Pobierz dokument

Postacie Kociewskie
•
Edmund Ruduński
•
Przezył jedynie lat 50. Był wybitnym tczewianinem i patriota, wysokiej rangi działaczem
samorzadowym, cenionym publicysta, autorem pierwszej polskiej monografii ”Grodu
Sambora”, prekursorem promocji Kociewia. Został zamordowany przez gestapo w
Tczewie w pazdzierniku 1939 r. E. Radunski był równiez aktywnym publicysta. Na co dzien
pisał do róznych gazet i czasopism, najczesciej jednak do ”Dziennika Tczewskiego”, pózniej
”Gonca Pomorskiego”i do pelplinskiego ”Pielgrzyma”. U schyłku II Rzeczypospolitej nasz
bohater odnalazł jakby nowa pasje w sobie, a mianowicie misje promocji regionalizmu
kociewskiego. Był inicjatorem i redaktorem regionalnego dodatku do ”Gonca
Pomorskiego”pt. ”KOCIEWIE”. W sumie od lipca 1938 do lipca 1939 r. wydał 12 numerów
miesiecznika ”KOCIEWIE”! Na łamach tego pisma zamieszczał materiały nie tylko
historyczne, ale i etnograficzne, oraz z literatury i gwary regionalnej. Mówiac dzisiejszym
jezykiem promował kociewskie przysłowia, ludowe podania, zyciorysy zbieraczy folkloru
itp. Prowadził tez stała kronike kulturalna. E. Radunski zapoczatkował interesujaca debate w
sprawie utworzenia Muzeum Kociewskiego, jego miejsca i znaczenia w regionie. Nie
kwestionował roli Starogardu jako stolicy Kociewia”, ale w ”KOCIEWIUz marca 1939 r.,
pisał, ze sadze, ze miasto Tczew najwieksze miasto regionu, wykazujace w ostatnim czasie
liczne aspiracje kulturalne, musi podjac sie tej pracy”. Jednoczesnie zachecał, aby całe
Kociewie staneło do szlachetnej rywalizacji z innymi regionami Pomorza. Niestety wybuch
wojny przerwał ten niezwykle twórczy i interesujacy okres
promocji Kociewia
•
Bronisław Malinowski
( ur. 4 czerwca 1951 w Nowem n. Wisłą, zm. 27 września 1981 w Grudziądzu ). Mistrz
(1980 – Moskwa) i wicemistrz (1976 – Montreal) olimpijski, zdobywca czwartego miejsca
na igrzyskach w Monachium 1972 w biegu na 3000 m z przeszkodami, dwukrotny mistrz
Europy (1974 – Rzym i 1978 – Praga) na tym dystansie. 10-krotny mistrz Polski; 23 razy
reprezentował Polskę w meczach międzynarodowych. 10 sierpnia 1972 wyrównał rekord
Europy podczas mityngu w Warszawie na dystansie 3000 m z przeszkodami (8:22,2 s). Był
również wicemistrzem świata w biegach przełajowych. Do dziś do niego należą rekordy
Polski na dystansach: 3000 m, 5000 m, 1 milę, 2 mile oraz 3000 m z przeszkodami.
•
Bernard Janowicz
urodził się dnia 23 lipca 1908 roku w Starogardzie Gdańskim. Jego ojciec, Józef, pracował
w majątku pomorskiej rodziny Jackowskich, z którymi dziad Bernarda brał udział w
Powstaniu Styczniowym. W roku 1895 ojciec Bernarda przeprowadził się do Starogardu,
gdzie po czterech latach zawarł związek małżeński z Anastazją Meske. Bernard uczył się w
pruskiej (1915-1918), a następnie w polskiej (1919-1922) szkole powszechnej w
Starogardzie. Po skończeniu piętnastu lat podjął pracę w fabryce obuwia "Polar", a
następnie fabryce "Balorient", z którą był związany do 1945 r. Jednocześnie dokształcał się
w szkole wieczorowej. Po zakończeniu II wojny światowej pracował w administracji
miejskiej, a w latach 1958-l973, do czasu przejścia na emeryturę kierował starogardzkim
Urzędem Stanu Cywilnego.
Pracę zawodową łączył z działalnością społeczno-kulturalną. Od 1948 r. aktywnym
członkiem chóru "Lutnia", a zarazem całego amatorskiego ruchu artystycznego Starogardu.
Z bogactwem folkloru swojego regionu Bernard Janowicz zetknął się już w dzieciństwie, w
domu rodzinnym, gdzie jego matka, Anastazja z domu Meske, opowiadała dzieciom
kociewskie bajki i legendy. Pierwszą próbę ich spisania podjął dosyć niedawno. Zachętą do
kontynuowania tej pracy była propozycja Oddziału Gdańskiego Zrzeszenia KaszubskoPomorskiego wydania tych bajek. W ten sposób powstał zbiorek "Bajki kociewskie", które
mają przede wszystkim walor ludowego autentyzmu, zawierają bowiem opis bogatej w
archaizmy gwary kociewskiej.
•
Górski Antoni
1926 r. - 2005.W 1985 r. TMZK wydaje jego zbiorek poezji kociewskiej "Modraki". W
druku są opracowane przez autora "Hafty kociewskie", "Gawandy Kaźmniyrza" (drukowane
w odcinkach w "Gazecie Kociewskiej") oraz wiersze "Maki i modraki".
•
Ceynowa Florian
(1817-1881), lekarz, działacz społeczny i polityczny, przywódca marszu zbrojnego chłopów
na garnizon pruski w Starogardzie w 1846 r., autor wielu prac o języku i folklorze
kaszubskim i kociewskim.
•
Bernard Sychta
przyszedł na świat 21 marca 1907 r. w Puzdrowie w powiecie kartuskim jako syn
zamożnego rolnika i zarazem współwłaściciela cegielni Jana i Anny z domu Karszny,
pochodzącej z odległego o 12 km Potęgowa.
Od 1918 r. po skończeniu czteroletniej miejscowej szkoły powszechnej, uczęszcza do
gimnazjum miejskiego w Gdańsku, gdzie mieszka u krewnych ojca. W 1920 r. rodzice
przenoszą go do gimnazjum polskiego do Wejherowa. Tam w związku ze słabą znajomością
języka polskiego pierwszy rok musi powtarzać. Maturę zdaje w 1928 i zgodnie ze swym
powołaniem dalszą edukację pobiera w seminarium duchownym w Pelplinie, gdzie w
grudniu 1932 r zostaje wyświęcony na księdza, a 1 stycznia 1933 roku obejmuje obowiązki
wikariusza w Świeciu, gdzie m. in. powierzono mu funkcję kapelana w miejscowym
szpitalu i Zakładzie Psychiatrycznym.
Przez cały okres II wojny światowej ukrywa się przed Niemcami poszukującymi go głównie
za wydźwięk jego twórczości dramatycznej. Przez pierwsze dwa lata znajduje schronienie w
mieszkaniu przedwojennego ordynatora kocborowskiego szpitala i swego przyjaciela, prof.
Bilikiewicza, a po zajęciu jego mieszkania przez Niemców, w kociewskiej wiosce Osie. W
ukryciu nie pozostaje bezczynny, wciąż zbiera materiały dotycząca języka kaszubskiego i
gwary kociewskiej, zwłaszcza, że znacznej części jego przedwojennych zbiorów nie udało
się uchronić przed Niemcami. Po zakończeniu wojny w 1947 roku uzyskał tytułu doktora
filozofii na Uniwersytecie Poznańskim za pracę "Materialna kultura ludowa Borów
Tucholskich na tle etnografii kaszubskiej i kociewskiej".
W późniejszym czasie ukazuje się stopniowo w druku siedmiotomowy "Słownik gwar
kaszubskich na tle kultury ludowej".
Poza tym, trudnym do przecenienia dla kaszubskiej i całej słowiańskiej leksykografii
dziełem, ks. dr Bernard Sychta jest autorem licznych utworów scenicznych, poczynając od
napisanej jeszcze w wejherowskim gimnazjum "Szopki kaszubskiej", poprzez wystawioną
przez uczniów Gimnazjum Polskiego w Gdańsku w 1930 r. sztukę "We Gwiôzdka", aż po
dziś dzień ciepło przyjmowane przez publiczność komedie obyczajowe "Hanka sa żeni" i
"Dzéwcza i miedza". Był też autorem dramatów "Spiącé wojsko", "Przebudzenié", "Ostatniô
gwiôzdka Mestwina" i "Budzta spiącëch", którego to cały nakład został spalony na
wejherowskim rynku przez wkraczających w 1939 r do miasta hitlerowców.
Z początkowych kontaktów z Kociewiem w 1934 roku powstała komedia "Duchy w
klasztorze" pisana gwarą kociewską. Sztuka ta nie została opublikowana i nie zachował się
żaden jej egzemplarz, ponieważ autor na początku okupacji zniszczył rękopis w obawie, by
nie wpadł on w ręce wroga.
Podczas swego wieloletniego pobytu na Kociewiu napisał również utwór "Wesele
kociewskie", który jest odzwierciedleniem wielorakich aspektów materialnej i duchowej
kultury Kociewia. Jest to także zbiór autentycznych ludowych melodii i pieśni oraz tańców.
Ksiądz doktor Bernard Sychta, "Piastun słowa", jak go nazywa w poświęconej mu
monografii ks. Jan Walkusz umiera 25 XI 1982 r. w Klinice Gdańskiej Akademii Medycznej
i zostaje pochowany w Pelplinie. Pozostawił językoznawcom, ale chyba przede wszystkim
swoim rodakom dzieło wielkie, zaklął w swym Słowniku dziesiątki tysięcy żywych
kaszubskich słów, spisanych we wszystkich zakątkach naszej tatczëznë, znaczną część z
nich ocalając od postępującego zapomnienia i swej ukochanej mowie ojczystej tym dziełem,
swą niesłychaną pracowitością i zdolnościami wystawił wielki, niezniszczalny pomnik. W
1981 roku otrzymał tytuł honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego. Został honorowym
członkiem Towarzystwa Miłośników Ziemi Kociewskiej. Towarzystwo to oraz Towarzystwo
Literackie im. Adama Mickiewicza w Starogardzie Gdańskim wręczyło Bernardowi Sychcie
23 października 1980 roku medal, który wybito dla uczczenia i upamiętnienia autora
znaczącego dla regionu kociewskiego - pierwszego Słownika gwary kociewskiej.
•
Janusz Józefowicz
(ur. 3 lipca 1959 w Świeciu) – magister sztuki, polski choreograf, aktor, scenarzysta i
reżyser, pierwszy manager muzyczny Edyty Górniak i Nataszy Urbańskiej. :D
•
Adam Weydlich
(ur. w Świeciu) - odgrywał istotną rolę w historii rodziny Chopinów, spowodował przyjazd
młodego Chopina z Francji do Polski, był jego pierwszym opiekunem.