Definiowanie efektów kształcenia dla programów studiów i modułów

DEFINIOWANIE EFEKTÓW
KSZTAŁCENIA
Seminarium Bolońskie
Gdynia,, 29 lutego 2012 roku
Gdynia
Janusz M. Pawlikowski
Politechnika Wrocławska, ekspert boloński
[email protected]
JMP
JAK TO BYŁO I (JESZCZE) JEST ?
Obecnie (z kontynuacją na wyższych latach studiów) :
Nazwy KIERUNKÓW STUDIÓW
 Opracowuje RGSzW, zatwierdza minister w formie stosownego Rozporządzenia
STANDARDY, ściśle według których realizowane jest nauczanie na kierunkach
 Opracowuje RGSzW, zatwierdza minister w formie stosownego rozporządzenia
OCENA I AKREDYTACJA uczelni
l i
 Przeprowadza PKA badając, między innymi, zgodność procesu nauczania ze
standardami kształcenia i innymi wymaganiami „ministerialnymi
ministerialnymi”
2
JMP
JAK TO TERAZ MA BYĆ ?
Od 1 października 2012 roku (studenci rozpoczynający studia) :
Nazwy KIERUNKÓW STUDIÓW i PROGRAM KSZTAŁCENIA
 Opracowuje Rada Wydziału,
Wydziału zatwierdza Senat uczelni w formie stosownej uchwały
EFEKTY KSZTAŁCENIA, POZIOM I PROFIL
O
Opracowuje
j R
Rada
d W
Wydziału,
d i ł zatwierdza
t i d Senat
S
t uczelni
l i w formie
f
i stosownej
t
j uchwały
h ł
PROGRAM i PLAN STUDIÓW dla danego kierunku, poziomu i profilu
 Opracowuje
O
j i zatwierdza
t i d Rada
R d W
Wydziału
d i ł w formie
f
i stosownej
t
j uchwały
h ł
OCENA I AKREDYTACJA uczelni
 Przeprowadza PKA badając, przede wszystkim: funkcjonowanie WSZJK w uczelni w zakresie
analizy efektów kształcenia; oddziaływanie WSZJK na doskonalenie programu kształcenia
i na doskonalenie jakości kształcenia; stopień dostosowania efektów kształcenia do potrzeb
rynku pracy; zarządzanie procesem dydaktycznym.
3
JMP
HIERARCHIA
PROGRAM KSZTAŁCENIA  PROGRAM STUDIÓW  PLAN STUDIÓW  MODUŁ
Program kształcenia dla określonego kierunku, poziomu i profilu kształcenia opisuje sposób, w jaki uczelnia
będzie realizować studia na określonym kierunku i obejmuje opis zakładanych efektów kształcenia dla

kierunku oraz program studiów.
Program studiów opisuje proces kształcenia, zapewniający osiągnięcie zakładanych efektów kształcenia (EF) i
musi określać (1) formę studiów; (2) liczbę semestrów i punktów ECTS konieczną dla uzyskania danych
kwalifikacji; (3) moduły kształcenia wraz z zakładanymi dla nich EK oraz liczbą punktów ECTS; (4)
sposoby weryfikacji zakładanych EK osiągniętych przez studenta; (5) plan studiów prowadzonych w
formie stacjonarnej lub niestacjonarnej; (6) łączną liczbę punktów ECTS, którą student musi uzyskać na
zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich; (7) łączną liczbę punktów
ECTS, którą student musi uzyskać w ramach zajęć z zakresu nauk podstawowych, do których odnoszą
się EK dla określonego kierunku, poziomu i profilu kształcenia; (8) łączną liczbę punktów ECTS, którą
student
t d t musii uzyskać
k ć w ramach
h zajęć
j ć o charakterze
h kt
praktycznym,
kt
w ttym zajęć
j ć llaboratoryjnych
b t j
h oraz
projektowych; (9) minimalną liczbę punktów ECTS, którą student musi uzyskać, realizując moduły
kształcenia oferowane na zajęciach ogólnouczelnianych lub na innym kierunku studiów; (10) minimalną
liczbę punktów ECTS, którą student musi uzyskać na zajęciach z wychowania fizycznego; (11) wymiar,
zasady i formę odbywania praktyk, w przypadku gdy program kształcenia przewiduje praktyki.

4
JMP
HIERARCHIA c. d.
PROGRAM KSZTAŁCENIA  PROGRAM STUDIÓW  PLAN STUDIÓW  MODUŁ

Plan studiów określa zestaw modułów kształcenia, opisuje rozkład zajęć prowadzonych w formie studiów
stacjonarnych i niestacjonarnych, podstawowe formy prowadzenia zajęć oraz ich wymiar, a także
inne rygory formalne.
Moduł to zajęcia lub grupa zajęć, którym przypisane są zakładane efekty kształcenia oraz odpowiednia liczba
punktów ECTS.
Rozporządzenie
p ą
z dnia 5 października
p
2011 roku w sprawie
p
warunków p
prowadzenia
studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia (Dz. U. Nr 243, poz. 1445)
5
JMP
EFEKTY KSZTAŁCENIA
Każdy typ dyplomu poświadczający kwalifikacje musi być scharakteryzowany
poprzez:
 Poziom wyrażony poprzez punkty ECTS (czyli całkowity nakład pracy …)
(studia I, II, III stopnia)
 Profil (czyli obszar wiedzy) oraz charakter uzyskanych kwalifikacji
(ogólnoakademicki, praktyczny)
 Efekty kształcenia (czyli wiedzę, umiejętności i kompetencje)
6
JMP
EFEKTY KSZTAŁCENIA
Wiedza – zasób powiązanych ze sobą faktów, zasad, teorii i doświadczeń
przyswojonych przez osobę uczącą się.
się
Umiejętności
ję
– zdolność wykorzystania wiedzy oraz wyćwiczonych
sprawności do wykonywania zadań oraz rozwiązywania
problemów
Kompetencje społeczne – zdolność do autonomicznego i
odpowiedzialnego
odpo
d a
go wykonywania
y o y a a powierzonych
po
o y
zadań; gotowość do uczenia się przez całe
życie; sprawność komunikowania się;
umiejętność
miejętność współdziałania
spółd iałania z innymi
inn mi w roli
oli
7
zarówno członka jak i lidera zespołu.
JMP
OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
Ef
Efekty
kt k
kształcenia
t ł
i zapisane
i
dl
dla programu k
kształcenia
t ł
i
(który obejmuje opis zakładanych efektów kształcenia oraz program studiów)

Matryca
y efektów kształcenia dla p
programu
g
studiów
(który: - określa moduły wraz z efektami kształcenia i punktami ECTS;
- plan studiów prowadzonych w formie stacjonarnej lub niestacjonarnej;
- sposoby weryfikacji zakładanych efektów kształcenia osiągniętych przez studenta)

Efekty kształcenia przypisane do poszczególnych modułów
(w formie zapisu lub opisu)
8
JMP
OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
Przykład (wzorcowe EK, I stopień, kier. Elektronika)
Opis efektu kształcenia :
Po ukończeniu studiów I stopnia student
„Ma wiedzę w zakresie matematyki, obejmującą algebrę, analizę …
Zapis
p efektu kształcenia :
Po ukończeniu studiów I stopnia student
„Potrafi
Potrafi zastosować aparat matematyczny do opisu i analizy …
9
JMP
EFEKTY KSZTAŁCENIA
Opis procesu kształcenia dla modułu/przedmiotu obejmuje :
1. Efekty kształcenia (według mnie, przeciętnie  wiedza: 4 – 8;
umiejętności:
i j t ś i 4 – 8;
8 k
kompetencje:
t
j 2 – 4).
4)
2. Treści programowe oraz formy i sposoby prowadzenia zajęć.
3. Kryteria oceny i sposoby oceniania.
4. Obliczenia: CNPS, punktów ECTS oraz „wskaźników”.
10
JMP
OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
Znamy trzy sposoby ujęcia celów kształcenia/efektów uczenia się:
(1) tradycyjny; (2) opisowy; oraz (3) taksonomiczny, w którym występuje
hierarchiczna klasyfikacja wewnątrz wybranego obszaru efektów kształcenia
kształcenia.
Znane taksonomie: B.B. Bloom ((1984);
); B. Niemierko (1999);
(
); L. Anderson (2002)
(
)
Obecnie w polskich KRK powszechnie używana jest taksonomia Bloom’a
zmodyfikowana przez Anderson’a.
Obejmuje ona trzy domeny:
1 Kognitywną (dotyczącą WIEDZY
1.
WIEDZY))
2. Psychomotoryczną (dotyczącą UMIEJĘTNOŚCI
UMIEJĘTNOŚCI))
3. Afektywną (dotyczącą KOMPETENCJI
KOMPETENCJI))
11
JMP
Taksonomia efektów kształcenia
Domena kognitywna (dotycząca WIEDZY)
TWORZENIE
OCENIANIE
ANALIZOWANIE
STOSOWANIE
ROZUMIENIE

ZAPAMIĘTYWANIE
12
JMP
Taksonomia
c. d.
Domena psychomotoryczna (dotycząca UMIEJĘTNOŚCI)
TWORZENIE
DZIAŁANIE
WYKONYWANIE
ODTWARZANIE
PRZYGOTOWANIE

POSTRZEGANIE
13
JMP
Taksonomia
c. d.
Domena afektywna (dotycząca KOMPETENCJI)
CHARAKTERYZOWANIE
ORGANIZOWANIE
WARTOŚCIOWANIE
ODPOWIADANIE
 O T R Z Y M Y W A N I E
14
15
JMP
„ACTION VERBS”
(czasowniki zalecane do definiowania efektów kształcenia
- na przykład dla WIEDZY)
ZAPAMIĘTYWANIE – (umiejętność przywoływania informacji) : przywoływać,
powtarzać, wymieniać, kopiować, odtwarzać, definiować, duplikować, reprodukować.
ROZUMIENIE – (umiejętność interpretowania idei i koncepcji) : klasyfikować,
opisywać, wyjaśniać, dyskutować, zlokalizować, wybierać, raportować, rozpoznawać,
tłumaczyć, parafrazować.
STOSOWANIE – (umiejętność wykorzystania nabytych informacji w nowy sposób) :
demonstrować, wybierać, przedstawiać, stosować, interpretować, operować,
planować, organizować, rozwiązywać, używać, zapisywać.
ANALIZOWANIE – (analizować, oceniać, oszacować, krytykować, testować,
rozpoznać,
p
, podkreślać,
p
, oddzielać,, egzaminować,
g
, kwestionować.
16
JMP
Efekty kształcenia wg koncepcji SMART
S (specyfic) – efekty kształcenia muszą być szczegółowo opisane i dotyczyć
konkretnych oczekiwań co do wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych,
powinien osiągnąć
osiągnąć.
ąg ą .
które student p
M (measurable) – efekty kształcenia muszą posiadać mierzalne kryteria ich oceny.
oceny.
A (acceptable) – efekty kształcenia muszą być uzgodnione z wytycznymi
„zewnętrznymi” dla danego przedmiotu i zaakceptowane
zaakceptowane..
R (realistic) – efekty muszą być możliwe do osiągnięcia w ramach realizacji danego
modułu/przedmiotu
/p
i nie mogą
gą się
ę odnosić do treści i form,, których
y
przedmiot nie
p
obejmuje..
obejmuje
T (time
(time--scaled) – efekty muszą być możliwe do osiągnięcia w zdefiniowanym przez
program studiów i realistycznie dobranym czasie.
czasie.
17
JMP
Podstawowe pytania nauczyciela akademickiego
g
1. Jakie EFEKTY KSZTAŁCENIA powinni studenci osiągnąć zgodnie z
programem zajęć ?
2 JJak
2.
k zamierzam
i
pomagać
ć studentom
t d t
w osiągnięciu
i
i i zamierzonych
i
h
EFEKTÓW KSZTAŁCENIA ?
3. Jak zamierzam sprawdzić (sposób oceny) czy studenci osiągnęli
zamierzone EFEKTY KSZTAŁCENIA ?
Ocena kształtująca i ocena podsumowująca. Który efekt kształcenia ocenia się tak
lub inaczej; np. wykład: oceniamy wiedzę, laboratorium: oceniamy umiejętności).
18
JMP
METODY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘCIA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
1. Jak student ma wykazać,
wykazać że osiągnął zakładane EK ?
2. Jak ocenić, czy student te założone EK osiągnął ?
3. Czy możliwe jest sprawdzenie osiągnięcia przez studenta
wszystkich zakładanych efektów kształcenia ?
OCENA
Kształtująca (formatywna) – dokonywana częściej niż raz w semestrze i
służąca studentowi do oceny postępów w nauce oraz prowadzącemu do analizy stanu
rzeczy
y oraz efektywności
y
stosowanych
y
metod dydaktycznych.
dydaktycznych
y
y
y .
Podsumowująca (sumatywna) – dokonywana na zakończenie semestru i
dająca odpowiedź na pytanie czy student osiągnął i w jakim stopniu zakładane efekty
kształcenia.
kształcenia.
19
JMP
Problemy
1. Ocena możliwości realizacji
j efektów kształcenia,, zarówno po
p stronie
studenta jak i uczelni.
2. „Proporcje” efektów kształcenia.
3. Treść (szczególnie dla domeny wiedza) zapisu efektu.
4. Matryca efektów
f k ó kształcenia.
k
ł
5. Jak definiować efekty kształcenia, by można było ocenić ich osiągnięcie?
6. Jak oceniać ich osiągnięcie ?
20