ZIELONE ZAMÓWIENIA PUBLICZNE

Zielone zamówienia publiczne –
wprowadzenie
Marcin Skowron
Łowicz, 2015 r.
ZIELONE ZAMÓWIENIA PUBLICZNE
oznaczają politykę, w ramach której podmioty publiczne włączają
kryteria i/lub wymagania ekologiczne do procesu zakupów
(procedur udzielania zamówień publicznych) i poszukują
rozwiązań ograniczających negatywny wpływ wyrobów/usług na
środowisko oraz uwzględniających cały cykl życia produktów, a
poprzez to wpływają na rozwój i upowszechnienie technologii
środowiskowych.
definicja wg Komisji Europejskiej
2
KOMUNIKAT KE KOM (2008) 400
16 lipca 2008 r. Komisja Europejska wydała Komunikat "Zamówienia publiczne na
rzecz poprawy stanu środowiska" [KOM (2008) 400]. Komisja zaproponowała, aby
do 2010 r. 50% wszystkich procedur przetargowych miało „ekologiczny” charakter.
W osiągnięciu postulowanego poziomu zielonych zamówień posłuży opracowany na
zlecenie Komisji Europejskiej zestaw kryteriów środowiskowych (GPP Toolkit).
Cel wspólnych kryteriów GPP:
 ustalenie jasnych i ambitnych kryteriów środowiskowych dla wyrobów i usług.
 zapewnienie spójności kryteriów stosowanych przez państwa członkowskie, aby
uniknąć zakłócenia jednolitego rynku i zmniejszenia konkurencji w obrębie UE.
3
ZESTAW UNIJNYCH KRYTERIÓW
ŚRODOWISKOWYCH
 Komisja Europejska podjęła działania zmierzające do opracowania
wspólnych kryteriów dot. zielonych zamówień publicznych możliwych
do stosowania w państwach członkowskich Unii Europejskiej. Kryteria
zostały opracowane dla grup wyrobów i usług, które uznano za
najbardziej odpowiednie do wdrożenia GPP zarówno ze względu na
wartość zamówień jak i wpływ na środowisko. Kryteria są rezultatem
bliskiej współpracy służb Komisji Europejskiej, przedstawicieli
przemysłu, społeczeństwa oraz państw członkowskich.
4
1. ZESTAW UNIJNYCH KRYTERIÓW
ŚRODOWISKOWYCH
10 sektorów priorytetowych:
1. budownictwo ;
2. żywność i usługi gastronomiczne;
3. transport i usługi transportowe;
4. Energia;
5. Biurowy sprzęt komputerowy;
6. Tekstylia (odzież, uniformy i inne wyroby włókiennicze);
7. papier i usługi drukarskie;
8. meble;
9. środki czystości i usługi w zakresie sprzątania;
10. produkty i usługi ogrodnicze
 kryteria opracowano w 2008 r.
 w 2009 r. kryteria przetłumaczono na języki narodowe
5
KRYTERIA DLA KOLEJNYCH GRUP
PRODUKTOWYCH – 2. ZESTAW
Opublikowany w 2010 r. drugi zestaw kryteriów środowiskowych dotyczył
następujących 8 grup produktów:
 Telefony komórkowe;
 Kogeneracja;
 Izolacja termiczna;
 Panele ścienne;
 Twarde pokrycia podłogowe;
 Okna;
 Oświetlenie drogowe i sygnalizacja świetlna;
 Materiały do nawierzchni drogowych oraz znaki drogowe.
6
UNIJNE KRYTERIA ŚRODOWISKOWE
Kryteria GPP, opracowane na zlecenie Komisji Europejskiej, obejmują
następujące grupy produktów:
Papier do kopiowania i papier graficzny
Budownictwo
Biurowy sprzęt komputerowy
Transport
Środki czyszczące i usługi sprzątania
Meble
Żywność i usługi cateringowe
Energia elektryczna
Wyroby włókiennicze
Izolacja cieplna
Produkty i usług ogrodnicze
Płyty ścienne
Skojarzona gospodarka energetyczna
Oświetlenie drogowe i sygnalizacja świetlna
Oświetlenie biurowe
Urządzenia elektryczne i elektroniczne
stosowane w sektorze ochrony zdrowia
Armatura
Toalety i pisuary
Urządzenia do przetwarzania obrazu
Infrastruktura Wodno-ściekowa
Ogrzewacze wodne
Dokumenty w j. polskim dostępne na stronie UZP w zakładce ”Zielone zamówienia publiczne” oraz na
stronie KE: http://ec.europa.eu/environment/gpp/eu_gpp_criteria_en.htm
7
REWIZJA KRYTERIÓW GPP
Obecnie trwają prace nad rewizją kryteriów dla następujących grup
produktowych:






Wyroby włókiennicze,
Oświetlenie biurowe,
Komputery i laptopy,
Usługi sprzątania,
Meble,
Żywność i usługi cateringowe.
Komisja Europejska podjęła również decyzje o wypracowaniu kryteriów dla
nowych grup produktowych, w tym:
 Budownictwo (zawężenie do budynków biurowych).
Jednostka odpowiedzialna: Wspólne Centrum Badawcze (Joint Research
Centre)
8
UNIJNE KRYTERIA ŚRODOWISKOWE
Kryteria wskazują następujące informacje:
 Zakres zastosowania
 Kluczowe czynniki oddziaływania na środowisko
 Opis kryteriów podstawowych i kompleksowych w podziale na:
 Przedmiot zamówienia
 Kryteria kwalifikacji (w odniesieniu do wykonawców)
 Specyfikacje (w odniesieniu do surowców i produktów)
 Kryteria udzielenia zamówienia
 Warunki realizacji zamówienia
 Podstawy weryfikacji spełniania wymogów/ kryteriów/ warunków
 Noty wyjaśniające – wskazanie dodatkowych źródeł informacji
9
UNIJNE KRYTERIA ŚRODOWISKOWE
10
DZIAŁANIA MONITORINGOWE NA SZCZEBLU UE
Komisja Europejska (DG Środowisko) opublikowała w 2012 r. wyniki
ogólnoeuropejskiego badania nt. poziomu zazielenienia zamówień w państwach
członkowskich
Cel analizy
próba oszacowania poziomu ZZP (2010 r. – rok referencyjny) oraz stopień osiągnięcia
postulowanego poziomu 50% dla zielonych zamówień publicznych w świetle
Komunikatu KE – Zamówienia publiczne na rzecz poprawy stanu środowiska KOM
(2008) 400
Kto realizował monitoring
Centrum Studiów Europejskich (CEPS) wraz z Kolegium Europejskim w Brugii.
11
DZIAŁANIA MONITORINGOWE NA SZCZEBLU UE
 Jakie narzędzie zastosowano
 Analiza realizowana w oparciu o kwestionariusz rozesłany w dniu 12 września 2011 r.
w językach narodowych do wybranych losowo organów administracji publicznej krajów
członkowskich.
 Jakie kryteria
 Monitoring zostanie oparty o proste i jasne kryteria (liczba i sposób uwzględnienia
aspektów środowiskowych).
 Czego dotyczy
 Badanie koncentrowało się na pierwszym zestawie kryteriów środowiskowych (tzw.
first set GPP Toolkit) opublikowanym przez Komisję Europejską w 2009 r.
 Jaka wielkość próby losowej
 ogółem ok. 6500 instytucji zamawiających w UE.
12
DZIAŁANIA MONITORINGOWE NA SZCZEBLU UE
 Szczegóły analizy
badania, respondenci mieli udzielić odpowiedzi na temat
wykorzystania podstawowych kryteriów środowiskowych w ostatnim
przeprowadzonym postępowaniu przetargowym, którego przedmiot
zamówienia należał do jednej z dziesięciu grup priorytetowych objętych
unijnymi kryteriami środowiskowymi. Dodatkowo zostali poproszeni o ogólne
informacje nt. poziomu "zazielenienia" postępowań przeprowadzonych w
latach 2009 - 2010 dla konkretnej grupy produktowej.
 W ramach
analiza miała na celu weryfikację sposobu prowadzenia
postępowań przetargowych dla konkretnej grupy produktów przez
uczestniczące w badaniu instytucje zamawiające. Dostarczyła również
informacji czy po stronie zamawiającego kształtowała się ogólna praktyka
stosowania kryteriów środowiskowych oraz w jaki sposób nastąpiła ich
implementacja.
 Poszerzona
13
DZIAŁANIA MONITORINGOWE NA SZCZEBLU UE
 Wyniki analizy
 Statystyka zbiorcza dla Polski oparta jest na odpowiedziach uzyskanych od 29
polskich organów administracji publicznej różnego szczebla. W przeanalizowanych
w badaniu 79 postępowaniach przetargowych, polskie władze zastosowały pewną
formę kryteriów środowiskowych w 27% przypadków, co stanowi połowę średniej
unijnej.
 W latach 2009-2010, w odniesieniu do dziesięciu grup produktowych objętych
niniejszym badaniem, władze polskie zastosowały przynajmniej jedno podstawowe
kryterium środowiskowe w przypadku 29% zamówień, a 10% zamówień zawierało
wszystkie podstawowe kryteria środowiskowe.

14
http://ec.europa.eu/environment/gpp/pdf/CEPS-CoE-GPP%20MAIN%20REPORT.pdf
DZIAŁANIA MONITORINGOWE NA SZCZEBLU UE
Zbiorcze zestawienie
Wykres przedstawia wyniki zazielenienia zamówień w podziale na grupy
produktów. Biurowy sprzęt komputerowy stanowi kategorię produktu o najwyższym
odsetku zazielenienia zamówień, w której co najmniej jedno kryterium
środowiskowe zostało uwzględnione w 43% zanalizowanych zamówień, a ogół
podstawowych kryteriów środowiskowych znalazł odzwierciedlenie w 21%
zamówień. Z kolei, najniższy okazał się stopień zazielenienia sektora
energetycznego.
Środki czystości i
usługi w tym zakresie
Budownictwo
Energia
Biurowy sprzęt
Papier do kopiowa
komputerowy
i papier graficzny
co najmniej jedno kryterium środowiskowe zostało uwzględnione
wszystkie podstawowe kryteria środowiskowe zostały uwzględnione
15
Meble
DOSTĘPNE OPRACOWANIA
 „Ekologiczne zakupy! Podręcznik dotyczący
zielonych zamówień publicznych”
- drugie wydanie, z 2012 r.
- dostępny w wersji PL
 „Zielone zamówienia publiczne. Zbiór dobrych
praktyk.” –
- wybrane przykłady z państw członkowskich
- wydany w 2012 r.
- dostępny w wersji PL
16
GPP HELPDESK – PUNKT KONTAKTOWY
Helpdesk dla GPP - zielonych zamówień publicznych
Helpdesk zbiera dane oraz informacje dot. wszystkich aspektów GPP, w tym
praktyczne przykłady (studia przypadku), tworzy bazę organizacji oraz sieci
zaangażowanych w GPP. Helpdesk jest obsługiwany przez BIO Intelligence Service we
współpracy z Belmont Innovations & Sustainability w imieniu Komisji Europejskiej.
Wszelkie zapytania, komentarze można zgłaszać w języku angielskim, francuskim
oraz niemieckim.
 E-mail: [email protected]
 Tel.: +331 53 90 11 75
 Adres: GPP Helpdesk
c/o BIO Intelligence Service
20-22 Villa Deshayes
75014 Paris
Francja
17
Krajowy Plan Działań w zakresie
zrównoważonych zamówień publicznych
ZRÓWNOWAŻONE ZAMÓWIENIA
PUBLICZNE
Zielone zamówienia publiczne
Społeczne zamówienia publiczne
19
PODSTAWY OPRACOWANIA DOKUMENTU
Krajowy Plan Działań w zakresie zrównoważonych zamówień
publicznych na lata 2013-2016 został opracowany na podstawie
upoważnienia Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych określonego w art.
154 pkt. 7 ustawy Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2013 r. nr 113
poz. 759 z pózn. zm.), zgodnie z którym „Prezes UZP opracowuje
programy szkoleń, organizuje oraz inspiruje szkolenia z zakresu
zamówień”.
W dokumencie zasygnalizowano również konieczność podjęcia
określonych kroków legislacyjnych związanych z implementacją do
prawa krajowego, projektowanych unijnych dyrektyw w zakresie
zamówień publicznych. Nowe przepisy unijne, których przyjęcie
planowane jest na początku 2014 r., przewidują pewne mechanizmy
wspierające zrównoważone zamówienia, co z kolei może przełożyć się na
zwiększenie stopnia aplikacji aspektów środowiskowych i społecznych w
postępowaniach przetargowych.
20
PODSTAWY OPRACOWANIA DOKUMENTU
Za transpozycję do prawa krajowego ww. przepisów odpowiada Prezes
Urzędu Zamówień Publicznych, który na podstawie art. 154 pkt. 1 Pzp,
„opracowuje projekty aktów normatywnych dotyczących zamówień”.
Mając na względzie fakt, iż okres realizacji Krajowego Planu Działań
zbiega się z planowanym okresem implementacji unijnych dyrektyw,
należy zapewnić aby propozycje legislacyjne oraz stosowne zmiany w
prawie krajowym były w odpowiedni sposób prezentowane uczestnikom
systemu zamówień publicznych.
21
PODSTAWY OPRACOWANIA DOKUMENTU
Krajowy Plan Działań należy traktować jako samodzielny dokument
zmierzający do promocji zrównoważonych zamówień publicznych. Ze
względu na zakres przedmiotowy, dokument ten sprzyja również realizacji
celów określonych w krajowych zintegrowanych strategiach, w tym:
 Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r.,
 Strategia - Sprawne Państwo 2020,
Innowacyjności
„Dynamiczna Polska” oraz
 Strategia
i
Efektywności
Gospodarki
na
lata
2012-2020
 Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego.
22
CEL DOKUMENTU
Cele środowiskowe:
 Podwyższenie poziomu zielonych zamówień publicznych w skali kraju
do 20% ogółu udzielonych zamówień w Polsce (w oparciu o
opracowaną metodologię UZP);
 Stymulowanie rozwoju rynku poprzez kreowanie popytu na produkty
spełniające wysokie standardy środowiskowe oraz innowacyjne
technologie środowiskowe po stronie administracji publicznej.
Cele społeczne:
 Osiągnięcie 10% poziomu „społecznych” zamówień publicznych w
skali kraju (mierzony w oparciu o metodologię UZP);
 Wsparcie realizacji polityki społecznej z wykorzystaniem zamówień
publicznych.
23
KRAJOWY PLAN DZIAŁAŃ – NOWY DOKUMENT
PLANISTYCZNY
W dokumencie zawarto m.in.:
 Powiązanie
KPD
strategiami rozwoju;
ze
zintegrowanymi
 Aktualny
opis regulacji unijnych i
prawodawstwa krajowego uwzględniającego
aspekty środowiskowe i społeczne w
zamówieniach publicznych;
 Opis zrealizowanych dotychczas działań;
 Dane statystyczne;
 Proponowane działania;
 Wskaźniki.
24
PRZEGLĄD PRAWA
 Podstawy
prawne wynikające z obowiązujących Dyrektyw 2004/18/WE i
2004/17/WE oraz krajowych regulacji, tj. Ustawy z 29.01.2004 r. Prawo zamówień
publicznych
 postulowane zmiany wynikające z projektów nowych dyrektyw
W KONTEKŚCIE ZIELONYCH ZAMÓWIEŃ:
Ustawodawstwo UE powiązane z ZZP
 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 106/2008 w sprawie
wspólnotowego programu znakowania efektywności energetycznej urządzeń biurowych;
 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/33/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r.
w sprawie promowania ekologicznie czystych i energooszczędnych pojazdów transportu
drogowego
 Dyrektywa 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej (…)
25
PRZEGLĄD PRAWA
Ustawodawstwo UE powiązane z ZZP:
 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE z dnia 19 maja 2010 r. w
sprawie wskazania poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie,
zużycia energii oraz innych zasobów przez produkty związane z energią;
 Dyrektywa 2010/31/UE charakterystyka energetyczna budynków;
Ustawodawstwo krajowe powiązane z zielonymi zamówieniami publicznymi:
 Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. Nr 94, poz.
551 z późn. zm.);
 Ustawa z dnia 14 września 2012 r. o obowiązkach w zakresie informowania o
zużyciu energii przez produkty wykorzystujące energię oraz o kontroli realizacji
programu znakowania urządzeń biurowych (Dz. U. z 2012 r. z późn zm.),
 inne
26
PODSUMOWANIE DZIAŁAŃ
W ZAKRESIE ZIELONYCH ZAMÓWIEŃ:
 Tłumaczenie unijnych kryteriów środowiskowych (EU GPP criteria);
 Opracowanie i wydanie publikacji „Zielone zamówienia publiczne – II
Podręcznik”;
 Bieżąca aktualizacja zakładki „Zielone Zamówienia Publiczne” na stronie
internetowej Urzędu Zamówień Publicznych;
 Tłumaczenie na j. polski wybranych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej dot. zielonych zamówień publicznych;
Działalność informacyjno – szkoleniowa
 Monitorowanie poziomu zazielenienia zamówień.
27
PODSUMOWANIE DZIAŁAŃ
W ZAKRESIE SPOŁECZNYCH ZAMÓWIEŃ:
ankietowe dotyczące stosowania klauzul społecznych
postępowaniach przetargowych przez polskie instytucje zamawiające;
 Badanie
w
zakładki „Społeczne zamówienia publiczne” na stronie
internetowej Urzędu Zamówień Publicznych;
 Utworzenie
 Działania informacyjno-szkoleniowe UZP;
 Monitorowanie
poziomu
w zamówieniach w Polsce.
uwzględnienia
aspektów
społecznych
28
STATYSTYKI ZIELONYCH ZAMÓWIEŃ
 Poza określonymi wyjątkami, decyzja w zakresie uwzględniania aspektów
środowiskowych (oraz społecznych) w postępowaniu przetargowym, leży po
stronie instytucji zamawiających. Na podstawie rocznych sprawozdań o
udzielonych zamówieniach za rok 2014, do przekazywania których zobowiązuje
zamawiających przepis art. 98 ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień
publicznych, można przyjąć, że w Polsce liczba zamawiających kształtuje się na
poziomie 36.796.
system zamówień publicznych uniemożliwia uzyskanie
kompleksowych danych na temat stopnia zazielenienia zamówień publicznych.
Jednak, mimo dużej liczny instytucji zamawiających obecnych na polskim rynku,
Urząd Zamówień Publicznych prowadzi okresowe analizy stopnia zazielenienia
zamówień w oparciu o reprezentatywną próbę ogłoszeń o zamówieniu na
podstawie własnej metodologii. W analizie uwzględniane są ogłoszenia
zamieszczane w krajowym publikatorze - Biuletynie Zamówień Publicznych oraz
publikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.
 Zdecentralizowany
29
STATYSTYKI ZIELONYCH I SPOŁECZNYCH
ZAMÓWIEŃ
Trudności w uzyskaniu szczegółowych danych w kontekście środowiskowym
i społecznym:
 Zdecentralizowany system zamówień publicznych
 Swoboda w kształtowaniu własnych zamówień publicznych
 Brak dedykowanych pól w formularzach ogłoszeń
30
STATYSTYKI ZIELONYCH ZAMÓWIEŃ
Aspekty środowiskowe w postępowaniach przetargowych
31
STATYSTYKI SPOŁECZNYCH ZAMÓWIEŃ
Aspekty społeczne w postępowaniach przetargowych
Poziom
5,00%
4,50%
4,00%
3,00%
3,10%
2,90%
2,83%
2,04%
2,00%
Poziom
1,00%
0,00%
2010
2011
2012
2013
2014
32
ZAPLANOWANE DZIAŁANIA
KOMPONENT ŚRODOWISKOWY
 Przeprowadzenie 4 edycji szkoleń popularyzujących m.in. aspekty okołośrodowiskowe w
zamówieniach publicznych;
 Organizacja konferencji obejmujących m. in. tematykę zielonych zamówień publicznych;
 Utrzymanie i bieżąca aktualizacja zakładki „Zielone Zamówienia Publiczne” na stronie
internetowej UZP, w tym rozpowszechnianie informacji nt. nowych inicjatyw unijnych
ułatwiających uwzględnianie aspektów środowiskowych w zamówieniach publicznych oraz
regulacji prawnych rozszerzających zakres przedmiotowy zielonych zamówień publicznych;
 Analiza rozwiązań prawnych przewidzianych w nowych dyrektywach w sprawie zamówień
publicznych pod kątem implementacji do prawa krajowego oraz przygotowanie opracowania dot.
zmian prawnych wynikających z nowych dyrektyw unijnych w zakresie zielonych zamówień
publicznych;
 Badanie rynku zielonych zamówień publicznych w oparciu o metodologię UZP;
 Opracowanie ankiety skierowanej do Zamawiających nt. posiadanej wiedzy (w tym znajomości
przepisów, dostępnych opinii prawnych oraz materiałów informacyjnych) oraz doświadczeń w
praktycznej realizacji zrównoważonych zamówień publicznych - część dot. zielonych zamówień
publicznych;
 Promowanie unijnych kryteriów środowiskowych (EU GPP criteria) opracowanych na zlecenie
Komisji Europejskiej. Zlecenie tłumaczenia na język polski kryteriów opracowanych dla nowych
grup produktów w przypadku braku oficjalnego tłumaczenia;
33
ZAPLANOWANE DZIAŁANIA
KOMPONENT SPOŁECZNY
 Przeprowadzenie szkoleń skierowanych do zamawiających z zakresu m.in. uwzględniania aspektów
społecznych w procedurach przetargowych (m.in.: zamówienia zastrzeżone, rażąco niska cena);
 Przeprowadzenie dorocznych konferencji uwzględniających m.in. aspekty społeczne w zamówieniach
publicznych;
 Utrzymanie zakładki „Społeczne zamówienia publiczne” na stronie UZP i jej bieżąca aktualizacja;
 Opracowanie podręcznika zawierającego przykłady skutecznego stosowania aspektów społecznych w
organizowanych postępowaniach przetargowych;
 Analiza rozwiązań prawnych przewidzianych w nowych dyrektywach w sprawie zamówień
publicznych pod kątem implementacji do prawa krajowego oraz przygotowanie opracowania dot.
zmian prawnych wynikających z nowych dyrektyw unijnych pod kątem społecznych zamówień
publicznych;
 Opracowanie ankiety skierowanej do Zamawiających nt. posiadanej wiedzy (w tym znajomości
przepisów, dostępnych opinii prawnych oraz materiałów informacyjnych) oraz doświadczeń w
praktycznej realizacji zrównoważonych zamówień publicznych - część dot. społecznych zamówień
publicznych;
 Badanie liczby zamówień zastrzeżonych w ogólnej liczbie zamówień opublikowanych w Biuletynie
Zamówień Publicznych.
34
ZIELONE ZAMÓWIENIA PUBLICZNE – II
PODRĘCZNIK
Zakres merytoryczny:
LCC, efektywność energetyczna w
budownictwie, etykieta energetyczna dla
produktów związanych z energią,
etykietowanie opon, koszty środowiskowe w
zamówieniach na pojazdy.
Podręcznik w wersji papierowej oraz
na nośniku CD dystrybuowany jest
przez Urząd w ramach prowadzonej
działalności informacyjno-szkoleniowej.
35
WWW.UZP.GOV.PL
36