Małgorzata Olszowy

Małgorzata Olszowy
e - mail: [email protected]
Zakład Metod Chromatograficznych, UMCS Lublin
Temat rozprawy doktorskiej:
„Badanie właściwości antyutleniających olejków eterycznych z wybranych ziół”
Powszechnie wiadomo, że niezbędnym procesem w funkcjonowaniu ludzkiego
organizmu jest proces utleniania. Dostarcza on energii potrzebnej do każdej czynności czy
procesu przebiegającego w żywym organizmie. Bez tlenu, głównego substratu oddychania,
trudno byłoby sobie wyobrazić życie ludzi i zwierząt. Prowadzone ostatnio dość intensywne
badania nad biologiczną rola tlenu wskazują, że ten życiodajny pierwiastek może być dla
organizmów żywych także toksyczny. Powstające z niego i przy jego udziale wolne rodniki
prowadzą do niekorzystnych zmian w ustroju np. przyspieszają procesy starzenia się
organizmu czy inicjują rozwój groźnych chorób, w tym chorób nowotworowych. W efekcie
trwającej miliony lat ewolucji natura wykształciła w organizmie człowieka i zwierząt
znakomite układy obronne (enzymatyczne i nieenzymatyczne), które zabezpieczają
organizmy przed wpływem wolnych rodników i przed niszczącym ich działaniem. Należy
jednak zauważyć, że naturalne mechanizmy antyutleniającej obrony organizmu coraz częściej
nie są wystarczające. Wolne rodniki „atakują” człowieka nieustannie. Oprócz tego, że
powstają one w wyniku niekontrolowanych zmian w organizmie (niepełna redukcja tlenu w
łańcuchu oddechowym, procesy zapalne i inne), tworzą się nieprzerwanie w środowisku (w
efekcie
działania
promienia
jonizującego,
ultrafioletowego,
spalania
materiałów
energetycznych, spalania tytoniu). Tak więc naturalna obrona antyutleniająca człowieka „z
dnia na dzień” trudniej radzi sobie z rosnącą ilością wolnych rodników. Organizm coraz
intensywniej wymaga substancji, które tę ochronę wspomogą- wymaga tzw. egzogennych
antyutleniaczy. Poszukiwanie tego typu substancji jako suplementów dla przemysłu
farmaceutycznego i spożywczego jest już dziś powszechne.
Jednym z zadań prowadzonych w ramach realizowanej rozprawy doktorskiej jest ocena
antyutleniających właściwości olejków eterycznych z wybranych ziół. Praca odnosi się więc
do substancji, z którymi przeciętny człowiek ma do czynienia w życiu codziennym jako
składnikami potraw i przypraw. Zioła znajdują zastosowanie w lecznictwie i w kosmetyce,
zarówno do zabiegów wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Są one z powodzeniem używane w
leczeniu rozmaitych chorób i dolegliwości. Tradycja uprawy ziół sięga czasów starożytności i
średniowiecza. Dziś następuje ich renesans. Jednym z głównych celów pracy doktorskiej jest
sprawdzenie na ile olejki eteryczne otrzymywane z ziół są dobrymi przeciwutleniaczami i na
ile ich właściwości antyutleniające zależą od ich głównych składników. Tematyka ta wydaje
się tym bardziej cenna choćby z uwagi na fakt, że właściwości antyutleniające olejków
eterycznych nie są do tej pory dokładnie poznane. Poza tym na świecie rozprzestrzenia się
„moda” proponująca wręcz eliminację z pożywienia soli i zastępowanie jej przyprawami
(ziołami).
Jak wynika z literatury badacze zajmujący się ocena właściwości antyutleniających
składników z roślin wykorzystują w tym celu nie tylko różne metody badawcze, ale także
prowadzą pomiary w różnych warunkach, uzyskując w ten sposób często bardzo odmienne
rezultaty wobec tego samego antyutleniacza. Poza tym prowadzone na świecie badania
właściwości antyutleniających ekstraktów z roślin zazwyczaj sprowadzają się do odnoszenia
tych właściwości do jakościowego i ilościowego składu badanych ekstraktów. W badaniach
tych pomija się fakt, że w analizowanych ekstraktach znajdują się składniki, które same nie
wykazują właściwości antyutleniających, ale mogą wpływać na ich ocenę (jony wodorowe,
jony metali). Wobec powyższych stwierdzeń praca podejmuje także próbę określenia:
jaki wpływ na ocenę właściwości antyutleniających badanych substancji mają
składniki układów pomiarowych nie będące antyoksydantami oraz
jak ocena właściwości antyutleniających zależy od warunków prowadzenia pomiaru.
Ten ostatni problem jest wyjątkowo istotny w kontekście wiarygodności uzyskiwanych
wyników, które są ważne dla życia i zdrowia człowieka.