Referat – sprawozdanie ze szkolenia dla nauczycieli szkół

Referat – sprawozdanie ze szkolenia dla nauczycieli szkół artystycznych zorganizowanego przez CENSA, przygotowany na Posiedzenie Rady Pedagogicznej. Szkolenie odbyło się 30.01.2010r. w siedzibie CENSY w Warszawie, a jego tematem była „Praca z uczniem z dysleksją w szkole artystycznej”. Szkolenie składało się z 3 modułów, poprowadzonych przez p. Małgorzatę Sierszeńską‐Leraczyk. I moduł dotyczył opisu historii zjawiska – dysleksji oraz specyfiki zaburzeń dyslektycznych uczniów szkół muzycznych. Pierwszy opis zaburzenia poznawczego znanego później pod nazwą dysleksji rozwojowej został opublikowany w 1896r. przez dr Pringle’a Morgana w British Medical Journal. Publikacja dotyczyła wielkich trudności w czytaniu przytrafiających się zdolnym ludziom, co było dla ówczesnych naukowców zaskakujące. W latach 20‐tych (aż do 70‐tych) za przyczynę zaburzeń czytania uważano niesprawność układu wzrokowego, wadę wzroku. W latach 80‐tych udowodniono, że niedobory poznawcze powodujące dysleksję mają związek z przetwarzaniem języka. Obecnie za przyczynę dysleksji uważa się zmienioną strukturę części mózgu i jedynie badanie tomografem komputerowym ujawnia prawdziwego dyslektyka, gdyż takie same objawy może dać zwykłe lenistwo. U dyslektyków neurony przenoszące informacje są mniejsze. Jest to neurologiczna koncepcja na temat natury zaburzeń typu dyslektycznego. Koncepcja przetwarzania języka dotyczy niedoborów w różnicowaniu identyfikacji fonemów. Fonem jest podstawą systemu językowego, najmniejszym elementem języka. W nauce języka liczy się kolejność przyswajania – najpierw języka mówionego, następnie czytanego i pisanego. Język mówiony jest procesem automatycznym, odbywającym się na poziomie przedświadomym. Opanowuje się go instynktownie, należy jedynie z nim obcować. Czytanie natomiast jest wynalazkiem człowieka i trzeba się go nauczyć uruchamiając świadomość. Zadaniem czytającego jest transformacja wrażeń wzrokowych na wrażenia językowe, czyli przekodowanie grafemów na fonemy. Dzieje się tak, że widząc słowo od razu go słyszymy; nie musimy go wypowiadać na głos gdyż dźwiękowy obraz słowa odtwarzamy w głowie. Przy nauce języka muzycznego powinna być podobna kolejność przyswajania, najczęściej jest jednak tak, że uczymy się pisać i czytać muzycznie zanim wyrobimy umiejętność słuchowego rozróżniania dźwięków. Konsekwencje niesprawności modułu fonologicznego są najczęściej widoczne w przypadku czytania, ale też oddziałują na mowę, ujawniając się trudnym przyswajaniem nowych i długich słów. Ponadto uwidaczniają się zaburzeniami w liczeniu, orientacji w przestrzeni, koordynacji ruchowej. Już w wieku przedszkolnym można przewidzieć zaburzenia typu dyslektycznego, głównie na podstawie ruchu, który pokazuje stan mózgu; widoczne są utrudnione ruchy, mylenie kierunków, nieumiejętność lub utrudniona realizacja poleceń nauczyciela; dzieci szkolne słabo czytające mogą mieć problem z nazywaniem przedmiotów na obrazkach, ale nie wynika on z braku wiedzy. Dekodowanie wymaga od nich wysiłku, gdyż nie rozpoznają słów automatycznie ani płynnie. Uczeń dyslektyczny ma trudności w pisaniu, zwłaszcza ze słuchu, myli litery, w czytaniu są błędy, tj. zamiana lub opuszczanie liter, ponadto trudności z intonacją tekstu, wolne tempo czytania, trudności ze zrozumieniem tekstu a w konsekwencji niechęć do czytania (zwłaszcza głośnego). W zakresie przedmiotów muzycznych trudności sprawia czytanie a vista, przyswajanie nazw i znaków nut, nauka teorii, zwłaszcza jeśli chodzi o terminologię. Na lekcjach rytmiki pojawiają się problemy poprzez obniżoną sprawność ruchową i zaburzoną orientację w schemacie ciała. W przypadku nauki gry na fortepianie kłopot sprawia tzw. ruch przeciwny, kiedy mamy do czynienia z asymetrią rąk. Ponadto ogromnym problemem dla ucznia dyslektycznego jest zbyt silny kontrast pomiędzy bielą a czernią w zapisie nutowym, drobne nuty i zbyt wąskie pięciolinie, rozpoznanie kierunku melodii oraz błędne czytanie tekstu, tzw. efekt „lustrzanego odbicia”, np. nutę d w kluczu wiolinowym myli z nutą h w kluczu basowym i odwrotnie. Jakie są wskazówki do pracy z dzieckiem dyslektycznym: ‐ przy ocenianiu należy brać pod uwagę włożony wysiłek ucznia w naukę ‐ wydłużyć czas w pisaniu sprawdzianów ‐ zezwolić na nagrywanie wykładów ‐ w niektórych przypadkach pisemne sprawdziany zastąpić ustną wypowiedzią ‐ w przypadku utrudnionego czytania nut związanego z kontrastem zapisu do tła zaleca się przykrycie kartek folią kolorową; z doświadczeń wynika, że najlepiej działa kolor seledynowy ‐ w przypadku zbyt ciasnych pięciolinii i drobnego druku zaleca się kserować nuty w większym i szerszym formacie ‐ przy nauce gry na instrumencie nastawiać się na pracę nad jednym problemem, np. w przypadku ucznia grającego na skrzypcach nie zajmować się naraz ustawieniem palca na strunie, postawą ciała i sposobu trzymania smyczka; należy na pewne błędy chwilowo nie zwracać uwagi, a zająć się wyłącznie wybranym problemem. Uczeń dyslektyczny nie potrafi zrealizować złożonych zadań i poleceń. Moduł II dotyczył obszaru badań nauk o mózgu. Istnieją 3 części mózgu: pień i móżdżek, układ limbiczny oraz kora mózgowa zaangażowana w złożone procesy poznawcze. Udowodniono, że najbardziej aktywne obszary mózgu u muzyków to móżdżek, tzw. kora słuchowa czyli lewa półkula i tzw. obszar Brocka odpowiedzialny za sprawne czytanie. Ponadto został zaprezentowany materiał filmowy dotyczący rozwoju mózgu u dzieci. Moduł III poświęcony został omówieniu przykładów orzeczeń z poradni psychologiczno‐pedagogicznych. Najczęstszym błędem spotykanym w tego typu orzeczeniach jest potwierdzanie problemu, o którym wiadomo zarówno nauczycielom jak i rodzicom. Zamieszczane są wyłącznie stwierdzenia, natomiast brak jest wyciągniętych wniosków, po których kolejna osoba powinna wiedzieć nad czym pracować, z jakiego punktu dziecko powinno wyjść i w jakim kierunku dążyć w rozwiązywaniu problemu. Opracowanie: Joanna Sławińska‐Kurdziel, nauczyciel PSM I i II st. im. F. Chopina w Opolu