Szanowny i Drogi Doktorze!

LAUDACJA
Magnificencjo!
Wysoki Senacie!
Szanowny i Drogi Doktorze!
Szanowni Goście!
Wielki to dla mnie zaszczyt i prawdziwa przyjemność wygłosić laudację na cześć
uczonego tej miary co profesor Rudi van Eldik. Radość moja jest tym większa, Ŝe ów wybitny
naukowiec, któremu Senat Uniwersytetu Jagiellońskiego nadaje dziś godność doktora honoris
causa jest takŜe naszym wieloletnim przyjacielem i współpracownikiem.
Profesor Rudi van Eldik urodził się w 1945 roku w Amsterdamie. Studia chemiczne
ukończył w Potchefstroom University w Południowej Afryce, na której to uczelni uzyskał w
roku 1971 stopień doktora. StaŜe podoktorskie odbywał w uniwersytetach w Buffalo (USA) i
Frankfurcie nad Menem (Niemcy), gdzie następnie był zatrudniony, a w roku 1982
habilitował się. W 1987 roku został profesorem chemii nieorganicznej na Uniwersytecie
Witten-Herdecke, a od 1994 roku jest profesorem na Uniwersytecie w Erlangen-Nürnberg,
pełniąc jednocześnie funkcję dyrektora Instytutu Chemii Nieorganicznej. Jako profesor
wizytujący związany był z Uniwersytetem Utah (USA), Canterbury (Nowa Zelandia), Ben
Guriona (Izrael), Melbourne (Australia), Sun Yat-Sen (Chiny) oraz oczywiście z
Uniwersytetem Jagiellońskim.
Zainteresowania naukowe profesora van Eldika skupiają się przede wszystkim na
mechanizmach
reakcji
chemicznych
o
podstawowym
znaczeniu
dla
procesów
biochemicznych, katalitycznych i środowiskowych. Opracowane przez niego nowe metody z
zakresu wysokociśnieniowych technik spektroskopowych i kinetycznych istotnie przyczyniły
się do rozwoju badań podstawowych, co umoŜliwiło głębsze poznanie molekularnej natury
wielu waŜnych procesów chemicznych.
Liczne badania prowadzone i inspirowane przez profesora van Eldika dotyczą
aktywacji małych cząsteczek takich jak cząsteczki tlenu, tlenku azotu i dwutlenku węgla na
centrach metalicznych w kompleksach metali przejściowych, które wykazują biologiczną lub
środowiskową aktywność. Badania te oprócz aspektu poznawczego mają równieŜ istotne
znaczenie aplikacyjne.
Profesor van Eldik prowadzi równieŜ badania nad cieczami jonowymi, uŜywanymi
jako rozpuszczalniki nowej generacji, oraz nad aktywnością biologiczną kompleksów metali
przejściowych, w szczególności platyny(II) w terapii antynowotworowej. Wyniki badania
wpływu struktury na mechanizmy działania tych związków pozwoliły na uzyskanie
pochodnych o podwyŜszonej aktywności przeciwnowotworowej.
W ostatnim czasie profesor van Eldik zajął się równieŜ rozwojem metod analitycznych
pozwalających na ciągłe monitowanie uciąŜliwych, toksycznych substancji środowiskowych.
Na tej podstawie jego współpracownicy poszukują nowych metod utylizacji materiałów
plastycznych, zwłaszcza zawierających bromowe środki zmniejszające palność. Od strony
praktycznej oznacza to rozwijanie nowych, przyjaznych dla środowiska metod recyklingu
urządzeń elektronicznych.
Profesor van Eldik jest przede wszystkim wybitnym naukowcem, ale jest równieŜ
zaangaŜowanym dydaktykiem, który z pasją poświęca się kształceniu młodej kadry oraz
propagowaniu wiedzy chemicznej w społeczeństwie. Dydaktyczne i naukowe zaangaŜowanie
Profesora znajduje odbicie w imponującej liczbie (około 70) wypromowanych przezeń
doktorów oraz bardzo licznych staŜach młodych naukowców z całego świata w jego
laboratoriach.
Kartą wizytową Profesora poza środowiskiem akademickim stał się „Magic Chemistry
Show”, czyli realizowane od 1995 roku stałe wykłady ilustrowane widowiskowymi
eksperymentami chemicznymi, których część jest transmitowana przez światowe stacje
telewizyjne. Wykłady te prowadzą do zmiany wizerunku chemii, ukazując ją jako naukę
barwną i Ŝywą, nieograniczającą się jedynie do zamkniętych ścian laboratoriów, ale
wkraczającą w wiele dziedzin codziennego Ŝycia i obecną w nim duŜo bardziej, niŜ mógłby
przypuszczać przeciętny widz niezajmujący się tą dziedziną.
Godna zanotowania jest równieŜ szeroka współpraca profesora van Eldika z
badaczami i zespołami naukowymi pochodzącymi z całego świata, a dokładnie z 34 krajów,
połoŜonych na wszystkich kontynentach. Przede wszystkim wskazać tutaj naleŜy na jego
bliskie związki z polskim środowiskiem chemicznym, zwłaszcza z Wydziałem Chemii
Uniwersytetu Jagiellońskiego, trwające nieprzerwanie przez blisko 30 lat. Przez ten czas
Profesor wspierał rozwój naukowy młodych polskich badaczy na forum światowym przez
aktywną wymianę naukową, realizację wspólnych przedsięwzięć, programów i projektów
badawczych, wspólny udział i organizację licznych międzynarodowych konferencji i
seminariów, w wyniku czego powstało kilkadziesiąt wspólnych publikacji oraz liczne
wspólne referaty i inne prezentacje konferencyjne. Dzięki pomocy profesora van Eldika
utworzone zostało na Uniwersytecie Jagiellońskim i wyposaŜone w aparaturę pierwsze w
Polsce laboratorium do kinetycznych i fotochemicznych pomiarów wysokociśnieniowych, co
ułatwiło prowadzenie wspólnych badań w obu ośrodkach naukowych.
Oprócz współpracy naukowej profesor van Eldik dzielił się i dzieli nadal z kolegami i
studentami Uniwersytetu Jagiellońskiego swoimi osiągnięciami dydaktycznymi: kilkakrotnie
prowadził kursy z zaawansowanej chemii nieorganicznej i bionieorganicznej dla studentów i
doktorantów Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Przyczynił się równieŜ do
promowania wiedzy chemicznej w polskim społeczeństwie przez prowadzenie w Krakowie
jednego z pokazów „Magic Chemistry Show”.
Dorobek naukowy profesora Rudiego van Eldika obejmuje 15 ksiąŜek, około 750
artykułów w najlepszych czasopismach naukowych i kilkaset prezentacji konferencyjnych.
NaleŜy on do grona najczęściej cytowanych na świecie chemików nieorganików. Profesor jest
ponadto redaktorem naukowym prestiŜowej serii „Advances in Inorganic Chemistry”
(Academic Press/Elsevier), współredaktorem „Coordination Chemistry Reviews” oraz
członkiem wielu komitetów redakcyjnych liczących się czasopism chemicznych.
O powszechnym uznaniu dla wybitnych osiągnięć i zasług profesora Rudiego van
Eldika świadczy długi szereg międzynarodowych wyróŜnień i odznaczeń, jak Medal Raikesa
przyznany mu przez Południowoafrykański Instytut Chemiczny, Medal Royal Society of
Chemistry, tytuły doktora honorowego Uniwersytetu w Potchefstroom (RPA) i Uniwersytetu
Kragujewac (Serbia), oraz Bundesverdienstkreutz (Federalny KrzyŜ Zasługi), jedno z
najwyŜszych cywilnych odznaczeń wręczone przez prezydenta Republiki Federalnej Niemiec.
Profesor Rudi van Eldik jest jednym z najwybitniejszych uczonych w dziedzinie
chemii, którego osiągnięcia wyznaczają nowe standardy w nauce, jest równieŜ wspaniałym
nauczycielem, który szczodrze dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniami z młodym
pokoleniem, oraz człowiekiem, którego cechuje skromność, pracowitość oraz szczery i
otwarty sposób bycia. WyróŜnia się nie tylko wspaniałymi osiągnięciami naukowymi, ale i
wielkimi zasługami dla nauki światowej. Niech ta godność, którą dzisiaj otrzymuje od
Uniwersytetu Jagiellońskiego, będzie świadectwem wielkiego uznania, jakim darzą go polscy
uczeni, współpracownicy i przyjaciele.
prof. dr hab. Zofia Stasicka