Metodologia badań środowiska

Kod ECTS
6.10-MBS
Nazwa przedmiotu
METODOLOGIA BADAŃ ŚRODOWISKA
Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot
Wydział Przyrodniczo-Techniczny/ Samodzielna Katedra Ochrony Powierzchni Ziemi
Studia
kierunek
Ochrona środowiska
stopień
I (inżynierskie)
tryb
stacjonarne
specjalność
-----
specjalizacja
-----
Nazwisko osoby prowadzącej (osób prowadzących)
dr hab. Krystyna Borecka, prof. UO
Formy zajęć, sposób ich realizacji i przypisana im liczba godzin
•
•
A. Formy zajęć
wykład (W),
ćwiczenia: seminaryjne (S),
•
B. Sposób realizacji
zajęcia w sali dydaktycznej: (W),(S)
Liczba punktów ECTS:2
Godziny kontaktowe
- udział w wykładach: 30 godz.
- udział w zajęciach seminaryjnych: 15 godz.
Konsultacje: 1godz.
Razem: 46 godz.- 1,5 p. ECTS
Praca własna studenta:
- przygotowanie do zajęć seminaryjnych i do kolokwium zaliczeniowego = 7 godz.,
- opracowanie prezentacji multimedialnej = 8 godz.
RAZEM 15godz.- 0,5p. ECTS
C. Liczba godzin: 30W+15S
SUMA: 61 godz. - 2p.ECTS
Status przedmiotu
• do wyboru
Język wykładowy
polski
Metody dydaktyczne;
Forma i sposób zaliczenia oraz podstawowe kryteria oceny lub wymaWykład:
gania egzaminacyjne
- wykład z wykorzystaniem prezentacji multimedialnej,
rzutnika pisma, folio- i fazogramów, tablic i schematów A. Sposób zaliczenia
•
wykład: zaliczenie z oceną
poglądowych
• seminarium: zaliczenie z oceną
- pokaz filmów edukacyjnych o tematyce środowiskowej
B. Formy zaliczenia
- wykład:
pisemny sprawdzian (pytania otwarte) opanowania podstawowej terminologii metodologicznej i elementarnych umiejętności badawczych w zakresie monitorowania i ewaluacji stanu środowiska.
- seminarium:
Bieżąca kontrola ustna i ocena (opisowa) zaangażowania i merytorycznego przygotowania studentów do ćwiczeń.
Ustna ocena wyboru tematu oraz sposobu opracowania i zaprezentowania
przygotowanego przez studenta projektu badawczego.
Ustna ocena stopnia samodzielności i kreatywności studentów oraz merytoryczno – metodologicznej poprawności zaprojektowanego postępowania badawczego.
C. Podstawowe kryteria
W-50%+1 poprawnych odpowiedzi,
S- ustalenie oceny zaliczeniowej na podstawie ocen cząstkowych (jak
wyżej)
Określenie przedmiotów wprowadzających wraz z wymogami wstępnymi
A. Wymagania formalne:
B. Wymagania wstępne:
Student orientuje się w terminologii, przyczynach i skutkach typowych zjawisk i procesów zachodzących w poszczególnych
komponentach środowiska przyrodniczego i łączących je relacjach oraz zna podstawowe interakcje między człowiekiem a
jego otoczeniem przyrodniczym i antropogennym.
Student dostrzega podstawowe związki i zależności występujące między abiotycznymi i biotycznymi czynnikami środowiska,
opracowuje referaty pisemne i ustne prezentacje.
Cele przedmiotu:
WYKŁAD
- rozwój zainteresowań zagadnieniami metodologicznymi, uświadomienie interdyscyplinarnego charakteru badawczych problemów
środowiskowych i różnic w naukowym i nienaukowym podejściu do ich rozwiązywania;
- wskazanie przykładowych sposobów postępowania badawczego oraz praktycznych zastosowań typowych metod, technik i narzędzi badawczych, wykorzystywanych w poznawaniu i opisywaniu zjawisk i współzależności występujących w środowisku przyrodniczym, technogennym i społeczno-kulturowym
SEMINARIUM
Seminarium:
- pogadanka, dyskusja
- prezentacje studentów z wykorzystaniem prezentacji
multimedialnych
- praca z publikacjami popularno – naukowymi, raportami środowiskowymi, rocznikami statystycznymi,
słownikami itp.
– rozwijanie zmysłu obserwacji oraz kreatywności i badawczego sposobu myślenia, w tym umiejętności logicznych i metodologicznych takich jak przetwarzanie posiadanych i dostarczanych informacji, formułowanie pytań o nieznane, poszukiwanie uzasadnień,
formułowanie uogólnień i przewidywań, a także stosowania posiadanej wiedzy w rozwiązywaniu określonych problemów środowiskowych (planowanie przebiegu postępowania, rejestrowanie i analizowanie wyników itp.)
– rozwijanie umiejętności krytycznego i efektywnego korzystania z różnych źródeł informacji (w tym elektronicznych) i baz danych
o środowisku poprawnego wnioskowania na ich podstawie oraz uczestniczenia w dyskusji i przekształcania tekstu pisanego w prezentację multimedialną
– utrwalenie nawyku autokontroli i samokształcenia oraz przestrzegania w działalności poznawczej norm i zasad etyczno-moralnych
Treści programowe
A. Problematyka wykładu:
Zakres tematyczny i warunki zaliczenia przedmiotu. Podstawy klasyfikacji nauk. Nauki przyrodnicze a nauki humanistyczno –
społeczne. Nauki o faktach a nauki o możliwościach. Nauki integrujące a nauki interdyscyplinarne. Rola i miejsce w systemie
ludzkiego poznania nauk o środowisku.
Naukowe i nienaukowe podejście do wiedzy. Pojęcie, cele i zadania metodologii nauk. Metodologia opisowa i metodologia normatywna. Pożytki z uprawiania metodologii.
Naukowe podstawy badań związków przyczynowo-skutkowych w środowisku przyrodniczym oraz relacji człowiek – środowisko.
Kryteria integralności i podziału środowiska człowieka.
Główne cele i zakresy badań środowiska przyrodniczego, technogennego i społeczno-kulturowego. Klasyfikacja badań naukowych.
Badania teoretyczne i empiryczne, podstawowe i stosowane.
Przedmiot badań w naukach przyrodniczych i społecznych. Metody i podstawowe formy poznania naukowego: problem, hipoteza, prawo, teoria. Podejście dedukcyjne i indukcyjne. Organizacja i przebieg procesu badawczego. Metoda, technika, narzędzie
badawcze
Definicje i podział problemów środowiskowych. Środowiskowe problemy społeczeństwa. Źródła i przyczyny konfliktów społecznych.
Metodologia studium przypadku („case study”) w zastosowaniu do złożonych, interdyscyplinarnych problemów środowiskowych.
Klasyfikacja przyrodniczych badań terenowych. Badania stacjonarne, półstacjonarne, ekspedycyjne i aerowizualne. Typowy przebieg postępowania w badaniach terenowych.
Sposoby gromadzenia i przetwarzania danych o stanie środowiska przyrodniczego. Inwentaryzacja przyrodnicza a waloryzacja
środowiska przyrodniczego – zasady i procedury.
Wybrane instrumenty i narzędzia ilościowej oceny (kwantyfikacji) antropogennych obciążeń środowiska (strategie LCA, EOS,
EPS i inne).
Podstawy oceny stanu środowiska przyrodniczego. Koncepcja potencjałów układów przyrodniczych. Deskrypcja, eksplikacja i
predykcja w badaniach diagnostycznych.
Założenia metodologiczne badań środowiska społeczno-kulturowego. Metody i techniki badań w naukach społecznych. Ograniczenia w korzystaniu z danych empirycznych (sondażowych) i urzędowych.
Zasady teoretycznego i empirycznego opisu wyników badań oraz ich interpretacji i formułowania wniosków o charakterze diagnostyczno-prognostycznym.
Przykłady „małych prac badawczych” z zakresu badań wybranych interakcji człowiek – środowisko – gospodarka.
Zasady etyczne i dobre obyczaje w pracy naukowo-badawczej. Pisemny sprawdzian opanowania wiadomości (pytania otwarte) z
zakresu form i metod naukowego poznania przyrodniczo-społecznego otoczenia człowieka.
B. Problematyka seminarium:
Definiowanie zakresów znaczeniowych podstawowych terminów metodologicznych oraz pojęć i problemów związanych z funkcjonowaniem otoczenia człowieka. Wymiana poglądów na temat intuicyjnego i naukowego podejścia do badania i opisywania zjawisk
przyrodniczych zwłaszcza o złożonym charakterze związków przyczynowo-skutkowych.
Analizowanie i recenzowanie (określanie podziału treści, zastosowanego instrumentarium badawczego, struktury prezentowanych
problemów, sposobów argumentacji ich rozwiązań itp.) wybranych tekstów naukowych o tematyce przyrodniczo – środowiskowej
(publikacje zwarte, artykuły, raporty, projekty badawcze itp.)
Diagnozowanie i prognozowanie stanu określonych komponentów środowiska oraz zagrożeń ich jakości (wynikających z działalności człowieka) w oparciu o samodzielnie gromadzone dane literaturowe i urzędowe.
Prezentowanie i wzajemne ocenianie samodzielnie opracowanych planów i propozycji realizacji badań (sformułowania tematu,
celów badawczych, doboru metod i narzędzi badawczych, sposobu opracowania wyników itp.) wybranych związków przyczynowoskutkowych i problemów środowiskowych, występujących w najbliższym otoczeniu studenta.
Uzupełnianie prezentowanych projektów, zaliczanie ćwiczeń.
Wykaz literatury
A. Literatura wymagana do ostatecznego zaliczenia zajęć (zdania egzaminu):
A.1. wykorzystywana podczas zajęć
1. Frankfurt-Nachmias D. 2001: Metody badawcze w naukach społecznych, Warszawa
2. Kamiński S. 1981: Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk, Lublin
3. Kantowicz E., Lonc E. 1999: Studium przypadku („case study”) w badaniach problemów środowiskowych i w kształceniu z
ochrony środowiska, /w:/ ochrona środowiska na uniwersyteckich studiach przyrodniczych pod red. T. Borowieckiego, Lublin
4. Pilch T. 1981: Metodologia badań środowiskowych, Wrocław
5. Pytkowski W. 1985: Organizacja badań i ocena prac naukowych, Warszawa
6. Sułek A. 2002: Ogród metodologii socjologicznej, Warszawa
7. Weiner J. 2009: Technika pisania i prezentowania przyrodniczych prac naukowych, Warszawa
8. Zwoździak j. (red.) 2002: Człowiek. Środowisko. Zagrożenie, Wrocław
A.2. studiowana samodzielnie przez studenta
B. Literatura uzupełniająca
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Ackoff R.L. 1989: Decyzje optymalne w badaniach stosowanych, Warszawa
Bernard j. 1994: Od biologii do etyki. Nowe horyzonty wiedzy. Nowe obowiązki człowieka, Warszawa
Goćkowski J., Kisiel R. (red.) 1994: Patologia i terapia życia naukowego, Kraków
Hajduk E. (red.) 1993: Metoda panelu. Różne aplikacje, Zielona Góra
Malewski M. 1998: Metodologia teoretyczność dyscypliny naukowej, Wrocław
Palka S. (red) 1998: Orientacje w metodologii badań pedagogicznych, Kraków
Such J. 1985: Co to znaczy uzasadnić coś w sposób naukowy? /w:/ Nauka w kulturze ogólnej Cz. I, Problemy upowszechniania
postawy naukowej, Wrocław
Odniesienie Efekty kształcenia
do efektów Po ukończeniu studiów student/studentka:
kształcenia
dla kierunku
K1A_W01
K1A_W02
K1A_W09
K1A_U01
K1A_U03
K1A_U08
K1A_U12
K1A_U20
K1A_U29
K1A_U30
K1A_K01
K1A_K02
K1A_K09
Wiedza:
- zna i rozumie podstawowe kategorie pojęciowe i terminologię metodologii nauk (w tym nauk o środowisku),
przedmiot badań i zakres problematyki badawczej środowiskoznawstwa, zasady planowania i realizacji typowego
postępowania oraz doboru instrumentarium badawczego, metody i sposoby gromadzenia materiału badawczego,
opisu i interpretacji wyników badań empirycznych, analiz teoretycznych i obserwacji terenowych, a także moralnoetyczne aspekty działalności poznawczej człowieka.
Umiejętności:
- dysponuje elementarnymi umiejętnościami badawczymi, obejmującymi: formułowanie i analizę środowiskowych
problemów badawczych, systematyczne gromadzenie danych o stanie środowiska, planowanie postępowania badawczego, dobór typowych metod i narzędzi badawczych (w diagnozowaniu i prognozowaniu stanu środowiska) oraz
opracowanie i prezentowanie wyników w przystępnej formie (werbalnie i na piśmie)
- wyszukuje, analizuje, ocenia, selekcjonuje i użytkuje informacje pochodzące z obiektywnych, wiarygodnych
źródeł i pozyskane różnymi sposobami; przygotowuje i prowadzi prezentację ustną z wykorzystaniem technik multimedialnych
Kompetencje społeczne (postawy):
- integruje, uzupełnia i doskonali nabytą wiedzę i umiejętności metodologiczno – badawcze oraz podejmuje nowe
(ukierunkowane) działania, pozwalające na rozwiązywanie typowych zadań – problemów środowiskowych, aktywnie
uczestniczy w dyskusji.
K1A_K06
- ma świadomość ograniczeń w korzystaniu z materiałów źródłowych i moralno-etycznych aspektów stosowania
określonych metod i narzędzi badawczych oraz związanej z tym odpowiedzialności;
K1A_K01
- ma świadomość poziomu swojej wiedzy merytorycznej i praktycznych umiejętności badawczych oraz wynikającej
stąd potrzeby stałego dokształcania się, zwłaszcza w zakresie stosowania instrumentów matematycznych i statystycznych.
Kontakt
[email protected]