Miejsce Polski w Unii Europejskiej oraz wstępne informacje o

STUDIA
PODYPLOMOWE
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
1
1
2
2
Unia Europejska i prawo unijne po Traktacie z Lizbony -zagadnienia
wprowadzające
Prof. dr hab. Stanisław Biernat
7 listopada 2015 r.
Droga Polski do Unii Europejskiej
• 1991 Podpisanie Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między
Rzecząpospolitą Polską z jednej strony a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami
członkowskimi z drugiej strony (Układu Europejskiego)
• 1994 Wejście w życie Układu Europejskiego
• 1994 Złożenie wniosku Rzeczypospolitej Polskiej o przystąpienie do Unii Europejskiej
3
• 1997 Podjęcie decyzji Rady Europejskiej o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z
Polską
(i innymi państwami)
• 1998-2002 Negocjacje akcesyjne (w sprawie przystąpienia do Unii Europejskiej)
• 13 grudnia 2002 Rada Europejska w Kopenhadze: decyzja o zakończeniu negocjacji z
10 państwami europejskimi, w tym Polską
• 16 kwietnia 2003 Podpisanie Traktatu o przystąpieniu do Unii Europejskiej (traktatu
akcesyjnego)
4
• 7-8 czerwca 2003 r. referendum w Polsce w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację
traktatu akcesyjnego.
• Frekwencja: 58,85 % Za - 77,45 %; przeciw – 22,55 %.
• 23 lipca 2003 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej ratyfikował traktat akcesyjny.
• 1 maja 2004 r. wejście w życie traktatu akcesyjnego
5
• Obecnie Polska jest od ponad 10 lat państwem członkowskim UE i podmiotem
wszelkich praw i obowiązków z tego wynikających
• Polska jest związana prawem unijnym
• Prawo UE jest częścią obowiązującego w Polsce porządku prawnego
• Prawo UE wywiera wielki wpływ na treść praktycznie wszystkich gałęzi prawa
polskiego
•
6
• Polskie organy państwowe (władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej)
(współ)uczestniczą w tworzeniu prawa unijnego oraz stosują prawo UE w Polsce
• Obywatele RP są obywatelami Unii i korzystają z praw z tym związanych.
• Dotyczy to zwłaszcza prawa do przemieszczania się i zamieszkania na terytorium Unii
7
Rozszerzanie się Wspólnot Europejskich
(obecnie: Unii Europejskiej)
• Od 1951 i 1957 r. – 6 państw
• 1973 Wielka Brytania, Irlandia, Dania (sprawa Norwegii)
• 1981 Grecja
• 1986 Hiszpania i Portugalia
• 1995 Austria, Szwecja, Finlandia (sprawa Norwegii)
• 2004 Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Słowenia, Cypr, Malta
• 2007 Bułgaria i Rumunia
• 2011 r. Podpisanie Traktatu akcesyjnego Chorwacji do UE
1
7
Rozszerzanie się Wspólnot Europejskich
(obecnie: Unii Europejskiej)
STUDIA PODYPLOMOWE
• Od 1951 i 1957 "O
r. –CHRONA
6 państwŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
• 1973 Wielka Brytania,
Irlandia, Dania
(sprawa Norwegii)
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM”
• 1981 Grecja
• 1986 Hiszpania i Portugalia
• 1995 Austria, Szwecja, Finlandia (sprawa Norwegii)
• 2004 Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Słowenia, Cypr, Malta
• 2007 Bułgaria i Rumunia
• 2011 r. Podpisanie Traktatu akcesyjnego Chorwacji do UE
Weszła w życie 1 lipca 2013 r.
8
Dyskusje na temat dalszego rozszerzenia Unii i końca tego procesu
Islandia
Serbia i dalsze państwa bałkańskie,
Turcja
Ukraina – umowa stowarzyszeniowa ?
9
Rozwój podstaw prawnych integracji europejskiej po 1945 r.
• 1951 Paryż: Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali
• wszedł w życie w 1952 r.; wygasł w 2002 r.
• Zawarło go 6 państw: Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg
•
10
•
•
•
•
•
1957 Rzym: Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG)
wszedł w życie w 1958 r., na czas nieoznaczony
od 1994 r. nazwa: Traktat o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej (WE) – TWE
Inna nazwa: Traktat Rzymski
6 państw: Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg
11
1957 Rzym: Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej
(EUROATOM)
1992 Maastricht: Traktat o Unii Europejskiej (TUE)
• wszedł w życie w 1994 r.
12
Kolejne nowelizacje Traktatów (TWE i TUE):
• 1986: Jednolity Akt Europejski
• 1992 Maastricht
• 1997 Amsterdam
• 2001 Nicea (traktat wszedł w życie w 2003 r.)
13
Przebieg ostatnich reform traktatowych Unii
Od co najmniej 2000 r.: przekonanie, że niezbędne są reformy traktatowe Unii w
nowej sytuacji dużej liczby państw i potrzeby ściślejszej integracji
• 2002-2003 działalność Konwentu Europejskiego – stworzenie projektu Traktatu
ustanawiającego Konstytucję dla Europy (Traktatu Konstytucyjnego)
14
• październik 2004 podpisanie w Rzymie Traktatu Konstytucyjnego i rozpoczęcie
procesu jego ratyfikacji
• maj-czerwiec 2005 – negatywne wyniki referendów we Francji i Niderlandach –
kryzys konstytucyjny
2
nowej sytuacji dużej liczby państw i potrzeby ściślejszej integracji
• 2002-2003 działalność Konwentu Europejskiego – stworzenie projektu Traktatu
STUDIA
PODYPLOMOWE
ustanawiającego Konstytucję
dla Europy
(Traktatu Konstytucyjnego)
14
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
• październik 2004 podpisanie w Rzymie Traktatu Konstytucyjnego i rozpoczęcie
procesu jego ratyfikacji
• maj-czerwiec 2005 – negatywne wyniki referendów we Francji i Niderlandach –
kryzys konstytucyjny
Dalsze prace nad reformami konstytucyjnymi
15
Uwieńczenie reform konstytucyjnych
13 XII 2007 r. podpisanie traktatu w Lizbonie (Traktatu Lizbońskiego)
Wejście w życie Traktatu lizbońskiego:
1 grudnia 2009 r.
16
Co składa się na Traktat Lizboński
Dwa traktaty o równej mocy prawnej
1/ Traktat o Unii Europejskiej (TUE)
• zmieniony w stosunku do wcześniejszego traktatu o tej samej nazwie
2/ Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)
• znacznie zmieniony w stosunku do wcześniejszego Traktatu o ustanowieniu
Wspólnoty Europejskiej
17
Oprócz tekstów samych traktatów:
37 protokołów do traktatów – mających moc prawną równą traktatom
65 deklaracji do traktatów lub protokołów
• wszystkich państw, niektórych lub pojedynczych państw
• nie mają charakteru prawnie wiążącego
• mają znaczenie polityczne i interpretacyjne
18
Karta Praw Podstawowych
Proklamowana w 2000 r. w Nicei
• Początkowo: o charakterze politycznym i moralnym, ale niewiążąca prawnie
• od wejścia w życie Traktatu lizbońskiego: moc wiążąca na równi z traktatami
• nie wchodzi w skład traktatów, nie jest ich częścią
19
Elementy demokracji bezpośredniej w Unii
Art. 11 ust. 4 TUE:
Obywatele Unii w liczbie nie mniejszej niż milion, mający obywatelstwo znacznej liczby
Państw Członkowskich, mogą podjąć inicjatywę zwrócenia się do Komisji Europejskiej
o przedłożenie, w ramach jej uprawnień, odpowiedniego wniosku w sprawach, w
odniesieniu do których, zdaniem obywateli, stosowanie Traktatów wymaga aktu
prawnego Unii.
20
Art. 11 TUE
Wzmocnienie roli parlamentów narodowych.
M.in.:
• otrzymują projekty aktów prawodawczych
• sprawują kontrolę przestrzegania zasady pomocniczości
• sprawują kontrolę w obszarze wolności bezpieczeństwa i sprawiedliwości
• uczestniczą w procedurze zmiany traktatów
• uczestniczą w procedurze przyjmowania nowych państw do UE
21
W ostatnich latach: kryzys gospodarczy
3
20
Art. 11 TUE
Wzmocnienie roli parlamentów
narodowych.
STUDIA
PODYPLOMOWE
M.in.:
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
• otrzymują projektyEaktów
prawodawczych
UROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
• sprawują kontrolę przestrzegania zasady pomocniczości
• sprawują kontrolę w obszarze wolności bezpieczeństwa i sprawiedliwości
• uczestniczą w procedurze zmiany traktatów
• uczestniczą w procedurze przyjmowania nowych państw do UE
21
W ostatnich latach: kryzys gospodarczy
i instytucjonalny Unii
Początek: poważne trudności finansowe i gospodarcze niektórych państw członkowskich
(Grecja, Portugalia, Hiszpania, Włochy, Irlandia)
Brak zadowalających podstaw traktatowych do udzielania pomocy państwom
Wady strukturalne systemu strefy euro:
Brak instrumentów kontroli polityki budżetowej i zintegrowanego systemu nadzoru
bankowego
22
Mechanizmy przeciwdziałania kryzysowi gospodarczemu
Zmiany w traktatach – konieczność zgody wszystkich państw
Umowy międzynarodowe państw strefy EURO
• Traktat o Europejskim Mechanizmie Stabilizacyjnym
• Traktat o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w Unii Gospodarczej i Walutowej
• Traktat o Unii Bankowej (projekt)
23
Cecha charakterystyczna obecnej sytuacji prawnej w Unii
Coraz większe zróżnicowanie sytuacji prawnej:
• Państw strefy EURO
• Państw członkowskich spoza strefy EURO
•
24
Problemy Polski z tym związane
Polska nie należy do strefy EURO
Aby przystąpić, musi spełnić warunki ekonomiczne, tzw. kryteria konwergencji
dotyczące:
• stabilności cen
• fiskalne
• kursowe
• odnoszące się do stóp procentowych
Korzyści związane z przynależnością do strefy EURO
25
Kryteria polityczne i konstytucyjne
Akceptacja narodu bezpośrednia lub wyrażona przez Parlament
Konieczność zmiany Konstytucji RP,
Zwłaszcza: art. 227, dotyczącego NBP i Rady Polityki Pieniężnej
26
Sygnalizacja: wybrane przepisy traktatów europejskich odnoszące się do
środowiska
Fragment preambuły do TUE:
WYRAŻAJĄC MOCNĄ WOLĘ popierania postępu gospodarczego i społecznego swych
narodów poprzez urzeczywistnienie rynku wewnętrznego oraz umacnianie spójności i
ochrony środowiska, przy uwzględnieniu zasady zrównoważonego rozwoju, oraz
prowadzenia polityk, które zapewnią, że integracji gospodarczej towarzyszyć będzie
równoczesny postęp w innych dziedzinach,
27
4
Zwłaszcza: art. 227, dotyczącego NBP i Rady Polityki Pieniężnej
26
Sygnalizacja: wybrane przepisy
europejskich odnoszące się do
STUDIAtraktatów
PODYPLOMOWE
środowiska
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
Fragment preambułyEdo
TUE:
UROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
WYRAŻAJĄC MOCNĄ WOLĘ popierania postępu gospodarczego i społecznego swych
narodów poprzez urzeczywistnienie rynku wewnętrznego oraz umacnianie spójności i
ochrony środowiska, przy uwzględnieniu zasady zrównoważonego rozwoju, oraz
prowadzenia polityk, które zapewnią, że integracji gospodarczej towarzyszyć będzie
równoczesny postęp w innych dziedzinach,
27
Art. 3 ust. 3 TUE:
Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, którego
podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna
gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego
zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości
środowiska. Wspiera postęp naukowo-techniczny.
Artykuł 11 TFUE:
Przy ustalaniu i realizacji polityk i działań Unii, w szczególności w celu wspierania
zrównoważonego rozwoju, muszą być brane pod uwagę wymogi ochrony środowiska.
28
Tytuł XX TFUE: Środowisko (art. 191-193)
• Artykuł 37 Karty Praw Podstawowych
• Ochrona środowiska
• Wysoki poziom ochrony środowiska i poprawa jego jakości muszą być zintegrowane z
politykami Unii i zapewnione zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju.
5