Konspekt dnia studyjnego w Państwowym Muzeum A

Aleksandra Kalisz, Instytut Historii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w
Krakowie
Konspekt dnia studyjnego w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau
"Dyskryminacja, prześladowanie, wykluczenie. Historia i współczesność europejskich Romów".
Konspekt dnia studyjnego w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau "Dyskryminacja,
prześladowanie, wykluczenie. Historia i współczesność europejskich Romów" jest wynikiem udziału w
projekcie "Edukacja na rzecz praw człowieka w miejscach pamięci w kontekście europejskich
doświadczeń zbrodni”. Projekt został zorganizowany w ramach trójstronnej współpracy
Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście w Państwowym Muzeum
Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, Muzeum Historii Represji Politycznych Perm-36 (Rosja) oraz
Miejsce Pamięci Bergen-Belsen (Niemcy).
Celem założonym w czasie realizacji wymienionego wyżej projektu było połączenie wizyty w miejscu
pamięci z edukacją na rzecz praw człowieka. Zgodnie z tym założeniem historia dyskryminacji oraz
represji Sinti i Romów w czasach rządów III Rzeszy została ukazana jako konsekwencja dyskryminacji
i społecznego wykluczenia tej grupy. Współczesna sytuacja tej mniejszości zostaje poddana analizie w
kontekście postanowień Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, która została uchwalona w
konsekwencji tragicznych wydarzeń w czasie II wojny światowej. Miejscem realizacji prezentowanego
konspektu jest Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu z uwagi na rolę, jaką obóz KL
Auschwitz-Birkenau odegrał w zagładzie Sinti i Romów.
Grupa docelowa: nauczyciele i edukatorzy
Warunki wstępne udziału: podstawowa wiedza na temat przebiegu II wojny światowej i Holokaustu
oraz funkcjonowania KL Auschwitz-Birkenau
Czas trwania: 6 godzin
Cel zajęć:
Celem zajęć jest przekazanie wiedzy o charakterze historycznym oraz zwrócenie uwagi na współczesne
problemy z jakimi spotyka się mniejszość romska w Polsce i w Europie. Dzięki połączeniu różnych
metod prowadzenia zajęć uczestnicy nie tylko zdobędą nową wiedzę, będą również mieli szansę na
indywidualną refleksję oraz dyskusję na temat stereotypów i uprzedzeń wobec Romów.
Tematem przewodnim dnia studyjnego jest dyskryminacja Sinti i Romów pokazana zarówno w
perspektywie historycznej, jak i w kontekście obecnego wykluczenia społecznego tej grupy.
Przeprowadzenie zajęć w miejscu pamięci pozwoli zwrócić uwagę także na nieobecność tematyki
romskiej w powszechnie obowiązującej narracji historycznej, co może stanowić dodatkowy impuls do
refleksji. Należy jednak pamiętać, że celem projektu nie jest tworzenie uproszczonych porównań
między historyczną i współczesną sytuacją Romów.
1
Przebieg zajęć:
Czas
Cele
Wprowadzenie w tematykę historii
i kultury Sinti i Romów.
2h
Przedstawienie współczesnej
sytuacji tej mniejszości w Europie
ze szczególnym uwzględnieniem
Polski.
Identyfikacja stereotypów oraz
mechanizmów dyskryminacji.
Temat
Historia i kultura Sinti
i Romów oraz
współczesna sytuacji
tej mniejszości w
Europie.
Identyfikacja
uprzedzeń i
stereotypów
dotyczących
mniejszości romskiej.
2,5 h
Zdobycie wiedzy na temat
przebiegu procesu zagłady Sinti i
Romów.
Poznanie szczegółowej historii
miejsca pamięci związanej z
omawianą tematyką.
Historia
prześladowania i
eksterminacji Sinti i
Romów w czasie II
wojny światowej.
1,5 h
Uświadomienie podziałów
funkcjonujących w społeczności
więźniarskiej KL AuschwitzBirkenau.
Zwrócenie uwagi na silną
stereotypizację więźniów
romskiego pochodzenia.
Empatia w stosunku do ofiar
Obraz
Familienzigeunerlager
w relacjach byłych
więźniów
2h
Metody
Materiały
Wykład/prezentacja
Burza mózgów
Praca w grupach
Materiały prasowe
(teksty i fotografie)
Dyskusja na forum
Materiały edukacyjne
dotyczące historii
Warsztaty w Bloku nr 13
Sinti i Romów
"Zagłada europejskich
przygotowane w
Romów" - Praca w
ramach projektu Rady
grupach
Europy "Education of
Roma children in
Europe"
Praca w grupach z
fragmentami świadectw
Dyskusja na forum
Zdobycie wiedzy na temat wpływu Zarys historii badań i
doświadczenia Zagłady na
upamiętnienia zagłady
kształtowanie się współczesnej
Sinti i Romów.
tożsamości Sinti i Romów.
Zwrócenie uwagi na trwałość
Analiza współczesnej
Wykład/prezentacja
uprzedzeń i stereotypów oraz
sytuacji mniejszości Dyskusja podsumowująca
dystansu kulturowego.
romskiej w Europie i w
na forum
Zdobycie wiedzy o różnych
Polsce w kontekście
rodzajach wykluczenia
Powszechnej
społeczności romskiej we
Deklaracji Praw
współczesnej Europie.
Człowieka.
Relacje, wspomnienia
i zeznania byłych
więźniów KL
Auschwitz - Birkenau
Tekst Powszechnej
Deklaracji Praw
Człowieka
Materiały do zajęć:
W czasie zajęć współczesna sytuacja mniejszości romskiej w Europie jest analizowana w kontekście
wybranych artykułów Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka przyjętej i proklamowanej przez
Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 10 grudnia 1948 r. Głównym źródłem informacji na temat
współczesnych warunków życia Romów w Europie są wyniki badań przeprowadzonych na zlecenie
Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej w 2011 r. w 11 krajach członkowskich UE (Bułgarii,
Republice Czeskiej, Francji, Grecji, Węgrzech, Włoszech, Polsce, Portugalii, Rumunii, Słowacji i
2
Hiszpanii.) Badania ankietowe dotyczyły w szczególności sytuacji respondentów w czterech
dziedzinach: zatrudnienia, edukacji, warunków mieszkaniowych oraz zdrowia. Badaniem ankietowym
zostało objętych 10 811 Romów oraz 5 508 osób nie romskiego pochodzenia mieszkających w
bezpośrednim sąsiedztwie przedstawicieli mniejszości. Termin "Rom", zgodnie z praktyką stosowaną
w dokumentach Rady Europy, odnosi się do Romów, Sinti, Kale, Travellers oraz przedstawicieli innych
grup określających samych siebie Cyganami.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka:
Artykuł 25
1. Każdy człowiek ma prawo do stopy życiowej zapewniającej zdrowie i dobrobyt jego i jego rodziny,
włączając w to wyżywienie, odzież, mieszkanie, opiekę lekarską i konieczne świadczenia socjalne,
oraz prawo do ubezpieczenia na wypadek bezrobocia, choroby, niezdolności do pracy, wdowieństwa,
starości lub utraty środków do życia w inny sposób od niego niezależny.
2. Matka i dziecko mają prawo do specjalnej opieki i pomocy. Wszystkie dzieci (...) korzystają z
jednakowej ochrony społecznej.
Wyniki badań przeprowadzonych na zlecenie Agencji Praw Podstawowych UE:
3
4
Artykuł 26
1. Każdy człowiek ma prawo do nauki. Nauka jest bezpłatna, przynajmniej na stopniu podstawowym.
Nauka podstawowa jest obowiązkowa. (...) studia wyższe są dostępne dla wszystkich na zasadzie
równości w zależności od zalet osobistych.
2. Celem nauczania jest pełny rozwój osobowości ludzkiej i ugruntowanie poszanowania praw
człowieka i podstawowych wolności. (...) Rodzice mają prawo pierwszeństwa w wyborze nauczania,
które ma być dane ich dzieciom.
5
Artykuł 27
1. Każdy człowiek ma prawo do swobodnego uczestniczenia w życiu kulturalnym społeczeństwa, do
korzystania ze sztuki, do uczestniczenia w postępie nauki i korzystania z jego dobrodziejstw.
6
Wybrana literatura:
1. Głosy Pamięci 7: S. Kapralski, M. Martyniak, J. Talewicz-Kwiatkowska, Romowie w KL
Auschwitz, Oświęcim 2011
2. S. Kapralski, Naród z popiołów. Pamięć zagłady a tożsamość Romów, Warszawa 2012
Źródła internetowe:
1. Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej
http://fra.europa.eu/en/theme/roma
2. Lekcja internetowa "Romowie w Auschwitz" opracowana przez Teresę Wontor-Cichy z
Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu
http://pl.auschwitz.org/lekcja/7_zag_rom/story.html
3. Materiały edukacyjne dotyczące historii Sinti i Romów przygotowane w ramach projektu Rady
Europy "Education of Roma children in Europe"
http://www.coe.int/t/dg4/education/roma/Source/FS2/0.0_introduction_english.pdf
4. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji - Program integracji społeczności romskiej w Polsce na
lata 2014- 2020
http://mniejszosci.narodowe.mac.gov.pl/mne/romowie/program-integracjispol/8303,Program-integracji-spolecznosci-romskiej-w-Polsce-na-lata-2014-2020.html
5. Polski Komitet ds. UNESCO
http://www.unesco.pl/
7