1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 SUMA pkt

1
Nr
zadania
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10 11 12 13 14
Liczba
pkt
Nr
zadania
15 16 17 18 19 20 21 22
SUMA pkt.
%
Liczba
pkt
KOD UCZNIA
....................................
KONKURS CHEMICZNY
dla uczniów gimnazjów województwa warmińsko-mazurskiego w roku szkolnym 2010/2011
ETAP WOJEWÓDZKI 15 MARCA 2011
WITAMY Cię w wojewódzkim etapie konkursu chemicznego. Przed Tobą 22 zadania, za które
możesz uzyskać maksymalnie 73 punkty. Po uważnym przeczytaniu, pomyśl nad sposobem
rozwiązania zadania i przedstaw je w miejscu przeznaczonym na obliczenia i odpowiedź. Jeżeli nie
jesteś pewny swojej odpowiedzi, wykonaj obliczenia w brudnopisie, a ostateczną wersję odpowiedzi
wraz z obliczeniami przepisz do arkusza konkursowego. Jeżeli będziesz miał chwilowe problemy z
udzieleniem odpowiedzi na pytanie, przejdź do następnych pytań, a po ich rozwiązaniu powróć do
nierozwiązanych zadań.
Na rozwiązanie testu masz 90 minut.
Jesteś w gronie najlepszych chemików naszego województwa. Gratulujemy.
Powodzenia !
Przewodniczący
Wojewódzkiego Konkursu Chemicznego
dr inż. Krzysztof Błaszczak
2
Zadanie 1.
[1 pkt]
Sposób na gołoledź, to między innymi posypywanie jezdni i chodników dla pieszych solą kamienną
(kuchenną).
Wyjaśnij, dlaczego zimą jezdnie i chodniki posypujemy solą?
Zadanie 2.
[3 pkt]
W wykropkowane miejsca wpisz znaczenie pojęć:
izomeria – .............................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
dekstryny - .................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
próba akroleinowa - …........................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
Zadanie 3.
[1 pkt]
Podaj nazwę systematyczną węglowodoru o wzorze:
C2H5 CH3
|
|
CH3 – CH – C – C – CH3
|
|
|
CH3 C2H5 CH3
...................................................................................................
3
Zadanie 4.
[3 pkt]
Napisz wzory półstrukturalne wszystkich izomerów alkanu o 6 atomach węgla:
Zadanie 5.
[1 pkt]
Podaj imię i nazwisko (lub samo nazwisko) polskiego chemika, który był prezydentem Polski, a
jednocześnie autorem przemysłowej metody wytwarzania kwasu azotowego (V) z tlenków azotu
otrzymywanych z powietrza?
Odp. Tym chemikiem był .......................................................................... .
Zadanie 6.
[4 pkt]
Do roztworu kwasu azotowego (V), w którym na jeden jon azotanowy (V) przypada 50 cząsteczek
wody, dolano wody wapiennej, w której na jeden jon wapnia przypada 150 cząsteczek wody. Jakie
4
jest stężenie procentowe powstałego roztworu soli. Zapisz równanie reakcji, obliczenia i udziel
prawidłowej odpowiedzi.
Zadanie 7.
[9 pkt]
W pracowni chemicznej masz do dyspozycji takie substancje: siarkę, wodę, tlenek sodu.
Wykorzystując te substancje podaj możliwie wszystkie sposoby otrzymywania siarczanu (IV) sodu,
zapisując wszystkie równania reakcji chemicznych (łącznie z otrzymywaniem substancji
pośrednich). Wymień sprzęt i szkło laboratoryjne jakiego użyjesz.
5
Zadanie 8.
[3 pkt]
W wyniku destylacji frakcjonowanej z ropy naftowej wydzielane są kolejne frakcje różniące się
składem chemicznym. Wymień po kolei te frakcje zawierające węglowodory według wzrastającej
liczby atomów węgla w cząsteczce, uzupełniając tabelę:
Nazwa frakcji
Liczba atomów węgla w cząsteczkach
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Zadanie 9.
[4 pkt]
Oceniając prawdziwość poniższych zdań, obok w miejsce kropek wstaw “P”, jeśli zdanie jest
prawdziwe lub “F”, jeśli zdanie jest fałszywe:
A) Mając do dyspozycji dużą zlewkę, wapno palone i wodę możemy ugotować jajko kurze.
B) Metan powstaje na wysypiskach śmieci i może być wykorzystywany jako źródlo energii.
C) Konwalia i bez lilak swój piękny zapach zawdzięczają temu, że zawierają eten.
…....
….....
........
D) W wodzie aniony mydła otaczają grudki brudu w ten sposób, że zwracają się częścią niepolarną
(hydrofobową) w stronę wody, a częścią polarną (hydrofilową ) w stronę brudu .
…....
Zadanie 10.
[1 pkt]
Obecność stężonego kwasu siarkowego (VI) w reakcji estryfikacji umożliwia powstawanie estru,
ponieważ:
a) pochłania wodę, a przez to zatrzymuje ulatnianie się zapachu,
6
b) kwas ten jest higroskopijny i utrudnia hydrolizę,
c) kwas ten jest higroskopijny i ułatwia hydrolizę,
d) jest katalizatorem i opóźnia reakcję chemiczną.
Zadanie 11.
[3 pkt]
Poniżej przedstawiono identyfikowane substancje, potrzebne odczynniki oraz opis obserwacji.
Identyfikowane substancje:
I. białko
II. kwas oleinowy
III. skrobia
Potrzebne odczynniki:
A. roztwór jodu, np. jodyna
B. stężony HNO3
C. woda bromowa
Opis obserwacji:
a. zmiana zabarwienia na kolor żółty
b. pojawienie się zabarwienia ciemnoniebieskiego
c. wytrącanie się białego osadu, a zawartość probówki zostaje bezbarwna
Uzupełnij poniższą tabelę przypisując charakterystycznej reakcji
identyfikowaną substancję, potrzebny do tego odczynnik i opis obserwacji:
Charakterystyczna
reakcja
Reakcja
ksantoproteinowa
Reakcja z wodą
bromową
Reakcja z jodem
Zadanie 12.
Identyfikowana
substancja
Potrzebne odczynniki
oraz warunki
odpowiednio
Opis obserwacji
[6 pkt]
Dwa kwasy: chlorowy (V) i siarkowy (IV) reagując ze sobą tworzą dwa inne kwasy: jeden
stosowany jest w akumulatorach samochodowych, a drugi występuje w “sokach żołądkowych”
m. in. u człowieka.
Napisz równanie reakcji (substraty i produkty), wypisz stopnie utlenienia pierwiastków dla każdej
substancji, dobierz współczynniki w równaniu reakcji na podstawie bilansu elektronowego. Wskaż
proces utleniania i redukcji oraz utleniacz i reduktor.
7
Zadanie 13.
[1 pkt]
Uzupełnij lukę w poniższym zdaniu wpisując jedno spośród wymienionych wyrażeń podanych w
nawiasie (mocnego kwasu i mocnej zasady; mocnego kwasu i słabej zasady; słabego kwasu i
mocnej zasady; słabego kwasu i słabej zasady).
Hydroliza kationowo-anionowa soli zachodzi w przypadku soli pochodzącej od.................................
…............................................................................................................................ .
Zadanie 14.
[5 pkt]
Wodorowęglan sodu stosowany jest w lekarstwach dla chorych na nadkwasotę, mających zgagę.
Zapisz przebieg hydrolizy wodorowęglanu sodu (dysocjacja, reakcja jonów z wodą oraz skrócony
zapis przebiegu reakcji) i podaj jaki rodzaj hydrolizy tu zachodzi oraz jaki jest nadany roztworowi
odczyn.
8
Zadanie 15.
[3 pkt]
Podaj nazwy systematyczne związków chemicznych oraz na podstawie nazw napisz wzory
sumaryczne:
a) chlorek wodorotlenek magnezu - ….............................................
b) [Cu(OH)]2CO3 - ….......................................................................
c) Fe(OH)Cl2
- …..................................................................…...
Zadanie 16.
[5 pkt]
Zaproponuj doświadczenia na identyfikację azotu w mleku uwzględniając: schemat, odczynniki,
obserwacje i wnioski. Masz do dyspozycji również papierek lakmusowy zwilżony wodą
destylowaną – do czego i w jakim celu go wykorzystasz?
Schemat doświadczenia:
Odczynniki:
Obserwacje:
Wnioski:
Zadanie 17.
[2 pkt]
Gips palony stosuje się m. in. w budownictwie do gipsowania otworów w ścianach. Taką zaprawę
przygotowuje się przez zmieszanie gipsu z wodą. Zapisz równanie reakcji gipsu z wodą i podaj
nazwę zwyczajową produktu.
9
Zadanie 18.
[5 pkt]
Do pobranej próbki roztworu ze słoika z ogórkami konserwowymi dodano oranżu metylowego,
który zabarwił się na kolor czerwony.
a) Jaki związek chemiczny znajdował się w badanej próbce roztworu?
…...........................................................................................................................................................
b) Jaki jon znajdował się w badanym związku?
…...........................................................................................................................................................
c) Napisz równanie reakcji dysocjacji tego związku.
…............................................................................................................................................................
d) Napisz równanie reakcji w zapisie jonowym tego związku z magnezem oraz podaj nazwę
systematyczną nowo powstałego związku chemicznego.
…............................................................................................................................................................
Zadanie 19.
[2 pkt]
Mając do dyspozycji tłuszcz zawierający tripalmitynian gliceryny i stężony roztwór KOH zapisz
równanie reakcji na wzorach, z uwzględnieniem warunków reakcji. Jak nazywamy taką reakcję?
10
Zadanie 20.
[3 pkt]
Na wzorach strukturalnych napisz równanie reakcji estryfikacji maślanu etylu, zaznaczając w
kółeczku elementy, z których powstaje woda oraz grupa estrowa i właściwie podpisując. .
Zadanie 21.
[3 pkt]
Poniższa tabela przedstawia wzory kwasów karboksylowych i ich właściwości. Używając strzałki
oznacz w pionie (↑, ↓) wzrost.
Kwas
HCOOH
CH3COOH
C2H5COOH
C3H7COOH
C4H9COOH
Aktywność Rozpuszczalność
chemiczna
w wodzie
Łatwość
dysocjacji
jonowej
Gęstość
Liczba
atomów węgla
w cząsteczce
11
Zadanie 22.
[5 pkt]
W pięciu probówkach znajdują się substancje. W probówce 1 i 4 znajdują się substancje o podobnej
budowie chemicznej, przy czym substancja z probówki 1 ma właściwości higroskopijne, dzięki
czemu służy w przemyśle spożywczym do konserwacji środków, które powinny zachować wilgoć,
natomiast pod wpływem substancji z 4 probówki K2Cr2O7 zmienia barwę z pomarańczowej na
zieloną w obecności kwasu siarkowego (VI). Substancje znajdujące się w probówce 2 i 3
odbarwiają wodę bromową i manganian (VII) potasu. Substancja z probówki 3 jest o przyjemnym
i delikatnym zapachu oraz wykorzystywana jest do syntetycznej produkcji substancji znajdującej
się w probówce 4. Substancja z probówki 2 jest obecna m.in. w oliwie z oliwek. Do uzyskania
substancji znajdującej się w probówce 5 użyto jednego z substratów, do którego spalania
całkowitego zużywa się 26 cząsteczek tlenu. Substancja znajdująca się w probówce 5 pieni się pod
wpływem wody i zaliczana jest do mydeł mazistych.
W miejsce kropek przy numerze probówki wpisz wzór sumaryczny odpowiedniego związku
chemicznego, który znajduje się w tej probówce.
probówka nr 1 - ….............................................................
probówka nr 2 – …............................................................
probówka nr 3 - ..…...........................................................
probówka nr 4 - ….............................................................
probówka nr 5 – …............................................................
12
Brudnopis