docPAULI-Co dzieje sie z dziec
download 
Reklamacja Transkrypt
PAULI-Co dzieje sie z dziec
Zaburzenia rozwoju ruchowego i postrzegania – przyczyny i rodzaje Zaburzenia rozwoju ruchowego i postrzegania majà bardzo ró˝ne przyczyny i wp∏ywajà na siebie nawzajem. Dla lepszego zobrazowania problemów dzieci z zaburzeniami tego rodzaju przedstawimy fachowe poj´cia oraz zwiàzki mi´dzy nimi i omówimy stosowne przyk∏ady. Co to jest postrzeganie? Co to sà zaburzenia postrzegania? Percepcja//integracja sensoryczna Odbiór i przetwarzanie informacji 70 Postrzeganie okreÊlane jest te˝ jako percepcja lub integracja sensoryczna. Integracja sensoryczna oznacza, ˝e wszystkie wra˝enia zmys∏owe zostajà zebrane w jednà ca∏oÊç. Postrzeganie przez cz∏owieka jest to odbiór bodêców pochodzàcych ze Êrodowiska, jak równie˝ z w∏asnego cia∏a, ich przewodzenie do mózgu oraz przetwarzanie. Bodêce odbierane sà przez siedem uk∏adów zmys∏owych i przewodzone do mózgu, w którym zachodzi przetwarzanie informacji. Czucie eksteroceptywne („z bliska”) Uk∏ady zmys∏owe dzieli si´ na uk∏ady odbierajàce bodêce za pomocà eksteroceptorów i telereceptorów: W przypadku czucia eksteroceptywnego zachodzi bezpoÊredni kontakt cia∏a (receptora) ze êród∏em bodêców. Na przyk∏ad r´ka musi dotknàç mojej skóry, ˝eby poczuç dotyk, trzeba w∏o˝yç coÊ do ust, ˝eby poczuç smak tej rzeczy i poznaç jej powierzchni´. Czucie eksteroceptywne obejmuje: – Zmys∏ dotyku skóry, okreÊlany jako zmys∏ czucia powierzchniowego, zwiàzanego z odbieraniem bodêców dotykowych. – Zmys∏ równowagi zlokalizowany w b∏´dniku ucha wewn´trznego, okreÊlany te˝ jako uk∏ad przedsionkowy. – Zmys∏ ruchu i u∏o˝enia mi´Êni, Êci´gien oraz stawów, okreÊlany równie˝ jako zmys∏ czucia g∏´bokiego lub uk∏ad proprioceptywny bàdê kinetyczny. – Zmys∏ smaku, którego receptorami sà brodawki smakowe le˝àce na j´zyku, zwany tak˝e czuciem smaku. Eksteroi telereceptory Czucie teleceptywne („na odleg∏oÊç”) W przypadku czucia teleceptywnego êród∏o bodêców jest oddalone od cia∏a, a pomimo to jest postrzegane. Na przyk∏ad widz´ ptaka, który leci wysoko nade mnà. 71 Czucie teleceptywne obejmuje: – Zmys∏ wzroku, okreÊlany te˝ jako uk∏ad wizualny. – Zmys∏ s∏uchu zlokalizowany w Êlimaku ucha wewn´trznego, okreÊlany te˝ jako uk∏ad akustyczny. – Zmys∏ w´chu zlokalizowany w nosie, zwany równie˝ zmys∏em powonienia. Dobrze zintegrowane zmys∏y odbierajàce bodêce „z bliska” sà podstawà optymalnego rozwoju zmys∏ów odbierajàcych bodêce „z daleka”. Przetwarzanie wszystkich wra˝eƒ zmys∏owych odbywa si´ w ró˝nych oÊrodkach mózgu. Tylko niewielkà cz´Êç bodêców uÊwiadamiamy sobie. Ponad 99% wszystkich wra˝eƒ zmys∏owych docierajàcych do nas jest wyt∏umianych i nieuÊwiadamianych przez nas. Wybór bodêców, jakie zostanà Êwiadomie odebrane, jest bardzo ró˝ny u ró˝nych osób. Nowe bodêce porównywane sà z dotychczasowà wiedzà na temat Êrodowiska i poczuciem w∏asnego cia∏a. Sà one jednoczeÊnie porzàdkowane i gromadzone. Ka˝dy cz∏owiek, nawet noworodek, który ju˝ w ∏onie matki odbiera∏ bodêce z zewnàtrz i zbiera∏ ró˝ne doÊwiadczenia, mo˝e po∏àczyç i porównaç nowe dop∏ywajàce informacje ze zdobytà wczeÊniej wiedzà. Dlatego te˝ dla odbioru bodêców zmys∏owych wa˝na jest iloÊç zebranych wczeÊniej doÊwiadczeƒ, z którymi mo˝na powiàzaç nowe informacje. JeÊli wczeÊniejsze doÊwiadczenia sà ró˝norodne, mo˝liwe jest wytworzenie wielokierunkowych po∏àczeƒ. Ponadto dla odbioru bodêców najwi´ksze znaczenie majà: stopieƒ czuwania i uwagi, rodzaj oczekiwaƒ, emocje 72 i motywacje oraz intensywnoÊç bodêca. Bodêce, których si´ spodziewamy, sà szybciej odbierane ni˝ te nieoczekiwane, a pozytywne lepiej ni˝ negatywne. Wzorem dobrej nauki jest nauka, która sprawia przyjemnoÊç! Nauka W nauce obowiàzuje zasada, by oddzielaç to co wa˝ne od tego, co niewa˝ne i skupiaç uwag´ na rzeczach istotnych. Tylko w ten sposób w ogóle mo˝na si´ uczyç i odpowiednio reagowaç. Selekcja bodêców Dzieci hiperaktywne Dzieci, które nie umiejà we w∏aÊciwy sposób dokonaç tego wyboru, a zatem nie potrafià odpowiednio zablokowaç i dokonywaç selekcji dop∏ywajàcych bodêców, sà cz´sto hiperaktywne. Sà one zalewane przez docierajàce do nich ró˝nego typu bodêce zmys∏owe, przez co nie mogà si´ skoncentrowaç. Ich uwaga przeskakuje z jednego êród∏a bodêców na nast´pne i majà trudnoÊci z tym, aby zajàç si´ d∏u˝ej jednà sprawà. Powoduje to, ˝e dop∏ywajàce do nich ró˝ne rodzaje wra˝eƒ zmys∏owych sà przez nie w niedostatecznym stopniu odbierane i przetwarzane. Z tego powodu brakuje wystarczajàco cz´stego powtarzania, które pozwoli∏oby im na utrwalenie doÊwiadczeƒ i automatyzacj´ przebiegu ruchów. Automatyzacja Kiedy dziecko uczy si´ na przyk∏ad jeêdziç na rowerze, ca∏a jego uwaga skierowana 73 jest na koordynacj´ ruchów. W tym czasie s∏yszy i widzi w swoim otoczeniu zdecydowanie za ma∏o, gdy˝ jego mózg blokuje informacje nap∏ywajàce z narzàdu s∏uchu i wzroku. Dopiero kiedy przez ciàg∏e powtarzanie czynnoÊci jego ruchy zautomatyzujà si´, mo˝e poÊwi´ciç wi´cej uwagi na poznawanie otoczenia i zwracaç uwag´ na ruch uliczny. Kojarzenie informacji Noworodek nie umie jeszcze koordynowaç spostrze˝eƒ, jakie czyni z wykorzystaniem ró˝nych uk∏adów zmys∏owych. Nie si´ga Êwiadomie do piersi, którà ssie i nie patrzy wybiórczo na trzymany przedmiot. ¸àczenie informacji z ró˝nych narzàdów zmys∏ów 74 Dopiero w wieku trzech lub czterech miesi´cy dziecko potrafi ∏àczyç ze sobà informacje dop∏ywajàce z ró˝nych narzàdów zmys∏ów, na przyk∏ad wzroku, s∏uchu i dotyku. Podczas karmienia chwyta pierÊ, którà ssie, a tak˝e oglàda uwa˝nie i bada wszystko co pochwyci. W wieku oÊmiu – dziewi´ciu miesi´cy dziecko rozwija zdolnoÊç rozpoznawania kolejnoÊci czasowej i stosunków przestrzennych ró˝nych informacji odbieranych przez narzàdy zmys∏ów, zapami´tywania ich i przetwarzania na dzia∏anie. Na przyk∏ad trzyma w obu ràczkach klocki i uderza nimi o siebie. Dziecko kojarzy klocki z dêwi´kiem, jaki wytwarzajà. W∏aÊnie dzi´ki temu mo˝e Êwiadomie powtarzaç t´ czynnoÊç. Inteligencja Dla rozwoju zdolnoÊci dzia∏ania i inteligencji dziecka w pierwszych siedmiu latach ˝ycia podstawowe znaczenie majà zw∏aszcza informacje dop∏ywajàce za poÊrednictwem zmys∏u dotyku, czucia g∏´bokiego i równowagi. Stanowià one te˝ podstaw´ dla zdrowej równowagi emocjonalnej i pewnoÊci siebie dziecka. Funkcja inteligencji i pieszczot Dowody sympatii Dla optymalnego rozwoju dziecko powinno zbieraç jak najbardziej ró˝norodne doÊwiadczenia ze wszystkich narzàdów zmys∏ów. Potrzebuje dowodów sympatii, jak pieszczoty i uÊciski, tak samo jak chlapania w b∏ocie, szaleƒstw, wspinania si´ i biegania, aby wyrosnàç na czu∏ego, kochajàcego ˝ycie, ciekawego Êwiata i sprawnego cz∏owieka. Niedostatek bodêców Dziecko wzrastajàce w otoczeniu ubogim w bodêce, w którym jest rzadko dotykane, bawi si´ ma∏o i ma∏o si´ porusza, nie mo˝e rozwinàç odpowiednich dla wieku zdolnoÊci motorycznych, emocjonalnych i duchowych. Otoczenie ubogie w bodêce cz´sto wyst´puje w domach dziecka, szpitalach lub w rodzinach, które nie potrafià w wystarczajàcym stopniu zaspokoiç normalnej dzieci´cej ciekawoÊci i potrzeby ruchu lub w których obowiàzuje wiele narzuconych odgórnych zakazów. Rozwój tych dzieci jest wyraênie opóêniony w stosunku do innych dzieci w tym samym wieku. Otoczenie ubogie w bodêce 75 Co to jest zaburzenie postrzegania? Zaburzenie postrzegania jest to zaburzenie odbioru lub przewodzenia bodêców zmys∏owych do mózgu, albo te˝ ich przetwarzania w mózgu. Zaburzenia wyboru i filtrowania, porównywania i gromadzenia informacji prowadzà do nieprawid∏owych reakcji dziecka. Zaburzenia organiczne Aby pewnie rozpoznaç zaburzenia postrzegania, lekarz specjalista musi najpierw wykluczyç zaburzenia organiczne, na przyk∏ad schorzenie narzàdu wzroku lub s∏uchu. Nadmierne lub s∏abe reakcje 76 Choroby i zaburzenia uk∏adu przedsionkowego oraz czucia powierzchniowego (dotyku) przejawiajà si´ jako nadmierne lub zbyt s∏abe reakcje. Zaburzenia ze strony uk∏adu proprioceptywnego (czucia g∏´bokiego) stwierdzano dotàd tylko u dzieci odznaczajàcych si´ zbyt ma∏à wra˝liwoÊcià na bodêce. Ka˝de dziecko wykazuje swojà w∏asnà symptomatyk´, a jego problemy sà osobniczo bardzo ró˝ne. Tylko dok∏adna obserwacja i testy pozwalajà rozpoznaç i w∏aÊciwie zinterpretowaç nieprawid∏owoÊci oraz trudnoÊci w rozwoju dziecka. Ma to podstawowe znaczenie dla wspierania dziecka w pokonywaniu tych trudnoÊci. Fundament doÊwiadczeƒ Jak najwczeÊniejsze wykrycie braków w podstawowych doÊwiadczeniach dziecka oraz wype∏nienie ich przez odpowiednie dzia∏ania terapeutyczne umo˝liwia dziecku dalszy rozwój odpowiedni do wieku, w zale˝noÊci od rodzaju i ci´˝koÊci stwierdzanych zaburzeƒ. Im starsze jest dziecko w chwili rozpoznania opóênienia rozwoju, tym wi´kszy niedobór jego doÊwiadczeƒ i tym wi´cej potrzebuje ono czasu, by to nadrobiç. JeÊli doÊwiadczenia dziecka sà z∏e lub niepe∏ne, to nie jest ono w stanie nauczyç si´ z∏o˝onych czynnoÊci, takich jak pisanie lub czytanie, i opanowanie ich sprawia mu ogromne trudnoÊci. Dziecko potrzebuje siedmiu – oÊmiu lat doÊwiadczeƒ, na które sk∏adajà si´ ruch, poznawanie otoczenia i dzia∏anie. Tworzà one podstaw´ jego rozwoju intelektualnego, osobowoÊciowego i spo∏ecznego. Tylko przez w∏asne aktywne i ró˝norodne dzia∏ania dziecko uczy si´ rozumieç otoczenie. Ruch, poznawanie otoczenia, dzia∏anie Telewizja Ka˝da godzina przed telewizorem odbiera dziecku mo˝liwoÊç zbierania w∏asnych doÊwiadczeƒ. Nie rusza si´, siedzi urzeczone bodêcami wizualnymi i akustycznymi wysy∏anymi przez telewizor. Jego mózg nie jest w stanie rejestrowaç szybko zmieniajàcych si´ obrazów i scen. Dziecko nie ma przy tym mo˝liwoÊci zadawania pytaƒ, które sà mo˝liwe w czasie czytania mu ksià˝eczki lub opowiadania bajek. Jest atakowane przez bodêce Negatywny wp∏yw telewizji 77 i nie umie ich wystarczajàco przetworzyç. Reaguje albo nadmiernà pobudliwoÊcià, albo staje si´ apatyczne. W czasie oglàdania telewizji nie zbiera w∏asnych doÊwiadczeƒ. Jest to szczególnie niekorzystne dla dziecka z zaburzeniami postrzegania, które potrzebuje wi´cej czasu ni˝ rówieÊnicy na gromadzenie w∏asnych doÊwiadczeƒ. Cz´ste oglàdanie telewizji nale˝y te˝ odradzaç ze wzgl´du na alarmujàcy przyrost zaburzeƒ postawy, koordynacji ruchów oraz agresji i przemocy, równie˝ u dzieci, w wyniku oglàdania jawnych i bagatelizowanych scen przemocy. Przyczyny zaburzeƒ postrzegania Przyczyny zaburzeƒ postrzegania nie sà dok∏adnie poznane. Na podstawie ró˝nych przypuszczeƒ i obserwacji bierze si´ pod uwag´ kilka przyczyn: Niedotlenienie mózgu przed porodem, w czasie porodu lub po nim Komplikacje cià˝owe 78 Mo˝e byç ono spowodowane komplikacjami w czasie cià˝y, d∏ugim, trudnym porodem, na przyk∏ad porodem kleszczowym, uciÊni´ciem szyi przez owini´tà dooko∏a p´powin´, chorobà dziecka, jak na przyk∏ad drgawkami goràczkowymi lub pseudokrupem w pierwszych latach ˝ycia. Poród przedwczesny Mózg dziecka nie jest jeszcze w pe∏ni dojrza∏y. Dalsze dojrzewanie poza organizmem matki jest zmienione przez nienaturalne bodêce i docierajàce w zbyt ma∏ej iloÊci, co powoduje opóênienie rozwoju dziecka. Ma∏e krwawienia do mózgu wyst´pujàce najcz´Êciej u dzieci przedwczeÊnie urodzonych Poniewa˝ mózg dzieci urodzonych przedwczeÊnie nie jest jeszcze w pe∏ni dojrza∏y, z regu∏y wyst´pujà w nim ró˝nie nasilone krwawienia. Krwawienia te powodujà zaburzenia funkcji mózgu. Choroby zakaêne matki w czasie cià˝y Choroby zakaêne u ci´˝arnej, na przyk∏ad ró˝yczka, mogà mi´dzy innymi spowodowaç uszkodzenie mózgu p∏odu. Alkohol, nikotyna, leki i narkotyki u˝ywane przez matk´ w czasie cià˝y Substancje te u˝ywane przez kobiet´ ci´˝arnà powodujà ma∏à mas´ urodzeniowà noworodka oraz jego zwi´kszonà zapadalnoÊç na ró˝ne choroby. UpoÊledza to mo˝liwoÊci rozwojowe dziecka. U˝ywki a uszkodzenia p∏odu 79 Niedostatek bodêców w czasie cià˝y i po porodzie Uk∏ady zmys∏owe dzieci otrzymujà zbyt ma∏o bodêców, gdy matka w cià˝y z przyczyn zdrowotnych musi d∏ugo le˝eç lub gdy niemowl´ wzrasta w Êrodowisku ubogim w bodêce, na przyk∏ad w domu dziecka, szpitalu lub w domu rodzinnym pozbawionym mi∏oÊci. Toksyny Êrodowiskowe w powietrzu, wodzie, Êrodkach spo˝ywczych i w domu, jak Êrodki czystoÊci, materia∏y budowlane i tekstylia Negatywny wp∏yw Êrodowiska Substancje te powodujà rozwój ró˝nych alergii i mogà byç przyczynà nadmiernej aktywnoÊci dziecka oraz odwracalnych zaburzeƒ funkcji mózgu. Niestety jest to jeszcze ma∏o zbadane. Wyró˝niamy jeszcze inne zaburzenia, przypominajàce zaburzenia postrzegania; ich przyczyny to: Uwarunkowanie genetyczne (predyspozycje) Istniejà zaburzenia rozwoju ruchowego, które nie sà spowodowane organicznym uszkodzeniem mózgu, lecz sà uwarunkowane genetycznie. Nie nale˝y ich myliç z zaburzeniami rozwoju ruchowego zale˝nymi od zaburzeƒ postrzegania. 80 Odrzucenie dziecka przez matk´ w czasie cià˝y lub po porodzie Prowadzi ono mi´dzy innymi do zaburzeƒ rozwojowych dziecka, które przypominajà zaburzenia rozwoju ruchowego i postrzegania spowodowane organicznym uszkodzeniem mózgu. Poszczególne uk∏ady zmys∏owe Zmys∏y dotyku, równowagi i czucia g∏´bokiego wspó∏pracujà ÊciÊle ze sobà i w pewnym stopniu trudno je od siebie oddzieliç. Te trzy uk∏ady zmys∏ów okreÊlane te˝ sà jako zmys∏y podstawowe. Ich dobra integracja stanowi podstaw´ do dzia∏ania wszystkich wy˝szych zmys∏ów i umiej´tnoÊci. Nale˝à do nich na przyk∏ad: wzrok, s∏uch, mowa, umiej´tnoÊç chodzenia oraz zdolnoÊç wykonywania precyzyjnych czynnoÊci, jak malowanie i pisanie. Rozwój inteligencji zale˝y te˝ bezpoÊrednio od nich. Bez sprawnie funkcjonujàcych zmys∏ów podstawowych ogólny rozwój dziecka jest bardzo upoÊledzony. Poszczególne uk∏ady postrzegania Zmys∏ dotyku lub czucia powierzchniowego Ta cz´Êç uk∏adu czuciowego otacza nasze cia∏o na ca∏ej powierzchni skóry. 81
