Sygn. akt VIA Ca 1299/10 WYROK W IMIENIU

Sygn. akt VIA Ca 1299/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 31 maja 2011 r.
Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:
Przewodniczący - Sędzia SA
– Lidia Sularzycka (spr.)
Sędzia SA
– Marzena Miąskiewicz
Sędzia SA
– Teresa Mróz
Protokolant: sekr. sąd. Agnieszka Janik
po rozpoznaniu w dniu 26 maja 2011 r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z powództwa […] S.A. w W.
przeciwko Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej
o nałożenie kary pieniężnej
na skutek apelacji powódki
od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony
Konkurencji
i Konsumentów
z dnia 29 lipca 2010 r.
sygn. akt XVII AmT 59/09
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu
w Warszawie – Sądowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów do
2
ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o
kosztach instancji odwoławczej.
Sygn. akt VI ACa 1299/10
UZASADNIENIE
[…] SA. w Warszawie (powódka w niniejszej sprawie) wniosła
odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej
(pozwanego w niniejszej sprawie) z dnia […].10.2008 r. Nr […], którą to
decyzją Prezes UKE na podstawie art. 210 ust. 1 w zw. z art. 209 ust. 1 pkt
13, art. 46 ust. 3 pkt 4, art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 16.07.2004 r. Prawo
telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 ze zm.) oraz art. 104 § 1 kpa,
w zw. z art. 206 ust.1 Pt po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu
postępowania administracyjnego w sprawie nałożenia na […] S.A. w W.
kary
za niewypełnienie obowiązków regulacyjnych
w zakresie
nieprzedstawienia Prezesowi UKE do zatwierdzenia projektów zmian
cenników: 1. cennika usług telekomunikacyjnych […], 2. cennika usługi
linia cyfrowa ISDN […] świadczonej przez […] S. A. (rozwiązania dla
biznesu), 3. cennika usługi Octopus ISDN świadczonej przez […] S. A., w
zakresie wprowadzenia usługi „szukam i łączę […]" nałożył na […] S.A.
karę pieniężną w wysokości 200.000,00 zł, z tytułu przedmiotowego
naruszenia, płatną do budżetu państwa.
W odwołaniu zarzucono
3
-obrazę art. 46 ust. 3 pkt 4 w zw. z art. 48 Pt poprzez ich błędne
zastosowanie poprzez uznanie, iż obowiązek zgłaszania projektów cenników
obejmuje usługę „szukam i łączę […]";
-błędne ustalenie stanu faktycznego poprzez uznanie, iż usługa „szukam i
łączę […]" jest usługą telefoniczną wchodzącą w zakres rynku 3 oraz 5;
-naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 201 ust. 1-3 w zw. z art.
209 ust l ustawy Pt oraz w zw. z art. 10 Dyrektywy 2002/20/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 07.03.2002 r. w sprawie zezwoleń na
udostępnienie sieci i usług łączności elektronicznej poprzez niezastosowanie
art. 201 ustawy Pt i przyjęcie, iż wydanie przez Prezesa UKE decyzji
nakładającej na […] S.A. karę pieniężną na podstawie art. 209 Pt jest
możliwe pomimo pominięcia trybu przewidzianego w art. 201 ust. 1-3
ustawy Pt;
-naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 210 ust. 2 ustawy Pt
poprzez nałożenie na powoda rażąco wygórowanej kary niewspółmiernej do
zakresu naruszenia oraz nieznajdującego uzasadnienia w dotychczasowej
działalności powódki;
-naruszenie art. 210 ust. 1 ustawy Pt w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 kpa.
Powódka domagała się uchylenia zaskarżonej decyzji w całości lub
zmianę decyzji poprzez uchylenie nałożonej zaskarżoną decyzją kary
pieniężnej względnie jej obniżenie.
Zdaniem powódki przepisy dotyczące obowiązków przedstawiania
projektów cenników i regulaminów świadczenia usług telekomunikacyjnych
na przedsiębiorcę telekomunikacyjnego ograniczają swobodę prowadzenia
działalności gospodarczej.
Wobec kwestii statusu usługi „szukam i łączę […]" powódka wyraziła
pogląd, iż usługa ta nie stanowi połączenia telefonicznego i tym samym jej
cennik nie podlega obowiązkowi przedłożenia Prezesowi UKE celem
4
zatwierdzenia. Zdaniem powódki, co ma wynikać już z samego cennika,
usługa „szukam i łączę […]" realizowana jest w ramach połączenia do
numeru 118 913, a więc połączenia na numer niegeograficzny. Zauważa
ona, że pozwany przyznaje, iż połączenia na numery niegeograficzne nie
zostały objęte obowiązkami regulacyjnymi nałożonymi decyzjami dla rynku
3 i 5.
Usługa „szukam i łączę[…]" nie jest integralną i nierozerwalną częścią
połączenia telefonicznego -jest to odrębna usługa; połączenie telefoniczne
może być w pełni zrealizowane bez skorzystania z usługi „szukam i łączę
[…]". Odrębność obu usług, tj. usługi „szukam i łączę […]" i usługi
połączenia telefonicznego została odzwierciedlona także w cenniku tej
usługi.
Powódka podkreśliła, iż ani w projektach decyzji notyfikowanych
Komisji, ani w końcowych decyzjach dla rynku 3 i 5 nie wskazano,
aby w zakres rynku wchodziły nie tylko „czyste" połączenia telefoniczne, ale
także usługi z tymi usługami powiązane.
W ocenie powódki nałożenie na nią kary było niedopuszczalne przede
wszystkim ze względu na niewydanie przez Prezesa UKE zaleceń
pokontrolnych i brak wezwania przez pozwanego do usunięcia rzekomych
naruszeń. Nie została przez Prezesa UKE przeprowadzona ani kontrola, ani
też
w konsekwencji nie zostały wydane zalecenia pokontrolne. Dokonana
przez powódkę interpretacja Prawa telekomunikacyjnego, jej zdaniem,
pozostaje w zgodzie z przepisami prawa wspólnotowego, w świetle też
których
dominującym
przedsiębiorcy
celem
kar
pieniężnych
jest
przymuszenie
do usunięcia stwierdzonych naruszeń, nie zaś skierowanie
przeciwko niemu represji w związku ze stwierdzonym naruszeniem.
W ocenie powódki kara pieniężna nakładana przez Prezesa UKE
w każdym przypadku powinna pozostawać w pewnej rozsądnej proporcji
5
w stosunku do ewentualnych korzyści, jakie przedsiębiorca mógłby osiągnąć
w związku z zarzucanym jej naruszeniem Prawa telekomunikacyjnego, jak
też uwzględniać inne okoliczności działające na korzyść powódki. Zdaniem
powódki, skarżona decyzja została wydana przez osobę, która została
nieprawidłowo powołana na stanowisko Prezesa UKE.
Pozwany wnosił o oddalenie odwołania. Wskazywał,
iż doszło
do naruszenia obowiązku regulacyjnego; poza przyznaniem, że usługa OBN
jest usługą powszechną, lecz nie stosują się do niej obowiązki określone
w decyzjach dla rynków 3 i 5 (przypisany do usługi OBN nr 118 913 jest
numerem
niegeograficznym),
podtrzymywał
wyrażone
w
decyzji
stanowisko, zawierające argumenty na rzecz szeroko pojętych podstaw
wymierzenia kary pieniężnej, jak i jej wysokości.
Sąd Okręgowy
- Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
wyrokiem z dnia 29.07.2010 r.: 1. oddalił odwołanie; 2. zasądził od powódki
na rzecz pozwanej kwotę 360,00 zł tytułem kosztów zastępstwa
procesowego.
Jego zdaniem bezsporne między stronami jest, iż usługa „szukam i
łączę […]" nie jest usługą powszechną oraz że połączenie na numer
niegeograficzny nie zostało objęte obowiązkami regulacyjnymi dla rynków
3 i 5. Sporny pozostaje między stronami status tej usługi w związku z
realizacją połączeń określonych w decyzjach regulacyjnych SMP, w ramach
usługi „szukam i łączę […]". Sąd wskazał, iż w toku sporu pozwany
podniósł, iż decyzje SMP wskazywały rodzaje połączeń bez względu na
sposób inicjowania i realizację do rynków 3 i 5, do których należą
połączenia realizowane
w stacjonarnej publicznej sieci telefonicznej.
Podzielił stanowisko pozwanego, iż sporna usługa nie jest usługą samoistną,
nie ma ona racji bytu bez realizacji połączeń wchodzących w zakres
6
produktowy rynków właściwych określonych decyzjami SMP. Już sama
nazwa usługi „szukam i łącze […]" na to wskazuje. Bez wykonania
krajowego połączenia telefonicznego nie dochodzi do wykonania spornej
usługi. Skoro sporna usługa należy do kategorii usług inicjujących i
realizujących połączenia, wskazanych w decyzjach SMP, to powódka winna
była przedstawić Prezesowi UKE cennik spornej usług do zatwierdzenia.
Sąd Okręgowy stwierdził, iż art. 209 i art. 210 Pt nie uzależniają
nałożenia
na
przedsiębiorcę
kary
od
uprzedniej
kontroli
organu
regulacyjnego w trybie art. 199 i 201 Pt. Stosownie do art. 210 ust. 1 Pt
podstawę wymiaru kary stanowi przychód ukaranego przedsiębiorcy, a nie
przychód z poszczególnych rodzajów działalności. Zważywszy na to, iż
część decyzji Prezesa UKE uprawomocniła się, SOKiK przyjął, iż uprzednio
powódka dopuściła się naruszeń Prawa telekomunikacyjnego. Wymienioną
w niniejszym postępowaniu karę uznał za adekwatną w stosunku do jej
funkcji represyjnej i prewencyjnej i dodał, że nie jest właściwy w sprawie
badania zgodności z prawem aktu powołania na stanowisko Prezesa UKE.
Sąd
oddalił
wnioski
dowodowe
powódki,
stwierdzając,
że
okoliczności, których dotyczą, nie są sporne między stronami.
Apelację od wyroku wniosła powódka, zarzucając:
-naruszenie przepisu prawa procesowego, które miało istotny wpływ na
wynik sprawy, tj. art. 328 § 2 kpc, które polegało na wadliwym uzasadnieniu
wyroku;
-pominięcie rozważenia wszystkich zarzutów zgłaszanych przez powódkę
w toku postępowania, co doprowadziło do nierozpoznania istoty sprawy,
-naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 46 ust. 3 pkt 4 w zw. z art.
48 Prawa telekomunikacyjnego przez ich błędne zastosowanie wobec
7
uznania, iż obowiązek zgłaszania projektów cenników obejmuje usługę
„szukam i łączę […]";
-naruszenie prawa procesowego, tj. art. 217, 227, 278 i 316 kpc poprzez
bezpodstawne oddalenie wniosków dowodowych […] S.A. zgłoszonych
w odwołaniu;
-naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 kpc poprzez dokonanie błędnych
ustaleń stanu faktycznego w zakresie uznania, iż powódka dopuściła się
uprzednio naruszenia Prawa telekomunikacyjnego;
-naruszenie
prawa
materialnego,
tj.
art.
210
ust.
2
Prawa
telekomunikacyjnego, poprzez nałożenie na powódkę rażąco wygórowanej
kary,
niewspółmiernej
do
zakresu
naruszenia
oraz
nieznajdującej
uzasadnienia w dotychczasowej działalności powódki;
-naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 201 ust. 1-3 ustawy Prawo
telekomunikacyjne w zw. z art. 10 Dyrektywy 2002/20/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 07.03.2002 r. w sprawie zezwoleń na
udostępnienie sieci i usług łączności elektronicznej poprzez jego
niezastosowanie i przyjęcie, iż wydanie przez Prezesa UKE decyzji
nakładającej na […] S.A. karę pieniężną jest możliwe pomimo pominięcia
trybu przewidzianego w powyższym przepisie.
Pozwany wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu.
Sąd Apelacyjny zważył co następuje.
Apelacja jest uzasadniona.
Zgodnie z art. 328 § 2 kpc uzasadnienie wyroku powinno zawierać
wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, a mianowicie: ustalenie
faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i
przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy
dowodowej, oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem
przepisów prawa. Treść uzasadnienia orzeczenia Sądu pierwszej instancji
8
musi umożliwiać dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do
wydania tego orzeczenia, jak też ocenę poprawności rozumowania sądu.
Odnosząc powyższe do rozpoznawanej sprawy wskazać należy,
iż zasadnicza część uzasadnienia zaskarżonego wyroku, a więc część mająca
obejmować ustalenia i rozważania sądu pierwszej instancji, nie ma
niezbędnych cech pozwalających na dokonanie kontroli instancyjnej
orzeczenia przez pryzmat chociażby stawianych w apelacji (a uprzednio w
odwołaniu) zarzutów.
W żadnym wypadku nie można uznać, iż wymóg ustalenie faktów,
które sąd uznał za udowodnione, dowodów, które do tego posłużyły, i
podania podlegających zastosowaniu przepisów prawa materialnego, jest
spełniony przez przytoczenie obszernej treści zarówno decyzji pozwanego,
jak i odwołania powódki. Treść pism stron na zasadzie przywołania
(przeniesienia do uzasadnienia) stanowisk stron, z umotywowaniem
prawnym tych stanowisk – autorstwa powoda czy pozwanego, nie może
zastąpić uzasadnienia wyroku, które to uzasadnienie ma wyrażać czytelne
przekonywujące motywy Sądu, podejmującego dane rozstrzygnięcie.
Odwołanie od decyzji Prezesa UKE ma naturę pozwu, skoro jego
wniesienie
powoduje
przekazanie
sprawy
do
sądu
powszechnego,
a w konsekwencji wszczęcie postępowania przed tym sądem. Za tym idzie
obowiązek rozważenia przez Sąd stanowisk (argumentacji) obu stron,
rozpoznania zarzutów, chociażby zwięzłej wypowiedzi w zakresie
poruszonych zagadnień prawnych – zdaniem stron wpływających na
rozstrzygnięcie, ewentualnego przeprowadzenia postępowania dowodowego
– co następnie powinno znaleźć swój wyraz z pisemnych motywach
orzeczenia.
W świetle ugruntowanego orzecznictwa (wyrok SN z dnia
24.10.2002 r. I CKN 1465/00 LEX nr 75278) postępowanie przed sądem
9
antymonopolowym było i jest postępowaniem pierwszoinstancyjnym. Skoro
odwołanie wszczęło dopiero kontradyktoryjne postępowanie cywilne, gdyż
poprzedzające je postępowanie administracyjne warunkowało jedynie
dopuszczalność drogi sądowej, to niewątpliwie Sąd Okręgowy powinien
osądzić
sprawę
od
początku.
Charakter
zatem
postępowania
administracyjnego wykluczał możliwość oparcia orzeczenia na ustaleniach
organu administracyjnego. Sąd Antymonopolowy powinien był zatem, w
ramach realizacji swojego zadania, rozważając całokształt materiału
dowodowego, dokonać własnych ustaleń z powołaniem dowodów, na
których się oparł i omówić także dowody przeciwstawne. Brak ustaleń
faktycznych, czy też dokonania oceny dowodów uzasadnia zarzut obrazy art.
328 § 2 kpc.
Jeżeli Sąd Okręgowy - jak należy rozumieć - nie podziela zarzutu
odwołania co do błędnego uznania przez Prezesa UKE, iż usługa „szukam
i łączę […]” jest usługą telefoniczną wchodzącą w zakres rynku 3 i 5, to to
wymaga odpowiedniego wywodu. Podzielając - co już się w uzasadnieniu
zaznacza - stanowisko Prezesa UKE, odmawiającego spornej usłudze
charakteru usługi samoistnej, Sąd Okręgowy nie przywołał - jako elementu
rozważań -argumentacji strony pozwanej, przekonywującej co do takiego
właśnie poglądu. Jeżeli u podstaw stwierdzenia miałoby leżeć własne
przekonanie czy tzw. doświadczenie życiowe bądź wiedza specjalna - to też
wymagało konkretnego wskazania. Stwierdzenie przynależności spornej
usługi do kategorii usług inicjujących i realizujących
połączenia,
wskazanych w decyzjach SMP, doprowadziło Sąd do stwierdzenia po stronie
powódki obowiązku przedstawienia Prezesowi UKE cennika tej usługi do
zatwierdzenia; w uzasadnieniu jednak nie precyzuje się, o jakie decyzje SMP
chodzi i w świetle jakich regulacji prawnych powyższy obowiązek istnieje.
10
Apelująca słusznie zauważa też brak m.in. ustalenia co do zmiany
jakiegokolwiek cennika, kiedy i w jakim zakresie zmiana w tym zakresie
nastąpiła. Brak też ustaleń z realizacją dokładnie jakich połączeń się wiąże
przedmiotowa usługa. Wątpliwości apelującej co do spójności wywodu Sądu
Okręgowego wydają się uzasadnione wobec uznania przez Sąd za fakt,
iż usługa „szukam i łączę […]” nie jest usługą powszechną i że połączenie
na numery niegeograficzne nie zostało objęte obowiązkami regulacyjnymi
dla rynków 3 i 5, oraz wobec oddalenia wniosku o dopuszczenie dowodu
z opinii biegłego z uzasadnieniem, iż dotyczy on okoliczności bezspornej
(w tezie chodziło o wykazanie okoliczności świadczenia spornej usługi
w ramach połączenia z numerem niegeograficznym 118 913), a następnie
potraktowanie ich jako przemawiającymi za obowiązkiem przedłożenia
Prezesowi cennika usług telekomunikacyjnych.
Nie sposób odeprzeć zarzutu naruszenia art. 233 kpc w kontekście
nierozwiniętego stwierdzenia, iż „część decyzji uprawomocniła się”, co ma
skutkować
przyjęciem,
iż
„powód
dopuścił
się
naruszeń
Prawa
telekomunikacyjnego”.
Należy zauważyć, iż ocenie nie tylko podlegała kwestia wypełnienia
bądź niewypełnienia przez powódkę pewnych określonych obowiązków
regulacyjnych w stosunku do pozwanego, ale też kwestia wysokości kary
pieniężnej nałożonej na powódkę (sama wysokość nie stała się elementem
ustaleń Sądu Okręgowego).
W świetle przepisu regulującego sposób
naliczenia kary i względy brane pod uwagę (art. 210 ust. 1 i 2 Prawa
telekomunikacyjnego)
lakoniczne wskazanie na tylko jedną z podstaw
wyliczenia oraz na represyjną i prewencyjną funkcję kary nie jest
wystarczające.
Również nie dość wystarczające wydaje się ogólne oddalenie
wniosków dowodowych powódki, bez ich wymienienia czy chociażby
11
rozróżnienia na te, które obejmują dowody z dokumentów i
dowody
osobowe (w odwołaniu k. 15 zawiera się cztery pozycje co do postępowania
dowodowego) z uzasadnieniem, iż dotyczą (należy rozumieć, że wszystkie)
okoliczności bezspornych, podczas gdy już w części mającej obejmować
rozważania Sąd wskazuje jaka kwestia jest pomiędzy stronami sporna, ona
zaś jest omówiona z całkowitym pominięciem dowodów (bez wskazania na
jakikolwiek rezultat postępowania dowodowego).
Sąd
jest
rozstrzygnięcia
zobowiązany
w
sposób
do
wyjaśnienia
umożliwiający
motywów
przeprowadzenie
podjętego
kontroli
instancyjnej zaskarżonego orzeczenia. Jeśli uzasadnienie nie zawiera
wskazania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia poprzez ustalenie faktów,
które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn,
dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej lub
wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa,
wówczas orzeczenie podlega uchyleniu, zaś sprawa zostaje przekazana do
ponownego rozpoznania (wyrok SN z dnia 26.07.2007 r. V CSK 115/07 M.
Prawn. 2007/17/930, wyrok SN z dnia 10.08.2010 r. I PK 41/10 LEX nr
667488, wyrok SN z dnia 08.06.2010 r. II PK 43/10, wyrok SA w Szczecinie
z dnia 22.11.2007 r. I ACa 579/07 LEX nr 516580).
Mając na uwadze powyższe względy Sąd
II instancji uchylił
zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania, bowiem przy nadmiernej lakoniczności ustaleń, a jednocześnie
braku jakiegokolwiek powiązania podawanych okoliczności z materiałem
dowodowym sprawy (bez wskazania dowodu przemawiającego za
ustalonym faktem)
nie można stwierdzić, aby postępowanie to zostało
przeprowadzone chociażby w części. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy
Sąd Okręgowy odnosząc się do zarzutów odwołania, formułowanych
zwłaszcza na tle art. 46 ust. 3 pkt 4 w zw. z art. 48 Prawa
12
telekomunikacyjnego, art. 201 ust. 1-3 w zw. z art. 209 ust. 1 Prawa
telekomunikacyjnego oraz
w zw. z art. 10 Dyrektywy 2002/20/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 07.03.2002 r., art. 210 ust. 2 Prawa
telekomunikacyjnego, ustali wszystkie, istotne z punktu rozstrzygnięcia
okoliczności związane z obowiązkami regulacyjnymi powódki w zakresie
przedmiotowego sporu, i ich ewentualnym naruszeniem.
W tym stanie rzeczy Sąd II instancji postanowił jak w sentencji (art.
386 § 4 kpc). O kosztach procesu orzeczono stosownie do art. 108 § 2 kpc.