Międzynarodowy Dzień Przeciwdziałania Korupcji.

archiwum.hel.sam3.pl
Data: 2017-03-07
Międzynarodowy Dzień Przeciwdziałania Korupcji.
Międzynarodowy
Dzień Przeciwdziałania Korupcji
Zepsucie społeczeństwa
Korupcja
(łac. corruptio - przekupstwo, zepsucie corrumpo - niszczyć, fałszować) jest zjawiskiem znanym
od najdawniejszych czasów i obejmującym wszystkie kraje świata. Dopiero od niedawna jednak
problem ten postrzegany jest negatywnie w skali międzynarodowej. Państwa i organizacje
międzynarodowe uznały korupcję za poważne zjawisko. Upowszechnia się na skalę światową
jego negatywna ocena oraz przekonanie o potrzebie przezwyciężenia go
- czytamy we wrześniowej nocie Papieskiej Rady lustitia et Pax, która była organizatorem
międzynarodowej konferencji w Watykanie na temat: Walka z korupcją.
- Korupcja rozpowszechniona jest w krajach biednych i bogatych, patologizuje system
polityczny, gospodarczy i społeczny, rujnując więzi społeczne, deformując rodzinę i osobę
ludzką. Zjawisko korupcji pogłębiły zmiany systemowe związane z upadkiem bloku państw
komunistycznych i wciąż rosnącymi procesami globalizacyjnymi - czytamy w nocie.
Fot. Paulina Poczęta
Korupcja ma rujnujący wpływ na gospodarkę - wolny rynek zamienia w rynek układów. Według
Banku Światowego, korupcja pochłania ok. 5% produktu globalnego świata. W krajach, gdzie
jest szczególnie rozpowszechniona, jej skutki są takie, jakby rząd dołożył na inwestorów
dodatkowy 20-procentowy podatek (tyle inwestorzy muszą zapłacić łapówkarzom, sprawującym
decyzyjne funkcje w instytucjach rządowych i samorządowych).
Obok przestępczości zorganizowanej to właśnie korupcję uważa się za największe zagrożenie
dla demokracji i wolnego rynku. Jest przestępstwem, które najbardziej demoralizuje
społeczeństwa, deprecjonuje podstawowe wartości, najważniejsze instytucje państwowe i
zagraża bezpieczeństwu obywateli.
Korupcja na świecie i w Polsce
Korupcja na świecie jest zjawiskiem powszechnym. Według badań Transparency International,
która rokrocznie monitoruje zjawisko korupcji, w 2005 r. Indeks Percepcji Korupcji
(postrzeganie korupcji) objął 159 krajów świata. Wśród 16 najbardziej skorumpowanych krajów
świata aż 9 znajduje się w Afryce (straty spowodowane korupcją sięgają tam 150 miliardów
dolarów). Najmniej skorumpowane są kraje skandynawskie: Finlandia, Dania, Szwecja,
Norwegia (www.transparency.pl). Polska postrzegana jest jako kraj bardzo skorumpowany. W
rankingu percepcji korupcji w ubiegłym roku zajęła 70. miejsce, w bieżącym - 61. Jest w
postrzegana jako najbardziej skorumpowane państwo Unii Europejskiej. Podobne odczucia
mają rodacy. Według badań CBOS i OBOP, Polacy postrzegają korupcję jako problem
narastający, szczególnie wśród urzędników państwowych tworzących sieć powiązań i
pracowników służby zdrowia (wg OBOP, w 1999 r. - 43% badanych, w 2003 r. - 68%, w 2005
r. - 94%). Wśród zjawisk lękotwórczych na wysokiej pozycji nasi rodacy stawiają: korupcję, złe
rządy i prywatę (28% badanych - CBOS, 2006 r.). W pytaniach wprost o korupcję za poważny
problem uważa ją 95 % badanych Polaków (CBOS, 2004 r.)
Skorumpowana PRL
Komunistyczna Polska była krajem na wskroś skorumpowanym, tzw. miękka korupcja
(łapówkarstwo, pośrednictwo, kumoterstwo) była usankcjonowana społeczną normą w
świadomości Polaków, a umiejętność dawania łapówek i znajomość z osobami, które biorą, były
uznawane za oznakę zaradności. Zjawisko korupcji pojawiało się w komunistycznych mediach
tylko za zgodą władzy i gdy tej władzy odpowiadało. Reglamentowana w mediach korupcja
Strona 1 z 4
archiwum.hel.sam3.pl
Data: 2017-03-07
Międzynarodowy Dzień Przeciwdziałania Korupcji.
służyła często wewnątrzpartyjnym rozgrywkom. Na mapie komunistycznej Polski poziom
łapówkarstwa pokrywał się z granicami rozbiorów. Najbardziej skorumpowane obszary to
tereny byłego zaboru rosyjskiego, korumpowanego już przez carską Rosję. Przyzwolenie na
zachowania korupcyjne było tu zakorzenione głęboko i dotrwało do czasów obecnych.
III Rzeczpospolita
Przekształcenia demokratyczne i wolnorynkowe w naszym kraju sprzyjały zachowaniom
korupcjogennym. Szybko pojawiły się milionowe fortuny, a własność zmieniała właścicieli z dnia
na dzień, przechodząc z niewydolnego sektora państwowego do prywatnego. W procesy
korupcjogenne włączeni byli często politycy i osoby z pierwszych stron gazet, świadomie
upowszechniający przekonanie, że próby walki z korupcją opóźniają wprowadzanie gospodarki
rynkowej. Częste zmiany ekip rządzących wpływały na postrzeganie przez polityków i
urzędników funkcji publicznych jako krótkotrwałych, a więc potrzebujących zabezpieczenia.
Zachowania korupcyjne z tego okresu, o niewyobrażalnym zasięgu, do dziś odkrywane są przez
organy ścigania.
Sfery szczególnego zagrożenia korupcją
Wśród obszarów najbardziej narażonych na korupcję na pierwszym miejscu wymienić należy:
prywatyzację gospodarki, dalej - gospodarowanie majątkiem publicznym, fundusze celowe i
agencje rządowe, zamówienia publiczne, udzielanie koncesji, administrację skarbową,
administrację samorządową i rządową, działalność służb celnych i organów nadzoru,
funkcjonowanie służby zdrowia, politykę lekową, finansowanie badań naukowych, finansowanie
partii politycznych, lobbing. Dla przeciętnego Polaka najdotkliwsza jest korupcja w służbie
zdrowia. I to właśnie służba zdrowia przoduje w tym roku w rankingu najbardziej
skorumpowanej sfery życia społecznego (Raport Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego:
Korupcja w Polsce - próba analizy zjawiska).
Czynniki korupcjogenne w gospodarce
Polscy przedsiębiorcy wśród wielu działań państwa sprzyjających korupcji wymieniają: niską
jakość stanowienia prawa (częste zmiany i niejasne sformułowania przepisów sprzyjające
trudnościom w ich interpretacji), brak vacatio legis (czas od ogłoszenia ustawy do wejścia jej w
życie) przy nowelizacji przepisów, co uniemożliwia urzędnikom i przedsiębiorcom przygotowanie
się do zmian, nadmierną sprawozdawczość wobec urzędów, co zmusza do rozbudowy firmy,
liczne kontrole (może je obecnie przeprowadzać 40 instytucji), zbyt dużą liczbę wymaganych
koncesji i zezwoleń (Grzegorz Gacki: Raport o barierach, www.gospodarka.pl).
Ścigacze korupcji
Do ścigania zachowań korupcyjnych powołanych jest wiele instytucji: prokuratura, policja,
sądownictwo, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, urzędy skarbowe, straż graniczna, Urząd
Zamówień Publicznych, NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich i powołane w tym roku Centralne
Biuro Antykorupcyjne. Udowodnienie przypadków korupcji jest jednak niezwykle trudne. W
potocznej świadomości także dlatego, że często przedstawiciele instytucji powołanych do
zwalczania korupcji podejrzani są o działania korupcyjne.
Niebagatelną rolę w ujawnianiu korupcji ma dziennikarstwo śledcze i pracujące na oczach
widzów sejmowe komisje śledcze. Niestety, nagłaśniane przez media przejawy korupcji,
dziejący się na naszych oczach teatr komisji śledczych przekłada się na obraz Polski w świecie.
Wytwarza się stereotyp naszego kraju jako państwa na wskroś przesiąkniętego korupcją, co w
znacznym stopniu zmniejsza atrakcyjność Polski w oczach zachodnich inwestorów.
Prawne aspekty korupcji
W Polsce nie ma prawnej definicji korupcji. Prawnicy posługują się terminem łapownictwo.
Definicja korupcji znajduje się w podpisanej przez Polskę Międzynarodowej Konwencji
Strona 2 z 4
archiwum.hel.sam3.pl
Data: 2017-03-07
Międzynarodowy Dzień Przeciwdziałania Korupcji.
Cywilnoprawnej o Korupcji, która określa ją jako żądanie, proponowanie, wręczenie lub
przyjmowanie, bezpośrednio lub pośrednio, łapówki lub jakiejkolwiek innej nienależnej korzyści
lub jej obietnicy, które wypacza prawidłowe wykonywanie jakiegokolwiek obowiązku lub
zachowanie wymagane od osoby otrzymującej łapówkę, nienależną korzyść lub jej obietnicę
(art. 2). W 2003 r. zmienione zostały przepisy kodeksu karnego, które umożliwiają zwiększenie
wykrywalności przestępstw korupcyjnych: rozszerzono grupę osób podlegającą ściganiu za
przestępstwa korupcyjne m.in. o przedstawicieli publicznych zakładów opieki zdrowotnej,
wprowadzono niekaralność osoby dającej łapówkę, jeżeli zgłosi ona ten fakt, wprowadzono
instytucję świadka koronnego (pełną definicję korupcji i działań antykorupcyjnych można
znaleźć na: www.cba.gov.pl).
Korupcja a wartości
Zachowania korupcyjne niszczą tradycyjne wzory i wartości. Skutkiem takiego stanu rzeczy jest
zanik zaufania społecznego i wzrost anomii społecznej, co w konsekwencji powoduje zanik
poczucia powinności społecznych, instrumentalne podejście do moralności. To właśnie w
wychowaniu moralnym obywateli Kościół upatruje wyjścia ze skorumpowanych czasów, w
których przyszło nam żyć. W walce z tym zjawiskiem (korupcją - przyp. A. C.) ważne są
podstawowe zasady katolickiej nauki społecznej, takie jak godność osoby ludzkiej, dobro
wspólne, solidarność, opcja preferencyjna na rzecz ubogich, powszechne przeznaczenie dóbr.
Korupcja narusza te zasady, manipulując osobą, której używa w egoistycznych celach czytamy w nocie Papieskiej Rady Iustitia et Pax.
W dokumencie watykańskim czytamy też o roli współpracy międzynarodowej w walce z tym
zjawiskiem. Papieska Rada przypomina, że Episkopaty różnych krajów wielokrotnie
wypowiadały się przeciw korupcji. Wskazuje, że Kościoły lokalne powinny współpracować z
organizacjami międzynarodowymi zwalczającymi to patologiczne zjawisko, niszczące człowieka,
rodzinę, grupy zawodowe, społeczeństwo i struktury państwa, przenikając do organizacji
międzynarodowych.
Przejawy korupcji:
łapownictwo (przekupstwo), kupowanie zamówień-kontraktów, koncesji, decyzji sądowych, uc
hylenie się od obowiązku celnego, podatkowego, kradzież, świadome, niezgodne z prawem
dysponowanie środkami publicznymi, protekcja, nepotyzm, kumoterstwo, kupczenie wpływami,
finansowanie partii w zamian za wpływ.
Mała (miękka) korupcja: łapownictwo bierne lub czynne, protekcjonizm, pośrednictwo.
Duża (twarda) korupcja: afery finansowe, szantaż, przekupstwo.
Środki korumpowania:
dominuje pieniądz, ale są też świadczenia rzeczowe czy służbowe.
Najbardziej skorumpowane grupy społeczne: służba zdrowia, politycy, sądy i prokuratura.
Język korupcji:
pajęczyna, sitwa, układy, kliki, napiwek, prezenty, przysługi, wziątki, zaliczki, smarowacze,
dojścia, kumoterstwo, lobbing, plecy, mecenat.
Indeks Percepcji Korupcji
w nowych państwach UE z Europy Środkowo-Wschodniej (2006 r.): Czechy - 4.8 punktu;
Estonia - 6.7; Litwa - 4.8; Łotwa - 4.7; Polska - 3.7; Słowacja - 4.7; Słowenia - 6.4; Węgry 5.2. Im wyższa wartość Indeksu, tym mniejsza skala korupcji. Najwyższa wynosi 10 punktów.
Polska ma od czterech lat najniższą wartość Indeksu wśród nowo przyjętych krajów Europy
Środkowo-Wschodniej.
Międzynarodowa Konwencja o Przeciwdziałaniu Korupcji,
Merida (Meksyk), 2003 r. - podpisanie przez 95 krajów Konwencji o Przeciwdziałaniu Korupcji
Strona 3 z 4
archiwum.hel.sam3.pl
Data: 2017-03-07
Międzynarodowy Dzień Przeciwdziałania Korupcji.
(dziś sygnatariuszami porozumienia są 134 państwa). Państwa sygnatariusze, które
ratyfikowały konwencję, mogą m.in.: odzyskać dobra skradzione przez dyktatorów, zapobiegać
praniu brudnych pieniędzy, ścigać skorumpowane firmy zagraniczne, usprawniać standardy
związane z księgowością i audytem w sektorze prywatnym.
Tekst: Anna Cichobłazińska
Źródło: http://www.niedziela.pl/artykul_w_niedzieli.php?doc=nd200650&nr=28
09 - 12 - 2010
Strona 4 z 4