obowiązki podatników vat

RO CZN IK I
Tom
V II
NAUK
PRAW NYCH
-
199 7
PAW EŁ SM OLEŃ
Lublin
OBOWIĄZKI PODATNIKÓW VAT
I. U W A G I O G Ó L N E
Pod staw o w y m o b o w ią z k ie m p o d a tn ik ó w V A T je st o blic z a n ie i w p ła c a n ie
określonych kw ot po datku w o z n a c zo n y m term inie bez w e z w a n ia ze strony
urzędu sk arbow ego. T a p ro c e d u ra do ty cz y w s z y stk ic h p o d a tk ó w , w których
zobow iązanie p oda tk o w e p o w sta je w w y n ik u zaistnien ia o k re ślo n y c h przez
praw o okoliczności. Z tego też w z g lę d u za g a dnie nie to nie w y m a g a szerszego
o m a w ia n ia 1. W arto n atom iast przyjrzeć się tym o b o w ią z k o m p o d a tn ik a , które
są ch arak tery styczne dla p o da tk u V A T 2. Z alicza się do nich: a) o b o w ią z e k
rejestracji; b) o b o w iąz e k p ro w a d z e n ia określo nej e w idencji; c) o b o w ią z e k w y ­
staw iania faktur i ra c hu nkó w u p roszczo ny ch.
II. R EJESTRACJA P O D A T N IK Ó W
Rejestracja p o datnikó w je st bardzo w a ż n y m c z y n n ik ie m w a ru n k u ją c y m sk u ­
teczność fun k cjo n o w a n ia pod atku od to w a ró w i usług. U m o ż liw ia przede
w szystkim łatw iejszy p o b ó r p o da tku i e fe k ty w n ie js z ą kon trolę p o d a tn ik ó w .
Z drugiej strony niesie ona ró w n ie ż p ew n e korzyści dla sam y c h p o d a tn ik ó w .
Tylko zarejestrow ani po datnicy m o g ą b o w ie m uzy skać b e z p o śre d n ie i po śre d n ie
zwroty podatku. R ejestracja u m o żliw ia p o z a tym z id e n ty fik o w an ie w sz y stk ic h
1 S zerzej na te m a t o b o w i ą z k u o b l i c z a n i a i w p ł a c a n i a p o d a t k u p r z e z p o d a t n i k a V A T zob.:
W . W ó j t o w i c z, Z a r y s p o ls k ie g o p r a w a p o d a tk o w e g o , B y d g o s z c z 1995, s. 7 9-8 0 .
2 U sta w a z 8 s ty c zn ia 1993 r. o p o d a tk u o d to w a r ó w i u słu g o r a z p o d a tk u a k c y z o w y m
(D z i e n n i k U s ta w - dalej: D z U . ) , nr 11, p oz. 50 ; zm . z 1993 r., nr 28, p o z. 127; n r 129, p o z . 599;
z 1994 r., n r 132, poz. 670 ; z 1995 r., n r 44 , poz. 23 1; nr 142, poz. 70 3; n r 142, p o z . 7 0 4 dalej: ustawa.
tych p o d a tn ik ó w , którzy u c h y la ją się od jeg o płacenia. P ośrednio więc jest
m e to d ą p rze c iw d z ia ła n ia nie u c z ciw ej k onkurencji.
U sta w a w y ró ż n ia dw a etapy rejestracji p od a tn ik ó w V A T. W pierw szym e ta ­
pie o b o w ią z a n i byli z arejestrow ać się podatnicy, którzy w ykonyw ali czynności
będące p rz e d m io te m o p o d a tk o w a n ia w okresie od dnia ogłoszen ia ustawy do
dnia 15 k w ietnia 1993 r.' P od a tn ic y ci do k o n y w a li zg łoszenia rejestracyjnego
za p o m o c ą poczty. U rząd ska rbo w y z o b ow iązany był potw ierdzić zgłoszenie i
nadać n u m e r id en ty fikacyjny najpó źn iej na 14 dni przed dniem w ejścia ustawy
w życie.
Drugi etap rejestracji m o ż em y określić m ia n e m rejestracji bieżącej4. D o ty ­
czy on a tych w szystkich p o d a tn ik ó w , którzy zaczęli w yk o n y w a ć czynności
objęte p o d a tk ie m po 15 k w ie tn ia 1993 r. W jej ra m ach podatnicy obow iązani
są złożyć w u rzędzie sk a rb o w y m o d p o w ie d n ie zg łoszenie przed dniem w y k o n a ­
nia p U rw sz e j czy nn ości pod le g a ją c ej o p o d a tk o w a n iu . U staw a przew iduje 30-dn io w y okres n a przy znanie p o d m io to m d o k o n u ją c y m rejestracji bieżącej n u­
meru id e n ty fik a c y jn e g o . Jeżeli term in ten nie zostałby d o trz ym a ny przez urząd
skarb ow y , p o d a tn ik m usiałby p o słu giw ać się d o ty c h c z a so w y m n um erem e w id e n ­
cy jn y m REGGiS lub PESEL.
Nie dla w sz y stk ic h po d atn ik ó w zgło szenie rejestracyjne je st obligatoryjne.
W myśl u sta w y m ogą, lecz nie m uszą, zare je strow ać się n astępujący podatnicy:
1) zw o ln ie n i p o d m io to w o z pod atku; 2) ci, którzy w czasie roku podatkow eg o
ro z p o c z y n a ją w y k o n y w a n ie czy nno ści p o d le g a ją c y ch o p od atk ow aniu i p rz e w id u ­
ją, że ich ob ró t nie prz e kroc zy 800 tys. zł; 3) w y k on ujący w y łącznie czynności
z w o ln io n e p rz e d m io to w o z V A T .
N a to m iast na m ocy z a rz ą d ze n ia m inistra f in a n s ó w 5 z ob ow iązku rejestracji
zw olnieni zostali podatnicy: a) d o k o n u ją c y w y łą c z n ie im portu tow arów na w ła s­
ne potrzeby; b) p o da tku ro ln e go lub leśnego, u ja k ic h w artość sprzedaży o k re ś­
lonych to w a ró w nie p rz e k ro c z y ła w p o p rz e d n im roku p o d a tk ow y m 10 tys. zł;
c) b ę d ą c y je d n o stk a m i b u d ż e to w y m i, u któ rych w artość sprzedaży określonych
to w aró w nie p rz e k ro c z y ła w p o p rz e d n im roku p o d a tk o w y m 6 50 tys. zł; d) b ę d ą­
■1 Z a r z ą d z e n ie m in is tr a fin a n s ó w z d n ia 2 5 m a r c a 1993 r. w sp r a w ie p r z e d łu ż e n ia term in u
d o k o n a n ia z g ło s z e n ia re je s tr a c y jn e g o p r z e z p o d a tn ik ó w p o d a tk u o d to w a r ó w i u słu g o ra z p o d a tk u
a k c y z o w e g o , „ M o n i t o r P o l s k i ” (dalej: M P ) , n r 15, p o z. 123.
4 P or. K. W o ź n i a k, P o d a te k o d to w a r ó w i u słu g o ra z p o d a te k a k c y z o w y , W a r s z a w a
1993; P o d a te k o d to w a r ó w i u słu g (V A T ), red . W . M o d z e l e w s k i , cz. I, W a r s z a w a 1993, s. 18-21,
S e Z a M ; W ó j t o w i c z, d z. c yt., s. 79 -8 2 .
4 Z a r z ą d z e n ie m in is tr a fin a n s ó w z. d n ia 2 m a r c a 1993 r. w spraw ne p o d a tn ik ó w nie m a ją c y c h
o b o w ią z k u sk ła d a n ia z g ło s z e n ia r e je s tr a c y jn e g o , M P , n r 11, po z. 74.
6 R o k i e m p o d a t k o w y m w p o d a t k u od to warów' i u s ł u g j e s t ro k k a l e n d a r z o w y , c h y b a że p o d a t ­
n ik na p o d s t a w i e o d r ę b n y c h p r z e p i s ó w w y b r a ł r o k p o d a t k o w y nie b ę d ą c y r o k ie m k a l e n d a r z o w y m .
cy obcym i prz e d staw ic iels tw am i d y p lo m a ty c z n y m i, u rzęd am i k o n su la rn y m i,
misjami specjalnym i oraz organizacjam i m ię d z y n a ro d o w y m i m a ją c y m i siedzibę
lub placów k ę w Polsce.
W szy scy podatnicy d ok o n u ją c y rejestracji p o d a ją w szelk ie w y m a g a n e dane
dotyczące b ezpo średn io ich sam ych, ja k i p ro w a d z o n e j przez n ich d ziałalno ści.
Jeżeli po zarejestro w aniu się dane te w w y niku zaistn ienia n o w y c h o kolicz n o śc i
ulegną dezaktualizacji, pod atnik z o b o w ią z a n y jest do ich u a ktua lnie nia .
O b o w ią z e k rejestracji dla celów p o d a tk u od to w a ró w i usług nie je s t je d y ­
nym o bo w ią z kie m rejestracy jn ym p o d a tn ik a V A T . O d 1 stycznia 1996 r. został
w p ro w adzony p ow sz e c h n y o b o w ią z e k rejestracji dla celów ca łe g o system u
p o d a tk o w e g o 7. W p ro w a d z o n o o b o w ią z ek p o sia d a n ia p rze z w s zy stk ic h p o d a tn i­
ków num eru identyfikacji p o d a tk o w e j - NIP. P o w sz e c h n e j e w id e n c ji p o d a tn i­
ków d o k o n u ją urzędy skarbow e, które w d rod ze decyzji a d m in istra c y jn e j n a d a ją
ten num er. NIP w o d ró ż nien iu od P E S E L (w k tó ry m z aw arta b y ła d a ta u ro d z e ­
nia p odatnika) nie m oże m ieć ukrytego lub j a w n e g o c h a ra k te ru zna c ząc e go ,
określająceg o ja k ie k o lw ie k cechy podatnika.
D o k um en tacja z w iązana z n a dan iem N IP je st g ro m a d z o n a i p r z e c h o w y w a n a
w urzędach skarbow ych. Na w n io sek z a in tere so w an e g o urząd s k a rb o w y o b o w ią ­
zany jest do po tw ie rd ze n ia faktu n ad an ia N IP po d m io to w i, który nim się p o s łu ­
guje. U rzędy sk arb ow e są nad to zo b o w ią za n e do z a c h o w a n ia ta je m n icy o d n o ś ­
nie do danych zaw artych w d oku m e nta c ji. D ane p o d a tn ik a m o g ą by ć u d o s tę p ­
niane w yłącznie ściśle o k reślo ny m w ustaw ie o rga no m . N a le ż ą do nich m.in.
sądy, prokuratura, policja, o rgany kontroli skarbow ej.
W arto podkreślić, że posiad anie nu m e ru id e n ty fik ac y jn e g o N IP n a k ła d a na
podatnika obow iązek je g o u ja w n ia n ia i p o słu g iw a n ia się nim p rzy w y sta w ia n iu
faktur, rachu nk ów up ro sz c zo n y c h oraz w p rz y p a d k u składania ofert.
III. E W ID E N C JA O B R O T U
P odatnicy VA T, m ając o b o w ią z ek s a m o d zie ln e g o o b lic z a n ia i o d p r o w a d z a ­
nia podatku, m u sz ą sz c z e gó ło w o ob liczać kw o ty p o da tku n a le ż n e g o i n a lic z o ­
nego. D o ko nanie tego będzie m o ż liw e je d n a k tylko w tedy, gdy p o d a tn ic y b ę d ą
prow adzić je d n ą z określo n y c h w ustaw ie form e w id e n c ji8.
1 U sta w a z ¡3 p a ź d z ie r n ik a 1995 r. o z a s a d a c h e w id e n c ji i id e n ty fik a c ji p o d a tn ik ó w , D z U .,
nr 142, poz. 70 2.
s Por. W. W ó j t o w i c z, P o d a te k o d to w a r ó w i u słu g o r a z p o d a te k a k c y z o w y , W a r s z a w a
1993, s. 40 -4 1; t e n ż e . Z a r y s p o ls k ie g o p r a w a , s. 81 -8 2 .
1. E W I D E N C J A P E Ł N A
E w id e n c ja p ełn a je s t p o d sta w o w y m ro d z aje m e w idencji, prz e w id zia ny m w
ustaw ie. Do jej p ro w a d z e n ia zo b o w ią z a n i są w szyscy po datn icy , z w yjątkiem
tych, k tórzy w y k o n u ją w y łą cz n ie c z yn no ści zw olnion e z p o d atk u 9, oraz p od a tn i­
ków o b jęty ch p o d m io to w y m z w o ln ie n ie m z podatku.
O k re śle n ie tej e w id e n c ji m ia n e m „ p e łn a ” w iąże się z w a ru n k ie m w y sz cz e g ó l­
nienia w niej w sz y stk ic h ta k sa ty w n ie w y lic z o n y c h w ustaw ie ele m e ntów . O z n a ­
c z a to, że p o w in n a ona zaw ierać: a) o d rę b n e o kreślenie kw ot pod atk u n a lic z o ­
n e g o ( z w ią z a n y ch ze s p rz e d a ż ą o p o d a tk o w a n ą i kw ot pod atku naliczonego
z w ią z a n y ch ze s p rz e d a ż ą z w o ln io n ą z podatk u); b) dane n ie z b ę d n e do ok reśle­
nia p rz e d m io tu i p o d s ta w y o p o d a tk o w a n ia ; c) w y sok ość podatk u należnego;
d) kw o tę p o d a tk u n a lic z o n e g o o b n iż a ją c eg o po d a te k należny; e) kw otę podatku
p o d le g a ją c e g o w płacie do urz ę du sk a rb o w e g o lub z w rotow i z tego urzędu;
f) inne dane służące do p r a w id ło w e g o spo rz ą d z en ia deklaracji podatk ow ej, np.
c h ro n o lo g ic z n ie u ło ż o n e daty z a k u p ó w i sprzedaży z daneg o okresu ro zlicze­
n iow eg o.
P o d a tn ik p ro w a d z ą c y ta k ą e w id en c ję o piera się z jed n e j strony na ra c h u n ­
k a c h w y sta w io n y c h p rz ez n ie g o przy sprzedaży, a z drugiej strony - na ra­
ch u n k a c h , które o trz y m ał od innych p o d m io tó w w z w iązku z dokonanym i
u nich z a ku pam i. D la sp rze d a ją ce g o ko rzystniejsze byłoby pom niejszenie
w artości sprzedaży, by w ten spo sób o b n iż y ć p od atek należny. K up ujący z kolei
bę d z ie dążył do w y k a z a n ia ja k n a jw y ższ e j kw oty po datku naliczo nego. Taka
sp rzeczno ść in te re só w nie będzie n a to m ia st w y stę p o w a ć w p rzy pa d ku sprzedaży
k o n s u m e n to w i10.
U sta w a p rz ew id u je sank cje p o d a tk o w e w sytuacji, gdy zostanie stw ierdzone,
że p o d a tn ik n a ru s z a o b o w ią z k i zw ią z a n e z p ro w a d z e n ie m ew iden cji. Jeżeli
o b o w ią z e k ten został n a ru sz o n y w z w ią z k u z p rze d m io te m lub p o d sta w ą o p o ­
d a tk o w a n ia , organ p o d a tk o w y m a pra w o do sz a cu n k o w e g o okre śle n ia wartości
n ie z a e w id e n c jo n o w a n e j sp rzed aży . U sta la on w tedy p odatek przy zastosow aniu
staw ki 22% , przy c z y m k w o ta tak usta lo n e g o pod atku ulega je sz c ze p o d w y ż s z e ­
niu o 100%. Jeżeli n a to m ia st p o d a tn ik c e lo w o z aw yżył w y so ko ść podatk u n a li­
czon e g o , urząd s k a rb o w y z w ię k sz a w artość po datk u n a le ż n e g o o kw otę trzy kro t­
ności tego z a w yżenia.
9 C h o d z i o c z y n n o ś c i z w i ą z a n e z t o w a r a m i i u s ł u g a m i w y m i e n i o n y m i w z a ł ą c z n ik a c h nr 1
i 2 do ustaw y.
10 P o r. W o ź n i a k, dz. c y t., s. 123.
2.
E W ID E N C JA U PR O S Z C Z O N A
O b o w ią z ek p ro w a d ze n ia ew id en cji u p r o s zc z o n e j do ty cz y d w ó c h grup p o d ­
m iotów. Do p ierw szej z nich n a le ż ą p o d atnicy , u k tó ry c h w p o p rz e d n im roku
p o d a tk o w y m w artość sprzedaży, a także w artość e k sp o rtu nie p rz e k ro c zy ła
łącznie 800 tys. zł, oraz ci, którzy ro zp o c z y n a jąc w ciąg u roku p o d a tk o w e g o
w y k on yw a nie czynności p o d le g a ją c y ch o p o d a tk o w a n iu p rz e w id u ją , że ich w a r ­
tość obrotu nie p rzekro czy 800 tys. zł.
W y m ienien i p odatnicy o b o w ią z a n i s ą do e w id e n c jo n o w a n ia sp rz e d aż y za
dany dzień, nie później je d n a k niż p rz e d d o k o n a n ie m sprz e da ż y w dniu n a s tę p ­
nym. W p rz yp a dk u stw ierdzenia, że po d a tn ik z p o w y ż s z e j g rup y nie p ro w adzi
ew idencji lub prow adzi j ą nierzetelnie, o rgan p o d a tk o w y ustala w artość nieza e w id encjon ow an ej sprzedaży w d ro d z e o sz a c o w a n ia . P o d a te k u sta lo n y jest
wtedy przy zasto sow aniu 22% staw ki, p rzy c zym p o d a tn ik nie m a p ra w a do
obniżen ia kw oty pod atku n a le ż n e g o (zw rot po średni).
Taki sam rodzaj sankcji p rz e w id zian y je st d la p o d a tn ik ó w , którzy w z w iązku
z pro w a d z e n ie m sprzedaży to w a ró w i u sług z w o ln io n y c h z p o d a t k u 11 d o k o n u ją
sprzedaży podleg ającej o p o d a tk o w a n iu i nie p ła c ą p o d a tk u nale ż n eg o . Jeżeli na
pod staw ie doku m entacji nie je s t m o ż liw e ustalen ie w ie lk o śc i sp rzed aży , org an
po datk ow y sam określi w d ro dze o s z a c o w a n ia w a rto ść tej sp rzedaży.
D o drugiej g rupy n a le ż ą p o d atn ic y św iad c z ą cy usługi w zakresie handlu,
którzy d o k o n u ją sp rzedaży o p o d a tk o w a n e j i z w o ln io n e j z p o d a tk u lub sprzed aży
o p od atko w an ej różnym i sta w k a m i i nie są z o b o w ią z a n i do p ro w a d z e n ia e w id e n ­
cji za p o m o c ą kas rejestrujących.
Pod m ioty te, w celu o b lic z e n ia p o d a tk u n a le ż n e g o , m o g ą d ok on ać p o dz ia łu
sprzedaży w dan y m m iesiącu - w p r o p o rc ja c h w y n ik a ją c y c h z u d o k u m e n to w a ­
n ych zaku pó w z tego m ie sią c a - na o b ję tą ró ż n y m i sta w k a m i oraz z w o ln io n ą
z podatku. N ależy pod kreślić, że dla o b lic z e n ia tych p rop orcji p rz y jm u je się
w yłączn ie tow ary p rz e z n a cz o n e do dalszej sp rz ed a ż y , w e d łu g cen u w z g lę d ­
niających podatek.
Jeżeli dany p o dm io t po o k resie p rz e rw y w z n o w ił w y m ie n io n ą po w y ż e j d z ia ­
łalność, m oże d o kon ać p o d ziału ob ro tu przy z a sto s o w a n iu p ro c e n to w y c h w s k a ź ­
ników podziału. D otyczy to u d o k u m e n to w a n y c h z a k u p ó w z ok re su p rze d ro z p o ­
c zęciem działalności.
11 C h o d z i o t o w a r y i u słu g i w y m i e n i o n e w z a ł ą c z n i k a c h n r 1 i 2 d o u sta w y .
3.
E W ID E N C JA PR Z Y Z A ST O S O W A N IU KAS REJESTRU JĄ C Y CH
O b o w ią z e k p ro w a d z e n ia e w id e n c ji przy zasto sow an iu kas rejestrujących
d otyczy tylko p o d a tn ik ó w ś w ia d c z ą c y ch usługi (w tym rów nież w zakresie
h and lu i g a stro n o m ii) n a rzecz osób fizyczny ch , nie p row a d zą c y ch działalności
g o sp o d a rc z e j. O b o w ią z e k ten, ze w zg lędu n a d u ż ą liczbę tego typu podatników ,
je st w p ro w a d z a n y eta p a m i. W pierw szej ko lejn ości obejm uje on p o d m io ty m a ją ­
ce n a jw ię k s z e obro ty . D o kategorii tej od 1 stycznia 1994 r. zaliczono w usta­
wie p o d a tn ik ó w , k tó rzy w c iągu trzech kw a rta łów p o p rzedn iego ro ku p o d a tk o ­
w e g o o siągnęli o b ró t p rz e k ra c z a ją c y 2 min zł. O b ecn ie kw ota ta została o b n iż o ­
na do 1 m in z ł 12. W n a stę p n y c h latach o b o w ią z e k sprzedaży za p o m o c ą kas
re je stru ją c y ch bę d z ie d o ty c z y ć p o d m io tó w o coraz m niejszych obrotach.
W s p o m n ia n e kasy re je stru ją c e m a ją m. in. w sk a z y w a ć dzienne obroty wraz
z ro z ró ż n ie n iem sp rz e d a ży z w o ln io n e j z p o da tku i objętej różnym i staw kam i.
P o m o c n e są ró w n ie ż p rzy o blic z a niu w artości sprzedaży oraz k w ot podatku
n a le ż n e g o za d a n y okres ro zliczen io w y.
Ze w z g lę d u n a to, że z a k u p kasy rejestrującej w iąże się z dość dużym i k o sz­
tami, w y d a te k ten będzie o d lic z an y od p o d a tk u należnego. K w ota odliczeń
p r z y p a d a ją c a n a je d n ą kasę nie m oże p rz e k ro c zy ć 50% ceny zaku pu i nie w ię ­
cej niż 1500 zl. Przy z a k upie kasy pro du kcji polskiej m o żna od liczyć 65% jej
ceny, ale nie w ięcej niż 2 50 0 zł. Do u ży tk u s ą dop usz c z a n e tylko te kasy, które
sp e łn ia ją o k re ś lo n e w a ru n k i te ch n ic z n e oraz są z arejestrow ane we w łaściw y m
urzę d z ie s k a r b o w y m 13.
K o rz y sta ją c z p rz y z n a n y c h up ra w n ie ń , m inister finansów zw olnił w okresie
od 1 sty c zn ia d o 30 cz e rw c a 1994 r. z o b o w ią z k u pro w ad z e n ia ew idencji za
p o m o c ą kas r e je stru ją cy ch n a stę p u jąc y c h p o d a tn ik ó w 14: a) u których sprzedaż
na rzecz o só b fiz y c z n y c h nie p ro w a d z ą c y c h działalności gospodarczej w ciągu
3 m iesięcy p rz e d d n ie m w e jśc ia usta w y w życie w yn osiła mniej niż 65%
sp rze d a ż y o g ółe m ; b) ś w ia d cz ą c y ch ok re ślo n e usługi w zakresie transportu,
łąc z n ośc i, ga stro n o m ii; c) spó łd zielnie i p ro w a d z ą c y ch apteki; d) będących
je d n o stk a m i o r g a n iz a c y jn y m i „ R U C H ” SA.
12 R o z p o r z ą d z e n ie m in is tr a fin a n s ó w w s p r a w ie k a s r e je s tr u ją c y c h , D z U ., n r 65, poz. 278
z d n i a 2 7 m a j a 1994 r.
13 R o z p o r z ą d z e n ie m in is tr a fin a n s ó w z d n ia 12 m a ja 1993 r. w sp r a w ie k r y te r ió w i w a ru n k ó w
te c h n ic z n y c h , k tó r y m m u s z ą o d p o w ia d a ć k a s y re je s tr u ją c e oraz, w a r u n k ó w sto s o w a n ia tych kas
p r z e z p o d a tn ik ó w , D z U . , n r 39, po z. 178; zm . D z U . , n r 91, poz. 4 2 2 , n r 115, poz. 511.
14 R o z p o r z ą d z e n ie m in is tr a fin a n s ó w z d n ia 2 3 w rze ś n iu 1993 r. w sp r a w ie c z a so w e g o z w o l­
n ie n ia n ie k tó r y c h g r u p p o d a tn ik ó w z o b o w ią z k u p r o w a d z e n ia e w id e n c ji o b ro tu i k w o t p o d a tk u o d
to w a r ó w i u słu g p r z y z a s to s o w a n iu ka s r e je s tr u ją c y c h , D z U ., nr 92, p o z. 427; zm . D z U ., n r 115,
p oz. 512 .
S ankcją dla p od atn ik ów , którzy n a ru s z a ją ob o w ią z e k sto so w a n ia kas re je stru ­
jących, jest brak m ożliw ości o b n iż e n ia po d atk u n a le ż n eg o o kw o tę pod atku
naliczonego przy n abyciu to w aró w i usług.
IV. F A K T U R Y I R A C H U N K I U P R O S Z C Z O N E
K olejnym o bow ią z kie m p o d a tn ik ó w V A T je st w y sta w ia n ie faktur i ra ­
chunków up roszczo ny ch . Dla sp ra w n e g o fu n k c jo n o w a n ia pod atku p raw id ło w e
w yw iązyw anie się z tego o b o w ią z k u je st n ie z w y k le isto tn ą spraw ą. O wadze,
ja k ą przyw iązuje się do tych d o k u m e n tó w , n iech św ia d c z y fakt, że o fakturach
i rachunkach u proszczony ch m ów i się n aw et ja k o o sw oiste go rod zaju „ p a p ie ­
rach w a rto śc io w y c h ” 15.
R egułą jest w ystaw ianie faktur, a d o pie ro wtedy, gdy nie m a takiego o b o ­
wiązku, w y staw ia się rachunki u p roszczon e. D o ich w y sta w ia n ia zo bo w iązani
są zarejestrow ani p odatnicy, nie korzy stający ze z w olnień p o d m io to w y c h i nie
w ykonujący czynności zw ią z a n y ch z o k r e ś lo n y m i16 to w a ra m i i usług am i z w o l­
nionym i z podatku. W y ją tkie m od tej zasady są po d atn icy św ia dc z ą c y usługi
na rzecz osób fizycznych, nie p r o w a d z ą c y c h działalności go sp o d a rc ze j. P o d a tn i­
cy ci nie m uszą w ystaw iać w s p o m n ia n y c h d o k u m e n tó w , lecz na żądanie klienta
są zobow iązani do w ystaw ienia r a c h u n k ó w up rosz cz o n y c h . R ó w n ie ż w p rz y p a d ­
ku szeroko pojętej sprzedaży (z w yją tk ie m w szelkiej za m ia n y to w a ró w i usług)
podatnicy w y sta w ia ją rachunki uproszczo ne.
Do otrzy m y w an ia faktur upraw nieni są w y łą c z n ie 17: a) z arejestrow ani p o d a t­
nicy dokonujący czynności z w iązany ch z tow aram i i usłu gam i z w o ln io ny m i z
podatku; b) zarejestrow ani p od atnicy opłacający po datek d o c h o d o w y w form ie
karty podatkow ej; c) n ab y w c y e k sp o rto w a n y c h to w a rów i usług; d) na b yw c y,
na rzecz których d o k o n y w a n a je st sp rzedaż energii ele k try c z n ej i cieplnej, gazu
przew od ow ego , usług te le k o m u n ik a c y jn y c h i ra d io k o m u n ik a cy jn y ch ; e) u p ra w ­
nione p rzed staw icielstw a d yp lo m a ty c z n e , kon sularne i p ersonel tych p r z e d sta w i­
cielstw.
Faktury i rachunki up ro szczon e p o w in n y zaw ierać ściśle o kreślon e e le m e n ­
ty. Przede w szystkim mieć w y szczeg ólnion e: w szelkie dane sprzed aw cy, n a b y ­
15 Por. P o d a te k o d to w a r ó w i u słu g (V A T ). Z a g a d n ie n iu s z c z e g ó ło w e , p r z e p is y w y k o n a w c z e
z k o m e n ta r ze m , cz. II, red. W . M o d z e l e w s k i , W a r s z a w a 1993, s. 5, S e Z a M .
16 C h o d z i o t o w a r y i u sług i w y m i e n i o n e w z a ł ą c z n ik a c h n r 1 i 2 d o usta w y .
17 R o z p o r z ą d z e n ie m in istr a fin a n s ó w z. d n ia 21 g r u d n ia 1995 r. w s p r a w ie w y k o n a n ia p r z e p i­
só w u sta w y o V A T o ra z p o d a tk u a kcyz.ow ym , D z U ., nr 154, p o z. 782.
w cy, tow aru , datę, cenę je d n o s tk o w ą b ez p od a tk u i inne taksatyw nie w yliczone
ele m e n ty .
Z reguły w y sta w ia się je w term in ie 7 dni od d n ia w ydania tow aru lub w y ­
k o n a n ia usługi, je d n a k nie p óźniej niż w osta tnim dniu m iesiąca, w którym
w y d a n o tow a r lub w y k o n a n o usługę. W tym s a m y m term inie w ystaw ia się
fa kturę lub rac h u n e k u pro szc z o n y w p rz y p a d k u p o b ra n ia zaliczki w w ysokości
p o ło w y ceny d a n e g o tow aru lub usługi. T erm in biegnie od dnia otrzym ania
zaliczki.
Jeśli po w y sta w ie n iu faktury lub ra c h u n k u u p ro szc z o n e g o udzielono rabatów ,
p o d w y ż s z o n o cenę, stw ie rd z o n o po m y łk ę , p od a tn ic y w y sta w ia ją odpowiednio:
fa k tu rę k o r y g u ją c ą oraz ra chunki k o ry g u ją c e dotyczące rachunków u p ro ­
sz c z on yc h .
W a rto dodać, że w p rzy pad ku , gdy p o d a tn ik w ystaw i fakturę lub rachunek
u p ro sz c z o n y , w któ rym w y k a ż e k w o tę p od atk u, je st on zo bow iązan y do za p ła c e ­
nia p o d a tk u n a w et w tedy, gdy d a n a sp rz e d a ż nie była opod atko w an a. Pow yższa
re g u la c ja m a zasto so w a n ie ró w n ie ż w ted y, gdy p od atnik w ystaw i fakturę lub
ra ch u n e k u p ro sz cz o n y , w który m w yk a ż e kw otę p o d a tk u w y ż sz ą od podatku
n a leżn ego .
TH E D U T IE S O F V A T T A X P A Y E R S
S u mmar y
T h e b a s ic d u t y o f V A T t a x p a y e r s is to c a l c u l a t e a n d p ay s o m e d e f in ite su m s o f m o n e y in the
a p p o i n t e d p e r i o d w i t h o u t b e in g s u m m o n e d by the R e v e n u e O f fic e . T h i s p r o c e d u r e is no t r e se r v e d
o n l y f o r V A T b u t c o n c e r n s all t a x p a y e r s w h o s e tax liability is d u e to c i r c u m s t a n c e s d e f i n e d by
th e law. T h e r e f o r e the p a p e r d i s c u s s e s o n l y th o se t a x p a y e r ' s d u t i e s w h i c h ar e c h a r a c t e r i s t i c o f
g o o d s a n d s e r v i c e s tax . T h e s e h a v e b e e n se t ou t h e r e as f o llo w s: a d u t y to p r e se n t a bill, to keep
r e c o r d s , a n d to m a k e o u t i n v o i c e s a n d s i m p l i f i e d bills. T h e p r e s e n t a t i o n o f the a b o v e liab ilitie s
i n c l u d e s b o t h the m o d e l o f t a x p a y e r s ’ f a i r d e a l i n g s , as well as s a n c t i o n s for f ailin g to a b id e by
th e ru l e s o f the law.
T ra n s la te d b y J a n K ło s