półkule mózgu

SCHORZENIA OUN
potrójne podejście badawcze
1. Neuroscience = neurobiologia
• badania funkcjonowania mózgu i neuronów
• zwykle na zwierzętach eksperymentalnych
• zwykle w tzw. normie czyli na zdrowych
osobnikach
SCHORZENIA OUN
potrójne podejście badawcze
2. Psychiatria biologiczna
poszukiwanie odchyleń od normy w funkcjonowaniu
mózgu i korelacji tych odchyleń ze schorzeniami
neuropsychiatrycznymi
posługuje się odkryciami neurobiologii, ale tu obiektem
badawczym są ludzie:
• badania przyżyciowe (PET, SPECT, fNMR)
• badania na tkankach obwodowych, krwi, oznaczenia w
moczu i CSF
• badania post-mortem
SCHORZENIA OUN
potrójne podejście badawcze
3. Psychofarmakologia
tu: cały przemysł farmaceutyczny nastawiony
na poszukiwanie nowych leków
ale także tzw. substancji narzędziowych
(nie wszystkie mogą być lekami…)
Mózg człowieka – najbardziej
skomplikowany narząd
• Liczba neuronów:
ok. 40 mld neuronów,
30 mld móżdżek,
> 8 mld kora,
< 2 mld pozostałe
Synapsy neuronów:
• kora 4000/neuron, 3x1013 połączeń,
• móżdżek 3x1012 połączeń,
• pozostałe 2x1013 połączeń,
• razem 5x1013 połączeń
NEURON – podstawowa komórka tkanki nerwowej,
wyspecjalizowana w odbieraniu,
przetwarzaniu, przewodzeniu i przekazywaniu impulsów
v
BUDOWA NEURONU
CIAŁO KOMÓRKI (soma, perikarion):
- sferyczna, centralna część neuronu
- średnica 6-100µm
- zawiera typowe dla innych komórek
organelle (jądro, aparat Golgiego,
mitochondria, sER, rER gęsto
upakowane rybosomami –
ciałka Nissla)
- duża aktywność biosyntetyczna
•:
-
NEURYTY – długie, cylindryczne wypustki,
elementy projekcyjne komórek nerwowych
DENDRYTY – odbierają impulsy i przewodzą je do ciała
komórki
-
-
silnie rozgałęzione, długość max do ok. 1mm
stanowią do 90% całkowitej powierzchni wielu neuronów
mogą być pokryte wieloma kolcami dendrytycznymi
na których tworzą się synapsy
(neurony kolczyste i bezkolcowe)
zawierają aparat Golgiego, mitochondria
rER i ciałka Nissla
Drzewko dendrytyczne – wiele dendrytów
ułożonych we wzór typowy dla danej komórki
AKSON – przewodzi impulsy od ciała komórki na zewnątrz
-
-
zwykle jeden długi (od µm do ponad metra) wychodzący przeważnie ze
wzgórka aksonalnego, rzadziej z początkowego odcinka jednego z
dendrytów
średnica od 0.2 do 20 µm
otoczony osłonką mielinową,
nie posiada maszynerii do syntezy białek
Kolaterale (bocznice) aksonu –
rozgałęzienia zwykle w części dystalnej
Kolbki (guziczki) – pogrubione zakończenia
aksonów zawierające zwykle duże ilości
mitochondriów (znaczne potrzeby energetyczne)
zakończenia aksonów tworzą
wzgórek
aksonalny
komponenty presynaptyczne
synaps chemicznych
koloaterale
W okresie rozwoju neurony wytwarzają wypustki nie różniące się od siebie, a pierwszym
wyraźnym sygnałem wskazującym, że dana wypustka będzie aksonem jest jej
znacznie szybsze tempo wyrastania od tych, które będą dendrytami
CYTOSZKIELET – wewnętrzne rusztowanie komórek
nadaje neuronom charakterystyczny kształt
Mikrotubule Ø 20nm
- polimery tubuliny
- regulowana polimeryzacja i depolimeryzacja
- występują w ciele n. i wychodzą do wypustek
gdzie uczestniczą w transporcie substancji
- MAPs (ang. Microtubule associated proteins)regulacja funcji mikrotubul
Patologiczne zmiany aksonalnego MAP związane są
demencją i chorobą Alzheimer’a
Mikrofilamenty Ø 5nm
- polimery aktyny
- szczególnie liczne w obrębie neurytów
- podlegają ciągłej polimeryzacji i depolimeryzacji
w odpowiedzi na sygnały w obrębie neuronu
Molekuły
tubuliny
Molekuły
aktyny
Neurofilamenty Ø 10nm
- filamenty pośrednie
- zbudowane z wielu podjednostek białkowych
- stała komponenta aksonów
- rzadko spotykane w obrębie dendrytów
mikrotubule
neurofilamenty
mikrofilamenty
TRANSPORT AKSOPLAZMATYCZNY
Elementy cytoszkieletu nie są statyczne ale zachodzi ich dynamiczna regulacja
i nieprzerwany ruch
Akson - brak rybosomów (???) – dostarczanie substancji z perikarionu
Uwięzione w pęcherzykach molekuły
transportowane są w kierunku od ciała
wzdłuż aksonu przy udziale kinezyny
poruszającej się wzdłuż mikrotubul
Transport w przeciwnym kierunku
odbywa się za pośrednictwem
dyneiny. W ten sposób docierają
do somy informacje z
terminalnej części aksonu.
ODMIENNA ORGANIZACJA
MIKROTUBUL
Oba końce mikrotubul są spolaryzowane i obdarzone znakiem + lub –
co ma związek z ruchem organelli.
Mitochondria wędrują w kierunku – do +
Inne organelle w kierunku + do –
Dendryty – mikrotubule ułożone w obydwu kierunkach
mogą transportować wszystkie rodzaje organelli
Akson – mikrotubule skierowane końcem + dystalnie do somy
nie transportują innych organelli poza mitochondriami (???)
RODZAJE NEURONÓW
Klasyfikacja neuronów na podstawie
Morfologii
podstawa klasyfikacji:
- liczba neurytów - komórki jednobiegunowe,
dwubiegunowe, wielobiegunowe
-charakter wytwarzanych połączeń –
motoneurony, interneurony, n.czuciowe
- wzór drzewka dendrytycznego –
komórki gwiaździste, komórki piramidowe
- długość aksonów - interneurony projekcyjne
(Golgiego typu I), interneurony lokalne (neurony
Golgiego typu II)
KLASYFIKACJA NEURONÓW cd
na podstawie
Funkcji
n.aferentne – projekcja dochodząca
np.n.czuciowe
n.eferentne – projekcja wychodząca
np.motoneurony
Uwalnianych neuroprzekaźników
n.cholinergiczne – syntetyzujące i uwalniające na swoich
zakończeniach acetylocholinę
n.dopaminergiczne - syntetyzujące i uwalniające dopaminę
inne
Często występuje korelacja między morfologią neuronów i typem
neurosekrecji, co z kolei ma związek z pełnioną przez nie funkcją
KOMÓRKI GLEJOWE
KOMÓRKI
GLEJOWE
makroglej
-astrocyty
-oligodendrocyty
-komórki Schwanna
mikroglej
ASTROCYTY
- największe i najliczniejsze komórki glejowe
o nieregularnym kształcie ciała komórkowego
- posiadają wiele wypustek pokrywających dendryty neuronów
- wypełniają przestrzeń między neuronami
- wypustki astrocytów otaczają synapsy
Niektóre z wypustek mają na końcach
rozszerzenia tzw. stopki ssące,
przylegające do naczyń włosowatych
lub opony miękkiej – tworzą w ten
sposób błonę glejową graniczną wewnętrzną,
która pokrywa powierzchnię
rdzenia kręgowego i mózgu.
- błony astrocytów posiadają receptory dla neurotransmiterów
FUNKCJE ASTROCYTÓW
- przestrzenne buforowanie jonów K+ - utrzymanie właściwego stężenia
we wnętrzu neuronów
- zaopatrywanie neuronów w glukozę (magazynowanie glukozy w postaci
glikogenu oraz uwalnianie i dostarczanie neuronom w razie deficytu)
- regulacja neuroprzekaźnictwa
wpływają na czas jaki neuroprzekaźnik pozostaje w szczelinie
synaptycznej
zapobiegają dyfuzji neuroprzekaźnika poza szczelinę synaptyczną
posiadają specyficzne białka transportowe wychwytujące
neuroprzekaźniki
- udział w tworzeniu bariery krew-mózg
OLIGODENDROCYTY i KOMÓRKI SCHWANNA
- skąpowypustkowe komórki glejowe
- występują w mózgowiu (oligodendrocyty) i na obwodzie (komórki Schwanna)
- uczestniczą w tworzeniu osłonki mielinowej
Formacja mieliny na obwodzie
-Ułożenie komórek Schwanna wzdłuż aksonu
i powstanie mezaksonu
-Spiralne owiniecie mezaksonu (8-12razy)
wokół aksonu
Pojedyncza kom Schwanna otacza
odcinek 0.15-1.5mm
Grubość osłonki mielinowej zwykle jest stała
Przewężenia Ranviera – wąskie, nieotulone
fragmenty aksonu. Miejsca bezpośrednigo
kontaktu błony aksonu z przestrzenią
międzykomórkową.
Proces mielinizacji przy udziale obu typów komórek przebiega podobnie.
Wyjątek - zdolność oligodendrocytów do wytwarzania kilku wypustek
i tworzenia osłonki na sąsiadujących komórkach.
MIKROGLEJ
-
najmniejsze komórki tkanki glejowej
neurofagi – wywodzą się z makrofagów
pochłaniają produkty rozkładu tkanki nerwowej
mają zdolność namnażania się i poruszania
uaktywniają się w stanach zapalnych, uszkodzeniach i guzach
mózgu
Glejoza – proces tworzenia się blizn tkankowych w mózgu w efekcie
aktywacji i namażania mikrogleju
BARIERA KREW-MÓZG
BUDOWA
Komórki nabłonkowe naczyń włosowatych
- połączone poprzez złącza ścisłe o dużej oporności elektrycznej
- brak mechanizmów transportu przez błony
(w komórkach tych nie występują pęcherzyki pinocytarne, nie zachodzi też
endocytoza z udziałem receptorów)
Astrocyty okołonaczyniowe
- pobudzają komórki nabłonka naczyń do tworzenia złączy ścisłych
- indukują syntezę enzymów swoistych dla bariery krew-mózg
Narządy okołokomorowe (ang. circumventricular organs, CVO)
(tylny płat przysadki, grzbietowa część III i IV komory, splot naczyniówkowy wyścielający
ściany bocznych komór mózgu) – luźniejsza struktura naczyń włosowatych,
brak bariery krew-mózg
brak bariery krew-mózg w tylnym płacie przysadki zapewnia
wydzielanie wazopresyny i oksytocyny bezpośrednio do krwiobiegu
Izolacja obszarów CVO od reszty mózgu przez wyspecjalizowane
komórki wyściółki - tanocyty
DZIAŁANIE BARIERY KREW-MÓZG
- woda, niektóre gazy (tlen, lotne anestetyki) substancje lipofilne mogą
przechodzić przez barierę na zasadzie dyfuzji biernej
- jony, cząsteczki naładowane lub polarne, glukoza, aminokwasy – transport czynny z
wykorzystaniem nośników
Selektywna przepuszczalność bariery chroni mózgowie przed
działaniem substancji neuroaktywnych krążących we krwi
Glikoproteiny P – białka transporterowe - eliminacja wielu substancji
lipofilnych mogących być potencjalnymi neurotoksynami poprzez
wypompowywanie ich z powrotem do krwi
utrata szczelności bariery wskutek niedotlenienia - cytotoksyczna odma mózgowa
brak tlenu – obniżenie poziomu ATP – zaburzenie funkcji Na+/K+-ATP-azy –
nagromadzenie Na+ w komórce – osmotyczne przenikanie wody – puchnięcie
komórek – rozerwanie złączy ścisłych – napływ jonów i wody do przestrzeni
międzykomórkowych
UKŁAD NERWOWY – podział topograficzny
1. OŚRODKOWY
-
Mózgowie
-mózg (reprezentowany przez kresomózgowie – telencephalon))
-pień mózgu (reprezentowany przez
międzymózgowie – diencephalon
śródmózgowie - mesencephalon
tyłomózgowie - metencephalon)
-
Rdzeń kręgowy
2. OBWODOWY
-
Nerwy czaszkowe (12par)
Nerwy rdzeniowe (31par)
MÓZGOWIE – ANATOMIA POWIERZCHNIOWA
POWIERZCHNIA GRZBIETOWA
U człowieka w mózgowiu najlepiej
wykształcone są półkule mózgu
(hemisferia) oddzielone od siebie
szczeliną podłużną mózgu w głebi
której znajduje się największa ze
struktur łączących obie półkule –
ciało modzelowate – spoidło
wielkie mózgu (corpus callosum) –
zbudowane z włókien nerwowych
(ok. 106 aksonów)
Lewa półkula
Szczelina podłużna
Ciało modzelowate
(Corpus callosum)
Prawa półkula
PÓŁKULE MÓZGU
Na każdej półkuli można wyróżnić:
- Powierzchnię górno-boczną
- Powierzchnię przyśrodkową
- Powierzchnię dolną
W miejscu łączenia się powierzchni występują brzegi:
- Górny
- Przyśrodkowy
- Dolny
Najbardziej wysunięte części półkuli – bieguny
- Czołowy
- Potyliczny
- Skroniowy
POWIERZCHNIA DOLNA
Widoczne cechy anatomiczne
- wychodzące z pnia mózgu nerwy czaszkowe
- podwzgórze z jego elementami, jak skrzyżowanie wzrokowe
Pasmo węchowe
- pasmo węchowe
Skrzyżowanie wzrokowe
- nerw wzrokowy
podwzgórze
- móżdżek
- rdzeń przedłużony
- most
- konary mózgu
Nerw wzrokowy
Konar mózgu
Nerwy czaszkowe
most
Rdzeń przedłużony
móżdżek
KRESOMÓZGOWIE
Kresomózgowie parzyste
(półkule mózgu)
-płaszcz (pallium)
-jądra kresomózgowia (nuclei telencephali)
-istotę biała półkul (substantia alba)
-komory boczne (ventriculus lateralis)
Kresomózgowie nieparzyste
-ciało modzelowate (corpus callosum)
-sklepienie (fornix)
-przegroda przezroczysta (septum pellucidum)
-spoidło przednie (commissura anterior)
PŁASZCZ - warstwa zewnętrzna otaczająca mózgowie, pofałdowana,
zbudowana z istoty szarej
PODZIAŁ
- kora mózgowa (cortex cerebri) –
największa część płaszcza
okrywająca półkule mózgu
- wyspa (insula) – ukryta w
zagłębieniu płaszcza w bruździe
bocznej
- węchomózgowie
(rhinencephalon) – część płaszcza
Amygdala
na powierzchni przyśrodkowej i
dolnej półkuli
- hipokamp (hippokampus) – część
płaszcza wpuklona do rogu
dolnego komory bocznej
Hipokamp
Kora mózgowa – siedlisko czy środowisko naszej aktywności
mentalnej, która wyróżnia nas jako istoty świadome
- jest warstwą substancji szarej (ciała neuronów), całkowicie pokrywa
półkule mózgu;
- cecha najbardziej charakterystyczna = b. rozbudowane pofałdowania.
- szczelinowate wgłębienia powierzchni – bruzdy mózgu (sulci)
- miejsca wyniosłe – zakręty mózgu (gyri)
PODZIAŁ KORY MÓZGU NA PŁATY
Bruzda boczna i bruzda środkowa dzielą korę
mózgową na cztery płaty (nazwy od przylegających do
nich kości czaszki)
czołowy
ciemieniowy
skroniowy
potyliczny
Wyspa – ogranicza i oddziela
płaty skroniowy i czołowy
KORA MÓZGOWA cd
-wyróżnia się 6 odmiennych warstw ze względu
na uorganizowanie neuronów.
- ze względu na liczbę, rodzaj i ułożenie
neuronów korę mózgową dzieli się na regiony
cytoarchitektoniczne
Mapa Brodmanna
Brodal A. Neurological
anatomy in relation to
clinical medicine.
3rd Ed. New York: Oxford
University Press; 1981, with
permission
Regiony cytoarchitektoniczne mózgu człowieka, wg. Brodmanna.
Mózgowie – największa część mózgu, leży ponad pniem
mózgu i móżdżkiem
Kora mózgowa – siedlisko czy środowisko naszej
aktywności mentalnej, która wyróżnia nas jako istoty
świadome
Jest warstwą substancji szarej ( ciała neuronów),
całkowicie pokrywa półkule mózgu;
Cecha najbardziej charakterystyczna = b. rozbudowane
pofałdowania i bruzdy
Wyróżnia się 6 odmiennych warstw ze względu na
uorganizowanie neuronów.
Ze względu na liczbę, rodzaj i ułożenie neuronów korę
mózgową dzieli się na regiony cytoarchitektoniczne
Kora nowa (łać. cortex = kora) jest odpowiedzialna za wyższe
Czynności poznawcze. Ponad 8 mld neuronów. Grubość 1.5 mm
(kora wzrokowa) - 4.5 mm (kora ruchowa). Powierzchnia ok. 0.2 m2
(niektóre oceny nawet 1.5 m2), widoczna tylko 1/3 napowierzchni bocznej,
pozostała część kory jest na powierzchni przyśrodkowej i
podstawnej.
3 typy kory:
Izokora, filogenetycznie młoda, 6 warstw.
Allokora - paleokora (np. kora węchowa) i archeokora (np. kora hipokampa),
stara, 3 warstwy.
Mezokora - kora pośrednia (np. w zakręcie obręczy, okolicach hipokampa).
Zróżnicowane neurony: głównie interneurony i neurony projekcyjne (długie
aksony).
Modularna budowa: 3 lub 6 warstw o specyficznej organizacji.
Mikrokolumny - zwykle 110 neuronów, 220 w korze wzrokowej
Kolumny korowe.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kora nowa (łać. cortex = kora) jest
odpowiedzialna za wyższe czynności
poznawcze.
Ponad 8 mld neuronów.
Grubość 1.5 mm (kora wzrokowa) - 4.5 mm
(kora ruchowa).
Powierzchnia ok. 0.2 m2 (niektóre oceny
nawet 1.5 m2), widoczna tylko 1/3 na
powierzchni bocznej, pozostała część kory
jest na powierzchni przyśrodkowej i
podstawnej.
3 typy kory:
Izokora, filogenetycznie młoda, 6 warstw.
Allokora - paleokora (np. kora węchowa) i
archeokora (np. kora hipokampa), stara, 3
warstwy.
Mezokora - kora pośrednia (np. w zakręcie
obręczy, okolicach hipokampa).
Zróżnicowane neurony: głównie
interneurony i neurony projekcyjne (długie
aksony).
Modularna budowa:
3 lub 6 warstw o specyficznej organizacji.
Mikrokolumny - zwykle 110 neuronów, 220
w korze wzrokowej
Kolumny korowe.
52 cytoarchitektonicznie jednorodne pola
Brodmanna (1909 rok).
Brainbow mice
• Jeff Lichtman i Joshua Sanes, naukowcy z
Harvard Brain Center, wyprodukowali myszy
transgeniczne z wielokolorowymi fluoryzującymi
neuronami (Nature, 2007, Nov. 1 )
• U myszy Brainbow geny białek
fluorescencyjnych dość przypadkowo mieszają
się z poszczególnymi białkami neuronalnymi,
dając paletę 90 różnych barw
Warstwy kory mózgowej
Warstwy
kory mózgowej
(Confocal image by
Tamily Weissman.
Mouse by Jean Livet
and Ryan Draft.)
Kora mózgowa
wraz z
hipokampem
(Confocal image
by Tamily
Weissman. Mouse
by Jean Livet and
Ryan Draft.)
JĄDRA KRESOMÓZGOWIA –
skupienia ciał komórek (istoty szarej) wewnątrz półkul mózgu
Należą do nich:
• jądro ogoniaste,
• jądro soczewkowate,
• przedmurze,
• ciało migdałowate
Dwie grupy jąder w obrębie każdej z półkul –
główne składniki dwóch układów neuronowych
- Pozapiramidowego układu ruchowego
- Układu limbicznego (brzeżnego)
Obydwie półkule połączone są spoidłem wielkim
(corpus callosum): ogromna wiązka aksonów
stanowiąca pomost pomiędzy stronami mózgu;
W środku poniżej cc:
•Wzgórze ( thalamus)= skupisko wielu jąder, które
kontrolują systemy motoryczne, czuciowe, poznawcze i
emocjonalne;
„stacja przekaźnikowa” dla bodźców sensorycznych i
motorycznych
•Podwzgórze (hypothalamus)= też skupisko wielu jąder
kontrolujących raczej część anatomiczną systemu
nerwowego, funkcje endokrynne, chronobiologiczne i
związane z pobieraniem pokarmu
UKŁAD POZAPIRAMIDOWY
- zapewnia tworzenie automatyzmów ruchowych
- reguluje postawę ciała i napięcie mięśniowe
- tworzoną go jądra podstawy
(ciało prążkowane, jądro niskowzgórzowe, istota czarna, jądro
czerwienne)
Ciało prążkowane
Jądro ogoniaste
głowa
ogon
Jądro ogoniaste + skorupa = prążkowie
jądro soczewkowate
skorupa
gałka blada
Jądra podstawy
Prążkowie ( corpus striatum)
[Caudate skorupa + putamen łupina]
Gałka blada ( globus pallidus)
Przedmurze ( claustrum)
Z jądrami podstawy połączone są obszary
śródmózgowia kontrolujące ruch ( substantia nigra,
ventral tegmental area), także wzgórze
Struktury podkorowe, tzw. układ limbiczny ( rąbkowy,
brzeżny):
Przodomózgowie limbiczne, hipokamp, j. migdałowate
stanowią istotne struktury dla kontroli emocji i procesów
pamięciowych
UKŁAD LIMBICZNY
– struktury kresomózgowia położone na powierzchni przyśrodkowej
mózgu i otaczające międzymózgowie
- Tworzy go wiele struktur mózgowych silnie wzajemnie połączonych:
Zakręt obręczy, cieśń zakrętu obręczy, zakręt hipokampa, nawleczka
szara, zakręt tasiemeczkowy, przegroda przezroczysta, sklepienie,
ciało migdałowate, ciała suteczkowate, hipokamp i podpora
-
Koordynacja czynności układu somatycznego i autonomicznego
Uczestniczy w powstawaniu stanów emocjonalnych
Uczestniczy w określonych typach uczenia
ISTOTA BIAŁA
-
wypełnia wnętrze półkuli mózgu
-
jest zbudowana z wypustek komórek nerwowych
-
rozpościera się między płaszczem a komorą boczną, otaczając
i rozgraniczając jednocześnie poszczególne jądra kresomózgowia
-
tworzy liczne torebki – tj. skupiska istoty białej, w której grupują się
drogi nerwowe rzutowe
KOMORA BOCZNA
-
szczelinowata przestrzeń (nieregularny kształt) w każdej półkuli
ograniczona przez jądra kresomózgowia i istotę białą
-
ściany pokryte wyściółką
światło wypełnia płyn
mózgowo rdzeniowy
-
Składa się z czterech części,
z których każda leży w innym płacie
róg przedni – płat czołowy
część środkowa – płat ciemieniowy
róg dolny – płat skroniowy
róg tylny – płat potyliczny
Komory boczne
W dolnym rogu komory znajduje się wyniosłość
zwana hipokampem
Hipokamp
MIĘDZYMÓZGOWIE
WZGÓRZOMÓZGOWIE
wzgórze
nadwzgórze
zawzgórze
PODWZGÓRZE
NISKOWZGÓRZE
blaszka krańcowa
skrzyżowanie wzrokowe
pasma wzrokowe
guz popielaty
przysadka
ciała suteczkowate
KOMORA III
wzgórze
podwzgórze
most
Wzgórze (thalamus)
Rdzeń porzedłużony
-zbudowane ze skupień istoty szarej – jądra wzgórza
pooddzielanych przez pasma istoty białej – blaszki rdzenne wzgórza
Nadwzgórze (epithalamus)
-Zawiera szyszynkę oraz parzyste uzdeczki łączące ją ze wzgórzem
Zawzgórze (metathalamus)
-Składa się z parzystych ciał kolankowatych: przyśrodkowego i bocznego
pooddzielanych przez pasma istoty białej – blaszki rdzenne wzgórza
móżdżek
PODWZGÓRZE (hypothalamus)
Wewnątrz liczne skupiska istoty szarej – jądra podwzgórza
jądra przednie
(wzrokowe)
Np. jądro nadwzrokowe
jądro przykomorowe
jądra środkowe
(guzowe)
jądra tylne
(suteczkowate)
KOMORA III
szczelinowata przestrzeń położona między wzgórzami i sięgająca do podstawy
mózgowia; z komora tą związane są narządy okołokomorowe
NISKOWZGÓRZE
Zawiera szereg skupień istoty szarej – jądro niskowzgórzowe, warstwa niepewna,
pole podczerwienne
ŚRÓDMÓZGOWIE
pokrywkę śródmózgowia
konary mózgu
Pomiędzy nimi przebiega wodociąg mózgu – wąski kanał łączący komorę III i IV
Blaszka pokrywy
wzgórki dolne i górne
-pole przedpokrywkowe,
- ramię wzgórka
w którym są skupienia ciał kom.
Odnoga mózgu
(cz.dolna)
nakrywka
(cz.górna)
Na ich pograniczu znajduje się skupienie
istoty szarej – istota czarna
pomiędzy konarami znajduje się zagłębienie –
dół międzykonarowy, którego dno stanowi istota
dziurkowana tylna
nakrywka
pokrywka
wodociąg
poniżej istoty czarnej znajduje się jądro czerwienne, są także skupienia
tworu siatkowatego
TYŁOMÓZGOWIE
robak
MÓŻDŻEK
(cerebellum)
Półkula móżdżku
Komora III
most
Komora IV
móżdżek
Rdzeń przedłużony
-
-
część pnia mózgu (truncus cerebri)
oddzielony od płatów potylicznych szczeliną poprzeczną mózgu, w której
przebiega część opony twardej zwana namiotem móżdżku
podzielony na dwie półkule i rejon środkowy tzw. robak móżdżku
zbudowany z istoty szarej tworzącej trójwarstwową korę móżdżku i jądra
móżdżku oraz istoty białej położonej w głębi móżdżku tworzącej ciało
rdzenne
od ciała rdzennego w kierunku kory móżdżku odchodzą blaszki białe
tworzące drzewko życia móżdżku
MOST (pons)
-
leży na powierzchni dolnej mózgowia
-
zespala konary mózgu z rdzeniem przedłużonym
dzieli się na część brzuszną i grzbietową
część brzuszna zbudowana z włókien nerwowych o poprzecznym i
podłużnym przebiegu,
pomiędzy nimi skupiska
Pień mózgu
istoty szarej – jądra mostu
część grzbietowa, w której
m.in. występuje twór siatkowaty
-
RDZEŃ PRZEDŁUŻONY (medulla oblongata)
Od góry łączy się z mostem od dołu przechodzi w rdzeń kręgowy
Na powierzchni dolnej występuje szczelina pośrodkowa przednia a po obu
jej stronach wyniosłości zwane piramidami. Bocznie od piramid leżą wyniosłości
zwane oliwkami zawierające skupienie istoty szarej – jądro oliwki
Na powierzchni grzbietowej występuje bruzda pośrodkowa tylna, a po obu jej
stronach parzyste wyniosłości – pęczek smukły i pęczek klinowaty mające
zgrubienia zwane guzkami, wewnątrz których
leżą skupienia istoty szarej jądro smukłe i jądro klinowate.
Budowa wewnętrzna:
- skrzyżowanie piramid
- skrzyżowanie wstęg
KOMORA IV – szczelinowata jama w tyłomózgowiu, kształtem
przypomina piramidę. Jej dno tworzy dolna część konarów mózgu oraz
powierzchnia grzbietowa mostu i rdzenia przedłużonego. Ku górze
wodociąg mózgu łączy ją z komorą III, ku dołowi przechodzi ona kanał
środkowy rdzenia przedłuzonego
Twór siatkowaty (formatio reticularis) – na dnie komory, stanowi skupienia
komórek nerwowych, pooddzielane mielinowymi włóknami nerwowymi o
różnokierunkierunkowym przebiegu.
Większe skupienia to:
- Jądro siatkowate olbrzymiokomórkowe
- Jądro szwu
- Jądro miejsca sinawego
Twór siatkowaty ma połączenia z korą mózgu, z blaszką pokrywy, z móżdżkiem,
ze wzgórzem i rdzeniem kręgowym
KOMORY MÓZGU
Metody badawcze
• Badania behawioralne i biochemiczne na
zwierzętach doświadczalnych po podaniu LPD
lub poddanych procedurom behawioralnym
modelującym pewne aspekty chorób
(np.depresji - anhedonia czy rozmaite sytuacje
stresowe) – różne szczepy zwierząt, rozmaite
drogi podawania leków, ich dawki i długość
podawania, często nieadekwatnie dobrane regiony
mózgu, w których wykonuje się oznaczenia
Metody badawcze - cd
• Badania in vitro (stabilne linie
kmórkowe lub tzw. hodowle pierwotne,
płyny ustrojowe: krew czy CSF) – to
zawsze jest dalekie przybliżenie sytuacji,
która może mieć miejsce w mózgu
Metody badawcze - cd
• Badania post mortem, najczęściej
samobójców – duże zróżnicowanie
pacjentów i ich historii, niepewność czy
obserwowane zmiany są wynikiem
choroby czy też terapii (w Polsce w
zasadzie niedostępne, gdyż oficjalnie nie
ma banku tkanek)
Metody badawcze - cd
• Badania przyżyciowe (PET, SPECT,
fNMR) – wspaniałe możliwości
obserwowania funkcjonującego mózgu
człowieka, ale wymagają drogiej aparatury
a są w sumie „zgrubne”
Metody badawcze - cd
• Badania genetyczne – trudne, kosztowne
analizy sprzężeń i asocjacji, albo badania
tzw. polimorfizmów określonych genów:
jeszcze nie przyniosły jednoznacznych
wyników
Techniki biochemiczne
• Zmiany receptorowe
(gęstość i powinowactwo)
•Zmiany w funkcjonowaniu i
ekspresji białek G
• Zmiany w zakresie wtórnych
przekaźników
• Zmiany w ekspresji genów
(kodujących m.in. białka wczesnej
odpowiedzi komórkowej, enzymy,
neurotrofiny, białka receptorowe,)
Badania receptorowe in vitro i ex vivo
• Receptory dla neurotransmiterów bada się chyba
najintesywniej, in vitro oraz in vivo
• Wśród ligandów receptorów jest najwięcej leków
lub potencjalnych leków
• Związki naśladujące działanie neurotransmitera to
agoniści, a blokujące jego działanie – to
antagoniści