potrącenia
Transkrypt
potrącenia
• co jest tytułem wykonawczym do prowadzenia egzekucji, • których potrąceń można dokonywać bez zgody zatrudnionego, • jak potrącać alimenty, • jak postąpić, w razie gdy krajowa Rada komornicza zajmuje inne stanowisko w przypadku potrąceń na przełomie roku niż Główny Inspektorat Pracy, • jakie kwoty można potrącać w przypadku umów zlecenia zawieranych z własnymi pracownikami, • jak spłacać pożyczkę z funduszu socjalnego, gdy pracownik mało zarabia, • jakie stanowisko w sprawie potrąceń z wynagrodzenia i innych świadczeń pracowniczych zajmuje w ostatnich latach Sąd Najwyższy, • ile wynoszą kwoty wolne przy potrąceniach z wynagrodzenia i zasiłków. Patroni publikacji vademecum płatnika • jak powinna wyglądać współpraca pracodawcy z komornikiem i ile może kosztować firmę niewywiązywanie się z obowiązków wobec kancelarii komorniczej, Elżbieta Młynarska-Wełpa POTRĄCENIA 2015 Pracodawca dokonując potrącenia niezgodnie z prawem, naraża się na roszczenie pracownika o zapłatę nienależnie potrąconego wynagrodzenia. Może ponieść też odpowiedzialność związaną z wykroczeniem przeciw prawom pracownika. A wynagrodzenie za pracę rozumiane jest w postępowaniu egzekucyjnym bardzo szeroko. dlatego autorka wyjaśnia w książce: POTRĄCENIA Wynagrodzenia, zasiłki, umowy cywilnoprawne 2015 vAdEMECuM PłATNIkA Książka dostępna jako e-book na: ISBN 978-83-269-3493-3 UOW 50 Cena 68,25 zł brutto Elżbieta Młynarska-Wełpa Potrącenia 2015 Wynagrodzenia, zasiłki, umowy cywilnoprawne Vademecum płatnika UOW50_srodki.indd 1 1/12/2015 11:44:35 AM Podstawowy czarny Autor: Elżbieta Młynarska-Wełpa Kierownik grupy wydawniczej: Agnieszka Konopacka-Kuramochi Redaktor: Renata Kajewska Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski Korekta: Monika Rychalska Skład: 6AN Studio Druk: Drukarnia Miller Nakład: 300 egz. ISBN 978-83-269-3493-3 NR PRODUKTOWY UOW 50 Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2015 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10, e-mail: [email protected] NIP: 526-19-92-256, KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, Wysokość kapitału zakładowego 200.000 zł. Wszelkie prawa do niniejszej publikacji, w tym do jej tytułu oraz do treści zawartych w zamieszczonych w niej artykułach, podlegają ochronie prawnej przewidzianej w szczególności prawem autorskim. Ich przedruk oraz rozpowszechnianie bez wiedzy i zgody Redakcji są zabronione. Zakaz ten nie dotyczy cytowania ww. materiałów w granicach dozwolonego użytku, z powołaniem się na źródło. Wszelkie materiały zawarte w niniejszej publikacji mają charakter wyłącznie popularyzacyjno-informacyjny i nie mogą być traktowane w sposób prawnie wiążący pomiędzy Czytelnikiem a Wydawcą lub Redakcją. Redakcja dokłada wszelkich starań, aby informacje i dane zamieszczone w tych materiałach były poprawne merytorycznie i aktualne, jednakże informacje te nie mają charakteru porady czy opinii prawnej, jako że Wydawca ani Redakcja nie świadczy żadnych usług prawnych. Nie mogą być one również traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. Zastosowanie tych informacji w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji lub opinii prawnej. Wobec powyższego Wydawca, Redakcja, redaktorzy ani autorzy ww. materiałów nie ponoszą odpowiedzialności prawnej w szczególności za skutki zastosowania się lub wykorzystania w jakikolwiek sposób informacji zawartych w tych materiałach. UOW50_srodki.indd 2 1/12/2015 11:45:03 AM Podstawowy czarny Spis treści Wykaz skrótów i aktów prawnych użytych w książce .................................................................. 7 Rozdział 1. Potrącenia z wynagrodzenia za pracę – podstawowe zasady .......................... 8 Tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności .................................................................................. 9 Ochrona wynagrodzenia ........................................................................................................................................ 11 Potrącenia bez zgody zatrudnionego ................................................................................................................... 12 Świadczenia alimentacyjne .................................................................................................................................... 13 Należności inne niż alimentacyjne ....................................................................................................................... 14 Zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi ....................................................................................................... 15 Kary porządkowe ..................................................................................................................................................... 15 Odliczenie kwot wcześniej wypłaconych ............................................................................................................. 16 Wynagrodzenie za wadliwie wykonaną pracę .................................................................................................... 17 Wypłata zawyżonego wynagrodzenia .................................................................................................................. 18 Potrącenia dobrowolne ........................................................................................................................................... 19 Oświadczenie pracownika o potrącaniu składki na ubezpieczenie na życie ................................................. 20 Kwoty niepotrącalne ................................................................................................................................................ 20 Potrącenia dobrowolne, gdy pracownik choruje ................................................................................................. 20 Wzór zgody na potrącenie z wynagrodzenia i dyspozycji opłacenia składki z przysługującego zasiłku ................................................................................................................................................................ 23 Zgody blankietowe .................................................................................................................................................. 23 Kolejność i granice potrąceń ustawowych ........................................................................................................... 24 Kwoty wolne od potrąceń ....................................................................................................................................... 27 Kwota wolna dla niepełnoetatowca ...................................................................................................................... 34 Kwota wolna a nieprzepracowanie pełnego miesiąca ........................................................................................ 35 Limit potrąceń w pierwszym roku pracy ............................................................................................................. 36 Pensja za grudzień otrzymana w styczniu ............................................................................................................ 37 Wypłata innych składników wynagrodzenia ...................................................................................................... 41 Kilka wypłat w danym miesiącu ........................................................................................................................... 43 Rozdział 2. Potrącenia z innych świadczeń wypłacanych pracownikowi ........................ 45 Świadczenia wypłacane w związku z podróżą służbową .................................................................................. 46 Ekwiwalenty ............................................................................................................................................................. 46 Odprawa emerytalno-rentowa .............................................................................................................................. 47 Nagroda jubileuszowa ............................................................................................................................................. 47 Odszkodowanie zasądzone pracownikowi po ustaniu stosunku pracy ......................................................... 50 Dodatkowe wynagrodzenie roczne (trzynastka) ................................................................................................ 52 Świadczenia finansowane z ZFŚS .......................................................................................................................... 52 Potrącenia z wybranych świadczeń pracowniczych .......................................................................................... 56 3 UOW50_srodki.indd 3 1/12/2015 11:45:03 AM Podstawowy czarny Potrącenia 2015 Rozdział 3. Potrącenia z zasiłków chorobowych i macierzyńskich .................................... 58 Granice potrąceń i kwoty wolne przy potrąceniach z zasiłków ....................................................................... 60 Wynagrodzenie i zasiłek chorobowy otrzymane w jednym miesiącu ............................................................ 61 Potrącenia z zasiłku za zgodą pracownika ........................................................................................................... 63 Rozdział 4. Potrącenia z umów cywilnoprawnych .................................................................... 72 Granice potrąceń ..................................................................................................................................................... 73 Oświadczenia składane przez zleceniobiorcę ..................................................................................................... 75 Umowy zlecenia zawierane z własnymi pracownikami .................................................................................... 79 Rozdział 5. Współpraca pracodawcy z komornikiem ............................................................. 80 Kolejność postępowania ......................................................................................................................................... 80 Fragment świadectwa pracy dotyczący informacji o zajęciu ............................................................................ 83 Egzekucja administracyjna ..................................................................................................................................... 84 Wniosek wierzyciela ................................................................................................................................................. 86 Składniki majątkowe niepodlegające egzekucji ................................................................................................... 87 Zabezpieczenie należności ..................................................................................................................................... 88 Zawieszenie postępowania egzekucyjnego .......................................................................................................... 90 Nowe wzory zawiadomień o egzekucji administracyjnej .................................................................................. 91 Różnice i podobieństwa w egzekucjach ................................................................................................................ 92 Informacje w nowych wzorach .............................................................................................................................. 93 Zajęcie wynagrodzenia przez ZUS ....................................................................................................................... 99 Sankcje wobec pracodawcy .................................................................................................................................. 101 Dokumenty niezbędne przy egzekucji ............................................................................................................... 102 Obowiązki archiwizacyjne i informacyjne pracodawcy ................................................................................... 103 Zatrudnienie pracownika, który w świadectwie pracy ma wzmiankę o zajęciu wynagrodzenia ............ 104 Zawiadomienie komornika sądowego o zatrudnieniu pracownika, którego wynagrodzenie podlega egzekucji ............................................................................................................................................ 104 Informacja dla poprzedniego pracodawcy o zatrudnieniu jego byłego pracownika, którego wynagrodzenie podlega zajęciu .................................................................................................................... 106 Obowiązki informacyjne pracodawcy ............................................................................................................... 108 Nowa umowa oraz przejęcie zakładu a unieważnienie zajęcia ...................................................................... 109 Informacja dla komornika w związku z zajęciem przez niego wynagrodzenia za pracę ............................ 109 Rozwiązanie stosunku pracy z pracownikiem, którego wynagrodzenie podlega egzekucji ..................... 110 Powiadomienie komornika o rozwiązaniu umowy z pracownikiem, który ma zajęcie wynagrodzenia ................................................................................................................................................ 110 Obowiązki pracodawcy po rozwiązaniu stosunku pracy z dłużnikiem ....................................................... 111 Przykładowe pisma otrzymywane przez pracodawców w związku z egzekucją komorniczą i administracyjną ............................................................................................................................................ 114 Zajęcie z wynagrodzenia za pracę przez naczelnika urzędu skarbowego ..................................................... 114 Zajęcie z wynagrodzenia za pracę przez komornika ........................................................................................ 115 Zawiadomienie o uchyleniu egzekucji ................................................................................................................ 116 Cofnięcie egzekucji ................................................................................................................................................. 116 Postanowienie komornika o umorzeniu zaległości .......................................................................................... 117 Zawiadomienie o zawieszeniu egzekucji ............................................................................................................ 118 4 UOW50_srodki.indd 4 1/12/2015 11:45:04 AM Podstawowy czarny Spis treści Anulowanie poprzedniego pisma komornika ................................................................................................... 118 Żądanie komornika do złożenia oświadczenia .................................................................................................. 118 Rozdział 6. Obowiązki pracodawcy przy zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej ................................................................................................................................ 119 Informacja o zbiegu egzekucji .............................................................................................................................. 120 Obowiązek informacyjny pracodawcy ................................................................................................................ 121 Obowiązek przekazywania zajętego wynagrodzenia przez pracodawcę ....................................................... 121 Zbieg egzekucji administracyjnych ..................................................................................................................... 123 Depozyt ................................................................................................................................................................... 124 Wezwanie o depozyt ............................................................................................................................................... 125 Informacja o przekazywaniu potrąceń do depozytu ........................................................................................ 126 Informacja dla wierzycieli w przypadku zbiegu tytułów egzekucyjnych z wynagrodzenia ....................... 127 Rozdział 7. Pytania i odpowiedzi .................................................................................................. 128 W jaki sposób chroniona jest odprawa emerytalno-rentowa ........................................................................ 128 W jaki sposób dokonywać potrąceń alimentacyjnych z ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy ............. 130 Czy trzynastkę należy w całości przeznaczyć na spłatę długu alimentacyjnego ......................................... 131 Czy do potrącenia składki wystarczy pismo związków zawodowych ........................................................... 132 Zgoda pracownika na potrącanie składek związkowych ................................................................................. 134 Jak spłacać pożyczkę z funduszu socjalnego, gdy pracownik mało zarabia ................................................. 135 Czy komornikowi należy przekazać otrzymaną przez pracownika zapomogę ........................................... 136 Jak rozliczyć się z komornikiem, gdy pracownik zmarł ................................................................................... 138 Czy komornikowi należy przekazać odprawę pośmiertną ............................................................................. 139 Jakie obowiązki ma pracodawca po otrzymaniu egzekucji od dyrektora oddziału ZUS .......................... 140 Informacja dla ZUS o wynagrodzeniu pracownika objętego zajęciem z tytułu zaległych składek ........... 142 Ile może kosztować pracodawcę niewywiązywanie się z obowiązków wobec komornika ....................... 143 W jaki sposób chronić dane osobowe pracowników podczas korespondencji z komornikiem .............. 144 Jak dokonywać potrąceń, w przypadku gdy w danym miesiącu pracownik otrzymuje wypłatę w dwóch terminach ........................................................................................................................................ 146 Jak dokonywać potrąceń z zasiłku chorobowego od 1 marca 2015 r., gdy alimenty przewyższają możliwe potrącenie ......................................................................................................................................... 162 Rozdział 8. Wskaźniki dotyczące potrąceń ............................................................................... 175 Wyliczenie minimalnego wynagrodzenia netto w 2015 roku ......................................................................... 175 Podstawowe koszty uzyskania przychodu i ulga podatkowa (kwota zmniejszająca podatek) .................. 175 Podstawowe koszty uzyskania przychodu bez ulgi podatkowej (kwoty zmniejszającej podatek) ............ 176 Podwyższone koszty uzyskania przychodu i ulga podatkowa (kwota zmniejszająca podatek) ................ 177 Podwyższone koszty uzyskania przychodu bez ulgi podatkowej (kwoty zmniejszającej podatek) .......... 178 Kwota wolna od potrąceń przymusowych i dobrowolnych dla zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy ....................................................................................................................................................... 179 Kwoty wolne od obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia za pracę w 2015 r. dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy ....................................................................................... 180 Kwoty wolne od dobrowolnych potrąceń z wynagrodzenia za pracę w 2015 r. dla pracownika zatrudnionego w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy ................................................................ 180 Potrącenia obligatoryjne ........................................................................................................................................ 181 5 UOW50_srodki.indd 5 1/12/2015 11:45:04 AM Podstawowy czarny Potrącenia 2015 Potrącenia dobrowolne .......................................................................................................................................... 181 Kwota wolna od potrąceń z uwzględnieniem proporcji dotyczącej wymiaru etatu .................................... 182 Kwoty wolne przy potrąceniach z zasiłków ........................................................................................................ 182 Kwoty wolne od potrąceń i egzekucji .................................................................................................................. 183 Rozdział 9. Orzecznictwo Sądu Najwyższego ........................................................................... 184 Kolejność zaspokojenia należności alimentacyjnych jest ściśle określona ................................................... 184 Za błędy komorników odpowiada Skarb Państwa ........................................................................................... 185 Dotacja na prowadzenie domu pomocy społecznej podlega egzekucji ....................................................... 187 Organ egzekucyjny nie może badać zasadności tytułu wykonawczego ....................................................... 189 Niepobrana emerytura jest majątkiem odrębnym małżonka ........................................................................ 190 Nie każde postępowanie egzekucyjne ma przynosić komornikowi dochód ............................................... 191 Niektóre emerytury można traktować egzekucyjnie jak wynagrodzenia za pracę ..................................... 192 Odszkodowania nie są chronione przed potrąceniami ................................................................................... 194 Prowadzenie dwu równoległych egzekucji stwarzałoby niebezpieczeństwo kolejnych zbiegów ............. 196 PESEL i NIP w klauzuli wykonalności obowiązuje dopiero od 7 lipca 2013 r. ............................................ 198 Wybrane orzecznictwo Sądu Najwyższego w skrócie ....................................................................................... 200 Rozdział 10. Wybrane interpretacje urzędowe ......................................................................... 203 Potrącenia przy wypłacie różnych świadczeń ze stosunku pracy – zmiana stanowiska MPiPS .............. 208 Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 27 maja 2011 r. w sprawie kwoty wolnej od potrąceń przy przychodach, do których stosuje się różne koszty uzyskania (nr GPP-364-4560-15-1/11/PE/RP) ............................................................................................................. 203 Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 7 marca 2011 r. w sprawie kwoty wolnej od potrąceń dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy (nr GPP-364-4560-12-1/11/PE/RP) ............................................................................................................. 204 Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 22 lutego 2011 r. w sprawie proporcjonalnego zmniejszania kwoty wolnej przy potrąceniach dobrowolnych (nr GPP-364-4560-8-1/11/PE/RP) .......................... 205 Stanowisko Głównego Inspektoratu Pracy z 26 stycznia 2011 r. w sprawie kwoty wolnej od potrąceń przy wypłatach należności za rok poprzedni w roku następnym (nr GPP-364-4560-3-1/11/PE/RP) ............................................................................................................... 205 Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 1 lipca 2009 r. w sprawie potrąceń z nadpłaconego wynagrodzenia za pracę (nr GPP-110-4560-43/09/PE/RP) ..................................................................... 206 Pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 16 października 2007 r. w sprawie kwoty wolnej od potrąceń pracownika w pierwszym roku pracy (nr GPP-416- -4560-465/07/PE) ......................... 207 Rozdział 11. Najważniejsze przepisy dotyczące potrąceń .................................................... 210 Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 1502) (wyciąg) ................ 210 Ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 101) (wyciąg) ........................................................................................................................................... 212 Ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 1015 ze zm.) (wyciąg) ............................................................................................................ 220 Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 159) (wyciąg) ............................................ 223 Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników (Dz.U. nr 10, poz. 52 ze zm.) (wyciąg) ......................................................................................................... 223 6 UOW50_srodki.indd 6 1/12/2015 11:45:04 AM Podstawowy czarny Wykaz skrótów i aktów prawnych użytych w książce kp – ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 1502) kc – ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 121) kpc – ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 101) SN – Sąd Najwyższy ZUS – Zakład Ubezpieczeń Społecznych MPiPS – Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej PIP – Państwowa Inspekcja Pracy GIP – Główny Inspektorat Pracy ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – ustawa z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 1015) rozporządzenie w sprawie czynności komorników – rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników (Dz.U. nr 10, poz. 52 ze zm.) ustawa o PIT – ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.) ustawa związkowa – ustawa z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 167) ustawa emerytalna – ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.) Ordynacja podatkowa – ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.) rozporządzenie składkowe – rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.) 7 UOW50_srodki.indd 7 1/12/2015 11:45:04 AM Podstawowy czarny Rozdział 1. Potrącenia z wynagrodzenia za pracę – podstawowe zasady Wynagrodzenie za pracę podlega szczególnej ochronie, która w praktyce oznacza, że pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę, a pracodawca nie może zmniejszyć wysokości wynagrodzenia w sposób nieuprawniony. Pojęcie „wynagrodzenie za pracę” rozumiane jest w postępowaniu egzekucyjnym bardzo szeroko. Są nim zarówno periodyczne wynagrodzenie za pracę i za prace zlecone oraz nagrody i premie przysługujące dłużnikowi za okres jego zatrudnienia, jak i związany ze stosunkiem pracy zysk lub udział w funduszu zakładowym oraz we wszelkich innych funduszach pozostających w związku ze stosunkiem pracy (art. 881 § 2 zdanie drugie kpc). Pomniejszanie wynagrodzenia za pracę (odliczanie i potrącanie) jest dopuszczalne tylko w przypadkach określonych ustawowo. Pracodawca dokonując potrącenia w innych sytuacjach niż te uregulowane prawnie, naraża się na roszczenie podwładnego o zapłatę nienależnie potrąconego wynagrodzenia. Może ponieść też odpowiedzialność związaną z wykroczeniem przeciw prawom pracownika. Pojęcie „potrącenie” to w praktyce czynności o różnym charakterze prawnym, których cechą wspólną są przede wszystkim uprawnienie lub wręcz obowiązek pracodawcy do zmniejszenia wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty. Następuje to poprzez odliczenie konkretnych należności i rozdysponowanie ich zgodnie z przepisami. Potrącenia mogą dotyczyć zarówno wynagrodzeń za pracę, jak i innych przychodów, które są przekazywane za pośrednictwem pracodawcy pracownikom, zleceniobiorcom lub innym osobom. Potrąceń z wynagrodzenia za pracę dokonuje się według ściśle ustalonej kolejności (art. 87 § 1 kp). Pierwszeństwo w zaspokojeniu z wynagrodzenia za pracę mają świadczenia alimentacyjne. Następnie potrąceniu podlegają sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych, na pokrycie należności innych niż alimentacyjne, a w dalszej kolejności – odpowiednio udzielone pracownikowi zaliczki i kary pieniężne. 8 UOW50_srodki.indd 8 1/12/2015 11:45:04 AM Podstawowy czarny