Laboratoria innowacji – narzędzie wsparcia konkurencyjności

Laboratoria innowacji – narzêdzie wsparcia konkurencyjnoœci przedsiêbiorstw (Leonardo da Vinci)
217
Jolanta Religa
Tomasz Su³kowski
Katarzyna Skoczylas
Instytut Technologii Eksploatacji – Pañstwowy Instytut Badawczy, Radom
Laboratoria innowacji
– narzêdzie wsparcia konkurencyjnoœci
przedsiêbiorstw (Leonardo da Vinci)
Innovation Laboratories – Support Tools for Enhancing Enterprise Competitiveness
(Leonardo da Vinci)
Article presents innovative tool supporting the management and planning processes, especially
in SMEs, that is innovation laboratory (i-Lab). Laboratory is a special facility created to transfer
users out of their everyday environment into an extraordinary space designed to inspire creative
thought. This idea was developed over the last 10 years in the United States and the United
Kingdom. First i-Lab in Poland will be established thanks to financial support of European
Commission, in the frame of Leonardo da Vinci Programme.
1. Wprowadzenie
O sile i konkurencyjnoœci gospodarki decyduje jej innowacyjnoœæ oraz umiejêtnoœæ
wykorzystania nowej wiedzy i technologii w praktyce. Szósta edycja European Innovation Scoreboard – EIS (Europejska Tablica Wyników w dziedzinie Innowacji) (http:/
/baza.innowator.org.pl/ (dostêp 21.05.2008 r.), pokazuje, ¿e innowacyjnoœæ gospodarki europejskiej nieustannie poprawia siê. Raport zwraca jednak uwagê na znaczne ró¿nice pomiêdzy poszczególnymi krajami cz³onkowskimi UE. Raport klasyfikuje
Polskê (obok S³owenii, Czech, Litwy, Portugalii, £otwy, Grecji i Bu³garii) w trzeciej
grupie krajów tzw. Cathing-up countries. Krajów, w których wskaŸnik innowacyjnoœci
(SII Summary Innovation Index) okreœlony zosta³ znacznie poni¿ej œredniej (dla UE
wskaŸnik ten wynosi 25), jednak tempo jego wzrostu jest doœæ wysokie.
Dostêpne raporty z badañ oraz doœwiadczenia projektów realizowanych przez Oœrodek Pedagogiki Pracy Innowacyjnej Gospodarki ITeE – PIB wskazuj¹, i¿ jedn¹ z wa¿niejszych barier w rozwoju polskich przedsiêbiorstw oraz korzystaniu z innowacyjnych rozwi¹zañ jest s³abe przygotowanie informatyczne i brak motywacji do zmiany
kwalifikacji wœród przedsiêbiorców i ich pracowników. Dlatego Oœrodek podejmuje
218
Jolanta RELIGA,Tomasz SU£KOWSKI,Katarzyna SKOCZYLAS
dzia³ania maj¹ce na celu zmianê postaw przedsiêbiorców w kierunku bardziej aktywnej i przedsiêbiorczej, podniesienie ich aktywnoœci w zakresie wykorzystania komputera i Internetu jako narzêdzi s³u¿¹cych rozwojowi przedsiêbiorstwa, wzrostu znaczenia profesjonalnego doradztwa, podniesienie aktywnoœci i gotowoœci przedsiêbiorców do podejmowania wspó³pracy i wymiany doœwiadczeñ na poziomie krajowym
i miêdzynarodowym.
W artykule zaprezentowano potencja³, jaki oferuj¹ w tym zakresie wszystkim u¿ytkownikom, w tym przedsiêbiorcom tzw. laboratoria innowacji funkcjonuj¹ce od kilku
lat w Wielkiej Brytanii i wkraczaj¹ce aktualnie do rzeczywistoœci polskiej.
Czy nowatorska formu³a pracy w grupie (stacjonarnie lub na odleg³oœæ) wspomagana
specjalnym oprogramowaniem stanowiæ bêdzie prze³om i otworzy przed przedsiêbiorcami nowe mo¿liwoœci?
2. Czym s¹ laboratoria innowacji?
Jedn¹ z inicjatyw podejmowanych przez Oœrodek Pedagogiki Pracy Innowacyjnej
Gospodarki ITeE – PIB na rzecz wsparcia rozwoju przedsiêbiorczoœci, jest europejski
projekt realizowany w ramach programu Leonardo da Vinci European i-Lab Competence Development Programme (Europejski program rozwoju kompetencji dla laboratoriów innowacji). Jego g³ównym celem jest wzrost wiedzy na temat i-Labów oraz
korzyœci, jakie mo¿e przynieœæ organizacjom publicznym i prywatnym korzystanie
z ich zasobów.
Koncepcja i-Lab zosta³a po raz pierwszy wdro¿ona w Wilekiej Brytanii przez Royal
Mail w Rugby w odpowiedzi na potrzebê spojrzenia na ró¿norodne problemy firmy
w sposób nowatorski, a tak¿e w odpowiedzi na powszechny trend promuj¹cy innowacyjne myœlenie oraz twórczy sposób podejmowania decyzji.
Laboratoria innowacji to ci¹gle ma³o znane specjalistyczne centra zwiêkszaj¹ce skutecznoœæ i efektywnoœæ sesji warsztatowych, spotkañ roboczych, bez jakichkolwiek
ograniczeñ ze wzglêdu na poruszan¹ tematykê. Na prawid³owo funkcjonuj¹ce laboratorium sk³ada siê kilka elementów:
– Przestrzeñ, która przenosi uczestników z dala od ich normalnego œrodowiska
pracy, czêsto przy u¿yciu pomys³owego oœwietlenia, technik audio-wizualnych
i projektowych. Przestrzeñ zawiera urz¹dzenia multimedialne, komputery umo¿liwiaj¹ce u¿ytkowanie wspó³pracuj¹cego oprogramowania, bia³ych ekranów naœciennych i innych powierzchni. Urz¹dzenia te umo¿liwiaj¹ pracê w grupach.
– Oprogramowanie umo¿liwiaj¹ce b³yskawiczne przeprowadzenie sesji typu burza mózgów, kreowanie innowacyjnych rozwi¹zañ, korzystanie z pomys³ów pozosta³ych uczestników sesji. Anonimowoœæ, któr¹ zapewnia wykorzystane oprogramowanie oraz identyczne uprawnienia dla wszystkich u¿ytkowników umo¿liwiaj¹
wszystkim swobodne tworzenie w³asnego wk³adu oraz sprawiaj¹, ¿e i-Laby s¹
Laboratoria innowacji – narzêdzie wsparcia konkurencyjnoœci przedsiêbiorstw (Leonardo da Vinci)
–
219
szczególnie dostosowane dla grup o ró¿nych poziomach w hierarchii oraz organizowania sesji w interdyscyplinarnych zespo³ach. Wiêkszoœæ brytyjskich laboratoriów z sukcesem stosuje oprogramowanie amerykañskiej firmy Facilitate.com.,
oferuj¹ce miêdzy innymi funkcje g³osowania, hierarchizowania, planowana dzia³añ, budowania konsensusu, podejmowania decyzji.
Udogodnienia techniczne u¿ywane s¹ do pobudzenia otwartego, kreatywnego
myœlenia, prowadzenia grupy, skupienia siê oraz uzyskania realnych wyników tego
myœlenia.
Metodyka pracy grupowej w laboratoriach innowacji oparta jest o zasady znanej od lat
metody burzy mózgów (technika wywodz¹ca siê z psychologii spo³ecznej, która ma
na celu doskonalenie decyzji grupowych. Burza mózgów jest równie¿ form¹ dyskusji
dydaktycznej, wykorzystywan¹ jako jedna z aktywizuj¹cych metod nauczania. Jedna
z tak zwanych metod heurystycznych). Elementem stanowi¹cym o przewadze rozwi¹zañ stosowanych w i-Labie jest odpowiednio skonstruowane oprogramowanie
FacilitatePro. Jest to narzêdzie oparte na sieci Internet, przeznaczone do zbierania
i porz¹dkowania pomys³ów i koncepcji, przy jednoczesnej wizualizacji wszystkich wprowadzanych anonimowych zapisów na monitorach komputerowych uczestników sesji.
Sesje mog¹ byæ przeprowadzane przy bezpoœrednim lub zdalnym (telekonferencje)
udziale uczestników. Modu³y wchodz¹ce w sk³ad FacilitatePro:
– Burza mózgów (zbieranie pomys³ów)
– Klasyfikacja
– Wyznaczanie priorytetów/g³osowanie
– Planowanie
– Ankietyzacja
– Dokumentacja/archiwizacja/raportowanie
FaciliatePro umo¿liwia podejmowanie decyzji poprzez uzyskiwanie wy¿szego stopnia zgodnoœci w grupie.
Kluczow¹ rolê w pracy laboratoriów innowacji odgrywaj¹ wykwalifikowani trenerzy
(moderatorzy) zapewniaj¹cy wykorzystanie elementów i-Lab w najkorzystniejszy sposób, w precyzyjnie zaplanowanych sesjach trwaj¹cych od kilku godzin do kilku dni.
Po³¹czenie tych elementów, w zale¿noœci od celu sesji daje du¿o wiêkszy wk³ad pomys³ów uczestników, ni¿ gdyby zosta³ on uzyskany podczas tradycyjnej struktury spotkania.
St¹d jednym z zadañ projektu jest opracowanie standardu kwalifikacji zawodowych
dla moderatora sesji warsztatowych. Na podstawie polskich, rumuñskich i brytyjskich
doœwiadczeñ w tym zakresie okreœlono zadania zawodowe moderatora oraz schemat
opisu jego umiejêtnoœci, wiedzy i cech psychofizycznych.
Ze standardem kwalifikacji œciœle powi¹zany bêdzie program szkolenia moderatorów
sesji i-Labowych. Bêdzie on kolejnym rezultatem dwuletniej wspó³pracy w ramach
projektu. Pierwsze szkolenia odbêd¹ siê w maju 2008 roku w Wielkiej Brytanii, natomiast kolejne bêd¹ organizowane w ka¿dym z krajów partnerskich przez instytucje
stanowi¹ce konsorcjum realizuj¹ce projekt.
220
Jolanta RELIGA,Tomasz SU£KOWSKI,Katarzyna SKOCZYLAS
3. Dotychczasowe doœwiadczenia
Obecnie istnieje kilka laboratoriów innowacji w Wielkiej Brytanii, najczêœciej na uniwersytetach. Uniwersytet w Essex jest posiadaczem dwóch i-Labów, w Colchester
i w Southend. Laboratorium w Southend ma rozró¿nialny cel komercyjny, gdy¿ jego
klientami s¹ przedstawiciele sektora prywatnych firm i organizacji. Inne zastosowania
i-Labu to ustanawianie grup docelowych, tworzenie zespo³ów, rozwój produktów i zarz¹dzanie projektami miêdzynarodowymi.
Sesje w brytyjskich i-Labach ciesz¹ siê szczególnie du¿ym uznaniem wœród du¿ych
firm produkcyjnych pracuj¹cych np. nad nowym produktem, mark¹, zdobyciem nowych rynków, udoskonaleniem procesów zarz¹dzania oraz wœród pracowników uczelni
wy¿szych korzystaj¹cych z zasobów i-Labów np. w procesach planowania programów kszta³cenia, przygotowania strategii rekrutacji studentów. Inne przyk³ady tematyki sesji:
– Kreatywne partnerstwo (Centre for Applied Research Education),
– Integracja s³u¿b administracyjnych (Royal mail Company),
– Programy studiów podyplomowych w praktyce szkolnictwa wy¿szego (University
of Essex).
Fot. 1. Sesja w i-Labie w Southend
Fot. 2. Laboratorium innowacji w Rugby
Powstanie ka¿dego nowego laboratorium skutkowa³o wzrostem zainteresowania tym
innowacyjnym „narzêdziem” w Wielkiej Brytanii. Ka¿da z grup wykorzystuj¹cych potencja³ laboratorium odkrywa nowy sposób jego u¿ycia, nowe mo¿liwoœci przeznaczenia. Laboratorium daje miêdzy innymi mo¿liwoœæ zarz¹dzania zdalnymi sesjami
zarówno z uczestnikami pozostaj¹cymi w ró¿nych miejscach, jak równie¿ przy pojedynczych zdalnych sesjach. Otwiera to mo¿liwoœæ zdalnej pracy pomiêdzy ró¿nymi
organizacjami sektora publicznego, placówkami edukacyjnymi.
Wspomniany wy¿ej Uniwersytet w Essex jako jedna z najbardziej doœwiadczonych
instytucji w wykorzystywaniu technologii i-Lab pe³ni rolê lidera projektu Leonardo da
Vinci. Pozostali partnerzy to:
Laboratoria innowacji – narzêdzie wsparcia konkurencyjnoœci przedsiêbiorstw (Leonardo da Vinci)
l
l
l
l
221
Cambridge Professional Development; UK – eksperci w dziedzinie procesów rozwoju kompetencji zawodowych i ich oceny.
Executive Agency for Higher Education and Research Funding; Rumunia (Rz¹dowa Agencja ds. Szkolnictwa Wy¿szego i Finansowania Badañ) – kompetentna
w dziedzinie rozwoju standardów zawodowych.
Kavrakoglu Consulting (Turcja) – instytucja konsultingowo-szkoleniowa, ukierunkowana na przedstawicieli szczebla kierowniczego przedsiêbiorstw, organizuj¹ca
równie¿ szkolenia online.
IDEC SA (Grecja) – instytucja wsparcia biznesu; eksperci w dziedzinie ewaluacji
projektów miêdzynarodowych.
4. Pierwsze i-Laby w Europie Wschodniej
Partnerstwo Europejskie realizuj¹ce projekt zainicjowa³o powstanie pierwszych i-Labów w Polsce, Rumunii i Turcji oraz utworzenie sieci „u¿ytkowników laboratoriów”,
która bêdzie wspó³pracowa³a na rzecz transferu informacji i dobrych praktyk, umo¿liwiaj¹c w ten sposób dalszy rozwój laboratoriów innowacji.
Prekursorem idei laboratoriów innowacji w Polsce jest ITeE – PIB, który jest w trakcie
budowy i uruchamiania laboratorium. Przygotowano pomieszczenia oraz wyposa¿ono je zgodnie z omówionymi wczeœniej wymaganiami co do przestrzeni, oprogramowania i udogodnieñ technicznych. I-Lab bêdzie umo¿liwia³ organizowanie sesji z wykorzystaniem 10 komputerów i oprogramowania FacilitatePro 9.5, ale równie¿ organizowanie sesji pracy grupowej w formie tradycyjnej.
Nowoœci¹ w polskim i-Labie bêdzie podrêczna biblioteczka, gromadz¹ca publikacje
z zakresu innowacji, w tym przyk³adów dobrych praktyk wdra¿ania i wykorzystywania
innowacyjnych metod pracy, nauczania, zarz¹dzania. Polski i-Lab od funkcjonuj¹cych ju¿ i-Labów w Europie bêdzie odró¿nia³o równie¿ oprogramowanie, które rozszerzone zostanie o modu³ umo¿liwiaj¹cy prowadzenie sesji on-line z wykorzystaniem po³¹czeñ wideo.
Fot. 3. Nowo budowany i-Lab w ITeE – PIB
222
Jolanta RELIGA,Tomasz SU£KOWSKI,Katarzyna SKOCZYLAS
Za³o¿eniem naszym jest, aby w³¹czyæ ideê innowacyjnej metodologii pracy w laboratorium oraz jego potencja³u merytorycznego i technicznego do innych realizowanych
oraz przysz³ych zadañ i tematów. Jednym z nich bêdzie z pewnoœci¹ projekt IW EQUAL
Przedsiêbiorczoœæ w sieci. Wypracowana w jego ramach sieæ przedsiêbiorstw bêdzie
mog³a korzystaæ z zasobów laboratorium w kreowaniu innowacyjnych rozwi¹zañ (np.:
technologicznych, marketingowych) oraz z e-doradztwa. Potencja³ i-Labu pozwoli równie¿ na w³¹czanie przedsiêbiorców i przedstawicieli otoczenia biznesu do prac nad
nowymi aplikacjami projektów na rzecz wsparcia przedsiêbiorczoœci i rozwoju konkurencyjnoœci firm (bez koniecznoœci ich fizycznej obecnoœci w laboratorium).
Doœwiadczenia projektu IW EQUAL Przedsiêbiorczoœæ w sieci pokazuj¹, ¿e najmniejsze przedsiêbiorstwa napotykaj¹ na szereg barier podczas próby wdra¿ania innowacyjnych rozwi¹zañ w swoich przedsiêbiorstwach, dlatego szczególnie interesuj¹cy
wydaje siê plan cyklu sesji, których celem bêdzie wypracowanie skutecznych modeli
i procedur wdra¿ania innowacji do praktyki gospodarczej. Do udzia³u w sesjach zaproszeni zostan¹ przedstawiciele firm sektora MSP oraz instytucji zaanga¿owanych
w transfer innowacji do praktyki gospodarczej.
Idea i-Labów znakomicie uzupe³nia ideê projektów typu foresight, w których analizy
i oceny prowadzone s¹ w interdyscyplinarnych zespo³ach. Proces foresightu oraz
jego wyniki wykorzystywane s¹ przede wszystkim jako sposób tworzenia, a nastêpnie realizacji polityki naukowej, technicznej i innowacyjnej pañstwa oraz jako narzêdzie rozwijania w spo³eczeñstwie kultury myœlenia o przysz³oœci. Program Foresight
w³¹cza przedstawicieli w³adzy publicznej, przemys³u, mediów, organizacji pozarz¹dowych, organizacji badawczych itp. do otwartej, ukierunkowanej dyskusji nad przysz³oœci¹. Jako forum dyskusji wykorzystuje siê dyskusje panelowe, warsztaty celowe,
metoda Delphi, scenariusze rozwoju dziedzin, seminaria itp.(http://foresight.polska2020.pl (dostêp: 26.05.2008 r.). I-Laby dostarczaj¹ nowych narzêdzi, które mog¹ byæ
wykorzystane w pracy nad budowaniem œrednio- lub d³ugookresowej wizji rozwoju
spo³ecznego i gospodarczego kraju oraz przygotowaniem odpowiednich dzia³añ wyprzedzaj¹cych.
Standardowe wyposa¿enie (sprzêt i oprogramowanie) i kompatybilnoœæ wszystkich
funkcjonuj¹cych i budowanych laboratoriów pozwala na budowê miêdzynarodowej
sieci i-Lab, co z kolei otwiera kolejne mo¿liwoœci wspó³pracy.
Podsumowanie
Laboratoria innowacji stanowi¹ nowatorskie rozwi¹zanie, którego idea ci¹gle siê rozwija w Europie. Dostarczaj¹ unikalnego œrodowiska dla przezwyciê¿ania tradycyjnych
barier w pracy zespo³ów wykonawczych (takich jak hierarchia w zespole, polityka,
personalia), u³atwiaj¹ im kreatywne myœlenie, rozwi¹zywanie problemów oraz planowanie dzia³añ. Ka¿dy kto kiedykolwiek próbowa³ wdro¿yæ jak¹kolwiek zmianê, choæ
Laboratoria innowacji – narzêdzie wsparcia konkurencyjnoœci przedsiêbiorstw (Leonardo da Vinci)
223
najbardziej uzasadnion¹ i efektywn¹, z pewnoœci¹ zgodzi siê z Howardem Wrightem
– twórc¹ idei pracy w laboratoriach innowacji, który niezwykle celnie cytuje myœl Mahatmy Gandhi’ego:
First they ignore you, then they laugh at you, then they fight you, then you win
(Najpierw ciê ignoruj¹, nastêpnie wyœmiewaj¹, potem walcz¹ z tob¹,
a w koñcu to ty zwyciê¿asz)
Literatura
1. Kowalak B., (2006), Konkurencyjna gospodarka. Innowacje – infrastruktura – mechanizmy rozwoju. ITeE – PIB, Warszawa-Radom.
2. Kramek Z. (red.), (2007), Teoretyczno-metodyczne podstawy rozwoju e-learningu w edukacji ustawicznej. ITeE – PIB, Radom.
3. Religa J., (2007), E-Learning – Examples form Six European Countries. ITeE – PIB, Radom.
4. Rola innowacji w kszta³towaniu przewag konkurencyjnych. Raport o konkurencyjnoœci
2006, SGH, Warszawa 2006.
5. Okoñ-Horodyñska E., Zachorowska-Mazurkiewicz A. (red.), (2007), Innowacje w rozwoju
gospodarki i przedsiêbiorstw: si³y motoryczne i bariery. Instytut Wiedzy i Innowacji, Warszawa.
6. Pangsy-Kania S., (2007), Polityka innowacyjna pañstwa a narodowa strategia konkurencyjnego rozwoju. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdañskiego, Gdañsk.
7. Wright H., (2007), Ten steps to innovation heaven. Marshall Cavendish Bussiness, CYAN,
Londyn.
Netografia
1. http://www.proinno-europe.eu (dostêp: 21.05.2008 r.)
2. http://baza.innowator.org.pl/ (dostêp: 21.05.2008 r.)