwóch najwa˝niejszych placów Warszawy, zorganizowane przez OW SARP przy wspó∏pracy Oddzia∏u TUP
w Warszawie – co warte jest podkreÊlenia – z inicjatywy
Naczelnego Architekta Miasta. Inicjatyw´ tà nale˝y oceniç
wysoko, a wspó∏praca w tej dziedzinie winna byç kontynuowana i intensyfikowana.
Moment przeprowadzenia tej dyskusji wydaje si´ jednak
niedobrany zbyt w∏aÊciwie ze wzgl´du na znacznà liczb´
informacji, które pojawi∏y si´ w mediach publicznych
wyprzedzajàco do obu spotkaƒ i z których mo˝na by∏o
wnioskowaç, ˝e najistotniejsze decyzje dotyczàce obu dyskutowanych problemów ju˝ zapad∏y lub sà zasadniczo zdeterminowane. Przy tym oficjalne informacje dotyczàce tematów dyskusji przekazywane zarówno organizatorom
spotkaƒ, jak ich uczestnikom nie by∏y na tyle jednoznaczne, ˝eby dyskutanci mogli odnosiç si´ do konkretów i aby
nie byli skazani na domys∏y. Ewentualne kolejne dyskusje publiczne podejmowane we wspó∏pracy i na ˝yczenie
administracji samorzàdowej powinny wić byç organizowane na podstawie precyzyjniej okreÊlonych – zarówno
statusu dyskutowanych problemów, jak zaawansowania
procedur dotyczàcych ich rozwiàzywania.
WNIOSKI SZCZEGÓ¸OWE
Plac Defilad
Bardziej spójna jest ocena dzia∏aƒ dotyczàcych Placu Defilad, w szczególnoÊci co do odejÊcia planowania miejscowego tego placu od koncepcji nagrodzonej pracy konkursowej, w tym rezygnacja z kolistego bulwaru wokó∏ PKiN.
Ró˝ne sà jednak poglàdy na temat w∏aÊciwych proporcji
poszczególnych funkcji zabudowy i zagospodarowania,
chocia˝ przewa˝a poglàd o celowoÊci realizacji wielofunkcyjnej komercyjnej zabudowy, w tym tak˝e mieszkaniowej oraz zorganizowania towarzyszàcych tej zabudowie,
znaczàcych dla ca∏ego miasta odpowiednich do prowadzenia imprez masowych przestrzeni publicznych. W∏aÊciwa
dla tego rejonu jest kompleksowa – odpowiednio etapowana – zabudowa i zagospodarowanie, w tym w szczególnoÊci przestrzeni publicznych, podziemi funkcjonalnych oraz
infrastruktury technicznej – nie zaÊ parcelacja, sprzeda˝
pojedynczych dzia∏ek i budowanie “kawa∏ek po kawa∏ku”.
Celowe jest dalsze obni˝enie intensywnoÊci zabudowy
w ca∏ym tym rejonie, tak˝e w stosunku do wielkoÊci zaproponowanych w wytycznych prezydenckich, wàtpliwa
jest realnoÊç realizacji na placu tak szerokiego programu
funkcji publicznych, jak to prezentowa∏y te wytyczne,
tak˝e w kontekÊcie propozycji koncentracji funkcji publicznych w rejonie Placu Pi∏sudskiego. Rozwiàzania funkcjonalne tego rejonu powinny uwzgl´dniaç szerszy kontekst urbanistyczny i jego przekszta∏cenia.
Dooko∏a dzisiejszego Placu Defilad nale˝y ukszta∏towaç
ulice Êródmiejskie z zabudowà pierzejowà, a nie ogólnomiejskie arterie przelotowe.
Konieczna jest w tym obszarze realizacja placu – przestrzeni publicznej – mogàcej s∏u˝yç organizacji imprez masowych dla ok. 80-100 tys. ludzi.
Istniejàca zieleƒ, w szczególnoÊci Park Âwi´tokrzyski, powinna byç obj´ta ochronà.
Rejon Placu Defilad jest ostatnim w∏aÊciwym miejscem
na kompleksowe rozwiàzanie siedziby W∏adz Samorzàdowych Warszawy, czyli warszawskiego ratusza.
▲
Wnioski dotyczàce obu placów
Jednoznacznie pozytywnie oceniç nale˝y podjćie przez
warszawskà administracj´ samorzàdowà dzia∏aƒ majàcych
na celu zabudow´ i zagospodarowanie obu placów ze
wzgl´du na ich najwy˝szà rang´ w przestrzeniach publicznych Warszawy.
Wielokrotne podkreÊlano niezwyk∏e znaczenie obu tych
placów dla Warszawy dla jej ca∏oÊciowego obrazu jako
stolicy Polski i metropolii europejskiej. W szczególnoÊci
zwracano uwag´, ˝e niemo˝liwe jest dalsze utrzymywanie obecnej sytuacji w rejonie Placu Defilad oraz ˝e
jego zabudowa i zagospodarowanie jest byç absolutnym
priorytetem. Zwracano tak˝e uwag´ na znaczenie Placu
Pi∏sudskiego nie tylko dla Warszawy, ale dla ca∏ej Polski
ze wzgl´du na wag´ i symbolik´ historycznych wydarzeƒ
– zw∏aszcza z historii najnowszej – które tam mia∏y miejsce i które stanowià zasadnicze, bezdyskusyjne uwarunkowanie kszta∏towania jego g∏ównej idei oraz koncepcji
funkcjonowania, zabudowy i zagospodarowania.
W wypadku obu placów decydujàce jest zagadnienie
to˝samoÊci. Jeden z nich jest zaledwie bolesnym symbolem
uleg∏oÊci, drugi – oczywistym symbolem wolnoÊci, walki
o niepodleg∏oÊç, zniszczenia Warszawy. W konsekwencji
na poziomie politycznym – ponadurbanistycznym – place
te powinny mieç odpowiednio ró˝nicujàce je scenariusze.
Takie zró˝nicowanie by∏oby z korzyÊcià dla miasta i jego
to˝samoÊci w sensie globalnym.
W stosunku do obu placów wyraênie przewa˝a poglàd
o koniecznoÊci i celowoÊci prowadzenia wszelkich dzia∏aƒ
projektowo-inwestycyjnych w ich obszarze na podstawie
odnoÊnych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, przygotowanych z uwzgl´dnieniem szerokich
studiów problematyki determinujàcej docelowe zagospodarowanie tych obszarów i ich kontekstu z uwzgl´dnieniem
procedur konkursowych dotyczàcych wybranych elementów ich zabudowy oraz zagospodarowania.
luty / marzec 2004
szych dzia∏aƒ i ˝e dyskusja publiczna odbywa si´ na tyle
wyprzedzajàco do takich dzia∏aƒ, aby podejmowane
przez w∏adze miejskie decyzje mog∏y uwzgl´dniaç wnioski z dyskusji;
– organizowanie dyskusji na tematy, odnoÊnie do których
zasadnicze decyzje zosta∏y ju˝ podj´te, nie wydaje si´ celowe, a nawet mo˝e obni˝yç rang´ takich dyskusji, zaÊ brak
debaty publicznej we w∏aÊciwym czasie mo˝e powodowaç
m.in. niew∏aÊciwe wydatkowanie publicznych funduszy;
– wnioski z decyzji publicznej nie muszà determinowaç
dzia∏aƒ administracji samorzàdowej w sferach, których
dotyczy∏a dyskusja, winno byç jednak zasadà, ˝e podejmowane decyzje b´dà si´ odnosiç – co najmniej w ich
uzasadnieniach – do wypracowanych w publicznej decyzji wniosków; brak reakcji administracji samorzàdowej
do wniosków z dyskusji publicznych nie s∏u˝y budowaniu wzajemnego zaufania i mo˝e doprowadziç do zaniechania wspólnych dzia∏aƒ.
XI
Plac Pi∏sudskiego
Bardziej zró˝nicowany jest stosunek do dzia∏aƒ dotyczàcych Placu Pi∏sudskiego: od rekomendacji zaniechania
jakichkolwiek dzia∏aƒ “do lepszych czasów”, przez pomys∏y
na temat ca∏kowicie wspó∏czesnego zagospodarowania jego
przestrzeni – jednak odpowiednio do najwy˝szej rangi tego
miejsca, do bezwarunkowego poparcia koncepcji odbudowy jego historycznych obiektów, w szczególnoÊci pa∏aców
Saskiego i Brühla. Rozbie˝ne sà tak˝e poglàdy na temat
charakteru tego placu: od czysto miejskiej, “˝yjàcej” na co
dzieƒ i od Êwi´ta przestrzeni publicznej, poprzez zagospodarowanie s∏u˝àce godzeniu jego dwoistego charakteru –
codziennego i odÊwi´tnego, do zachowania tej przestrzeni
wy∏àcznie dla funkcji o charakterze Êwiàteczno-ceremonialnym, bardzo swoistej i unikatowej w skali kraju, a nawet Europy “agory narodu”, ze szczególnym respektem dla
zdarzeƒ historycznych zwiàzanych z tym placem, w tym
zw∏aszcza wydarzeƒ historii najnowszej. DoÊç powszechnie kwestionowana jest wartoÊç nieistniejàcej zabudowy historycznej zarówno w sensie architektonicznym, jak i ideowym. JednoczeÊnie wysoko oceniano zarówno formalny,
jak i ideologiczny wyraz trwa∏ej ruiny Grobu Nieznanego
˚o∏nierza – powtarzajà si´ ostrze˝enia przed jego mo˝liwà
deprecjacjà przez wprowadzenie w jego bezpoÊrednie otoczenie niefortunnej zabudowy, w tym tak˝e odbudow´
obiektów przedwojennych.
Uznano, ˝e sprawa zabudowy i zagospodarowania Placu
Pi∏sudskiego to sprawa jakoÊci przestrzeni publicznej, ∏adu
przestrzeni, ∏adu moralnego i jakoÊci naszej demokracji.
Plac Pi∏sudskiego jest g∏ównym placem Paƒstwa Polskiego i nie powinien podlegaç komercjalizacji. Je˝eli nas dzisiaj nie staç na to, ˝eby go zagospodarowaç wy∏àcznie ze
Êrodków publicznych i na odpowiadajàce jego randze i znaczeniu funkcje publiczne – to nale˝y z jego zabudowà i zagospodarowaniem poczekaç, a˝ znajdà si´ odpowiednie
Êrodki na takie godne zagospodarowanie.
Funkcja historyczna: tradycji walk o wolnoÊç i genezy narodzin III RP – to funkcja wiodàca tego placu wymagajàca
odpowiedniego, na najwy˝szym poziomie jakoÊciowym,
wspó∏czesnego zaaran˝owania jego przestrzeni, nie zaÊ
realizacji replik obcych im ideologicznie obiektów.
Powinny tu znaleêç si´ pierwszorz´dne funkcje publiczne, ale szeroko rozumiane: galerie sztuki, muzea…
Nale˝y tu zrealizowaç wielki – przede wszystkim w sensie
jakoÊciowym – Plac Kultury Polskiej.
Zachowane i chronione powinny byç: obecna ranga przestrzenna oraz dramatyczny przekaz emocjonalny charakterystyczne dla obecnego kszta∏tu Grobu Nieznanego ˚o∏nierza – zbli˝enie jakiejkolwiek zabudowy do Grobu, w tym
tak˝e repliki przedwojennej kolumnady, b´dzie degradacjà tych obecnych unikatowych w skali Polski wartoÊci.
Nie mo˝na dokonywaç opracowania ukierunkowujàcego
zagospodarowanie tego rejonu bez kompleksowego podejÊcia do unikatowego kontekstu historycznego: Osi Saskiej, Ogrodu Saskiego oraz Krakowskiego PrzedmieÊcia.
Plac Pi∏sudskiego stanowi istotny element wi´kszej najcenniejszej w skali Warszawy i Polski ca∏oÊci.
W docelowych rozwiàzaniach nale˝y przys∏oniç fasady budynku Metropolitan (jego po∏udniowa elewacja nie powinna stanowiç pó∏nocnej elewacji Placu Pi∏sudskiego) i hotelu
Sofitel, Victoria (odpowiednio…).
XII
Problemy komunikacyjne, parkingowe i inne infrastrukturalne tego rejonu mogà byç poprawnie rozwiàzane tylko w efekcie kompleksowego, a nie fragmentarycznego
podejÊcia – plan miejscowy spójny z politykà przestrzennà
miasta jest w∏aÊciwym i niezb´dnym narz´dziem takiego
dzia∏ania. Koncepcja planu miejscowego tego rejonu winna byç sformu∏owana w trybie konkursu uwzgl´dniajàcego
nowe – niestety, negatywne okolicznoÊci – jego zagospodarowania (tj. budynek Metropolitan).
“zamiast podsumowania…”
Ponaddziesićiogodzinna publiczna dyskusja na najistotniejsze tematy sto∏ecznej urbanistyki i architektury nie
poddaje si´ prostemu i skrótowemu podsumowaniu. Bogactwo przemyÊleƒ, poglàdów i opinii zawarte jest w pe∏nej
dokumentacji z obydwu spotkaƒ i mo˝e znakomicie s∏u˝yç
g∏´bokim przemyÊleniom, które winny towarzyszyç procesowi decyzyjnemu dotyczàcemu tych najwa˝niejszych
warszawskich przestrzeni publicznych.
Opracowa∏ zespó∏ roboczy, w którym uczestniczyli autorzy g∏ównych wypowiedzi oraz uczestnicy dyskusji panelowych obu spotkaƒ; ostateczna redakcja – w imieniu organizatorów – Grzegorz Buczek i Ludwik Biegaƒski
w Warszawie 19 lutego 2004 roku
POST SCRIPTUM
Biuletyn Zamówieƒ Publicznych Nr 20
z 10.02.2004 – POZYCJA 7624
OG¸OSZENIE O PRZETARGU DWUSTOPNIOWYM
o szacunkowej wartoÊci powy˝ej 30 000 euro
Miasto Sto∏eczne Warszawa, 00-950 Warszawa, Plac Bankowy
3/5, woj. mazowieckie, tel. 022 6957960, fax 022 6957968,
www.um.warszawa.pl, og∏asza przetarg dwustopniowy
na zagospodarowanie zachodniej pierzei placu Marsza∏ka
Józefa Pi∏sudskiego w Warszawie. (PKWiU: 45.21.1)
Nie dopuszcza si´ sk∏adania oferty wariantowej.
Termin realizacji (po˝àdany) – realizacja zamówienia b´dzie
nast´powa∏a wg harmonogramu stanowiàcego za∏àcznik
do umowy. Generalne za∏o˝enia do harmonogramu realizacji
zamówienia:
1. 2004.11. – rozpoczćie realizacji zamówienia,
2. 2005.09. – rozpoczćie budowy,
3. 2007.09. – zakoƒczenie budowy (rozpoczćie odbioru
technicznego).
Kryteria wyboru ofert i ich znaczenie:
– cena (koszt) – 40%,
– czas realizacji zamówienia – 40%,
– jakoÊç proponowanych rozwiàzaƒ w zakresie realizacji
przedmiotu zamówienia – 20%.
Specyfikacj´ istotnych warunków zamówienia (cena: 500 z∏)
mo˝na odebraç w Urz´dzie m.st. Warszawy, Biuro Zamówieƒ
Publicznych, ul. Canaletta 2, pok. 3-2 pi´tro, lub za zaliczeniem
pocztowym.
Uprawniona do kontaktów z oferentami – Agnieszka
Olszewska, tel. 022 8494703, w godz. 8.00-16.00.
Oferty nale˝y sk∏adaç w Urz´dzie m.st. Warszawy,
Biuro Zamówieƒ Publicznych, ul. Canaletta 2, pok. 3-2 pi´tro.
Termin sk∏adania ofert up∏ywa 5.05.2004 o godz. 12.00.
Post´powanie b´dzie prowadzone bez zastosowania preferencji
krajowych.

luty/marzec 2 0 0 4 luty /marzec 2 0 0 4 Procesy planistyczne w

Transkrypt

Podobne dokumenty

stowarzyszenie architektów polskich karta obiektu

PROGRAM WZMACNIANIA WSPÓLNOTY

RKSoft Maxi na lodzie

PREZENTACJA CZESC III.indd

wydatki warszawy na dekoracje świąteczne i na

Właściciel ma wpływ na plan

Zakres pracy w weekend majowy

Centrum zakupu

Motywacja do treningu

AKADEMIA AKTYWNEGO VARSAVIANISTY