POLISH-AMERICAN Publikacja i odtajnienie dokumentów katyńskich

6501 Lansing Ave.
Cleveland, OH 44105
216-883-2828
e-mail: [email protected]
ǁǁǁ͘ƉŽůŝƐŚĐĞŶƚĞƌŽĨĐůĞǀĞůĂŶĚ͘ŽƌŐ
POLISH-AMERICAN
October 2012, No. 10/123
PaĨdziernik 2012, Nr 10/123
Publikacja i odtajnienie
dokumentów katyĔskich
Waszyngton, wrzesieĔ 2012
15 wrzeĞnia 2012 Administracja
Archiwów PaĔstwowych (The National Archives
and Record Administration – NARA)
przedstawiła odtajnione dokumenty dotyczące
morderstwa oficerów polskich w Lesie
KatyĔskim w kwietniu 1940 roku. Dotychczas
dokumenty te były przechowywane jako tajne w
archiwach róĪnych instytucji rządowych USA.
WĞród zebranej publicznoĞci była członkini
kongresu pani Marcy Kaptor, która przewodziła
grupie osób przekonywujących Biały Dom, Īeby Uczestnicy konferencji na waszyngtoĔskim Kapitolu /PAP/EPA
pozwolił na publikacjĊ tych dokumentów. Był
Harvard University, którzy wczeĞniej otrzymali
równieĪ członek kongresu Daniel Lipinski oraz
przedstawiciele zainteresowanych polskokopie przedstawianych dokumentów, analizowali je
amerykaĔskich organizacji, rodzin katyĔskich,
i próbowali odpowiedzieü na powyĪsze pytania.
dwóch wybitnych naukowców i autorów
Obydwaj zgodzili siĊ, Īe przedstawiciele rządu
zajmujących siĊ tragedią katyĔską, jak równieĪ
amerykaĔskiego, włączając w to prezydenta
znaczna reprezentacja ambasady polskiej w
Roosevelta, juĪ w 1943 roku wiedzieli o masakrze
Waszyngtonie.
katyĔskiej i kto jej dokonał. ĩeby nie
Prezentacja składała siĊ z trzech czĊĞci. W
antagonizowaü swego sprzymierzeĔca Stalina,
pierwszej wstĊpne przemówienie wygłosiła
członek kongresu pani Kaptor. NastĊpnie głos
postanowiono tĊ sprawĊ zatuszowaü. ObciąĪający
zabrali przedstawiciele ambasady polskiej, poczym
Sowietów dowód, raport napisany i przekazany do
pracownicy NARA opisali przedstawiane
USA przez podpułkownika Johna Van Vliet, nie
dokumenty i omówili procedury dotyczące ich
został jednak znaleziony. Podpułkownik Van Vliet,
szukania. Wprawdzie opis ten był bardzo
w tym czasie jeniec wojenny wiĊziony przez
techniczny, niemniej jednak pozwolił na
Niemców, został przewieziony na miejsce zbrodni
zrozumienie procesu odnajdowania dokumentów
tym, którzy zechcą poszukiwaü w archiwach
katyĔskiej i otrzymał zupełną swobodĊ poruszania i
pozostałych Ğwiadectw tragedii katyĔskiej.
badania wszystkich Ğladów przestĊpstwa. Przez
Dla nas najwaĪniejsza była odpowiedĨ na
szwedzkie kontakty pułkownika jego raport został
pytania, co rząd USA wiedział o makabrze
przekazany taj nymi kanałami rządowi
katyĔskiej, kiedy siĊ o tym dowiedział i co zrobił z
amerykaĔskiemu. Zgodnie z opinią wielu
tą wiedzą. W drugiej czĊĞci prezentacji Allen Paul
przedstawicieli rządu dokument ten zaginął, a jego
– badacz i pisarz oraz profesor Mark Kramer z
znikniĊcie owiane jest tajemnicą.
Forum
- October 2012 -
W trzeciej czĊĞci spotkania uczestnicy
mieli okazjĊ złoĪyü piĊciominutowe oĞwiadczenia.
NajwiĊksze wraĪenie zrobiły wypowiedzi dwóch
ofiar sowieckiej brutalnoĞci – Franciszka Herzoga i
Antoniego Chroscielewskiego. Pierwszy z nich w
dramatyczny sposób opisał otrzymanie kartki
pocztowej z dnia 6 kwietnia 1940 roku od swojego
ojca, trzymanego w rosyjskiej niewoli w pobliĪu
Kozielska. Zaledwie kilka dni póĨniej ojciec został
zamordowany, a kartka przyszła do adresatów juĪ
po jego Ğmierci. Antoni ChroĞcielewski, działacz
Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej w
Ameryce i Sybirak mówił wzruszająco o tym, w
jaki sposób było moĪliwe przeĪycie sowieckiej
niewoli i roli, jaką odgrywał patriotyzm w
odzyskaniu i zachowaniu niepodległoĞci Polski, ten
sam patriotyzm, który, jak powiedział, w dzisiejszej
Polsce nazywany jest szowinizmem, a nawet
faszyzmem. Mimo swojego wieku energicznie
odrzucił słabe protesty przedstawicieli ambasady
polskiej.
Moje osobiste wraĪenia:
Odtajnienie i publikacja przez NARA
dokumentów katyĔskich jest precedensem, który
otworzył drzwi do dalszych poszukiwaĔ
nieodkrytych jeszcze dokumentów i jest to o wiele
waĪniejsze niĪ to, co te ponad tysiąc stron juĪ
odtajnionych dokumentów ujawniło.
Powiedziano, Īe odtajnienie i publikacja
tych dokumentów jest zasługą społecznoĞci polsko–
amerykaĔskiej. To tak, jakby kaĪdy i nikt
przyczynił siĊ do tego. Prawdą jest, Īe było to
moĪliwe dziĊki wysiłkom instytutów katyĔskich, z
których wymieniĊ tylko ten w Maryland i w New
Jersey. Na szczególne podkreĞlenie zasługuje Libra
Instytut, bardzo aktywny w badaniu zbrodni
katyĔskiej. I to właĞnie te instytucje zasługują na
szczególne uznanie za pracĊ, która doprowadziła do
odtajnienia tych dowodów zbrodni.
Zachowanie siĊ delegacji z ambasady polskiej
było bez wyrazu, charakteru i pozbawione emocji.
Na spotkaniu obecnych było dwóch polskich
oficerów. Siedzieli pasywnie w pierwszym rzĊdzie
bez Īadnych emocji, refleksji czy uczuü w stosunku
do masakry ich towarzyszy broni 72 lata temu.
Napawało przykroĞcią obserwowanie kontrastu
pomiĊdzy odwagą i poĞwiĊceniem tych z 1940
roku i tych dwóch z 2012.
Prezes Federacji Rodzin KatyĔskich w
Warszawie Izabela Sariusz–Skapska oskarĪała
"totalitarny system komunistyczny Związku
Page 2
Radzieckiego (Sowietów) i Stalina o katyĔskie
okrucieĔstwo. Skoro Stalin i system komunistyczny
znikły, nie ma nikogo, kogo moĪna byłoby obwiniü
za tĊ zbrodniĊ; nie ma nazwisk, jĊzyka, którym
mówili, czy narodowoĞci, do której naleĪeli.
Zamykając te rozwaĪania moĪna
powiedzieü, Īe raporty i przemówienia nie spełniły
oczekiwaĔ, nie przedstawiły klarownego i
wyczerpującego kontekstu w jakim doszło do
katyĔskiej rzezi. NaleĪy mówiü o tym, Īe
okrucieĔstwo popełnione w Katyniu nie było
odosobnionym wydarzeniem. Było to najbardziej
bestialska czĊĞü wiĊkszego planu zagłady
skierowanego przeciwko Polakom. JuĪ przed II
wojną Ğwiatową Rosjanie wykonali wyroki Ğmierci
na 180 000 Polaków mieszkających na terenach
przygranicznych po sowieckiej stronie.
Ich
jedynym przewinieniem było to, Īe byli Polakami.
To były początki czystki etnicznej, która
prowadziła do ogromu zbrodni popełnionych po 17
wrzeĞnia 1939 roku.
13 kwietnia 1940 roku około 350 tysiĊcy Polaków
z kresów wschodnich było deportowanych na
SyberiĊ albo do Kazachstanu. W tym samym
czasie, kiedy kobiety, dzieci i starcy byli wywoĪeni
na zsyłkĊ do zamarzniĊtych rejonów imperium
sowieckiego, 25 tysiĊcy ich mĊĪów, ojców, synów i
braci było brutalnie mordowanych, jeden po
drugim, z rekami związanymi z tyłu, jednym
strzałem w tył głowy.
Były trzy masowe deportacje obywateli polskich na
SyberiĊ: 10 wrzeĞnia 1940 roku, w czerwcu 1940 i
w czerwcu 1941 roku. Ta ostatnia tuĪ przed
atakiem Niemców na ZSRR. W sumie w latach
1940–1941 deportowano około półtora miliona
cywili. Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi
przez Keith Sword ĞmiertelnoĞü wĞród
wywiezionych wynosiła do 30% rocznie. Jak
wykazał Jan T. Gross deportowano ich nie dlatego,
Īeby daü im nauczkĊ i nawet nie dlatego, Īeby ich
sterroryzowaü. Byli wywoĪeni po to, Īeby ich
torturowaü i Īeby umarli. Kobiety, dzieci i starsi
byli skazani na powolną Ğmierü, a 25 000 ich
mĊĪów, ojców i braci zostało poĞpiesznie
zamordowanych w
Katyniu, który był tylko
czĊĞcią starannie zaplanowanej przez MoskwĊ
zagłady Polaków.
Witold J. Łukaszewski, Sybirak
The Woodlands, Texas
12 wrzeĞnia 2012
English text was in the previous Forum