Społeczeństwo informacyjne – wybrane przykłady szans i zagrożeń

SPOŁECZESTWO INFORMACYJNE – WYBRANE PRZYKŁADY SZANS
I ZAGROE
ANETA KISIEL
Streszczenie
Informacja staje si najwaniejsz przyczyn kształtowania społecznoci i gospodarki. Główn cech społeczestwa informacyjnego jest szybki rozwój technologii teleinformatycznych, wicy si z moliwoci komunikacji i dostpem do informacji na bardzo szerok, niespotykan dotychczas skal. Społeczestwo informacyjne jest przygotowane do uytkowania systemów informatycznych. To społeczestwo
wiadome, wie jak zdobywa wiedz, ale take potrafi j wykorzystywa i przetwarza we wszelkich dziedzinach ycia. Dzisiaj o sukcesie gospodarczym decyduje
zdolno tworzenia nowych technologii i wskazywanie moliwoci jej zastosowania.
Naley jednak zaznaczy, e społeczestwo informacyjne niesie ze sob oprócz szans,
równie zagroenia. Celem referatu jest przedstawienie wybranych przykładów szans
i zagroe społeczestwa informacyjnego. W referacie podjto prób poszukania odpowiedzi na nastpujce pytania: jakie s cechy społeczestwa informacyjnego, jakie s pozytywne aspekty rozwoju społeczestwa informacyjnego i zagroenia, które
niesie ze sob oraz co oznacza bezpieczestwo technologii informacyjnotelekomunikacyjnych.
Słowa kluczowe: społeczestwo informacyjne, bezpieczestwo w sieci, szanse i zagroenia
w społeczestwie informacyjnym
1. Wprowadzenie
Hasło społeczestwo informacyjne, wprowadził etnolog T. Umesao, który w roku 1963
opublikował artykuł na temat ewolucyjnej teorii społeczestwa opartego na przetwarzaniu
informacji. Nastpnie pojcie zostało spopularyzowane przez japoskiego teoretyka mediów
K. Koyama, który uył tego terminu w roku 1968 w rozprawie zatytułowanej – Wprowadzenie do
teorii informacji. Japan Computer Usage Development Institute zatwierdził w roku 1971 plan
wdroenia w Japonii społeczestwa informacyjnego i uznał go, jako narodowy cel w 2000 roku.
Plan przewidywał powstanie m.in. centralnego banku danych, zdalnie sterowanego systemu
medycznego i systemu przekwalifikowania siły roboczej, a jego celem było uczynienie z Japonii
pierwszego na wiecie społeczestwa informacyjnego. Wyraenie społeczestwo informacyjne do
Europy wprowadzili francuscy socjologowie A. Minc i S. Nora, uywajc go w raporcie
L’Informatisation de la Société, który został przedstawiony w roku 1978 francuskiemu
prezydentowi Giscardowi d’Estaing, jednak wkład w jego popularyzacj miał M.Bangemann,
niemiecki komisarz Unii Europejskiej w latach 1993–1999, odpowiedzialny za rozwój
telekomunikacji i technologii informacyjnych. Opublikował w roku 1994 raport pt. Europa
118
Aneta Kisiel
Społeczestwo informacyjne – wybrane przykłady szans i zagroe
a społeczestwo globalnej informacji – zalecenia dla Rady Europejskiej.1 Ten raport
zapocztkował publiczn debat na temat społeczestwa informacyjnego, okrelono w nim 10
inicjatyw w celu rozwoju nowoczesnych technik teleinformacyjnych, obejmujcych nastpujce
obszary:
1. teleprac,
2. szkolenia na odległo,
3. sieci łczce uczelnie i jednostki badawcze,
4. usługi teleinformatyczne dla małych i rednich przedsibiorstw,
5. zarzdzanie ruchem drogowym,
6. kontrol ruchu powietrznego,
7. sieci na uytek sektora zdrowia,
8. komputeryzacj sektora zamówie publicznych,
9. transeuropejsk sie administracji publicznej,
10. infostrad dla obszarów miejskich.
Nastpnie, w roku 1996 ukazała si zielona ksiga ycie i praca w społeczestwie
informacyjnym: Ludzie na pierwszym miejscu, traktujca o konsekwencjach wynikajcych
z transformacji społeczestwa, a take o wpływie nowoczesnych technologii na ludzkie ycie.2
Kolejne lata s okresem nowych inicjatyw. W roku 1999 opublikowano kolejn zielon ksig
Public Sector Information: a Key Resource for Europe. Wskazano w niej na korzyci dla
obywateli i całej gospodarki, wynikajce z wykorzystania technologii telekomunikacyjnych
i informatycznych w obszarze słub publicznych. Nastpnie, równie w roku 1999, ogłoszono na
szczycie w Helsinkach inicjatyw e-Europa – społeczestwo informacyjne dla wszystkich,
okrelajcej cel budowy nowego typu społeczestwa, w którym bd wykorzystywane moliwoci
tzw. nowej gospodarki. Okrelone priorytetowe obszary jego rozwoju, np. edukacj, transport,
sektor zdrowia i aktywizacj zawodow osób niepełnosprawnych, a załoeniem nowej gospodarki
było zapewnienie UE wielopokoleniowych korzyci, wynikajcych ze zmian, jakie przynosi
powstajce społeczestwo informacyjne. Budowa społeczestwa informacyjnego stanowiła take
jeden z priorytetów Strategii Lizboskiej, przyjtej w 2000 roku.3
Istnieje wiele definicji społeczestwa informacyjnego i nie ma powszechnej zgody na
wspóln nazw. W zalenoci od tego, czy tematem zajmuj si socjologowie, ekonomici, czy
informatycy, uwaga skupiona jest na odmiennych elementach. Społeczestwo informacyjne
tłumaczone jest m.in. jako formacja społeczno-gospodarcza, w której dominujc rol odgrywa
wykorzystanie informacji, oraz intensywna pod wzgldem wiedzy produkcja. Mona przyj, e
jest to społeczestwo, w którym jednostki (konsumenci, pracownicy) intensywnie wykorzystuj
informacj.4
1
J. Papiska-Kacperek (red.), Społeczestwo informacyjne, WN PWN, Warszawa 2008: s. 14–16.
A. Szewczyk (red.), Społeczestwo informacyjne – problemy rozwoju, Difin, Warszawa 2007: s. 17.
3
A. Dbrowska, M. Jano-Kresło, A. Wódkowski, E-usługi a społeczestwo informacyjne, Difin, Warszawa 2009: s. 16.
4
J. Papiska-Kacperek (red.), op.cit.: s. 17.
2
119
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 51, 2011
2. Cechy społeczestwa informacyjnego
Wanym, zatem składnikiem społeczestwa informacyjnego pozostaje produkcja,
gromadzenie oraz obieg informacji, stanowice niezbdny warunek jego funkcjonowania. Internet,
a take wszelkie techniki cyfrowe – staj si bardzo potrzebne, a czasem wrcz niezbdne np. do
wykonywania pracy zawodowej. Informacje traktowane s, jako produkt, towar na sprzeda
(nawet, jako surowiec), który staje si główn sił napdow współczesnych czasów. Przyjmujc,
e społeczestwo informacyjne powinno ujmowa si szeroko z uwagi na to, e obejmuje ono
wszystkich ludzi yjcych w strefie oddziaływania nowych mediów, cho w rónym stopniu
intensywnoci i zaangaowania (od programistów komputerowych przez internautów
spdzajcych przy monitorze komputera wiele godzin a do emerytów, którzy, nawet, jeli nie
znaj si na jego obsłudze, to s od niego w sposób poredni uzalenieni chociaby w sprawie
nalicze emerytur przez właciwe programy okrelonych instytucji). W tym szerokim ujciu
wyodrbnia si take obszar bardziej aktywny, do którego nale osoby, które produkuj,
przesyłaj i wykorzystuj dane cyfrowe. W wyniku komunikacji opartej na cyfrowym
i satelitarnym przekazie, zachodz nowe zjawiska, a nale do nich, m.in.:
1. szybko obiegu informacji, natychmiastowa łczno oraz zanik zwizku midzy odległoci a czasem uzyskania kontaktu;
2. moliwo podjcia komunikowania w dowolnej chwili i miejscu z uwagi na całodobow
aktywno;
3. niezaleno kosztów przesyłania informacji od odległoci;
4. wzrost znaczenia tzw. technologii intelektualnych (w tym analiz baz danych, itp.), jako
podstawy podejmowania decyzji politycznych, gospodarczych i społecznych;
5. relatywne pomniejszanie ekonomicznej roli własnoci intelektualnej przez bardzo due
moliwoci kopiowania oraz darmowej redystrybucji dóbr intelektualnych;
6. rosnca rónorodno w sposobach wypowiadania si oraz twórczej ekspresji (tekst, hipertekst, symulacja graficzna, film multimedia itd.);
7. obecno informacji zniekształconych czy wrcz manipulacji oraz dezinformacji, a przy
tym niezdolnoci odbiorców do weryfikacji prawdziwoci informacji;
8. przenikanie informacyjnych technologii cyfrowych do prawie wszystkich dziedzin ycia
i w zwizku z tym bezpowrotne uzalenienie funkcjonowania wielu sfer ycia od komputerów oraz totalne zdeterminowanie ycia społecznego, gospodarczego oraz politycznego
i kulturowego przez cyfrowy obieg informacji.
W praktyce działanie społeczestwa informacyjnego polega m.in. na: wykorzystywaniu
poczty elektronicznej i korzystaniu z informacji umieszczonej na stronach i w bazach danych;
zakupach, korzystaniu z usług np. bankowych, prawnych, medycznych; wykonywaniu pewnych
czynnoci zawodowych, które mog si odbywa bez obecnoci w zakładzie pracy; moliwoci
nauki przez Internet; yciu towarzyskim; kontaktowaniu si z urzdami i innymi organizacjami.
Niestety, równie zaliczy do powyszych naley, np. na przestpstwa, pornografi, terroryzm
i ebractwo.5
rodki słuce (wprost lub porednio) porozumiewaniu si ludzi, to tzw. nowe media. Z uwagi
na postp technologiczny, stanowi pojcie, którego zakres zmienia si wraz z upływem czasu,
poniewa wci jest dezaktualizowny (np. pół wieku temu tak nazywano radio i telewizj). Nowe
5
M. Golka, Bariery w komunikowaniu i społeczestwo (dez)informacyjne, WN PWN, Warszawa 2008: s. 80–88.
120
Aneta Kisiel
Społeczestwo informacyjne – wybrane przykłady szans i zagroe
media to rodki słuce (wprost lub porednio) porozumiewaniu si ludzi, a do ich cech
charakterystycznych zalicza si np.:
1. cigłe i szybkie doskonalenie parametrów,
2. miniaturyzacj,
3. standaryzacj,
4. obnianie kosztów jednostkowych,
5. zmniejszanie kosztów uytkowania (w przeliczeniu na jednostk informacji),
6. interaktywno.6
Człowiek obecnie wkracza w nowy wymiar przestrzeni, która stała si mała, poniewa mona
si w niej przemieszcza bardzo szybko, a równoczenie moliwo funkcjonowania w niej staje
si nieograniczona. Informacja jest podstaw sprawnego funkcjonowania rónych organizacji, a to
wywołuje zmian ycia kadego, kto zmuszony jest angaowa si w proces przemian. Natomiast
kada zmiana społeczna wymusza na człowieku nowy stosunek do rzeczywistoci, a w tych
nowych relacjach midzyludzkich i relacjach do wiata mieci si lk przed tym, co nowe
i nieznane, a take przed naruszeniem dóbr osobistych i utrat intymnoci. Moliwoci rónych
technik mog, bowiem sta si narzdziem zniewolenia i podporzdkowania, mog równie
prowadzi do najróniejszych patologii.7 W dalszej czci referatu zwrócono uwag na
moliwoci, jakie niesie ze sob społeczestwo informacyjne, ale równie podkrelono jego
negatywne skutki i mogce pojawi si zagroenia.
3. Pozytywne aspekty rozwoju społeczestwa informacyjnego
Nowa epoka wkracza w ycie bez wzgldu na stopie zaawansowania technologicznego i organizacyjnego poszczególnych pastw a take skuteczno ogłaszanych strategii, zatem w zwizku z zastosowaniem technologii ICT (Information and communication technologies, technologie
informacyjno-telekomunikacyjne) wi si zarówno dobre strony, jak i złe. Do pozytywnych
stron naley zaliczy m.in.:
1. znaczniejszy udział społeczestwa w yciu politycznym pastwa (dziki wikszym moliwociom wymiany informacji obywatele mog np. opiniowa działanie urzdów; wyposaeni w podpisy elektroniczne mog bra udział w wyborach czy wysyła dokumenty do
urzdów),
2. wiksz sprawno administracji dziki nowoczesnym systemom informatycznym,
3. zanikanie barier geograficznych np. w nawizywaniu oraz utrzymywaniu znajomoci, poznawaniu jzyków obcych oraz innych kultur i zwyczajów,
4. teleprac i handel elektroniczny (stanowice ułatwienia np. dla osób niepełnosprawnych,
rodziców małych dzieci),
5. zapewnienie edukacji, pracy i udziału w yciu publicznym szczególnie mieszkacom małych miejscowoci i osobom niepełnosprawnym,
6
T. Bialobłocki, J. Moroz, Nowoczesne techniki informacji i komunikacji – ich rozwój i zastosowanie, [w:] Społeczestwo
inform@cyjne, red.nauk. M.Witkowska, K. Cholawo-Sosnowska, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa
2006: s.126–127.
7
J. Kwapiszewski, M. Kwapiszewska, Homo Communicans – now wartoci w społeczestwie informacyjnym, [w:] Filozofia wychowania a społeczestwo informacyjne, pod. red. J. Kwapiszewskiego, M. Kwapiszewskiej, Pomorska Akademia
Pedagogiczna, Słupsk 2005: s. 5.
121
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 51, 2011
6. popraw rynku wewntrznego, poniewa konkurencja globalna wymusza nastawienie
prokonsumenckie lokalnych firm.8
Rozwój społeczestwa informacyjnego w Polsce zaley od wielu czynników wynikajcych
z biecych uwarunkowa i zmian zachodzcych w kraju, a take w krajach Unii Europejskiej. Do
mocnych stron umoliwiajcych sprawny rozwój społeczestwa informacyjnego w Polsce zalicza
si głównie wysoki poziom kształcenia kadr sektora teleinformatycznego na szczeblu akademickim, poparty m.in. osigniciami midzynarodowymi polskich programistów. Ogólny wzrost populacji osób wykształconych w wieku produkcyjnym jest równie elementem sprzyjajcym, a ponadto istnieje szeroka dostpno i znaczne zainteresowanie komercyjnymi usługami internetowymi, bankowoci elektroniczn, telefoni mobiln. Obserwowany jest równie wzrost zainteresowania wiadczeniem pracy przez Internet. Małe i rednie przedsibiorstwa coraz chtniej wykorzystuj technologie informacyjne i komunikacyjne do usprawnienia własnej działalnoci. Oprócz
wymienionych czynników, naley doda wysok dynamik wzrostu sektora usług, technologii
informacyjnych i telekomunikacyjnych, które korzystaj z właciwego przygotowania infrastrukturalnego dla obrotu bezgotówkowego i e-handlu. Do szans, jako uwarunkowa i czynników, rokujcych pozytywny wpływ na stabilny rozwój społeczestwa informacyjnego w Polsce, nale
m.in.:
1. atrakcyjnoci inwestycyjna Polski na tle krajów Europy (przyciganie kapitału zagranicznego przy jednoczesnym transferze do kraju nowoczesnych technologii i know-how),
2. upraszczanie prawa, a take usprawnianie otoczenia regulacyjnego przedsibiorców,
w tym weryfikacja prawa pod ktem wymaga rozwoju społeczestwa informacyjnego
i elektronicznej gospodarki,
3. zbudowanie systemu rozwiza legislacyjnych i finansowych wspomagajcych transfer
technologii do małych i rednich przedsibiorstw,
4. konsekwentne oraz efektywne wykorzystanie rodków finansowych, które Unia Europejska oferuje swoim członkom na realizacj celów zwizanych z rozwojem społeczestwa
informacyjnego.
Z kolei w zakresie administracji publicznej szans stanowi budowa interoperacyjnych systemów zarzdzania tosamoci, koordynacja przedsiwzi w celu obnienia kosztów oraz konsolidacja zespołów naukowych i badawczo – rozwojowych wokół priorytetowych wieloletnich i strategicznych programów badawczych. Naley równie wród szans uwzgldni przeznaczenie
znacznych rodków publicznych na rozwój infrastruktury teleinformatycznej w kraju, zwizanych
m.in. z przygotowaniami do Mistrzostw Europy w Piłce Nonej Euro 2012.9
8
J. Papiska-Kacperek (red.),op.cit.: s. 43–45.
Strategia rozwoju społeczestwa informacyjnego w Polsce do roku 2013, Ministerstwo Spraw Wewntrznych i Administracji, Warszawa 2008: s.6–7. http://www.mswia.gov.pl/strategia/ (29.03.2011).
9
122
Aneta Kisiel
Społeczestwo informacyjne – wybrane przykłady szans i zagroe
4. Społeczestwo informacyjne – zagro
enia
Zagroenia rozumiane s, jako wszelkie uwarunkowania i elementy negatywnie wpływajce
na rozwój społeczestwa informacyjnego. W Polsce do w/w zagroe w szczególnoci nale,
m.in.:
1. niska absorpcja rodków Unii Europejskiej,
2. nadmierna biurokratyzacja oraz zwizane z ni znaczne hamowanie innowacyjnoci,
3. utrudnienia administracyjne i restrykcyjne prawo w zakresie rozbudowy infrastruktury teleinformatycznej,
4. brak adekwatnych regulacji prawnych odnonie własnoci intelektualnej i praw autorskich,
5. odpływ najlepiej wykształconej, a take dowiadczonej kadry – zarówno z administracji
i nauki do biznesu, jak równie poza granice Polski,
6. malejce zainteresowanie uczniów i studentów naukami technicznymi i cisłymi,
7. starzejce si społeczestwo,
8. niech i obawa osób starszych (pokolenie powyej 60-go roku ycia) przed korzystaniem z nowych technologii,
9. zagroenie wykluczeniem cyfrowym w odniesieniu do wybranych obszarów geograficznych i grup społecznych,
10. obawy społeczne przed utrat prywatnoci w Internecie,
11. koszty zapewnienia bezpieczestwa informacji i wiadczonych e-usług,
12. zbyt czsta zmiana kierunków działa strategicznych moe negatywnie wpłyn zarówno
na szybko rozwoju społeczestwa informacyjnego, ale równie na koszt jego rozwoju.
Słabe strony, takie jak niski stopie wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w szkolnictwie, niedostateczne powizanie systemu edukacji z potrzebami rynku pracy
oraz niski wskanik kształcenia ustawicznego wród dorosłych mog hamowa rozwój społeczestwa informacyjnego w Polsce. Społeczestwo take nie jest dokładnie w 100% zainteresowane
korzystaniem z technologii informacyjnych, spora grupa osób po prostu nie ma takich umiejtnoci. Struktura nakładów na badania i rozwój wpływa na niski poziom współpracy rodowisk akademickich z przedsibiorstwami, a to z koli przekłada si to na nisk wynalazczo. Polska, bowiem rejestruje relatywnie nisk liczb patentów rocznie w porównaniu z innymi krajami Unii
Europejskiej.10 Cyfrowe wykluczenie jest przedmiotem troski rzdów pastw, organizacji midzynarodowych i jest jednym z powodów krytyki wprowadzania systemów elektronicznego głosowania, bowiem sdzi si, e osoby, które nie maj dostpu do sieci bd de facto dyskryminowane.
Uprzywilejowanie osób majcych moliwo, a take umiejtno oddania e-głosu uderza w demokratyczn równo obywateli i dlatego sugeruje si stopniowe wprowadzanie elektronicznego
głosowania.11
Natomiast ogólnie – do zagroe wynikajcych z nowej epoki nale przede wszystkim:
1. obawa przed totalnie kontrolujc władza, która mogłaby monitorowa poczynania obywateli w sieci (np. brak zagwarantowanej tajnoci głosowania elektronicznego,
10
11
Strategia rozwoju społeczestwa informacyjnego w Polsce do roku 2013, op. cit.: s. 6–7.
M. Nowina Konopka, Społeczestwo informacyjne a globalizacja, [w:] Społeczestwo inform@cyjne, op.cit.: s. 190.
123
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 51, 2011
2. obawa przed tym, e swobodny przepływ informacji nie zagwarantuje prawa do intymnoci i dóbr osobistych (przegldanie i przetwarzanie danych bez zgody obywatela, w tym
np. informacji o stanie zdrowia),
3. moliwo uzalenienia si bd wyalienowania, jeli ograniczone zostan kontakty osobiste z innymi ludmi, a Internet stanie si jedynym kanałem komunikacji ze wiatem,
4. zawodno infrastruktury IT (zaleno od działajcego łcza),
5. coraz bardziej niepewne otoczenie rynkowe dla producentów,12
6. cyberprzestpczo, np.:
a. przestpstwa przeciw poufnoci, integralnoci i dostpnoci danych oraz systemów komputerowych (m.in. nielegalny dostp do systemu komputerowego, nielegalna ingerencja
w dane, powodujca ich uszkodzenie, usunicie, zniszczenie, modyfikacje bd zablokowanie),
b. przestpstwa zwizane z uyciem komputera (m.in. fałszerstwo, oszustwo komputerowe),
c. przestpstwa komputerowe ze wzgldu na tre informacji stanowicej jej przedmiot (wytwarzanie, rozpowszechnianie, przesyłanie czy udostpnianie, a take posiadanie pornografii z udziałem do lat 18 w systemie komputerowym albo na nonikach danych,
d. przestpstwo przeciwko własnoci intelektualnej (tzn. cyfrowe zwielokrotnianie oraz rozpowszechnianie utworów bd wykona artystycznych bez zgody osoby uprawnionej).13
Inna jako ycia nakłada szczególnie na rodziców i opiekunów nowe wyzwania
wychowawcze. Sposób wykorzystania komputera decyduje o tym, jaki bdzie miał on wpływ na
młodych ludzi. Do wad zwizanych z korzystaniem z technik wirtualnej rzeczywistoci naley
m.in. wyobcowanie ze rodowiska rzeczywistego, utrata umiejtnoci komunikowania si
w grupach, spadek zainteresowania nauk szkoln, trudnoci z koncentracj i zanik zdrowych
form wypoczynku w zamian za oddanie si grom komputerowym, a take utrata inicjatywy.
Naley pamita o tym, e mdre i przemylane kierowanie rozwojem dziecka, jest dla niego
niezwykle korzystne. Do zalet korzystania z technik wirtualnej rzeczywistoci naley m.in.:
rozwój dowiadcze wyobraeniowych, rozwój wyobrani twórczej, pobudzanie aktywnoci
twórczej, kształtowanie pamici obrazowej, sprzyjanie rozwojowi ycia społecznego poprzez
podtrzymywanie porednich kontaktów interpersonalnych. Rodzicom trudno nady za
wszelkimi pojawiajcymi si zmianami technologicznymi i w duej mierze dlatego nie potrafi
pomóc dziecku w weryfikacji treci znajdujcych si w Internecie. Z kolei ludziom młodym
brakuje dowiadczenia, które pozwoliłoby oddzieli treci dobre od złych, czy te wane od
niewanych. 14 Nowe media interaktywne łczce masowy zasig z jednostkowym trybem
komunikowania, sprawiaj, e wzajemne kontakty s pozbawione sfery uczuciowej. Coraz szybsze
tempo ycia i wszelkie moliwoci tworzone społeczestwu przez technik informacyjn,
przyczyniaj si do tego, e liczba interakcji bdzie wzrastała, natomiast ich trwało i znaczenie
dla tworzenia wizi społecznych bd male. Wizi bd stopniowo ograniczane do formalnych
12
J. Papiska-Kacperek (red.), op. cit.: s. 44–45.
M. Nowina Konopka, Społeczestwo informacyjne a globalizacja, [w:] Społeczestwo inform@cyjne, op.cit.: s. 173–
174.
14
M. Nowina Konopka, Społeczestwo informacyjne a globalizacja, [w:] Społeczestwo inform@cyjne, op.cit.: s. 182–
184.
13
124
Aneta Kisiel
Społeczestwo informacyjne – wybrane przykłady szans i zagroe
relacji, a ich podstaw bd okrelone korzyci bd sukcesy osignite w stosunkowo krótkim
czasie.15
Przestrze wirtualna tworzy szerokie moliwoci do nawizywania kontaktów gospodarczych,
przeprowadzania transakcji oraz zdobywania wiadomoci o rynkach na całym wiecie, a rozwój
współczesnych przedsibiorstw łczy si z wykorzystaniem osigni technologii
teleinformatycznych. Dynamiczny rozwój wykorzystania Internetu w biznesie wynika z jego
istotnych cech, takich jak np.: brak ogranicze biurokratycznych, czy moliwo
midzynarodowej współpracy specjalistów. W roku 2010 w Polsce 97% przedsibiorstw
wykorzystywało komputery, a pracowało na nich 40% pracowników. Z kolei dostp do Internetu
posiadało 96% przedsibiorstw, z czego 69% miało dostp szerokopasmowy, a komputery
z dostpem do sieci globalnej wykorzystywała 1/3 pracujcych. Przedsibiorstwa stosowały
Internet przewanie do nastpujcych celów: 85% – korzystało z usług bankowych, blisko połowa
przedsibiorstw korzystała z automatycznej wymiany danych z podmiotami zewntrznymi, 66% –
posiadało własn stron internetow.16 Ze wzgldu zatem na coraz szersze wykorzystywanie ICT
i jednoczenie rosnce zagroenia – w kolejnej czci referatu przedstawiono wyniki bada
dotyczce bezpieczestwa ICT w Polsce.
5. Bezpieczestwo ICTNETU W PRZEDSIBIORS
Bezpieczestwa ICT oznacza wszystkie rodki, regulacje oraz procedury majce zastosowanie
dla systemów ICT, zapewniajce integralno, poufno oraz dostp do danych. Przyjmujc, e
dane przedsibiorstwo posiada formalnie zdefiniowan polityk bezpieczestwa, naley przez to
rozumie, e jest ona udokumentowana i wdroona. Dokumentacja powinna zawiera ocen ryzyka utraty bezpieczestwa (prawdopodobiestwo jego wystpienia), ewentualny wpływ na działanie przedsibiorstwa, powinna równie opisywa sposoby kontroli i plan działania na wypadek
wystpienia zakłóce w działaniu systemów ICT. Badania wskazuj, e ponad co dziesite przedsibiorstwo w Polsce zadeklarowało posiadanie formalnie zdefiniowanej polityki bezpieczestwa,
a wród tych przedsibiorstw najwikszy procent stanowi rednie i due. Z kolei biorc pod uwag rodzaj działalnoci, formalnie zdefiniowan polityk bezpieczestwa w najwikszym stopniu
posiadaj przedsibiorstwa z brany zajmujcej si:
1. działalnoci finansow i ubezpieczeniow (66%),
2. nalece do sektora ICT (30%).
3. informacj i komunikacj (28%),
4. wytwarzaniem i zaopatrywaniem w energi elektryczn, gaz i ciepło (26%),
5. nauk i technik (21%).
Do zagroe objtych polityk bezpieczestwa nale w szczególnoci:
1. zniszczenie bd uszkodzenie danych w wyniku ataku albo innego zdarzenia, gdzie
uszkodzeniu lub zniszczeniu mog ulec twarde dyski lub serwery wraz z oprogramowaniem;
15
S. Marek, M. Białasiewicz (red.), Podstawy nauki o organizacji. Przedsibiorstwo jako organizacja gospodarcza, PWE,
Warszawa 2008: s. 375.
16
Społeczestwo informacyjne w Polsce. Wyniki bada statystycznych z lat 2006 – 2010, Główny Urzd Statystyczny,
Urzd Statystyczny w Szczecinie, Informacje i opracowania statystyczne, Warszawa 2010.: s. 15.
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_nts_spolecz_inform_w_polsce_2006-2010.pdf (29.03.2011).
125
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 51, 2011
2.
pharming, phishing oraz ujawnienie poufnych danych na skutek włamania bd innych
zdarze ( za poufne naley uzna informacje o pracownikach i klientach, własno intelektualn z punktu widzenia tajemnicy handlowej czy informacje o decyzjach podejmowanych na wysokim szczeblu zarzdzania);
3. brak dostpu do usług ICT w skutek ataku z zewntrz.
W roku 2010 roku najczciej uwzgldnianym zagroeniem było zniszczenie lub uszkodzenie
danych w wyniku ataku bd innego nieprzewidzianego zdarzenia, a liderem w tym zakresie s
przedsibiorstwa due, z których prawie 38% przewidziało moliwo wystpienia w/w zjawiska,
zdefiniowało je i ujło w swojej polityce bezpieczestwa. Analizujc brane, najlepiej wypadaj
przedsibiorstwa prowadzce działalno finansow i ubezpieczeniow, a jest to zasługa głównie
specyfiki działalnoci – w brany bankowej ochrona i bezpieczestwo danych s bardzo wanymi
elementami przekładajcymi si na poziom zaufania klientów.
Wród metod pozwalajcych na zabezpieczenie systemów ICT znajduj si:
1. silne hasła (m.in. zawierajce, co najmniej 8 znaków i majce wano do 6 miesicy);
2. metody identyfikacji i autoryzacji (obejmujce uywanie haseł, smart cards, tokenów lub
kart identyfikacyjnych wykorzystujcych dane biometryczne takie jak odciski palców czy
wzór siatkówki oka;
3. sporzdzanie zapasowych kopii danych, a nastpnie przechowywanie ich np. na zewntrznych twardych dyskach (offsite data backup);
4. monitoring aktywnoci (logging), który polega na obserwacji aktywnoci uytkowników
danego systemu ICT i wychwytywaniu wszelkich nieprawidłowoci.
Najczciej uywanymi zabezpieczeniami było: wykonywanie zapasowej kopii danych –
uywało ich co drugie przedsibiorstwo w Polsce i silne hasło, które stosowała prawie połowa
przedsibiorstw w Polsce (zajmujcych si działalnoci finansow i ubezpieczeniow, napraw
i konserwacj komputerów i sprztu komunikacyjnego oraz informacj i komunikacj). Z kolei
najrzadziej posługiwano si metodami biometrycznymi.17
6. Podsumowanie
Rozwój technik teleinformatycznych wywołuje porednio zmiany w społeczestwie. Wanym
kryterium podziału społecznego, jest moliwo funkcjonowania człowieka w wiecie informacji,
jej gromadzenie i przetwarzanie, nastpnie generowania i wykorzystywanie. Według U. Eco
w społeczestwie informacyjnym mona wyróni trzy grupy. Pierwsz z nich stanowi ludzie
niepotraficy posługiwa si komputerami, a ródłem informacji dla nich s radio, telewizja bd
prasa. Druga grupa – to osoby korzystajce z sieci komputerowych, ale nieumiejce programowa.
Natomiast do klasy najwyszej nale ci, którzy opanowali prac z komputerem i korzystanie
z jego moliwoci. Z podziału wynika, i czynnikami rónicujcymi społeczestwo informacyjne
s m.in. aktywno jednostek i dostp do technologii informacyjno – komunikacyjnych.18
Informacja jest podstaw sprawnego funkcjonowania rónych organizacji, a to wszystko, co wie
si z jej pozyskiwanie, przetwarzanie, generowaniem i wykorzystywaniem – wywołuje zmian
ycia kadego zaangaowanego w proces przemian. Społeczestwo informacyjne to szanse, ale
17
18
Społeczestwo informacyjne w Polsce. Wyniki bada statystycznych z lat 2006 – 2010, op.cit.: s. 61–66.
S. Marek, M. Białasiewicz (red.), Podstawy…, op.cit.: s. 374.
126
Aneta Kisiel
Społeczestwo informacyjne – wybrane przykłady szans i zagroe
równie i zagroenia, lecz jeli niesie ze sob tak wiele moliwoci i słuy rozwojowi, dbanie
z ogromn trosk o minimalizowanie tych zagroe jest dzisiaj spraw bardzo wan.
Bibliografia
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
Bialobłocki T., Moroz J., Nowoczesne techniki informacji i komunikacji – ich rozwój
i zastosowanie, [w:] Społeczestwo inform@cyjne, red.nauk. M.Witkowska, K. CholawoSosnowska, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2006: s.126–127.
Dbrowska A., Jano-Kresło M., Wódkowski A., E-usługi a społeczestwo informacyjne,
Difin, Warszawa 2009: s. 16.
Golka M., Bariery w komunikowaniu i społeczestwo (dez)informacyjne, WN PWN,
Warszawa 2008: s. 80–88.
Kwapiszewski J., Kwapiszewska M., Homo Communicans – now wartoci
w społeczestwie informacyjnym, [w:] Filozofia wychowania a społeczestwo
informacyjne, pod. red. J. Kwapiszewskiego, M. Kwapiszewskiej, Pomorska Akademia
Pedagogiczna, Słupsk 2005: s. 5.
Marek S., Białasiewicz M. (red.), Podstawy nauki o organizacji. Przedsibiorstwo jako
organizacja gospodarcza, PWE, Warszawa 2008: s. 374.
Nowina Konopka M., Społeczestwo informacyjne a globalizacja, [w:] Społeczestwo
inform@cyjne, red.nauk. M.Witkowska, K. Cholawo-Sosnowska, Wydawnictwa
Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2006: s. 173–174.
Papiska-Kacperek J. (red.), Społeczestwo informacyjne, WN PWN, Warszawa 2008:
s. 14–16, s. 17, s. 43–45.
Społeczestwo informacyjne w Polsce. Wyniki bada statystycznych z lat 2006 – 2010,
Główny Urzd Statystyczny, Urzd Statystyczny w Szczecinie, Informacje i opracowania
statystyczne, Warszawa 2010: s. 15, s. 61–66.
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_nts_spolecz_inform_w_polsce_2006–
2010.pdf (29.03.2011).
Strategia rozwoju społeczestwa informacyjnego w Polsce do roku 2013, Ministerstwo
Spraw
Wewntrznych
i
Administracji,
Warszawa
2008:
s.
6–7.
http://www.mswia.gov.pl/strategia/ (29.03.2011).
Szewczyk A. (red.), Społeczestwo informacyjne – problemy rozwoju, Difin, Warszawa
2007: s. 17.
127
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 51, 2011
INFORMATION SOCIETY – CHOSEN EXAMPLES OF CHANCES AND THREATS
Summary
Information is becoming the most important factor creating societies and economies, and new media change the nature of the world and the way of functioning in
it. The main feature of the information society is a fast development of teleinformation technologies which is connected with the possibility of communication
and the access to information on a very wide and previously unusual scale. The feature of the information society is preparation and the ability to use tele-information
systems, it is a conscious society, being able to gain knowledge and also use it and
process it in all aspects of life. Today the economic success is connected with the
ability to create new technologies and finding new applications for them. However it
should be stressed that information society brings not only chances but also threats
and the purpose of this article is to present them.
Keywords: information society, safety in the net, chances and threats in the information society
Aneta Kisiel
Zakład Zarzdzania
Instytut Ekonomii i Zarzdzania
Politechnika Koszaliska
ul. E. Kwiatkowskiego 6E, 75-343 Koszalin
e-mail: [email protected]