D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego Warszawa

Sygn. akt VII U 2183/143
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 lutego 2016r.
Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący:
SSO Agnieszka Stachurska
Protokolant:
Joanna Walczak
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 stycznia 2016r. w W.
sprawy J. M.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczenia Społecznego (...) Oddział w W.
o zwrot nadpłaconych składek
na skutek odwołania J. M.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.
z dnia 24 czerwca 2013r., nr: (...)-RKS-411 - (...) (...)- (...)
oddala odwołanie.
UZASADNIENIE
J. M. w dniu 24 lipca 2013r. złożył za pośrednictwem Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie odwołanie od
decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 24 czerwca 2013r., nr (...)-RKS-411 - (...) (...)- (...),
odmawiającej zwrotu dokonanych wpłat zaewidencjonowanych na koncie płatnika składek z powodu nie stwierdzenia
nadpłaty.
W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony wskazał, że zgodnie z art. 6 ust. 1 obowiązującej od dnia 1 marca
2009r. umowy z dnia 2 kwietnia 2008r. o zabezpieczeniu społecznym między Rzeczpospolitą Polską a Stanami
Zjednoczonymi Ameryki, osoby zamieszkujące w USA i prowadzące działalność w Polsce podlegają w zakresie
ubezpieczeń przepisom prawa amerykańskiego. J. M. mieszka w USA od dnia
28 października 2004r. opłacając składki na ubezpieczenia społeczne w państwie zamieszkania. Zdaniem
ubezpieczonego, zaskarżona decyzja ZUS odnosząca się do zaległości z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia
społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy za okres od 17 grudnia 2009r. do chwili obecnej jest więc bezzasadna.
Dodatkowo ubezpieczony wskazał, że niesłusznie pobrano z jego rachunku bankowego kwoty na ubezpieczenia,
poprzez zajęcie komornicze. W związku z powyższym wniósł o zwrot niesłusznie pobranych składek wraz z odsetkami
oraz kosztów egzekucyjnych (odwołanie od decyzji ZUS z dnia 24 czerwca 2013r., nr (...)-RKS-411 - (...) (...)- (...),
wraz z załącznikami, k. 2-14 a.s.).
Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 47714
§ 1 k.p.c.
W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podniósł, że decyzją
z dnia 29 stycznia 2013r., znak (...)/s/12 stwierdzono, że J. M. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym od
dnia 17 grudnia 2009r. jako osoba prowadząca działalność gospodarczą. Wobec braku odwołania wskazana decyzja
stała się prawomocna. W związku z powyższym płatnik prowadzący działalność gospodarczą zobowiązany był do
opłacania należnych składek na ubezpieczenia społeczne za każdy miesiąc prowadzenia działalności gospodarczej bez
uprzedniego wezwania, w obowiązującym terminie i w odpowiedniej wysokości. Z ustawowo nałożonego obowiązku
ubezpieczony nie wywiązał się i powstało zadłużenie:
- na ubezpieczenie społeczne za okres od grudnia 2009r. do kwietnia 2013r. w kwocie 23.028,96 zł plus odsetki do
dnia zapłaty włącznie;
- na ubezpieczenie zdrowotne za okres od kwietnia 2011r. do maja 2011r. oraz od lipca 2011r. do kwietnia 2013r. w
kwocie 5.747,98 zł plus odsetki do dnia zapłaty włącznie;
- na Fundusz Pracy za okres od grudnia 2009r. do kwietnia 2013r. w łącznej kwocie 2.010,55 zł.
Dodatkowo organ rentowy powołał się na art. 46 ust. 1 ustawy systemowej, zgodnie z którym J. M. obowiązany był do
obliczania, rozliczania i przekazywania co miesiąc do Zakładu, składek na ubezpieczenia społeczne. Od nieopłaconych
w terminie składek zgodnie z art. 23 w/w ustawy są należne odsetki za zwłokę na zasadach i w wysokości określonej
ustawą z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2009r., Nr 205, poz. 1585 t.j. z późn. zm.). Oznacza
to, że obowiązek odprowadzania składek w prawidłowej wysokości i w terminie ciąży na płatniku składek i winien on
wywiązywać się ze swych obowiązków wobec organu rentowego, a ubezpieczony tego nie zrobił. W dniu 22 kwietnia
2013r. złożył wniosek o ustalenie właściwego ustawodawstwa w okresie od dnia 17 grudnia 2009r., kiedy jednocześnie
prowadził działalność gospodarczą w Polsce i USA. Pismem z dnia 13 maja 2013r., znak: (...)/UBS/UE/(...), organ
rentowy poinformował ubezpieczonego, że dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą w dwóch państwach
właściwym ustawodawstwem jest miejsce zamieszkania. W toku postępowania nie zostały jednak przedstawione
wiarygodne dokumenty świadczące o ubezpieczeniu w USA. Z kolei w dniu 29 maja 2013r. pełnomocnik płatnika złożył
wniosek o zwrot kwot pobranych w wyniku działań egzekucyjnych oraz zwrot kosztów przelewów bankowych i kosztów
egzekucyjnych. Egzekucja została jednak wszczęta przez Zakład na podstawie decyzji stwierdzającej zadłużenie z dnia
25 października 2012r., a zatem organ rentowy nie stwierdził istnienia nadpłaty na koncie płatnika i w związku z tym
decyzją z dnia 24 czerwca 2013r., nr (...)-RKS-411 - (...) (...)- (...), odmówił J. M. zwrotu zaewidencjonowanych na
koncie składek. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał również, że zgodnie z art. 31 ustawy systemowej w zw. z
art. 72 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej, za nadpłatę składek uważa się nadpłacone lub nienależnie pobrane składki.
W przypadku ubezpieczonego nie stwierdzono nadpłaty na koncie płatnika. Ewentualna nadpłata, gdyby wystąpiła, z
uwagi na istniejące zadłużenie, zostałaby automatycznie zaliczona na poczet tego zadłużenia, co wynika z dyspozycji
art. 24 ust. 6a powołanej ustawy (odpowiedź ZUS na odwołanie z dnia 21 sierpnia 2013r., k. 15-17 a.s.).
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
J. M. ur. (...), od dnia 24 czerwca 2004r. do dnia
23 czerwca 2005r. posiadał zezwolenie na podjęcie pracy w Stanach Zjednoczonych (zezwolenie na pracę, a.s.). Od
dnia 28 października 2004r. prowadzi działalność gospodarczą na terytorium Stanów Zjednoczonych pod nazwą „H.
(...)” – numer rejestru: (...) i opłaca z tego tytułu składki (umowa o zabezpieczeniu społecznym między Rzeczpospolitą
Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki - zaświadczenie o ubezpieczeniu, t. I, a.r., świadectwo rejestracji firmy,
świadectwo autoryzacji, k. 27-32 a.s., potwierdzenie płatności,
k. 62-65 a.s.).
Dodatkowo ubezpieczony dokonał zgłoszenia w Polsce działalności gospodarczej pod nazwą (...) (NIP: (...), REGON:
(...)) w zakresie niewyspecjalizowanej sprzedaży hurtowej, z datą rozpoczęcia wykonywania działalności od dnia 17
grudnia 2009r. Jako adres głównego miejsca wykonywania działalności wskazał ul. (...) lok. 9 w W. (wpis w (...), t. II,
a.r., dane o zgłoszeniach ubezpieczonego, t. I, a.r., zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej z dnia
14 października 2009r., t. IV, a.r., wniosek o wpis do (...), t. IV, a.r.). Od tego dnia, tj. od 17 grudnia 2009r., dokonał
również zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych, wypadkowego oraz zdrowotnego z
tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej (dane o zgłoszeniach ubezpieczonego, t. I, a.r., t. IV, a.r.,
ZUS P ZFA – zgłoszenie płatnika składek, t. IV, a.r., ZUS ZFA, t. IV, a.r., ZUS ZZA, t. IV, a.r., dane ubezpieczonego
o podstawach wymiaru składek, t. IV, a.r.).
Działalność gospodarczą w Polsce J. M. prowadzi za pośrednictwem swojego pełnomocnika T. C., którego upoważnił
do reprezentowania we wszelkich sprawach związanych z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą,
prowadzenia i zarządzania przedsiębiorstwem (akt notarialny repetytorium nr (...), k. 26 a.s.).
Pismem z dnia 9 listopada 2009r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował J. M., że otrzymał z (...) D.
T. w W. zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej w związku ze zgłoszeniem przez w/w
wykonywania działalności gospodarczej od dnia 17 grudnia 2009r. Jednocześnie organ rentowy wskazał, że na
podstawie wspomnianego wpisu, w ZUS dokonane zostało na formularzu ZUS ZFA zgłoszenie ubezpieczonego jako
płatnika składek z datą powstania obowiązku opłacania składek od dnia 17 grudnia 2009r. (pismo ZUS z dnia 9
listopada 2009r., t. IV, a.r.).
W ewidencji P. Urzędu Skarbowego W. T. w W. zarejestrowano deklaracje podatkowe dot. prowadzenia działalności
gospodarczej przez J. M., tj. PIT -36L za lata 2010 – 2011, PIT-36 za rok 2009, VAT-7 za okres od grudnia 2009r.
do grudnia 2012r. Nie zarejestrowano przy tym przerw w prowadzeniu działalności gospodarczej (pismo Naczelnika
Urzędu Skarbowego W. T. w W. z dnia 5 lutego 2013r., t. II, a.r., zestawienie danych z deklaracji VAT-7, VAT-7K,
VAT-7D za okres 1 stycznia 1997r. – 31 grudnia 2012r., t. II, a.r., zestawienie dochodów podatnika za lata
1997 – 2012r., t. II, a.r., stany należności dla płatnika, t. I, a.r.).
J. M. uzyskał obywatelstwo USA w drodze naturalizacji z dniem 6 maja 2010r. (świadectwo naturalizacji, a.s.).
Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dniu 1 grudnia 2010r. zwrócił się do płatnika składek z prośbą o wyjaśnienie braku
składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy za okres od grudnia 2009r. do października 2010r. Dodatkowo
wskazał, że na podstawie zgromadzonej dokumentacji stwierdzono, że w powyższym okresie nie wystąpił inny tytuł
do ubezpieczeń społecznych, który stanowiłby podstawę do zwolnienia J. M. z opłacania składek na ubezpieczenia
społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej (pismo ZUS z dnia 1 grudnia 2010r., t. IV, a.r.).
Następnie organ rentowy wystosował do płatnika składek wezwanie do zapłaty nr (...) dotyczące należności z tytułu
nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne, wskazując, że zaległość z tego tytułu za okres od kwietnia 2010r.
do października 2010r., na dzień 1 grudnia 2010r. wynosi 1.190,60 zł, z czego kwota 1.166,60 zł należna jest tytułem
składek, a kwota 24,00 zł tytułem odsetek za zwłokę (wezwanie do zapłaty nr (...) z dnia 1 grudnia 2010r., t. IV, a.r.).
Zakład Ubezpieczeń Społecznych kolejnym pismem z dnia 19 sierpnia 2011r. zawiadomił ubezpieczonego o wszczęciu
z urzędu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za
okres od kwietnia 2010r. do czerwca 2011r. w ramach zakresów numerów deklaracji (...) w łącznej kwocie 3.329,58
zł (składki - 3.093,58 zł oraz odsetki za zwłokę - 236,00 zł) (zawiadomienie o wszczęciu postępowania z dnia 19
sierpnia 2011r., t. III, wraz z załącznikiem, a.r.). Następne pismo z dnia 22 września 2011r. zawierało powiadomienie
ubezpieczonego o tym, że w toku postępowania zebrano dowody i materiały umożliwiające wydanie decyzji w sprawie,
a ubezpieczony ma możliwość zapoznania się i wypowiedzenia w kwestii zebranych dowodów (pismo ZUS o
zakończeniu postępowania dowodowego z dnia 22 września 2011r., t. III, a.r.).
W październiku 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych skierował do J. M. kolejne pismo, w którym zawiadomił
go o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie określenia wysokości należności z tytułu składek na ubezpieczenie
zdrowotne za okres od lipca 2011r. do września 2012r. w ramach zakresów numerów deklaracji (...) w łącznej kwocie
4.078,29 zł (składki - 3.751,29 zł oraz odsetki za zwłokę - 327,00 zł (zawiadomienie o wszczęciu postępowania z dnia
24 października 2012r. oraz z dnia 25 października 2012r., wraz z załącznikiem, t. III, a.r.).
Pismem z dnia 11 stycznia 2013r. organ rentowy zawiadomił ubezpieczonego o zakończeniu postępowania
dowodowego, wskazując przy tym, że został wyznaczony 7-dniowy termin, licząc od dnia otrzymania zawiadomienia,
na wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów w sprawie określenia wysokości należności
z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne (zawiadomienie o zakończeniu postępowania dowodowego z dnia 11
stycznia 2013r., t. III, a.r.). J. M. nie skorzystał z możliwości wypowiedzenia się odnośnie zebranego przez Zakład
Ubezpieczeń Społecznych materiału dowodowego.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 24 października 2012r., znak sprawy: (...), określił J. M. wysokość
zadłużenia z tytułu składek
w wysokości 3.093,58 zł, w tym na ubezpieczenie zdrowotne (zakres nr deklaracji (...)) za okres od kwietnia 2010r. do
czerwca 2011r. w kwocie 3.093,58 zł oraz należne odsetki
w kwocie 769,00 zł. Wskazane powyżej odsetki naliczone zostały na dzień 24 października 2012r. Jednocześnie
poinformowano ubezpieczonego, że na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009r., Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), odsetki naliczane będą nadal do dnia
zapłaty, włącznie z tym dniem, na zasadach i w wysokości określonej w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja
podatkowa (t.j. Dz. U. z 2012r., poz. 749 ze zm.). W uzasadnieniu powyższej decyzji wskazano m.in., że postępowanie
wyjaśniające przeprowadzone w sprawie wykazało, że nie zostały przekazane na rachunek Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych wpłaty, wpłaty zostały dokonane po terminie płatności, bez uwzględnienia należnych odsetek za zwłokę,
wpłaty zostały dokonane w niepełnej wysokości za miesiące, w których zgodnie z art. 47 ust. 2a-f ustawy płatnik
był zwolniony z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej i jednocześnie na koncie płatnika nie stwierdzono
nienależnie opłaconych składek, które zgodnie z art. 24 ust. 6a ustawy mogłyby podlegać zaliczeniu przez Zakład z
urzędu na poczet zaległych lub bieżących składek (decyzja ZUS z dnia 24 października 2012r., znak sprawy: (...) wraz
z załącznikiem, t. III, a.r.).
Następnie decyzją z dnia 25 października 2012r., nr RWA: (...)DZP- (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych określił
J. M. wysokość zadłużenia
w kwocie 3.093,58 zł z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne (zakres nr deklaracji (...)) za okres od kwietnia
2010r. do czerwca 2011r. oraz należne odsetki w kwocie 769,00 zł naliczone na dzień 25 października 2012r.
Jednocześnie poinformowano ubezpieczonego, że na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r.
o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009r., Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), odsetki naliczane będą nadal
do dnia zapłaty, włącznie z tym dniem, na zasadach i w wysokości określonej w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997r.
Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2012r., poz. 749 ze zm.). W uzasadnieniu powyższej decyzji wskazano m.in., że
postępowanie wyjaśniające przeprowadzone w sprawie wykazało, że nie zostały przekazane na rachunek Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych wpłaty, wpłaty zostały dokonane po terminie płatności, bez uwzględnienia należnych
odsetek za zwłokę, wpłaty zostały dokonane w niepełnej wysokości za miesiące, w których zgodnie z art. 47 ust. 2af ustawy, płatnik był zwolniony
z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej i jednocześnie na koncie płatnika nie stwierdzono nienależnie
opłaconych składek, które zgodnie z art. 24 ust. 6a ustawy mogłyby podlegać zaliczeniu przez Zakład z urzędu na
poczet zaległych lub bieżących składek (decyzja ZUS z dnia 25 października 2012r., nr RWA: (...)DZP- (...) wraz
z załącznikiem, t. III, a.r.).
Pismem z dnia 28 grudnia 2012r. organ rentowy zawiadomił ubezpieczonego o wszczęciu postępowania
wyjaśniającego w sprawie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności
gospodarczej (zawiadomienie o wszczęciu postępowania z dnia 28 grudnia 2012r., t. II, a.r.).
W dniu 29 stycznia 2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał decyzję nr (...), w której stwierdził, że J. M. jako
osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie mająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności
do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa
niż 60 % kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu,
rentowym, wypadkowemu od dnia 17 grudnia 2009r. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że analiza posiadanej przez
organ rentowy dokumentacji wykazała, że J. M. zgłosił się do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu
prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej od dnia 17 grudnia 2009r. Od tego czasu do chwili obecnej, nie
posiadał innego tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym. Z uwagi na powyższe, w ocenie ZUS, od dnia 17
grudnia 2009r. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej
(decyzja ZUS z dnia 29 stycznia 2013r., nr (...), t. II, a.r.). Powyższa decyzja została przesłana J. M. na adres,
który wskazał i została odebrana przez osobę uprawnioną do odbioru korespondencji. J. M. nie skorzystał jednak z
możliwości odwołania się od w/w decyzji, a zatem decyzja ta w konsekwencji stała się prawomocna.
W dniu 23 kwietnia 2013r. pełnomocnik ubezpieczonego T. C. zwrócił się do ZUS z wnioskiem o ustanowienie
właściwego ustawodawstwa w okresie prowadzenia przez J. M. działalności gospodarczej od dnia 17 grudnia 2009r.
(jednocześnie w Polsce oraz USA) (podanie z dnia 23 kwietnia 2013r., t. I, a.r.).
W odpowiedzi na powyższe pismo, Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował wnioskodawcę, że zgodnie z
zasadą zawartą w art. 6 ust. 1 obowiązującej od dnia 1 marca 2009r. umowy o zabezpieczeniu społecznym między
Rzeczpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki z dnia 2 kwietnia 2008r., osoby podlegają ustawodawstwu
dotyczącemu zabezpieczenia społecznego tej umawiającej się strony, na terytorium której pracują. Przepis ten dotyczy
zarówno pracowników, jak również osób prowadzących działalność na własny rachunek. Osoba pracująca na własny
rachunek, która ma miejsce zamieszkania na terytorium strony, podlega przepisom prawa tylko tej strony (art. 6 ust.
4). Wskazano przy tym, że osoba prowadząca działalność w Stanach Zjednoczonych mieszkająca w Polsce, podlega
ubezpieczeniom tylko w Polsce, a osoba prowadząca działalności w Polsce mieszkająca w Stanach Zjednoczonych
podlegać będzie ubezpieczeniom wyłącznie w Stanach Zjednoczonych. W związku z powyższym, uznano, że w
przypadku osoby prowadzącej działalność gospodarczą w dwóch państwach, właściwym ustawodawstwem jest
ustawodawstwo miejsca zamieszkania (pismo ZUS z dnia 13 maja
2013r., t. I, a.r.).
Następnie pismem z dnia 29 maja 2013r. pełnomocnik ubezpieczonego zwrócił się do organu rentowego o zwrot
niesłusznie pobranych kwot na ubezpieczenia społeczne
i zdrowotne (pismo z dnia 29 maja 2013r., t. I, a.r.).
Analiza stanu rozliczeń konta płatnika składek wykazała zaległości z tytułu nieopłaconych składek:
- na ubezpieczenia społeczne za okres od grudnia 2009r. do kwietnia 2013r. w łącznej kwocie 23.028,96 zł plus odsetki
należne do dnia zapłaty włącznie;
- na ubezpieczenie zdrowotne za okres od kwietnia 2011r. do maja 2011r. oraz od lipca 2011r. do kwietnia 2013r. w
łącznej kwocie 5.747,98 zł plus odsetki należne do dnia zapłaty włącznie;
- na Fundusz Pracy za okres od grudnia 2009r. do kwietnia 2013r. w łącznej kwocie 2.010,55 zł plus odsetki należne
do dnia zapłaty włącznie.
W związku z powyższym, decyzją z dnia 24 czerwca 2013r., nr (...)-RKS-411 - (...) (...)- (...), Zakład Ubezpieczeń
Społecznych (...) Oddział w W. odmówił J. M. zwrotu dokonanych wpłat zaewidencjonowanych na koncie płatnika
składek z powodu nie stwierdzenia nadpłaty (decyzja ZUS z dnia 24 czerwca 2013r. nr (...)-RKS-411 - (...) (...)- (...), t.
I, a.r.). Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji (odwołanie od decyzji ZUS z dnia 24 czerwca 2013r., nr (...)RKS-411 - (...) (...)- (...), wraz z załącznikami, k. 2-14 a.s.).
W toku postępowania pełnomocnik ubezpieczonego złożył wniosek z dnia 3 sierpnia 2014r. o wyłączenie J. M. z
ubezpieczeń społecznych w Polsce. Sąd tenże wniosek przekazał do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
(...) Oddział w W. (postanowienie Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie z dnia 17 września 2014r., k.
101 a.s.).
Decyzją z dnia 3 kwietnia 2015r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił wszczęcia
postępowania w przedmiocie niepodlegania obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym przez J. M. z tytułu
prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce (decyzja ZUS z dnia 3 kwietnia 2015r. nr (...), k. 127-128 a.s., a.r.).
Pełnomocnik ubezpieczonego odwołał się od powyższej decyzji.
Postanowieniem z dnia 19 października 2015r. Sąd Okręgowy Warszawa – Praga
w Warszawie odrzucił odwołanie od decyzji z dnia 3 kwietnia 2015r., nr (...). Nie zostało ono zaskarżone i stało się
prawomocne (postanowienie Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie z dnia 19 października 2015r., k.
171 a.s.).
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy oraz na podstawie
dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych J. M.. Autentyczność zgromadzonych dokumentów, przywołanych
powyżej, nie była kwestionowana przez żadną ze stron, dlatego Sąd uznał je za pełnowartościowy materiał dowodowy.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Odwołanie J. M. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
(...)Oddział w W. z dnia 24 czerwca 2013r., nr (...)-RKS-411 - (...) (...)- (...), jako niezasadne nie zasługiwało na
uwzględnienie.
Na wstępie rozważań należy podnieść, iż przedmiotem odwołania J. M. w rozpatrywanej sprawie była nie decyzja z dnia
29 stycznia 2013r. bądź jakakolwiek inna dotycząca podlegania ubezpieczeniom społecznym, ale decyzja odmawiająca
zwrotu nadpłaconych składek, o które do organu rentowego wystąpił pełnomocnik ubezpieczonego. Jest to o tyle
istotne, że treść zaskarżonej decyzji wyznacza przedmiot rozpoznania w sprawie, ponieważ w sprawach z zakresu
ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznaczony jest treścią konkretnej decyzji organu
rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 4779 i art. 47714 k.p.c.) i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli
sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności.
Kwestia zwrotu nienależnie opłaconych składek, której dotyczy zaskarżona decyzja, uregulowana została w art. 24
ust. 6a-6h ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2015r., poz. 121 – tekst
jednolity), zwanej dalej ustawą systemową. Jest to regulacja własna, obowiązująca w prawie ubezpieczeń społecznych
w związku z powyższym w tego typu sprawach nie będą miały zastosowania regulacje zawarte w ordynacji podatkowej
czy też przepisy art. 410 k.c. o nienależnie pobranym świadczeniu. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie
zawiera definicji "nienależnie opłaconej składki", a jedynie przez art. 31 odsyła w tym zakresie do przepisów ordynacji
podatkowej. Przez to pojęcie rozumie się zarówno nienależne świadczenie, czyli świadczenie uiszczone przez płatnika
składek bez podstawy prawnej, jak i świadczenie spełnione w wysokości wyższej niż należna, tzw. nadpłatę. Natomiast
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 26 maja 2010r. (P 29/08, Dz. U. Nr 105, poz. 668) definiując pojęcie
nienależnie opłaconej składki, wskazał, że nie stanowi jej składka ustalona w oparciu o zasady określone w art. 15-32
ustawy systemowej, czyli zasady obowiązkowego świadczenia w ramach stosunku ubezpieczenia społecznego.
W przypadku stwierdzenia, że na koncie widnieją nienależnie opłacone składki, w pierwszej kolejności Zakład z
urzędu zalicza je na poczet zaległych lub bieżących składek, a w przypadku ich braku - na poczet przyszłych składek.
Jest to podstawowy sposób postępowania Zakładu w przypadku stwierdzenia nadpłaty. Dopiero na wniosek płatnika
składek Zakład może skorzystać z alternatywnego sposobu rozliczenia z płatnikiem składek, tj. na jego wniosek
dokonać zwrotu nienależnie opłaconych składek. Procedura związana ze zwrotem nienależnie opłaconych składek
została uregulowana w art. 24 ust. 6b-6e. Zgodnie z tymi przepisami Zakład ma obowiązek zawiadomić płatnika
składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które mogą być zwrócone, chyba że nie przekraczają wysokości
kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym (art. 24 ust. 6b ustawy systemowej). W sytuacji gdy nienależnie
opłacone składki nie przekraczają kosztów upomnienia, Zakład nie ma obowiązku zawiadamiać płatnika o nienależnie
opłaconych składkach, jednak na jego wniosek ma obowiązek dokonania ich zwrotu. W przypadku zgłoszenia przez
płatnika wniosku o zwrot nienależnie opłaconych składek Zakład zobowiązany jest do ich zwrotu w terminie 30 dni
od dnia wpływu tego wniosku. Zgodnie z art. 31 ustawy systemowej w związku z art. 77b Ordynacji podatkowej
Zakład może dokonać zwrotu nienależnie opłaconych składek na wskazany rachunek bankowy płatnika składek lub
w gotówce, jeżeli płatnik nie jest zobowiązany do posiadania rachunku bankowego, chyba że zażąda zwrotu nadpłaty
na rachunek bankowy.
Dla oceny zasadności zaskarżonej decyzji, w świetle powołanych regulacji, najistotniejsze było, czy w przypadku J. M.
zaistniała sytuacja, by na koncie prowadzonym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wystąpiła nadpłata składek.
Organ rentowy wskazywał, że taka sytuacja nie zaistniała, a wręcz przeciwnie. Dokument w postaci stanów należności
dla płatnika z 19-20 czerwca 2013r. wskazuje, że konto J. M. wykazuje zaległości z tytułu nieopłaconych składek:
- na ubezpieczenia społeczne za okres od grudnia 2009r. do kwietnia 2013r. w łącznej kwocie 23.028,96 zł plus odsetki
należne do dnia zapłaty włącznie;
- na ubezpieczenie zdrowotne za okres od kwietnia 2011r. do maja 2011r. oraz od lipca 2011r. do kwietnia 2013r. w
łącznej kwocie 5.747,98 zł plus odsetki należne do dnia zapłaty włącznie;
- na Fundusz Pracy za okres od grudnia 2009r. do kwietnia 2013r. w łącznej kwocie 2.010,55 zł plus odsetki należne
do dnia zapłaty włącznie.
Wskazany dokument obrazujący stan należności dla płatnika J. M., jest zdaniem Sądu wystarczający dla zobrazowania
zadłużenia, skoro jak wynika z art. 34 ust. 2 ustawy systemowej, informacje zawarte na koncie ubezpieczonego i koncie
płatnika składek prowadzone w formie elektronicznej, które przekazane zostały w postaci dokumentu pisemnego
albo elektronicznego są środkiem dowodowym w postępowaniu administracyjnym i sądowym z zakresu ubezpieczeń
społecznych.
W świetle powyższego nie budzi wątpliwości, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie miał podstaw, aby dokonać
zwrotu jakichkolwiek składek na rzecz ubezpieczonego. Wprawdzie ubezpieczony powoływał się na okoliczność, że
składki, które zostały od niego ściągnięte w drodze egzekucji są nienależne, ale nie wynika to ze zgromadzonego
materiału dowodowego. Tenże materiał dowodowy zawiera m.in. decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)
Oddział w W. z dnia 29 stycznia 2013r., stwierdzającą, że J. M. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność
gospodarczą, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadowemu od dnia 17 grudnia
2009r. Z tego też tytułu powinien opłacać należne składki, czego nie czynił, choć decyzji z dnia 29 stycznia 2013r. nie
zakwestionował. Organ rentowy pouczył J. M. o sposobie i terminie odwołania od w/w decyzji do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie. Powyższa decyzja została odebrana pod adresem zgłoszonym w
Polsce w dniu 4 lutego 2013r. (organ rentowy nie został poinformowany przez ubezpieczonego o jakimkolwiek adresie
w Stanach Zjednoczonych). Mimo tego ubezpieczony nie skorzystał z możliwości odwołania do Sądu. W związku z tym
wskazana decyzja stała się prawomocna i wiązała się z określonymi konsekwencjami dla ubezpieczonego, jak choćby
w zakresie opłacania należnych składek.
W orzecznictwie charakter takich decyzji jak ta z 29 stycznia 2013r. był szeroko omawiany. Zgodnie przyjmuje
się, że tego rodzaju decyzje mają charakter deklaratoryjny. Jednocześnie m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia
19 maja 2011r. (I UK 403/10, ODNP 2012/13-14/178) zostało zaakcentowane, że sądy są związane ostatecznymi
decyzjami administracyjnymi o charakterze konstytutywnym oraz decyzjami deklaratoryjnymi, wydanymi w
sprawach administracyjnych w znaczeniu materialnym, czyli sprawach wynikających ze stosunków z zakresu prawa
ubezpieczeń społecznych. Związanie sądu decyzjami deklarującymi podleganie (niepodleganie) ubezpieczeniom
społecznym potwierdził Sąd Najwyższy w wyrokach: z 10 czerwca 2008r. (I UK 376/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz.
295) oraz z 29 stycznia 2008r. (I UK 173/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 78).
Dla rozpoznawanej sprawy przytoczone powyżej poglądy mają takie znaczenie, że dopóki w obrocie prawnym
funkcjonuje decyzja ZUS dotycząca podlegania J. M. ubezpieczeniom społecznym w Polsce w związku z prowadzeniem
pozarolniczej działalności gospodarczej, dopóty sąd rozpoznający sprawę odnoszącą się do zwrotu składek opłaconych
w Polsce na to ubezpieczenie, jest związany tą decyzją, co oznacza, że nie może kontrolować jej prawidłowości. Takie
też stanowisko zaprezentował Sąd Najwyższy w powołanym już wyroku z dnia 19 maja 2011r. (I UK 403/10, ODNP
2012/13-14/178) Inaczej rzecz ujmując, niezależnie od tego, czy J. M. faktycznie powinien podlegać ubezpieczeniom
społecznym z w/w tytułu, czy też taka kwalifikacja jest błędna - bez uchylenia, zmiany bądź unieważnienia
decyzji o podleganiu polskiemu systemowi ubezpieczeń społecznych - nie jest możliwe stwierdzenie, że składki na
ubezpieczenie społeczne zostały opłacone nienależnie.
Biorąc pod uwagę powyższe, J. M. powinien najpierw doprowadzić do wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji
dotyczącej podlegania ubezpieczeniom społecznym w Polsce (czy to wnioskując o ponowne ustalenie, czy też
o stwierdzenie nieważności tej decyzji, jeśli warunki zostały spełnione), a dopiero po pozytywnym dla niego
rozstrzygnięciu tej kwestii, wnioskować o zwrot opłaconych składek. Odwrotna kolejność nie może doprowadzić do
pożądanego przez ubezpieczonego skutku.
Jeśliby jednak rozważyć zapisy umowy z dnia 2 kwietnia 2008r. o zabezpieczeniu społecznym między Rzeczpospolitą
Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki (Dz. U. z 2009r., Nr 46, poz. 374), to dla rozpatrywanej sprawy istotny jest
art. 6 ust. 4, który wskazuje, że osoba pracująca na własny rachunek, która ma miejsce zamieszkania na terytorium
Strony, podlega przepisom prawa tylko tej Strony.
Strony przedmiotowej sprawy były zgodne co tego, że sytuacja J. M. winna być rozpatrywana w świetle powołanej
regulacji, inna była jednak ocena zgromadzonych dowodów. Zdaniem Sądu, ubezpieczony – choć to jego obciążał
obowiązek dowodzenia w tym zakresie – nie wykazał dostatecznie, że od daty 17 grudnia 2009r. zamieszkiwał
na terytorium Stanów Zjednoczonych Ameryki. Potwierdzeniem tego nie jest ani świadectwo naturalizacji, ani
potwierdzenie opłacania składek, tym bardziej, że w dokumentach dotyczących zarejestrowania działalności
gospodarczej w Polsce i zgłaszających ubezpieczonego do ubezpieczeń, jako adres zamieszkania został wskazany adres
w W.. Ubezpieczony w żadnym z dokumentów, do chwili, kiedy zaczął się ubiegać o wyłącznie spod ustawodawstwa
polskiego i o zwrot składek, nie podawał, by faktycznie zamieszkiwał w Stanach Zjednoczonych. Ponadto, jak wynika z
porozumienia administracyjnego w sprawie stosowania Umowy o zabezpieczeniu społecznym między Rzeczpospolitą
Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki, podpisanego w W. dnia 2 kwietnia 2008r. (Dz. U. z 2009r., nr 46, poz.
376) jeżeli przepisy prawa jednej ze Stron są stosowane zgodnie z postanowieniami Części II Umowy, instytucja
właściwa tej Strony, na wniosek pracodawcy lub osoby pracującej na własny rachunek, wydaje zaświadczenie o tym,
że pracownik lub osoba pracująca na własny rachunek podlega tym przepisom prawa i wskazujące okres przez który
to zaświadczenie jest ważne. Zaświadczenie to jest dowodem, że pracownik lub osoba pracująca na własny rachunek
jest wyłączona spod przepisów prawa o obowiązkowym ubezpieczeniu drugiej Strony (art. 5 ust. 1). Zaświadczenie,
o którym mowa w ustępie 1 niniejszego artykułu, jest wydawane przez instytucje właściwe, o których mowa w
artykule 3 niniejszego Porozumienia Administracyjnego (art. 5 ust. 2). Instytucja właściwa Strony, która wydaje
zaświadczenie, o którym mowa w ustępie 1 niniejszego artykułu, dostarcza do instytucji właściwej drugiej Strony kopię
tego zaświadczenia lub uzgodnione informacje z zaświadczenia, jakie są potrzebne instytucji właściwej drugiej Strony.
W rozpatrywanej sprawie ubezpieczony nie przedstawił zaświadczenia, o którym mowa w powołanych przepisach, a
zatem niezależnie od stanowiska zaprezentowanego w pierwszej części rozważań, nie było podstaw, by uznać, iż od
dnia 17 grudnia 2009r. nie podlegał ubezpieczeniom społecznym w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą
według przepisów prawa polskiego. Tym samym składki, które zostały wyegzekwowane nie są nienależne i zaskarżona
decyzja odmawiająca zwrotu składek odpowiada prawu.
Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy na podstawie art. 47714 § 1 k.p.c. orzekł o oddaleniu odwołania.
ZARZĄDZENIE
(...)