D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

Sygn. akt I ACa 431/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 września 2015 r.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny
w składzie:
Przewodniczący
:
SSA Bogusław Dobrowolski
Sędziowie
:
SA Małgorzata Dołęgowska
SO del. Dariusz Małkiński (spr.)
Protokolant
:
Iwona Aldona Zakrzewska
po rozpoznaniu w dniu 25 września 2015 r. w Białymstoku
na rozprawie
sprawy z powództwa M. D. i D. D.
przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.
o zapłatę
na skutek apelacji powodów
od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie
z dnia 27 lutego 2015 r. sygn. akt I C 106/14
I. oddala apelację;
II. zasądza od powodów na rzecz pozwanego kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) zł tytułem zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.
UZASADNIENIE
Powodowie D. D. i M. D. wnieśli o zasądzenie od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. kwot po 80.000
złotych na rzecz każdego z nich wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 stycznia 2014 roku do dnia zapłaty oraz
kosztami procesu według norm przepisanych, tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę wywołaną śmiercią
brata, J. D..
W uzasadnieniu pozwu wskazali, że w dniu (...) miał miejsce wypadek komunikacyjny, w wyniku którego pasażer
pojazdu J. D. poniósł śmierć na miejscu. Jako podstawę prawną żądania powołali przepisy o ochronie dóbr
osobistych, podkreślając, że więź emocjonalna i uczuciowa z osobą bliską podlega ochronie prawnej. Powodowie
stracili najmłodszego brata, który w chwili wypadku komunikacyjnego miał 28 lat. Podnosili, że boleśnie przeżyli
śmierć brata, z którym bardzo byli zżyci.
W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na jego
rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. Zakwestionował podstawę dochodzenia zadośćuczynienia w
sytuacji, gdy śmierć osoby bliskiej nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008 roku i uznał żądaną pozwem kwotę
zadośćuczynienia za wygórowaną, bowiem powodowie w dacie śmierci brata byli dorosłymi osobami, w pełni
samodzielnymi, prowadzącymi własne gospodarstwa domowe, posiadającymi własne rodziny i niezamieszkującymi
ze zmarłym.
Wyrokiem z dnia 27 lutego 2015 roku Sąd Okręgowy w Olsztynie Wydział I Cywilny zasądził od pozwanego
Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powodów D. D. i M. D. kwotę po 20.000 zł wraz z ustawowymi
odsetkami od dnia 10 stycznia 2014 roku do dnia zapłaty i oddalił powództwo w pozostałym zakresie. Nadto, Sąd I
instancji zasądził od powoda D. D. na rzecz pozwanego kwotę 671,02 zł, zaś od M. D. na rzecz pozwanego kwotę 546,02
zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz odstąpił od obciążania powodów nieuiszczonymi opłatami sądowymi od
pozwu w części, w jakiej przegrali proces i nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego
w Olsztynie) kwotę 1.625 zł tytułem nieuiszczonych w sprawie opłat sądowych od pozwu w części, w której pozwany
przegrał proces.
Orzeczenie to zapadło w oparciu o następujące ustalenia prawne.
W ocenie Sądu I instancji powództwo o zapłatę zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części , ponieważ spełnione
zostały przesłanki poniesienia przez zakład ubezpieczeń odpowiedzialności za skutki wypadku komunikacyjnego, w
sytuacji wyrządzenia szkody posiadaczowi pojazdu przez osobę kierującą tym pojazdem. Pozwany zakwestionował
jednak podstawę prawną dochodzenia przez powodów zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej w wypadku, gdy
zdarzenie wywołujące szkodę miało miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 roku, tj. przed dniem wejścia w życie
znowelizowanego art. 446 k.c.
Analiza orzecznictwa Sądu Najwyższego wskazuje , że dopuszczalna jest możliwość dochodzenia zadośćuczynienia
za śmierć osoby najbliższej, która miała miejsce przed wprowadzeniem art. 446 § 4 k.c. Sąd ocenił, że na podstawie
umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych zakład
ubezpieczeń jest odpowiedzialny za każdą szkodę, niezależnie od jej charakteru (majątkowego i niemajątkowego),
wyrządzoną wskutek ruchu pojazdu mechanicznego, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój
zdrowia, bądź utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia a wypadek komunikacyjny, w wyniku którego doszło do
śmierci, stanowi źródło krzywdy także dla osób bliskich zmarłego.
Oceniając zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy, Sąd Okręgowy uznał, że śmierć J. D. w dniu (...)
doprowadziła do naruszenia dóbr osobistych powodów w postaci prawa do życia w pełnej rodzinie oraz utrzymywania
więzi i bliskości ze zmarłym.
Sąd I instancji podkreślił, że w dacie wypadku komunikacyjnego każdy z powodów posiadał już własną rodzinę
(żonę i dzieci, na których z naturalnych względów najbardziej musiała być skupiona uwaga powodów). Właśnie fakt
posiadania własnej rodziny pozwolił nadać życiu powodów znaczenie i właściwie przejść procesu żałoby po śmierci
brata. Co ważne, żaden z powodów w związku ze śmiercią J. D. nie korzystał z pomocy psychiatry i psychologa ani nie
wymagał wsparcia farmakologicznego.
Tym samym, okoliczności niniejszej sprawy doprowadziły Sąd Okręgowy do wniosku, że powodom należy się tytułem
zadośćuczynienia pieniężnego za śmierć brata J. D. kwota po 20.000 złotych, gdyż należycie uwzględnia rozmiar
krzywdy spowodowanej śmiercią J. D. i nie doprowadzi w żadnej mierze do nieuzasadnionego wzbogacenia powodów.
Z jednej strony należało mieć na względzie ból i cierpienie związane ze śmiercią brata, z którym powodowie czuli się
emocjonalnie zżyci , a z drugiej strony Sąd musiał wziąć pod uwagę okres trwania żałoby (odpowiednio 1 rok i 2 lata)
oraz fakt, że powodowie żałobę przeżyli w ramach własnych rodzin.
Powyższe kwoty zasądzono od pozwanego na rzecz strony powodowej na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 23
i art. 24 § 1 k.c., art. 436 § 2 k.c. w zw. z art. 415 k.c., art. 822 § 1 k.c. oraz art. 34 ust. 1 i art. 35 ustawy z
dnia 22 maja 2003 roku O ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim
Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. W pozostałym zakresie powództwo zostało oddalone, jako pozbawione
usprawiedliwionych podstaw.
Sąd orzekł o odsetkach od zasądzonych w wyroku kwot zadośćuczynienia na podstawie art. 481 § 1 k.c. w zw. z
art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku O ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu
Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.
O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c., stosownie do wyniku sprawy.
O brakującej opłacie sądowej od pozwu orzeczono natomiast na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005
roku O kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Sąd I instancji postanowił ponadto odstąpić od obciążania powodów opłatą sądową od pozwu w zakresie, w jakim
przegrali proces, uznając, że zachodzi w sprawie szczególnie uzasadniony wypadek, o którym mowa w art. 113 ust. 4
ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Powodowie zaskarżyli rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w części oddalającej powództwo (pkt II wyroku), zarzucając
naruszenie przepisu prawa materialnego - art. 448 k.c. w zw. z art. 24 §1 k.c., poprzez rażące zaniżenie zasądzonego
przez Sąd Okręgowy w Olsztynie zadośćuczynienia z tytułu zerwania więzi rodzinnych z bratem J. D. i zasądzenie na
rzecz D. D. oraz M. D. zadośćuczynienia w kwocie po 20. 000 zł na rzecz każdego z nich i przyjęcie, że zasądzenie
powyższej kwoty zadośćuczynienia w pełni rekompensuje powodom zerwanie więzi rodzinnych i doznanie deficytu
emocjonalnego po śmierci brata J. D..
Wskazując na te zarzuty, wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt II na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24
§1 k.c. poprzez zasądzenie od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. na rzecz powodów: D. D. i M. D. dodatkowo kwoty
po 30. 000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 10 stycznia 2014 roku do dnia zapłaty, tytułem zadośćuczynienia za
krzywdę i ból doznane w wyniku śmierci brata J. D., ponad zasądzoną przez Sąd Okręgowy kwotę po 20. 000 zł i
ustalenie przez Sąd Apelacyjny zadośćuczynienia na poziomie kwoty po 50. 000 zł dla każdego z powodów. Wnieśli
ponadto o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego w kwocie po 1.
800 zł, zaś w przypadku oddalenia apelacji nieobciążanie powodów kosztami postępowania apelacyjnego i kosztami
zastępstwa prawnego w części oddalającej apelację.
Sąd Apelacyjne zważył, co następuje:
Apelacja powodów nie zasługiwała na uwzględnienie.
Sąd Okręgowy poczynił w sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny podziela w całej rozciągłości
i czyni własnymi.
Skuteczny zarzut zasądzenia zadośćuczynienia w zbyt niskiej wysokości wymaga wykazania, że pominięte zostały
przez Sąd orzekający okoliczności istotne dla ustalenia wysokości świadczenia, albo zostały uwzględnione te, które nie
powinny mieć na to wpływu, przez co zasądzone zadośćuczynienie jawi się jako rażąco zaniżone. Apelacja jednak takich
zarzutów zaskarżonemu wyrokowi nie stawia, wszystkie bowiem wskazane w nich aspekty, jak wynika z uzasadnienia
zaskarżonego wyroku, zostały przez Sąd Okręgowy wzięte pod uwagę.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, nie można zgodzić się z zarzutem, że zadośćuczynienie na poziomie 20.000 zł z tytułu
śmierci brata jest w okolicznościach niniejszej sprawy rażąco zaniżone.
Do takiego wniosku uprawniają niekwestionowane przez stronę skarżącą wyniki przeprowadzonego w pierwszej
instancji postępowania dowodowego, a w szczególności ocena dowodów z zeznań świadków oraz opinii biegłego
sądowego z zakresu psychologii. Wynika z nich, że w przypadku powodów przebieg żałoby po śmierci brata nie miał
charakteru nietypowego. Powodowie nie wymagali pomocy lekarskiej, czy też terapii psychologicznej i z takiej pomocy
nie korzystali. Ponadto, z treści opinii biegłego sądowego wynika, że w związku ze śmiercią brata powodowie nie
doznali trwałego uszczerbku na zdrowiu, ani też nie zaszły u nich zmiany psychofizyczne. Po przeżyciu żałoby powrócili
oni do realizacji własnych potrzeb, znajdując oparcie w rodzinach, które sami założyli. W oparciu o takie ustalenia
można stwierdzić, że krzywda powodów, wynikająca ze zdarzenia, za które odpowiedzialność ponosi strona pozwana,
nie ma charakteru szczególnego, lecz typowy – właściwy dla tego typu zdarzenia.
Nadto, w niezakwestionowanej opinii biegłej wyraźnie wskazano, że powodowie od czasu śmierci brata byli
skoncentrowani przede wszystkim na własnych rodzinach i zdarzenie to nie wpłynęło negatywnie na tę sferę ich
życia, zaś obecny stan powoda D. D., przejawiający się wysokim poziomem lęku i napięcia emocjonalnego oraz nieco
obniżonym nastrojem należy wiązać z sytuacją zawodową powoda.
Rozmiar zadośćuczynienia zależy w szczególności od sposobu przeżycia żałoby oraz wpływu straty osoby najbliższej
na egzystencję, zdrowie i samopoczucie osoby uprawnionej do takiego świadczenia. Przy uwzględnieniu typowego
przebiegu żałoby powodów i braku wynikającego stąd uszczerbku na zdrowiu, czy szczególnych zmian w ich życiu, Sąd
Apelacyjny podzielił pogląd Sądu Okręgowego, że zasądzone zadośćuczynienie jest odpowiednie.
Powyższej oceny nie są w stanie podważyć przytoczone w apelacji argumenty. O krzywdzie osób bliskich zmarłemu
decyduje zasadniczo intensywność relacji , w których pozostawały one z tym ostatnim w momencie jego śmierci.
Naturalne dla bezżennego rodzeństwa zamieszkującego pod jednym dachem i w ramach rodziny biologicznej nasilone
więzi i pozytywne emocje ulegają nieuchronnemu osłabieniu w momencie założenia własnych rodzin , które zmieniają
cele obojga małżonków i podporządkowują ich działania dobru dzieci i współmałżonka. W tych warunkach nie sposób
zaakceptować tezy o ponadprzeciętnym przywiązaniu powodów do zmarłego brata i takiejże ich krzywdzie po jego
śmierci.
Reasumując, Sąd Apelacyjny akceptuje wysokość kwoty zadośćuczynienia zasądzonego od pozwanego na rzecz
powodów, mając przede wszystkim na uwadze kompensacyjny charakter zadośćuczynienia, a także fakt, że powinno
ono reprezentować ekonomicznie odczuwalną wartość. Wysokość zasądzonego z tego tytułu świadczenia nie jest –
wbrew zarzutom apelacji – rażąco zaniżona.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację.
O kosztach postępowania odwoławczego postanowiono w zgodzie z art. 98 i 99 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 zd. 1 k.p.c. oraz
§ 6 pkt 6 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez
radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 r. poz. 490).
(...)