slajdy z ostatniego wykładu z 20 stycznia 2014

PŁODNOŚĆ
NA TALERZU
Prezentacja autorstwa- Barbara Sawaniewska
Prelekcja – Barbara Sawaniewska i Łukasz Walenc
Materiały przygotowali – Studenci Dietetyki, 2 i 3 grupa, II rok, studia magisterskie, 2014r.
Do początków XX wieku winą za bezdzietność obarczano wyłącznie kobiety.
Po II Wojnie Światowej zaczęto mówić głośno o problemie męskiej płodnośćpierwszym krokiem było wydanie przez WHO pierwszych Norm jakości nasienia
w 1980r.
Dziś wiadomo, że przyczyna niepłodności
może w takim samym stopniu dotyczyć kobiet i
mężczyzn:
40% kobieta
40% mężczyzna
20% para
5% niepłodność idiopatyczna, czyli
nieznanego pochodzenia.
World Health Organization: Report of the Meeting on the Prevention of Infertility at the Primary Health Care Level. WHO, Geneva, 2010
BEZPŁODNOŚĆ:
Niezdolność do poczęcia dziecka
spowodowana trwałym
uszkodzeniem układu rozrodczego.
nieodwracalna
NIEPŁODNOŚĆ
Definiowana jest wspołcześnie przez Światową Organizację
Zdrowia (WHO) jako:
niemożność zajścia w ciążę pomimo regularnego
wspołżycia płciowego (3–4 razy w tygodniu),
utrzymywanego powyżej 12 miesięcy.
World Health Organization: Report of the Meeting on the Prevention of Infertility at the Primary Health Care Level. WHO,
Geneva, 2010.
nadwaga, otyłość
niedowaga
wysokie ciśnienie
niedobory składników odżywczych:
składniki mineralne
antyoksydanty
witaminy
insulinooporność
zmiany hormonalne
Czynniki związane ze stylem życia wpływające na płodność
Podstawowe błędy:
Nieregularność posiłków;
Pomijanie jedzenia śniadań;
Monotoność diety - ograniczone spożycie wartościowych odżywczo
posiłków co prowadzi do niedoborów białkowych i witaminowomineralnych;
Niski udział produktów mlecznych – kefir, maślanka, jogurt naturalny, ser
biały;
Niski udział produktów zbożowych –brak kasz, pieczywo najczęściej
białe;
Brak roślin strączkowych - fasola, soczewica, cieciorka, bób, które są
źródłem białka, zawierają Mg, K, Ca, Fe, wit z gr B oraz witaminę A, K i C
Rzadkie spożycie ryb;
Niski udział warzyw i owoców na rzecz dużego spożycia cukru,
słodyczy, tłuszczu, mięsa i posiłków typu „Fast food”.
Fakty i mity o płodności
Czy przegrzanie jąder może przyczyniać się
do wystąpienia niepłodności?
W wyniku ekspozycji na wysoką temperaturę dochodzi do zmian
morfologicznych w spermatocytach.
Wysoka temperatura wpływa niekorzystnie na:
liczba i ruchliwość plemników - obniżenie potencjału
zapładniającego nasienia.
STYL ŻYCIA WSPÓŁCZESNEGO MĘŻCZYZNY A PROBLEM NIEPŁODNOŚCI, E.Synak, Nowiny Lekarskie, 2008.
Fakty i mity o płodności
Nowoczesny sprzęt elektroniczny może powodować
niepłodność mężczyzn?
Sprzęt elektroniczny podczas swojej pracy wytwarza ciepło.
Trzymanie laptopów na kolanach może powodować wzrost temperatury i
przegrzanie moszny.
U mężczyzn aktywnie korzystających z telefonów komórkowych zaobserwowano:
zmiany koncentracji, żywotności i morfologii plemników.
Zauważalne zmiany właściwości plemników:
4 godz. rozmów przez telefon w ciągu dnia
Fale magnetyczne emitowane przez telefony
wpływ na jądra i najądrza zaburzenie spermatogenezy, uszkodzenie chromatyny i
DNA plemników,
wzrost temperatury mózgu wpływ na oś podwzgórze – przysadka- jądra
E. Synak i wsp., STYL ŻYCIA WSPÓŁCZESNEGO MĘŻCZYZNY A PROBLEM NIEPŁODNOŚCI, Nowiny Lekarskie, 2008.
Badanie ankietowe
liczba
• 149 osób
Studenci SGGW
(poza WNOŻCiK)
• 36%
Mężczyźni
• 64%
Kobiety
Badanie przeprowadzone przez studentów dietetyki na kampusie SGGW, grudzień 2013
wiek
• 77% 19-25 lat
• 21% 25-30 lat
• 2% 30+
Badanie przeprowadzone przez studentów dietetyki na kampusie SGGW, grudzień 2013
Wpływ masy ciała na płodność kobiet
Badanie Nurses’ Health Study II
wiek
• 17 544
kobiet
grupa badana
• 8lat
• 25–42 lat
czas badania
Model żywienia
może mieć znaczący
wpływ na
zmniejszenie ryzyka
niepłodności
wynikającej z
zaburzeń owulacji.
Odpowiednie nawyki żywieniowe i styl życia mogą obniżyć
ryzyko wystąpienia niepłodności spowodowanych
zaburzeniami owulacji o około 69%.
Chavarro J.E., Rich-Edwards J.W., Rosner B.A. i wsp.: Diet and lifestyle in the prevention of ovulatory disorder infertility. Obstet. Gynecol. 2007; 110:1050–1058.
Tkanka tłuszczowa
jest nie tylko „magazynem” energii,
ale także aktywnym narządem
endokrynnym wpływającym na
wydzielanie i działanie różnych
hormonów [2].
Otłuszczenie górnych partii ciała
i otyłość centralna częściej korelują z:
Dowiedziono, że:
insulinoopornością,
stopień otyłości i
hiperinsulinemią,
dystrybucja tkanki
hiperandrogenemią,
tłuszczowej
zaburzeniem sekrecji
są ważnymi czynnikami,
które wpływają na układ
gonadotropin,
rozrodczy kobiet [1].
zwiększeniem aromatyzacji
androgenów do estrogenów [1].
1.Diamanti-Kandarakis E., Bergiele A.:The influence of obesity on hyperandrogenismand infertility in the female.Obes. Rev. 2001; 2: 231–238
2.Demissie M., Milewicz A.:Zaburzenia hormonalne w otyłości.Diabetol.Prakt.2003;207-209.
Niedobór masy ciała
zwiększenie wydzielania hormonu folikulotropowego
(FSH),
skrócenie fazy lutealnej
wtórny brak miesiączki.
Chavarro J.E., Rich-Edwards J.W.,Rosner B.A. i wsp.: Diet and lifestyle in the prevention of ovulatory
disorder infertility. Obstet. Gynecol. 2007; 110: 1050–1058.
Zespół policystycznych jajników
Najczęstsza endokrynopatia występująca u młodych kobiet, jest
przyczyną braku owulacji i niepłodności. Obraz kliniczny i kryteria
diagnostczne PCOS są bardzo zróżnicowane.
Slajd autorstwa Ula Somow
Insulinooporność w PCOS:
-BMI >30 kg/m2: 62-80%
-BMI <25 kg/m2: 11–50%
Problemy z
utrzymaniem
ciąży
Cysty/torbiele
 progesteron
Otyłość
Brak ciałka
żółtego
Uwięzienie
kom. jajowej
Łysienie typu
męskiego
trądzik
Brak owulacji
PCOS:
 LH
 Steroidogeneza w komórkach
tekalnych w jajniku
T
Insulinooporność
Slajd autorstwa Ula Somow
 insuliny
Pobudzenie jajników do
produkcji T
Podsumowanie:
Zmiana diety
i stylu życia:
poprzez:
• zwiększenie spożycia
niektórych
mikroelementów,
• kontrola masy ciała
• zwiększenie aktywności
fizycznej,
• mogą korzystnie
wpływać na płodność.
Prawidłowa masa
ciała:
Zmniejszenie
masy ciała:
warunkuje:
• właściwe funkcjonowanie
układu rozrodczego u kobiet
• korzystnie wpływa
na parametry hormonalne i
metaboliczne.
może spowodować :
• poprawę profilu
hormonalnego,
• pomóc w przywróceniu
prawidłowych cykli
owulacyjnych,
• ułatwić zajście w ciążę
oraz umożliwić uniknięcie
wielu wynikających z
otyłości powikłań ciąży.
Hajduk M.:The influence of body mass on female fertility.Endokrnologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2012,tom 8, nr 3
Zasady prawidłowego żywienia:
4-5 posiłków (co 3 godziny)
węglowodany złożone
5 porcji warzyw i owoców
chude mięso
ryby 2 x tydzień
warzywa strączkowe
tłuszcze roślinne
nie - dosładzanym napojom!
technologia przyrządzania posiłków
Jeżeli planujesz ciążę zacznij od razu
przyjmować suplement kwasu foliowego!
Parametry nasienia –
wartości referencyjne wg WHO (2010)
Sposób żywienia i styl życia może modulować parametry nasienia oznaczone gwiazdką
WHO laboratory manual for the examination and processing of human semen. 5th edition, World Health Organization, Geneva, 2010.
Rola antyoksydantów
w leczeniu niepłodności u mężczyzn:
Antyoksydanty
Stres oksydacyjny
(przeciwutleniacze)
Spowodowany jest zachwianiem równowagi
między wytwarzaniem tzw. reaktywnych
form tlenu (RFT) a działaniem ochronnego
systemu antyoksydacyjnego
odpowiedzialnego za ich neutralizowanie i
usuwanie.
Grupa związków chemicznych,
występująca w żywności, to
naturalne substancje roślinne, które
wspierają naturalne mechanizmy
obronne komórek człowieka ,
wstrzymują lub opóźniają proces
utleniania.
U 25% niepłodnych mężczyzn występuje w nasieniu
podwyższony poziom RFT!
Aitken R. J., De Iuliis G. N., Finnie J. M., [et al.] Analysis of the relationships between oxidative stress, DNA damage and sperm vitality in a patient population: development
of diagnostic criteria. Hum Reprod. 2010, 25, 2415-26.
Źródło i rola antyoksydantów
• Należą do prekursorów witaminy A i są
głównym dietetycznym źródłem tej witaminy.
• Naturalne przeciwutleniacze ,
odpowiadają za integralność błon komórkowych,
regulują proliferację komórek nabłonkowych,
uczestniczą w regulacji
s p e r m a t o g e n e z y.
• Ich niedobór w diecie może prowadzić do
obniżenia parametrów nasienia.
karotenoidy
Hogarth C. A. and Griswold M. D. The key role of vitamin A in spermatogenesis. J Clin Invest. 2010, 120, 956-62.
Działanie antyoksydacyjne polega na:
przerwaniu reakcji peroksydacji lipidów zapoczątkowanej przez RFT,
wychwytywaniu wolnych rodników hydroksylowych i
nadtlenkowych.
Wit. E
osłania składniki błony komórkowej plemników
przed uszkodzeniem.
W badaniach in vivo, w terapii męskiej niepłodności
suplementacja witaminą E okazała się skuteczna w przypadkach
obniżenia liczby i ruchliwości plemników spowodowanej stresem
oksydacyjnym
Jeszcze lepsze działanie witaminy E na ruchliwość plemników
obserwowano przy jej łącznym podaniu z selenem.
Keskes-Ammar L., Feki-Chakroun N., Rebai T., [et al.] Sperm oxidative stress and the effect of an oral vitamin E and selenium supplement on semen quality in infertile men.Arch
Androl. 2003, 49, 83-94.
Selen
zmniejszenia wielkości jąder
zaburzeń spermatogenezy i
dojrzewania plemników w
najądrzach
zaniku nabłonka
plemnikotwórczego
W nasieniu obserwuje się w takich
stanach zwiększony odsetek
plemników z nieprawidłową
morfologią
(głównie główki i wstawki)
i gorszą ruchliwość plemników.
Sam selen przeciwdziała oksydacyjnemu
uszkodzeniu DNA plemników.
Selen jest niezbędnym mikroelementem
dla prawidłowego rozwoju jąder, procesu
spermatogenezy, ruchliwości i czynności
plemników.
Boitani C. and Puglisi R. Selenium, a key element in spermatogenesis and male fertility. Adv Exp Med Biol. 2008, 636, 65-73.
Camejo M. I., Abdala L., Vivas-Acevedo G., [et al.] Selenium, copper and zinc in seminal plasma of men with varicocele, relationship with seminal parameters. Biol Trace Elem
Res. 2011, 143, 1247-54
Cynk, Miedź
Cynk jest składnikiem
ponad 200 enzymów,
które biorą udział w :
biosyntezie kwasów
nukleinowych i białek oraz
w podziałach komórkowych
Stężenia cynku, miedzi
i selenu w plazmie nasienia
korelują z jakością nasienia
u mężczyzn.
Colagar A. H., Marzony E. T. and Chaichi M. J. Zinc levels in seminal plasma are associated with sperm quality in fertile and infertile men. Nutr Res. 2009, 29, 82-8.
Witamina C
Substancja rozpuszczalna w wodzie
– jej stężenie w plazmie nasienia jest ok.
10-krotnie wyższe niż w surowicy
Charakteryzuje się dużą siłą działania
antyoksydacyjnego,
a szczególnie chroni DNA plemników
przed szkodliwym działaniem RFT
poprawia ruchliwość plemników- szczególnie u palaczy
Dawson E. B., Harris W. A., Teter M. C., [et al.] Effect of ascorbic acid supplementation on the sperm quality of smokers. Fertil Steril. 1992, 58, 1034-9.
Glutation:
Zabezpiecza błony komórkowe przed
utlenianiem lipidów i przeciwdziała
formowaniu wolnych form tlenu.
U mężczyzn:
o obniżonej płodności, z nieprawidłową
ruchliwością i morfologią plemników
odnotowano niskie poziomy glutationu.
Deficyt glutationu prowadzi do
niestabilności wstawek plemników, co
powoduje zaburzenie ich ruchliwości.
W fizjologicznych warunkach glutation
jest syntetyzowany z:
cysteiny, metioniny i glutaminianu,
które dostarczane są wraz z
pokarmem.
Łukaszewicz-Hussain A., Rola glutationu i enzymów z nim związanych w procesach antyoksydacyjnych organizmu, Medycyna Pracy 2003, 54(5): 473-479
Irvine D. S. Glutathione as a treatment for male infertility. Rev Reprod. 1996, 1, 6-12
Frączek M., Kurpisz M., System redox w nasieniu męskim i peroksydacyjne uszkodzenia plemników, Postepy Hig. Med. Dosw. 2005, 59:523-534
Aktwność fizczna, a jakość nasienia
• ocena związku między
aktywnością fizyczną i
czasem spędzonym na
oglądaniu telewizji a
parametrami nasienia w
populacji młodych,
zdrowych mężczyzn .
grupa
badawcza
• Liczba 189
mężczyzn;
• Wiek 18-22 lat
• Aktywność fizyczna
• oglądania TV
czas
• 3 miesiące
doświadczenie
cel
liczba plemników u mężczyzn regularnie trenujących ( ≥ 15 h / tydzień) okazała się
o 73% wyższa
, niż u mężczyzn z niską aktywnością ( < 5 h / tydzień) .
Oglądanie telewizji było ujemnie związane z całkowitą liczbą plemników,
mężczyźni w najwyższym kwartylu oglądania telewizji (> 20 h / tydzień) mieli o
44% mniej plemników,
niż mężczyźni w najniższym kwartylu ( 0 h / tydzień).
Nie było istotnych różnic związanych z ruchliwością i morfologią plemników .
Gaskins A. Physical activity and television watching in relation to semen quality in young in young men.Br J Sports Med doi:10.1136/bjsports-2012-091644
Aktywność fizyczna kobiet, a płodność
wiek
• 3,6 tyś.
kobiet
grupa badana
• 1 rok
• 18 - 40 lat
W trakcie badań prawie
70% pań zaszło w ciąże !
czas badania
Analiza ujawniła, że u wszystkich kobiet, niezależnie od masy ciała, ruch o średnim natężeniu,
jak np. spacery, jazda na rowerze, a nawet praca w ogrodzie był związany z szybszym
poczęciem dziecka
Te, które poświęcały ponad 5 godzin tygodniowo na umiarkowaną aktywność fizyczną miały o
18% większe szanse zajść w ciążę w każdym cyklu menstruacyjnym niż kobiety, które ćwiczyły
umiarkowanie przez mniej niż godzinę w tygodniu.
Zbyt intensywne i częste ćwiczenia wykonywane przez wiele godzin w tygodniu opóźniały
zajście w ciążę u pań o prawidłowej masie ciała lub bardzo szczupłych.
Wise LA. A prospectiv cohort of physical activity and time to pregnance. Fertility and Sterility, 2013
Palenie p a p i e r o s ó w
znacząco przyczynia się do spadku naturalnej płodności oraz
ogólnej zdrowotności organizmu!
Silny związek z występowaniem :
niepłodności/ zaburzeniami w reprodukcji.
Duża liczba organów ściśle związanych z reprodukcją
jest narażona na dym tytoniowy zarówno u palaczy jak
i biernych palaczy.
Możliwy wpływ na zmniejszenie wydzielania estradiolu.
Palenie papierosów wpływa na:
nieprawidłowe dojrzewanie oocytów,
obniża zdrowie płodu – jego rozwój, zwiększa ryzyko
spontanicznych poronień;
obniżona zdolność do zagnieżdżenia się jajeczka w macicy;
obniżenie jakości nasienia!
Sharara et al , 1994 ; Cooper i wsp., 1995, Sharara et al , 1994 ; Adeno i Gallagher , 1982 , Cooper et al , 1999, Sadeu JC, Hughes CL, Agarwal S, Foster WG Alcohol, drugs,
caffeine, tobacco, and environmental contaminant exposure: reproductive health consequences and clinical implications Crit Rev Toxicol. 2010 Aug;40(7):633-52
Alkohol -mężczyźni:
W przypadku wysokiego/częstego spożywania
alkoholu mogą występować
zaburzenia funkcjonowania hormonów płciowych.
Przewlekła ekspozycja na alkohol powoduje:
•
•
•
•
obniżenie poziomu testosteronu w surowicy!
podwyższenie poziomu białek wiążących hormony płciowe
podwyższenie poziomu prolaktyny oraz estradiolu
istnieją badania wykazujące niszczenie komórek Leydinga w jądrach
Alkohol może znacznie popsuć jakość spermy –
jej koncentrację, objętość, a także ruchliwość plemników.
Lester and Van Thiel, 1977; Van Thiel et al, 1975a; Gordon et al, 1978; Badr and Bartke, 1974; Mendelson et al, 1978b), Van Thiel et al, 1975a; Klassen and Persaud, 1978,
Kucheria et al, 1985; Brzek, 1987, Sadeu JC, Hughes CL, Agarwal S, Foster WG Alcohol, drugs, caffeine, tobacco, and environmental contaminant exposure: reproductive
health consequences and clinical implications Crit Rev Toxicol. 2010 Aug;40(7):633-52
Alkohol - kobiety:
W najnowszych badaniach kobiet
spożywających jeden lub więcej drinków na
tydzień, prawdopodobieństwo zapłodnienia
było o 50% niższe.
W badaniach na zwierzętach:
• podawanie etanolu powodowało zaburzenia owulacji,
poziomy progesteronu oraz estradiolu były obniżane.
Ujawnione zostały także problemy z funkcjonowaniem
organów rozrodczych, a także nieregularne cykle płciowe.
Funkcje jajników były zachowane.
W dalszym ciągu prowadzone są badania w celu
wyklarowania wniosków.
Sadeu JC, Hughes CL, Agarwal S, Foster WG Alcohol, drugs, caffeine, tobacco, and environmental contaminant exposure: reproductive health consequences and clinical
implications Crit Rev Toxicol. 2010 Aug;40(7):633-52
Kofeina:
Kofeina może utrudniać
owulację,a także podnosić poziom globuliny wiążącej
hormony płciowe.
Wysokie spożycie:
• Napojów typu ‘cola’ (>14 butelek 0,5 L / tydzień) i/lub kofeiny
(>800 mg/dzień) w jednym z badań było związane ze
zmniejszeniem stężenia plemników i ogólną liczbą
plemników;
• mężczyźni spożywający > 14 butelek napojów typu ‘cola’ mieli
gorsze wyniki niż nie spożywający
Dla par starających się o dziecko, zaleca się
aby spożycie kofeiny było nie większe niż
z 3 filiżanek kawy na dzień.
Nadal jednak istnieje konieczność przeprowadzenia
dalszych badań w tym kierunku.
Jensen TK, Swan SH, Skakkebaek NE, Rasmussen S, Jørgensen N.Caffeine Intake and Semen Quality in a Population of 2,554 Young Danish Men, Am J Epidemiol. 2010, Petridou et al, 1992; London et al, 1991;
Kotsopoulos et al, 2009, Sadeu JC, Hughes CL, Agarwal S, Foster WG Alcohol, drugs, caffeine, tobacco, and environmental contaminant exposure: reproductive health consequences and clinical implications Crit
Rev Toxicol. 2010 Aug;40(7):633-52
Dieta wegetariańska
Biodostępność cynku/selenu/ miedzi/ żelaza w dietach wegetariańskich jest niższa niż w
dietach niewegetariańskich głównie z powodu wyższej zawartości kwasu fitynowego.
Techniki przygotowania żywności, takie jak moczenie i kiełkowanie fasoli, zbóż i nasion oraz
zakwaszanie chleba czy obecność np. witaminy C mogą zwiększyć ich biodostępność .
Stanowisko Amerykańskiego Stowarzyszenia Dietetycznego - diety wegetarianskiej, 2009
Diety niekonwencjonalne
w leczeniu niepłodności
zasadność stosowania powinna być udowodniona
badaniami
osoby na diecie eliminacyjnej powinny być pod
stałą obserwacją dietetyka i lekarza
nie powinno się czerpać wiedzy z forum, internetu,
od znajomych
Podsumowanie
Zasady prof. Bergera:
Umiarkowanie
Uregulowanie
Urozmaicanie
Umiejętność przygotowywania potraw
Uprawianie sportu
Unikanie nadmiaru
Uśmiechanie się !