75 TECHNOLOGIE INFORMACYJNO

TECHNOLOGIE INFORMACYJNO-KOMUNIKACYJNE ŚRODKIEM DO
ROZWIJANIA KOMPETENCJI TECHNICZNYCH
Piecuch Aleksander
Streszczenie
Artykuł w zarysie omawia problematykę wykorzystania technologii informacyjnokomunikacyjnych w nauczaniu przedmiotu Technika. Sposób wykorzystania TIK pokazano
bazując na modelu działalności technicznej człowieka. Pozwala to w dobry sposób
prześledzić całokształt działań twórczych człowieka i wskazać na rolę informatyki w tym
procesie.
Abstrakt
This article talk over in outline about use of information-communication technologies in
teaching of subject Technika. Manner of use TIK showed based on the model of technical
person activity. That permit good manner investigate ensemble of person creating actions and
show to informatics soil in this process.
Wstęp
Postęp techniczny i technologiczny sprawił, że w codziennym życiu człowieka pojawiło się i
nadal pojawia się coraz więcej wytworów technicznych. Jedne z nich stanowią niezbędne dla
człowieka narzędzia pracy i codziennego funkcjonowania. Inne stały się wygodnymi
dodatkami do codziennego funkcjonowania. Człowiek XXI wieku nie potrafi się już obejść
bez jednej i drugiej grupy wytworów. To wszystko sprawia, że czujemy się we własnym
środowisku dobrze i bezpiecznie.
Technika a człowiek
Zdanie kończące wstęp jest zdaniem tylko pozornie prawdziwym. Wynika to z faktu, że
przyrost w otoczeniu człowieka wytworów techniki nakłada na niego konieczność
opanowania coraz większej ilości umiejętności technologicznych (obsługowych). Inaczej
mówiąc człowiek potrafi obsługiwać sprawnie coraz większą liczbę różnorodnego sprzętu
elektronicznego znajdującego się w jego bezpośrednim otoczeniu. Można tę kwestię odnieść
do takich wytworów technicznych jak telewizja, radio, kamera, faks, kserokopiarka, komputer
i popularny już dziś telefon komórkowy.
W tym kontekście zasadne jest postawienie pytania: co to znaczy umiejętne i sprawne
posługiwanie się wytworami techniki? Czy za miarę umiejętności można uważać np. sprawne
pisanie wiadomości tekstowej SMS, posługiwanie się pocztą e-mail itp.? Jest to zaledwie
ułamek umiejętności, jakimi charakteryzuje się obywatel globalizującego się świata. Są one
jak najbardziej korzystne i potrzebne, niewątpliwie ułatwiają życie, pracę a także dostarczają
rozrywki. Dzieje się tak zawsze w stabilnych życiowo sytuacjach. Czy człowiek w sytuacjach
krytycznych, ale także innych wymagających podjęcia kluczowych decyzji potrafi zachować
się optymalnie ze względu na istniejącą sytuację. Czy posiadane umiejętności technologiczne
są wystarczające by prawidło funkcjonować i podejmować decyzje? Wydaje się, że nie.
Dopóki człowiek nie jest w pełni świadom swoich decyzji i związanych z nimi działań, w
zetknięciu z techniką może stać się niebezpieczny dla samego siebie. Nie rozważając
szczegółowo możliwych sytuacji krytycznych warto zwrócić uwagę na to, że umiejętności
75
technologiczne muszą być przynajmniej w minimalnym zakresie oparte na wiedzy. Nie
należy przez to rozumieć wiedzy szczegółowej (inżynierskiej) ale wiedzy ogólnej. Pozwoli
ona przede wszystkim podejmować decyzje, ale co ważniejsze przewidywać konsekwencje
podejmowanych działań w środowisku technicznym.
Technologie informacyjne a technika
Obecnie daje się zauważyć odwrócenie wzajemnych relacji pomiędzy techniką i informatyką.
Polega to na tym, że pierwotnie w większym stopniu informatyka korzystała z osiągnięć
techniki (projektowanie i wytwarzanie np. układów scalonych, mikroprocesorów). Kiedy
technologicznie osiągnięto pewien pułap rozwoju (moce obliczeniowe komputerów) wówczas
komputery i narzędzia informatyki w większym stopniu zaczęły być wykorzystywane w
procesach projektowania, a także sterowania i wytwarzania wytworów techniki. Te wzajemne
związki głównie odnoszą się do działań poza edukacyjnych. Wydaje się, że nadszedł
odpowiedni czas na to, aby symbioza tych dwóch dyscyplin naukowych tj. informatyki
i szeroko rozumianej techniki została przeniesiona na grunt edukacyjny. Zastosowanie
technologii informacyjnej w nauczaniu techniki według własnej oceny powinno pozytywnie
wpłynąć na rozwijanie1:
•
•
•
•
•
•
•
wyobraźni technicznej,
kultury technicznej,
pełniejszego rozumienia zjawisk i procesów technicznych,
umiejętności modelowania i symulacji,
umiejętności rozwiązywania problemów przy pomocy komputera,
umiejętności organizacji pracy,
umiejętności poszukiwania źródeł wiedzy z różnych dziedzin techniki.
Racjonalne wykorzystanie technologii informacyjnej w nauczaniu techniki z całą pewnością
może efektywnie wspomagać procesy nauczania uczenia się techniki, ale co ważniejsze
pozytywnie wpłynąć na jej rozumienie.
Technika jako przedmiot szkolny
W polskim systemie oświaty ogólne ramy nauczania przedmiotu Technika wyznacza
Podstawa programowa kształcenia ogólnego (Dz.U. z dnia 31 sierpnia 2007 r., Nr 157, poz.
1100). Nauczanie przedmiotu Technika ma miejsce na dwóch szczeblach kształcenia II i III,
co w kolejności odpowiada nauczaniu w klasach IV – VI szkoły podstawowej i gimnazjum.
Na każdym szczeblu kształcenia Podstawa programowa kształcenia ogólnego, określa:
•
•
•
•
cele edukacyjne,
zadania szkoły,
treści nauczania,
osiągnięcia.
Rozwinięciem Podstawy programowej… są programy nauczania przedmiotu. Dla celów
porównawczych w tabeli 1 zestawiono obszary wyszczególnione w Podstawie programowej.
1
A. Piecuch, Technologie informacyjne w dydaktyce techniki, [w:] Problemy współczesnej dydaktyki techniki,
red. W. Furmanek W. Walat, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego 2003 r.
76
Tabela 1. Porównanie zawartości Podstawy programowej dla II i III etapu kształcenia
z przedmiotu Technika
II Etap
III Etap
Szkoła podstawowa
Gimnazjum
Treści nauczania
Zadania szkoły
Cele edukacyjne
1
2
3
1. Osiągnięcie elementarnego
poziomu orientacji i kultury
ogólnotechnicznej.
2. Rozwijanie zdolności,
zainteresowań i umiejętności
związanych z bezpiecznym
poruszaniem się po drogach
publicznych.
1. Przygotowanie do życia w
cywilizacji technicznej.
2. Kształtowanie postawy szacunku
dla uczestników ruchu
drogowego.
1. Doprowadzenie ucznia do
poznania
i oceniania swoich cech,
możliwości i predyspozycji
technicznych.
2. Organizowanie wielostronnej
aktywności technicznej ucznia.
3. Tworzenie warunków do
kształtowania kultury i
bezpiecznego postępowania w
środowisku technicznym.
4. Umożliwienie zdobycia karty
rowerowej od 10 roku życia.
1. Zorganizowanie warunków do
samodzielnego i bezpiecznego
działania technicznego z
wykorzystaniem typowych metod
stosowanych w podstawowych
dziedzinach techniki.
2. Umożliwienie zdobycia karty
motorowerowej od 13 roku życia.
1. Analiza środowiska ucznia z
punktu widzenia technicznego
(dom, mieszkanie, miejsce pracy i
zabawy, miasto, wieś).
2. Teksty, dokumentacje techniczne
oraz kalkulacje ekonomiczne
(pojęcia, symbole, znaki i
rysunki); normalizacja w technice
i w życiu codziennym.
3. Różnorodne materiały, ich cechy i
zastosowania; zależność
właściwości materiałów od
surowców i sposobu wytwarzania.
4. Prace wytwórcze z różnych
materiałów – planowanie,
wykonanie, ocena.
5. Technologie; podstawowe
narzędzia, przyrządy pomiarowe
stosowane w środowisku ucznia;
technologie ekologiczne w
środowisku ucznia.
1. Prezentacja wybranych wielkich
polskich i zagranicznych
wynalazców
w dziedzinie techniki.
2. Związki techniki z rozwojem
kultury
i różnych dyscyplin wiedzy
technicznej.
3. Projektowanie i konstruowanie;
ochrona praw autorskich,
wynalazczość, ochrona
patentowa; młodzieżowy ruch
twórczości technicznej.
4. Materiały konstrukcyjne;
wymagania użytkowe,
bezpieczeństwa, ekonomiczne i
ekologiczne.
5. Planowanie pracy indywidualnej i
zespołowej, podział pracy,
koordynacja działań, rachunek
ekonomiczny.
77
2
3
Treści nauczania
6. Maszyny i instalacje (urządzenia
gospodarstwa domowego);
bezpieczne, ekonomiczne i
ekologiczne postępowanie
uczniów w środowisku
technicznym.
7. Bezpieczne poruszanie się
uczniów w ruchu drogowym jako
pieszych, pasażerów i
rowerzystów.
6. Technologie — narzędzia i
urządzenia techniczne stosowane
do przetwarzania różnych
materiałów; pomiary i regulacje
techniczne.
7. Problemy bezpiecznego
wykorzystania wytworów
współczesnej techniki; urządzenia
techniczne stosowane w
środowisku życia ucznia.
8. Problemy związane z
bezpieczeństwem ruchu
drogowego.
1. Racjonalne i bezpieczne
postępowanie w środowisku
technicznym.
2. Ocenianie swoich umiejętności,
nawyków, zainteresowań i
zdolności technicznych.
3. Opisywanie i wartościowanie
wytworów i działań technicznych
(za pomocą obrazów, rysunków,
symboli i tekstów;
wykorzystywanie technologii
informacyjnej) z różnych
punktów widzenia
(ekologicznego, ekonomicznego,
estetycznego).
4. Opracowywanie pomysłów
technicznych w formie
dokumentacji technicznej (z
wykorzystaniem
eksperymentowania,
modelowania technicznego oraz
technologii informacyjnej;
dokonywanie podstawowych
pomiarów).
5. Planowanie i wykonywanie zadań
technicznych indywidualnie i
zespołowo; organizowanie
miejsca pracy.
6. Bezpieczne posługiwanie się
narzędziami oraz urządzeniami
gospodarstwa domowego;
czytanie ze zrozumieniem
różnych instrukcji technicznych.
1. Samodzielne rozwiązywanie
prostych zadań organizacyjnych i
technologicznych z
przygotowaniem potrzebnej
dokumentacji.
2. Określanie i ocenianie własnych
możliwości ujawnianych w
działaniach technicznych
indywidualnych i zespołowych;
ocenianie własnych możliwości
sprostania wymaganiom wstępnie
wybranego zawodu (stanowiska
pracy).
3. Stosowanie różnorodnych metod i
środków (symboli, rysunków,
kodów i zdjęć) w
porozumiewaniu się na temat
zagadnień technicznych.
4. Czytanie i sporządzanie prostych
dokumentacji technicznych.
5. Bezpieczne posługiwanie się
podstawowymi narzędziami,
przyrządami i urządzeniami;
dobieranie narzędzi oraz
utrzymywanie ich
w stanie sprawności.
6. Eksploatacja urządzeń
technicznych związanych z
życiem codziennym,
z uwzględnieniem zasad i reguł
bezpieczeństwa.
7. Bezpieczne korzystanie z dróg
i pojazdów.
Osiągnięcia
1
78
Osiągnięcia
1
2
3
7. Korzystanie z dróg zgodnie z
obowiązującymi zasadami.
Stosowanie elementów
podnoszących bezpieczeństwo w
ruchu drogowym pasażerów,
pieszych i rowerzystów. Dbanie o
prawidłowy stan techniczny
roweru z uwzględnieniem
elementów obowiązkowego
wyposażenia.
Analiza treści kształcenia z zakresu Techniki zarówno na drugim jak i trzecim szczeblu jest
bardzo ogólnikowa i w większości ukierunkowana na zagadnienia teoretyczne. Występowanie
tych treści jest jak najbardziej uzasadnione i przydatne współczesnemu człowiekowi na co
dzień korzystającego z niezliczonych osiągnięć techniki. Pomimo tego chciałoby się
powiedzieć, że zbyt mało jest techniki na Technice. Ogólnie zarysowany zakres merytoryczny
przedmiotu stwarza możliwości dla uszczegółowienia i rozwinięcia treści kształcenia w
programach nauczania przedmiotu.
Zastosowanie technologii informacyjno-komunikacyjnych
w modelu działalności technicznej człowieka
Każda działalność człowieka mająca na celu wytworzenie użytkowego dobra technicznego
musi przebiegać według określonych procedur, których kolejność jest ściśle określona.
Bardzo dobrą reprezentacją działalności w tym zakresie jest model pokazany na rys. 1.
Rys. 1. Model działalności technicznej2,3
2
3
W. Furmanek, Podstawy wychowania technicznego, WSP, Rzeszów 1987r.
W. Walat, Modelowanie podręczników techniki-informatyki, UR, Rzeszów 2004a.
79
Model z rys. 1 można rozpatrywać w trzech kategoriach:
•
•
•
prakseologicznej - wyznacza kolejność faz postępowania (działalności) człowieka
począwszy od rozpoznawania potrzeb, a skończywszy na likwidacji określonego
wytworu technicznego,
dydaktycznej – określa metodyczny układ treści kształcenia,
wychowawczej – wychowanie przez działalność techniczną.
Ostatnią z wymienionych funkcji W. Walat4 opisuje: wychowanie przez technikę lub
dokładniej przez działalność techniczną, to dziedzina wychowania ogólnego. Przedmiotem jej
zainteresowań jest rozwój całej psychiki człowieka następujący (zachodzący) pod wpływem
podejmowanych przez niego rozmaitych form działań technicznych wspartych technologiami
informacyjnymi (…). Wychowanie przez działalność techniczną zakłada wielostronną
aktywność uczniów, czyli rozwijanie systemu umiejętności.
W podjętych rozważaniach istotna jest druga kategoria – dydaktyczna. Po pierwsze w
doskonały sposób uzasadnia sens uczenia się-nauczania techniki. Uczeń pod kierunkiem
nauczyciela ma możliwość prześledzenia drogi: od określenia potrzeby do uzyskania
konkretnego wytworu techniki i wreszcie zgodnego z ekologią zlikwidowania
wyeksploatowanego wytworu technicznego. Po drugie kształtuje u ucznia umiejętność
systemowego podejścia do zagadnień związanych z rozwiązywaniem różnej klasy problemów
technicznych. Po trzecie integruje w całym procesie działalności technicznej człowieka różne
dyscypliny naukowe, czasem nawet odległe od siebie.
W dobie wszechobecnych komputerów, nauczanie techniki może i powinno odbywać się przy
istotnym wsparciu ze strony Technologii Informacyjno-Komunikacyjnych (TIK). Warunkiem
podstawowym jest jednak opanowanie w wystarczającym stopniu kompetencji
informatyczno-informacyjnych. Rozgraniczenie jakie sugeruję pomiędzy kompetencjami
informatycznymi a informacyjnymi w szczególności polegają na:
•
•
kompetencje informatyczne – związane są z technologicznymi umiejętnościami
posługiwania się komputerem i
urządzeniami peryferyjnymi,
kompetencje informacyjne – związane
są ogólnie z umiejętnościami
przetwarzania informacji, a w
szczególności: pozyskiwania
informacji, jej archiwizowania,
dekodowania, przetwarzania w nową
jakościowo informację, przesyłania
i niszczenia5.
W niniejszym opracowaniu pomijamy zagadnienia
związane z kompetencjami informatycznoinformacyjnymi, skupiając się na implementacji
Rys.2. Wykorzystanie TIK w fazie
technologii informacyjno-komunikacyjnych do
rozpoznawania środowiska technicznego
uczenia się – nauczania techniki. Przyjmując za
[źródło: opracowanie własne]
punkt wyjścia prezentowany model działalności
technicznej człowieka, określamy zakresy stosowalności TIK dla poszczególnych faz.
W. Walat, Podręcznik multimedialny. Teoria – metodologia – przykłady, UR, Rzeszów 2004b.
A. Piecuch, Kompetencje informacyjne, Presov, wideokonferencja III. InEduTech, Kl’účové kompetencie a
technickié vzdelávanie, red. J. Pavelka, Presov 2007
4
5
80
1. Faza rozpoznawania – inicjuje cały proces działalności technicznej człowieka.
Niewątpliwie to najważniejsza faza, bowiem od prawidłowego rozpoznania
potrzeb, a przez to określenie celów zależy dalszy przebieg działalności
technicznej. Zakres stosowalności TIK w tej fazie jest dość szeroki.
Schematycznie pokazano to na rys.2. Głównym źródłem rozpoznawania
środowiska technicznego i rozpoznawania potrzeb stają się wszelkiego rodzaju
źródła elektroniczne w tym przede wszystkim Internet.
2. Faza projektowania – jest
następstwem rozpoznania, ale
przede wszystkim zrozumienia
określonych zjawisk i procesów
występujących w środowisku
technicznym. Jest to warunek
konieczny, aby podejmować
dalsze działania zmierzające do
wyznaczonego w poprzedniej
fazie celu. Faza projektowa może
dotyczyć zarówno całościowego
(globalnego) podejścia do
rozwiązywanego problemu lub
Rys. 3. Wykorzystanie TIK w fazie
pewnego jego wycinka. W tej
projektowania [źródło: opracowanie własne]
fazie wykorzystanie TIK jest jak
najbardziej uzasadnione i celowe (rys.3). Projektowanie wymaga szerokiego
spojrzenia na problem. To m.in.: określenie założeń projektowych (cel i
przeznaczenie przyszłego wytworu technicznego), poszukiwanie rozwiązań
optymalnych ze względu na uwarunkowania: materiałowe, technologiczne,
ekonomiczne, ergonomiczne, ekologiczne. Trzeba dodać, że w tej fazie konieczne
jest dotarcie do szeregu bardzo szczegółowych, a zarazem niezbędnych informacji.
3. Faza konstruowania – jest uszczegółowieniem projektowania. W tej części
konieczne jest wytworzenie
dokumentacji technicznej
przyszłego wytworu
technicznego. Zanim to jednak
nastąpi, należy przeprowadzić
szereg rozważań teoretycznych
uwzględniających np. symulację
wytrzymałości poszczególnych
elementów, dobór materiałów
w kontekście
wytrzymałościowoekonomicznym, trwałości
i odporność na czynniki
Rys. 4. Wykorzystanie narzędzi TIK w fazie
zewnętrzne, optymalizacja
konstruowania [źródło: opracowanie
projektu, ogólna analiza
własne]
kosztów, amortyzacja itp. (rys.
4). Dodajmy, że w tym obszarze
działalności technicznej można wykorzystywać narzędzia TI bardziej
zaawansowane, np. pakiety do modelowania i symulacji komputerowej. Ich użycie
jest jednak uzasadnione tylko wówczas, kiedy pozwala na to poziom umiejętności
81
uczących się. W znakomitej większości narzędziem modelowania i symulacji na
poziomie szkoły podstawowej i gimnazjum może być arkusz kalkulacyjny. Na
tych szczeblach kształcenia jest to narzędzie znane dla uczniów. Potrafią już sami
korzystać z wbudowanych funkcji arkusza oraz tworzyć własne formuły.
4. Faza programowania – to już bezpośrednie przygotowanie do fazy wytworzenia.
Ogólnie można opisać tę część
działalności człowieka, jako
planowanie swoich przyszłych
działań. W bardziej szczegółowym
ujęciu to przygotowanie
dokumentacji technologicznej.
Inaczej mówiąc to udzielenie
szczegółowych odpowiedzi na
pytania: co wykonać?,
z czego?, czym (jakimi
narzędziami)?, w jaki sposób?, w
jakiej kolejności? Podstawą
racjonalnej działalności człowieka
Rys. 5.Wykorzystanie narzędzi TIK w fazie
zawsze pozostaje planowanie
programowania działalności technicznej
działań, stąd konieczność
[źródło:
opracowanie własne]
szczegółowego opracowania
harmonogramu działań, tak by
zachować konieczne reżimy technologiczne i optymalnie wykorzystać czas (np. w
czasie procesu wyżarzania określonych elementów
w tym samym czasie wykonywane są inne czynności technologiczne).
W omawianej fazie uczeń przy użyciu TIK (rys. 5) tworzy harmonogramy
czasowe uwzględniające operacje
technologiczne, szacuje czasy ich
trwania.
5. Faza wytwarzania – w normalnych
warunkach produkcyjnych jest fazą
materializacji wcześniejszych założeń i
projektów. W warunkach szkolnych
jest ona zdecydowanie ograniczona i
może sprowadzać się do wytwarzania
w szkolnych pracowniach mało
złożonych wytworów technicznych,
niewymagających wysoce
wyspecjalizo-wanego sprzętu i
zastosowania skomplikowanych
Rys. 6. TIK w fazie realizacji
technologii. Natural-ną konsekwencją
działalności technicznej [źródło:
opracowanie własne]
tego obszaru działalności technicznej
człowieka jest także ograniczony udział
technologii informacyjno-komunikacyjnych. Główny obszar działań uczniów
zamyka się
w prawidłowym posługiwaniu się narzędziami technicznymi, przyrządami
pomiarowymi itd. Dobrze wyposażone pracownie szkolne, TIK mogą wykorzystać
głównie do celów pomiarowych. Stąd niezbędne jest posiadanie odpowiedniego
oprogramowania oraz specjalizowanych interfejsów sprzętowych np. kart
archiwizacji danych, interfejsów do wykonywania pomiarów temperatury, napięć,
82
prądów, wilgotności, przepływu itp. Wszystkie zgromadzone wyniki pomiarów
można konfrontować z danymi katalogowymi lub innymi źródłami informacji
elektronicznej (rys. 6).
6. Faza eksploatacji – obejmuje swoim
zasięgiem przede wszystkim użytkowanie
wytworów technicznych, ale także to
wszystkie niezbędne czynności obsługowe
polegające m.in. na: konserwacji wytworu
technicznego, regulacji, diagnozowaniu
usterek i ich usuwaniu. Ten etap działalności
technicznej również przebiega z
ograniczonym zakresem stosowalności TIK.
W zasadzie może się ograniczać do analizy
formy elektronicznej dokumentacji
technicznej, poszukiwania
w elektronicznych źródłach, informacji
dotyczących typowych usterek technicznych
Rys. 7. Stosowalność narzędzi
i sposobów ich usuwania. Przy dostatecznie
TIK w fazie eksploatacji
dużym zaangażowaniu uczniów to także
[źródło: opracowanie własne]
możliwość prowadzenia i weryfikowania
przy użyciu TIK hipotez odnoszących się do
wszelkiego rodzaju niesprawności technicznych wytworu np. z zastosowaniem
narzędzi symulacji komputerowej. Wykorzystując w tej fazie edytory tekstu
uczniowie tworzą katalog typowych usterek technicznych oraz wskazują na
sposoby ich usuwania.
7. Faza likwidacji – jest
ostatnią fazą, w której
wytwór techniczny
zgodnie
z wymogami
ekologicznymi zostanie
zlikwidowany.
Problematyka związana z
tą sferą działalności
technicznej człowieka jest
tak samo ważna jak
zaprojektowanie i wytworzenie jakiegokolwiek
dobra technicznego.
Niewłaściwa gospodarka
Rys. 8. Wykorzystanie narzędzi TIK w fazie likwidacji
odpadami
[źródło: opracowanie własne]
cywilizacyjnymi jest
bardzo groźna zarówno dla pokolenia źle gospodarującego, ale przede wszystkim
dla następnych pokoleń, które te problemy zmuszone będą rozwiązywać już we
własnym zakresie. Warte w tym miejscu jest zwrócenie uwagi, że wytworzenie
właściwego stosunku u ucznia do środowiska naturalnego człowieka jest istotnym
zadaniem każdego nauczyciela, a nauczyciela Techniki w szczególności.
Działalność uczniów w tym zakresie może być wydatnie wspomagana przez TIK.
Uczniowie przeprowadzają symulacje krótkoterminowych i długoterminowych
skutków nieodpowiedzialnej działalności człowieka, wyszukują informacje
83
związane z możliwościami racjonalnego gospodarowania odpadami
cywilizacyjnymi i metodami likwidacji szkód ekologicznych, opracowują kryteria
właściwego postępowania człowieka, opracowują programy proekologiczne itp.
(rys. 8).
Podsumowanie
Prezentowany zarys wykorzystania technologii informacyjno-komuni-kacyjnych do
wspomagania rozwijania kompetencji z zakresu techniki nie wyczerpuje tematu.
Różnorodność zagadnień, które są omawiane w ramach zajęć dydaktycznych wymagają
każdorazowo indywidualnego podejścia nauczyciela do planowania i realizacji jednostek
metodycznych i lekcyjnych. Przyjęty w opracowaniu model działalności technicznej
człowieka wydaje się, że w sposób jak najbardziej kompleksowy ujmuje całokształt działań
twórczych człowieka w sposób systemowy. Z punktu widzenia uczestnika procesu
dydaktycznego uświadamia złożoność procesów prowadzących do wytworzenia określonego
produktu technicznego. Wskazuje na interdyscyplinarność techniki, która korzysta z dorobku
niemalże wszystkich dyscyplin naukowych. Stwarza także niepowtarzalne warunki dla
orientacji zawodowej. Warto dodać, że dla każdej fazy cyklu istnieją potencjalne możliwości
wizualizacji określonych zjawisk i procesów. Daje to w kontekście orientacji zawodowej
jeszcze pełniejszy obraz wykonywania niektórych zawodów, a ponadto pozwala wyjaśniać te
zawiłości techniki, które są trudne do przekazania przez nauczyciela w sposób werbalny, a
czasem nawet niemożliwe.
Integracja w ramach przedmiotu techniki z technologiami informacyjno-komunikacyjnymi jest
jak najbardziej uzasadniona i celowa6. Ogół społeczeństwa w tym także uczniowie zdają sobie
sprawę z faktu wykorzystywania komputerów w procesach wytwórczych, ale niewielu wie,
na czym polega istota wykorzystywania komputerów i technologii informacyjnych w całym
złożonym systemie produkcyjnym. Powszechnie wiadomym jest, że pozycja informatyki w
sektorze przemysłowym jest już utrwalona i należy spodziewać się dalszej i coraz głębszej
integracji tej dyscypliny naukowej z przemysłem. Stwierdzenie to jest w istocie dużym
uproszczeniem problemu, niemniej jednak pozwalającym spojrzeć na osiągnięcia techniki w
nieco innym i szerszym kontekście. Zaznaczmy, że uczniowie wykorzystujący w ramach
Techniki technologie informacyjne kształtują nowe kompetencje techniczne i przy okazji
utrwalają i doskonalą uprzednio nabyte kompetencje informatyczno-informacyjne.
Jakkolwiek całość poruszonych w opracowaniu zagadnień odniesiona została do sfery czysto
materialnej (wytworzenie urządzenia, obiektu technicznego), to warto także uświadamiać
uczniów o analogicznych procesach zachodzących w sferze intelektualnej. Takim samym
procesom podlegać będzie na przykład opracowanie nowej technologii produkcji określonego
wyrobu, to także proces opracowania nowych materiałów technologicznych, to także
wytworzenie nowego produktu programistycznego (np. program wspomagający twórczą
pracę człowieka, program sterujący procesem produkcyjnym itp.). Oprócz wymienionych do
tej pory zalet nauczania techniki z zastosowaniem TIK, ważne jest to, że uczeń poznaje
podstawy funkcjonowania różnorakich urządzeń, poznaje prawa - najczęściej fizyki, na
których opiera się działanie określonego wytworu technicznego. To wszystko ostatecznie
sprawia, że uczeń faktycznie posiada wiedzę ogólnokształcącą, jest świadom możliwości, ale
także i ograniczeń różnych urządzeń. Mając taką wiedzę potrafi się nimi posługiwać w sposób
optymalny, a przede wszystkim bezpieczny dla siebie innych i środowiska naturalnego.
6
J. Pavelka, IKT a PowerPoint v edukácii k technike a technológiám, PU v Prešove, Prešov 2007
84
Literatura
1. Furmanek W., Podstawy wychowania technicznego, WSP, Rzeszów 1987.
2. Podstawa programowa kształcenia ogólnego, Dz.U. z dnia 31 sierpnia 2007 r., Nr 157,
poz.1100, dostępne na: http://www.men.gov.pl/lektury/glowna/glowna.php.
3. Pavelka J., IKT a PowerPoint v edukácii k technike a technológiám, PU v Prešove,
Prešov 2007, ISBN 978-80-8068-611-6.
4. Piecuch A., Technologie informacyjne w dydaktyce techniki, [w:] Problemy współczesnej
dydaktyki techniki, red. W. Furmanek W. Walat, Wydawnictwo Uniwersytetu
Rzeszowskiego 2003 r., ISBN 83-7338-047-7.
5. Piecuch A., Kompetencje informacyjne, Presov, wideokonferencja III. InEduTech,
Kl’účové kompetencie a technickié vzdelávanie, red. J. Pavelka, Presov 2007, ISBN
978-80-8068-612-3 (CD)
6. Walat W., Modelowanie podręczników techniki-informatyki, UR, Rzeszów 2004a, ISBN
83-7338-123-6.
7. Walat W., Podręcznik multimedialny. Teoria – metodologia – przykłady, UR, Rzeszów
2004b, ISBN 83-7338-004-3.
Lektoroval: dr Tadeusz Piątek
Adres kontaktowy:
Aleksander Piecuch
Uniwersytet Rzeszowski
Instytut Techniki
Zakład Dydaktyki Techniki i Informatyki
Al. T. Rejtana 16C, 35-959 Rzeszów
e-mail: [email protected]
85