D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

Sygn. akt III AUa 763/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 stycznia 2016 r.
Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący: SSA Dorota Goss-Kokot
Sędziowie: SSA Wiesława Stachowiak /spr./
del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans
Protokolant: insp.ds.biurowości Krystyna Kałużna
po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2016 r. w Poznaniu
sprawy K. Ś.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.
o rentę rodzinną
na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.
od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie
z dnia 27 stycznia 2015 r. sygn. akt III U 880/14
oddala apelację.
del. SSO
Wilkans
Katarzyna
Schönhof-
SSA Dorota Goss-Kokot
SSA Wiesława Stachowiak
UZASADNIENIE
Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z 21 lipca 2014 roku, znak: (...), odmówił przyznania K. Ś. prawa do dalszej
renty rodzinnej.
K. Ś. złożył odwołanie od decyzji wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do renty rodzinnej na dalszy okres.
Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koninie wyrokiem z 27 stycznia 2015 roku w sprawie III U.
880/14 zmienił zaskarżoną decyzję, przedłużając K. Ś. prawo do renty rodzinnej od dnia wstrzymania świadczenia, tj.
od 1 lipca 2014 roku do zakończenia ostatniego roku studiów.
Sąd I instancji ustalił następujący stan faktyczny:
K. Ś. jest studentem Wyższej Szkoły (...) w P. na kierunku zarządzanie wydziału (...)
W świetle zapisów regulaminu studiów, uczelnia prowadzi wyższe studia stacjonarne i niestacjonarne pierwszego
stopnia (licencjackie, inżynierskie) oraz studia drugiego stopnia (magisterskie). Kształcenie na studiach drugiego
stopnia trwa trzy albo cztery semestry. Rok akademicki dzieli się na semestr zimowy i letni, rozpoczyna się od 1
października i trwa do 30 września następnego roku kalendarzowego. Termin zakończenia semestru zimowego w
każdym roku akademickim kończył się 31 marca, a semestru letniego 30 września (§ 5 ust. 1, § 6 ust. 1-4 regulaminu
studiów).
W przypadku odwołującego podjęte przez niego we wrześniu 2013 roku studia drugiego stopnia trwały trzy semestry,
zaś planowany termin ukończenia przez odwołującego studiów upływa 31 marca 2015 roku.
Odwołujący zaliczył pierwszy semestr studiów na przełomie lutego i marca 2014 roku, a następnie w marcu 2014 roku
został przyjęty na drugi semestr ostatniego roku studiów. Plan studiów przewidywał konieczność zdania egzaminów
w czerwcu oraz w lipcu. W związku z tym, iż odwołujący 14 czerwca 2014 roku kończył (...)lat zwrócił się z pytaniem
do centrali ZUS w W., do kiedy powinien zaliczyć egzaminy aby uzyskać prawo do dalszej renty rodzinnej. Pracownicy
organu rentowego zapewniali go, że wystarczającym będzie jeżeli egzaminy zaliczy w miesiącu, w którym się urodził.
Opierając się na tej informacji, odwołujący zaplanował zdawanie wszystkich egzaminów w czerwcu. Część egzaminów
odwołujący zdał przed 14 czerwca 2014 roku, a pozostałe do 30 czerwca 2014 roku. Do tej daty odwołujący z wynikiem
pozytywnym zaliczył wszystkie egzaminy i został wpisany na ostatni semestr studiów i w dalszym ciągu kontynuuje
naukę.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy powołał treść przepisów właściwych do rozstrzygnięcia, tj. art. 68
ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Sąd II instancji poddał analizie treść regulaminu obowiązującego szkole wyższej, w której studiuje odwołujący.
Zgodnie z regulaminem rok akademicki dzieli się na dwa semestry: zimowy i letni, rozpoczyna się 1 października
i trwa do 30 września następnego roku kalendarzowego. Takie ujęcie systemu kształcenia odpowiada typowym
organizacjom nauki w szkołach wyższych, w których poszczególne lata nauki obejmują każdorazowo po dwa semestry.
Inaczej jednakże przedstawia się - tak jak w przypadku odwołującego - sytuacja, w której student rozpoczął naukę w
systemie kształcenia składających się z trzech semestrów. W tej sytuacji jak stwierdził Sąd Okręgowy, biorąc pod uwagę
zapisy regulaminu, należałoby przyjąć, że pierwsze dwa semestry nauki odwołującego odpowiadałyby ujęciu definicji
„roku akademickiego”, gdyż obejmowałby on zarówno semestr zimowy (I semestr) jaki i semestr letni (II semestr).
Wątpliwości pojawiają się jednak przy ocenie czy odwołujący znajdował się na „ostatnim roku studiów” mając do
zaliczenia jeszcze tylko jeden semestr zimowy (III semestr). Odwołującemu pozostał do zaliczenia jeden semestr,
lecz w świetle pojęcia „roku akademickiego” użytego w regulaminie, nie mógłby być on dla odwołującego ostatnim
rokiem studiów, skoro „rok akademicki” składa się z semestru zimowego oraz letniego. W ocenie Sądu Okręgowego,
literalne brzmienie regulaminu daje możliwość do budzącej wątpliwości interpretacji, zgodnie z którą odwołujący
rozpoczynając naukę w systemie trzysemestralnym w istocie nie byłby nigdy na „ostatnim roku studiów”. Nauka
w pierwszym i drugim semestrze odpowiadałaby „pierwszemu” rokowi akademickiemu, zaś rozpoczęcie studiów w
trzecim semestrze obejmującym wyłącznie semestr zimowy, nie pozwalałaby uznać okresu tej nauki odbywanej w
„roku akademickim” składającym się przecież zgodnie z regulaminem studiów, z dwóch semestrów tj. zimowego i
letniego. Z kategorycznego określenia „roku akademickiego” użytego w regulaminie nie można wyprowadzać wniosku,
aby w niektórych sytuacjach obejmował on jedynie, wbrew definicji okres jednego semestru.
Uwzględniając powyższe, Sąd I instancji uznał, że treść obowiązującego na uczelni regulaminu nie może być w
przypadku odwołującego decydująca. Reguluje on typowy, standardowy okres rozpoczęcia, trwania i zakończenia
roku akademickiego. W sytuacji odwołującego należy uwzględnić, że regulacje związane z tokiem nauki w ramach
szkolnictwa wyższego, nie opierają się już na jednym schemacie lecz istnieją różne formy organizacyjne nauki, w
których to nie zawsze rok akademicki zaczyna się lub kończy zgodnie z przedstawionym w regulaminie schematem,
co jest szczególnie widoczne w przypadku nieparzystej ilości semestrów.
W dalszej kolejności Sąd Okręgowy wskazał, że aprobuje pogląd wyrażony w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach
z 13 listopada 2013 roku, w sprawie III AUa 296/13, zgodnie z którym sformułowanie „będąc na ostatnim roku
studiów” odnosi się do faktycznego ostatniego roku pobierania nauki w szkole, czy na uczelni, nie odnosi się ono
do roku akademickiego od października do czerwca. W tej sytuacji skoro planowany termin zakończenia przez
odwołującego nauki przypada na 31 marca 2013 roku to ostatni rok studiów w jego przypadku przypada na czas od
31 marca 2014 roku do 31 marca 2015 roku. W tym okresie odwołujący był studentem, kontynuował naukę i ukończył
w tym czasie (...)lat.
Sąd I instancji zaznaczył, że odmienna ocena doprowadziłaby do sytuacji, w której część studentów byłaby
dyskryminowana ze względu na rozpoczęcie lub zakończenie studiowania niezgodnie ze schematem przewidywanym
przez regulamin.
W ocenie Sądu Okręgowego, odmowa przyznania odwołującemu prawa do dalszej renty pozostawałby w sprzeczności
z całokształtem przepisów prawnych regulujących prawo do renty rodzinnej dla dzieci, z których wynika, że
zasadniczym celem tego świadczenia jest dostarczanie środków utrzymania tym dzieciom pracownika (rencisty), które
w związku z kształceniem się w szkole nie wykonują pracy stanowiącej źródło utrzymania (wyrok Sądu Najwyższego z
11 kwietnia 1996 roku w sprawie II UR 4/96). Sąd I instancji uznał za niewątpliwe, że odwołujący ma wolę dalszej nauki
oraz faktycznej realizacji zajęć obowiązujących na studiach, a przyznaną dotychczas rentę rodzinną wykorzystywał
zgodnie z przeznaczeniem i powyższym celem.
Organ rentowy zaskarżył wyrok w całości składając apelację i zarzucając naruszenie art. 68 ust. 2 ustawy 17 grudnia
1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez przyjęcie, że odwołujący osiągnął (...)
lat życia będąc na ostatnim roku studiów - a w konsekwencji przyznanie prawa do remy rodzinnej od dnia wstrzymania
prawa do tego świadczenia, tj. od 1 lipca 2014 roku do zakończenia ostatniego roku studiów.
Skarżący wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za II
instancję wg norm przepisanych.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.
Stan faktyczny w sprawie był bezsporny.
Spór był sporem co do prawa, tj. interpretacji przepisu art. 68 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
W ustępie 1 przepis art. 68 stanowi, że dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo
do renty rodzinnej:
1) do ukończenia 16 lat;
2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo
3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie
niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.
Zgodnie z art. 68 ust. 2, jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo
do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.
Kwestionując rozstrzygnięcie organ rentowy podniósł, że odwołujący nie wykazał aby do 14 czerwca 2014 roku
zaliczył wszystkie egzaminy przedostatniego roku studiów. W związku z tym nie ma zdaniem apelującego podstaw do
przyjęcia, że kończąc 25 lat, tj. 14 czerwca 2014 roku odwołujący był na ostatnim roku studiów.
W pierwsze kolejności Sąd II instancji za konieczne uznał zaznaczyć, że apelujący naruszenie prawa materialnego
wiąże z brakiem formalnym, tj. nieuzyskaniem przez odwołującego wpisu na kolejny rok studiów.
Niewątpliwe w jednolitym przez długi czas orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych wskazywano, że
ustalenie daty, w której dziecko pobierające rentę rodzinną było na ostatnim roku studiów w rozumieniu art. 68
ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, następuje na podstawie wpisu na ostatni rok studiów, dokonanego w
oparciu o regulamin obowiązujący uczelnię (wyroki Sądu Najwyższego z 28 października 2003 roku w sprawie II
UK 138/03, z 19 kwietnia 2006 roku w sprawie II UK 134/05, z 20 kwietnia 2006 roku w sprawie I UK 265/05,
z 8 sierpnia 2007 roku w sprawie II UK 1/07). W orzecznictwie zauważa się, że wprawdzie regulamin studiów nie
ma charakteru normatywnego i nie należy do konstytucyjnie określonych źródeł prawa (art. 87 Konstytucji RP), to
jednak musi być uznany za akt prawny konkretyzujący i uściślający znaczenie sformułowania "ostatni rok studiów w
szkole wyższej", zamieszczonego w art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W regulaminie określa się
również indywidualny tok studiów, w którym daty rozpoczęcia i ukończenia poszczególnych semestrów i lat studiów
nie muszą zbiegać się z datami obowiązującymi ogół studentów. W każdym wypadku regulamin uczelni decyduje o
tym, na którym roku studiów kształci się student.
W wyroku z 13 maja 2014 roku w sprawie I UK. 414/13 Sąd Najwyższy zauważył jednak, że w komentowanym
przepisie ustawodawca nie posłużył się określeniem "dziecko posiadające wpis na ostatni rok studiów" ani "będące
studentem ostatniego roku studiów". Wydaje się więc, że formalny status ubezpieczonego jako studenta ostatniego
roku studiów nie przesądza jeszcze o zachowaniu przez dziecko prawa do renty rodzinnej po ukończeniu przez nie
25 roku życia. Analiza treści unormowań art. 68 ust. 1 i ust. 2 ustawy prowadzi do wniosku, iż decydujące znaczenie
dla przesunięcia wiekowych granic uprawnienia dziecka do przedmiotowego świadczenia ma pobieranie nauki. Zatem
tak jak umieszczenie na liście uczniów lub studentów szkoły nie przesądza o zachowaniu przez dziecko prawa do
renty rodzinnej po ukończeniu 16 roku życia, jeśli mimo legitymowania się stosownym wpisem faktycznie nie realizuje
ono obowiązku szkolnego, tak również możliwość przedłużenia wypłaty świadczenia rentowego po osiągnięciu przez
uprawnionego wieku 25 lat uzależniona jest nie tyle od formalnego wpisu na listę studentów ostatniego roku
studiów w szkole wyższej ile od rzeczywistego studiowania na tymże roku. Sam wpis na kolejny rok studiów ma
charakter techniczny, porządkujący i ułatwiający prowadzenie statystyki związanej z procesem nauczania w szkole
wyższej. Zgodnie z postanowieniami regulaminów wyższych uczelni, zasadniczo uzyskanie wpisu na kolejny rok
studiów następuje po zakończeniu poprzedniego roku studiów, a więc po zaliczeniu przedmiotów objętych programem
nauczania na tymże roku. Wpis na dany rok studiów stanowi nie tylko potwierdzenie rozliczenia poprzedniego roku
akademickiego (uzyskania zaliczeń i zdania egzaminów w semestrze letnim tegoż roku), ale jest także podstawą
uczestnictwa w zajęciach w kolejnym roku akademickim.
Apelujący za decydują dla oceny prawa odwołującego do przedłużenia świadczenia rentowego uznał kwestię braku
wpisu na kolejny rok studiów. Organ rentowy całkowicie przemilczał jednak specyficzną sytuację zaistniałą w
niniejszej sprawie wynikającą z faktu, że tok studiów odwołującego obejmuje trzy semestry. Okoliczność ta została
poddana przez Sąd Okręgowy wnikliwej analizie, z którą skarżący nie podjął jakiekolwiek polemiki.
Sąd Apelacyjny w pełni podlił stanowisko Sądu Okręgowego wyrażone w uzasadnieniu orzeczenia.
Słusznie Sąd I instancji zwrócił uwagę na fakt, że przedmiotowa regulacja pochodzi z okresu, kiedy formy edukacji
w szkolnictwie wyższym opierały się na jednym schemacie roku akademickiego, który zaczynał się jesienią a kończył
na początku lata następnego roku. Ustawodawca nie wskazał, że chodzi o rok akademicki, natomiast rozumienie
takie wywodzi się z przypadków objętych orzecznictwem, w tym Sądu Najwyższego, ale dotyczącym typowego,
standardowego okresu rozpoczęcia, trwania i zakończenia roku akademickiego.
Jednakże, na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat, ewolucja systemu edukacji szkolnictwa wyższego spowodowała
zmiany organizacyjne form nauki, poprzez odejście od jednolitych studiów magisterskich w kierunku studiów
zakończonych dyplomem licencjata oraz w kierunku odrębnych magisterskich studiów uzupełniających,
zakończonych obroną pracy magisterskiej i dyplomem magistra.
Takie zmiany organizacyjne spowodowały, że nie zawsze rok akademicki zaczynał się lub kończył zgodnie z
dotychczasowym schematem, co było szczególnie widoczne przy nieparzystej ilości semestrów na danym kierunku
lub też przesunięciu okresu studiów o pół roku (tak też Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 13 listopada 2013
roku w sprawie III AUa. 296/13).
Ustalanie przesłanki pozostawania przez ubezpieczonego na ostatnim roku studiów wyłącznie w oparciu o
kryterium uzyskania wpisu na kolejny rok studiów na podstawie regulaminów uczelni wyższych, prowadziłoby do
nieuzasadnionego nierównego traktowania ubezpieczonych, na co również zwrócił uwagę Sąd I instancji.
Ostatecznie prawidłowe okazało się przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że skoro planowany termin zakończenia przez
odwołującego nauki przypadał na 31 marca 2013 roku to ostatni rok studiów w jego przypadku przypadał na czas od
31 marca 2014 roku do 31 marca 2015 roku. W tym okresie odwołujący był studentem, kontynuował naukę i ukończył
w tym czasie (...) lat.
Mając na uwadze powyższe, Sąd I instancji na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną.
del. SSO
Wilkans
Katarzyna
Schönhof-
SSA Dorota Goss-Kokot
SSA Wiesława Stachowiak