Rozwój finansowy gospodarki polskiej na tle

ANNALES
U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K à O D O W S K A
L UB L IN – POL ON IA
VOL. XLV, 2
SECTIO H
2011
Katedra BankowoĞci, Uniwersytet Marii Curie-Skáodowskiej w Lublinie
TERESA H. BEDNARCZYK
Rozwój finansowy gospodarki polskiej na tle innych krajów
Financial development in polish economy in comparison to other countries
WstĊp
We wspóáczesnej literaturze ekonomicznej rozwój finansowy rozwaĪany jest
przynajmniej w dwóch aspektach. Z jednej strony jako jeden z kluczowych czynników dáugookresowego wzrostu gospodarczego, z drugiej zaĞ strony – jako czynnik
zakáócający przebieg procesów gospodarczych. W Ğwietle teorii rynki i poĞrednicy
finansowi są niezbĊdni w gospodarce z powodu dwóch typów zakáóceĔ rynkowych:
asymetrycznego rozmieszczenia informacji miĊdzy podmiotami rynku i związanego
z tym ryzyka pokusy naduĪycia przewagi informacyjnej oraz kosztów informacji
i kosztów transakcyjnych. Rynki i poĞrednicy finansowi pomagają pokonywaü te
problemy, dziĊki czemu przyczyniają siĊ do bardziej efektywnego dziaáania rynków
czynników produkcji i dóbr finalnych, a tym samym wspierają wzrost gospodarczy. Bardziej rozwiniĊty system finansowy prowadzi do zgromadzenia wiĊkszych
oszczĊdnoĞci i lokowania ich w przedsiĊwziĊcia inwestycyjne o wyĪszej stopie zwrotu, a przez to poĞrednio wpáywa na dáugookresowy wzrost gospodarczy. Niestety
w okresach krótkich moĪliwy jest negatywny wpáyw rozwoju systemu finansowego
na gospodarkĊ z powodu kreowania przez niego niestabilnoĞci finansowej, ale nie
jest to sytuacja nieuchronna.
Pomimo waĪnoĞci omawianego zagadnienia w literaturze brakuje jednolitej definicji
rozwoju systemu finansowego kraju. Jedną z praktycznych propozycji rozwiązania
tego problemu jest indeks rozwoju finansowego (The Financial Development Index
– FDI), opracowany przez ĝwiatowe Forum Ekonomiczne (World Economic Forum),
za pomocą którego w sposób syntetyczny i kompleksowy dokonano pomiaru rozwoju
38
TERESA H. BEDNARCZYK
finansowego ponad 50 krajów Ğwiata, o róĪnym poziomie rozwoju gospodarczego.
Celem opracowania jest omówienie róĪnych aspektów i czynników branych pod
uwagĊ w konstruowaniu tego indeksu. KoĔcowym rezultatem opracowania jest ocena
stopnia rozwoju finansowego gospodarki polskiej na tle innych badanych krajów, ze
szczególnym uwzglĊdnieniem oceny rozwoju sektora ubezpieczeĔ.
1. PojĊcie i istota rozwoju finansowego
PokaĨny i ciągle zwiĊkszający siĊ dorobek literaturowy z dziedziny ekonomii
i finansów, gáównie o charakterze empirycznym, Ğwiadczy na korzyĞü hipotezy, iĪ
poziom finansowego rozwoju kraju wpáywa pozytywnie na jego dáugookresowy
wzrost gospodarczy1.
Pomimo niekwestionowanej dzisiaj waĪnoĞci tego zagadnienia kategoria rozwoju
finansowego bardzo rzadko definiowana jest wprost. Wedáug Sáownika jĊzyka polskiego sáowo rozwój oznacza proces przeobraĪeĔ, zmian zachodzących w róĪnych
dziedzinach, polegających na przechodzeniu do stanu lub form bardziej záoĪonych lub
pod pewnym wzglĊdem doskonalszych 2. Rozwój finansowy w rozumieniu ogólnym
jest to dáugotrwaáy proces wzrostu doskonalenia rynków, instytucji i instrumentów
finansowych ukierunkowany na podwyĪszanie efektywnoĞci ich funkcjonowania
lub stosowania oraz powiĊkszanie wolumenu transakcji finansowych3. Wedáug J.D.
Pischke rozwój finansowy skáada siĊ z dziaáaĔ innowacyjnych i racjonalizujących
instrumenty i kontrakty juĪ istniejące w kierunku zwiĊkszania ich efektywnoĞci
oraz páynnoĞci, tak aby rozszerzyü wolumen obrotu nimi i dotrzeü z nimi do nowych
rynków i klientów. Wedáug Roubinii i Sala-i-Martin rozwój finansowy pojmowany
jest doĞü wąsko i rozpatrywany jako redukcja kosztów transakcyjnych konwersji
aktywów niepáynnych na aktywa páynne. Im bardziej zaawansowany jest rozwój
finansowy, tym mniejsze jest zapotrzebowanie ludnoĞci na pieniądz, gdyĪ mniejsze
są wtedy koszty kraĔcowe jego posiadania4.
Wedáug raportu ĝwiatowego Forum Ekonomicznego5 rozwój finansowy, inaczej
rozwój systemu finansowego6, definiowany jest jako wzrost efektywnoĞci poĞredników
i rynków finansowych oraz pogáĊbianie i poszerzanie dostĊpu do kapitaáu i usáug finansowych. EfektywnoĞü ta mierzona jest za pomocą róĪnych miar, takich jak m.in.: sze1
A. Winkler, The Dual Role of Financial Markets in Economic Development: Engine of Growth and
Source of Instability, “IPC Working Paper” 1998, nr 18, s.18.
2
Sáownik jĊzyka polskiego, red. M. Szymczak, PWN, Warszawa, 1993, s. 123.
3
J. Kulawik, Rozwój finansowy a wzrost i rozwój ekonomiczny, „Bank i Kredyt” 1998, nr 1-2, s. 31-32.
4
PodajĊ za: J. Kulawik, wyd. cyt., s. 31.
5
ĝwiatowe Forum Ekonomiczne wydaáo dwie edycje raportu na temat rozwoju finansowego 52 wybranych
krajów Ğwiata w 2008 r. oraz 55 krajów w roku 2009, por. The Financial Development Report 2009, World
Economic Forum, https://members.weforum.org/ pdf/FinancialDevelopmentReport/2009.pdf
6
System finansowy rozumiany jest tutaj jako zespóá rynków i instytucji finansowych oraz norm, zasad
i przepisów je regulujących.
ROZWÓJ FINANSOWY GOSPODARKI POLSKIEJ NA TLE INNYCH KRAJÓW
39
rokoĞü, gáĊbokoĞü, efektywnoĞü i stabilnoĞü systemu finansowego. Do rozwoju systemu
finansowego przyczynia siĊ przede wszystkim rozwój dziaáalnoĞci poĞredników oraz
rynków finansowych, wspieranych przez Ğrodowisko instytucjonalne i biznesowe. Rozwój finansowy prowadzi do lepszego dostĊpu podmiotów gospodarujących do kapitaáu
i usáug finansowych. Generalnie im wyĪszy poziom rozwoju finansowego i áatwiejszy
dostĊp do usáug finansowych, tym wyĪszy dáugookresowy wzrost gospodarczy kraju.
Indeks rozwoju finansowego krajów powstaá przy udziale naukowców i praktyków.
Mierzy on w sposób wieloaspektowy a jednoczeĞnie syntetyczny poziom rozwoju
finansowego badanych krajów. Pomiar ten dotyczy siedmiu kluczowych aspektów
rozwoju, które zostaáy sprowadzone do trzech grup. Grupa pierwsza uwzglĊdnia trzy
aspekty: Ğrodowisko instytucjonalne, Ğrodowisko biznesowe oraz stabilnoĞü finansowa.
Grupa druga – poĞrednictwo finansowe ( financial intermediation) obejmuje takie
aspekty, jak: rozwój usáug bankowych, rozwój usáug poĞredników niebankowych oraz
rozwój rynków finansowych. Grupa trzecia – dostĊp do finansów ( financial access),
która mierzy dostĊp do kapitaáu i usáug finansowych, zarówno dla gospodarstw
domowych, jak i dla róĪnego rodzaju przedsiĊbiorstw.
2. Aspekty rozwoju finansowego
2.1. Czynniki instytucjonalne
Aspekt pierwszy – Ğrodowisko instytucjonalne – obejmuje ocenĊ systemu prawnego i systemu regulacji danego kraju, który rzutuje na zakres poĞrednictwa finansowego, czyli jego szerokoĞü i gáĊbokoĞü oraz efektywnoĞü poĞredników, rynków
i usáug finansowych. Jak potwierdzają badania empiryczne, system prawny naleĪy
do podstawowych czynników szeroko rozumianego rozwoju finansowego7. Regulacje
we wspóáczesnej gospodarce rynkowej koegzystują z dziaáaniem mechanizmu rynkowego, a zasadniczą przesáanką ich stosowania są niedoskonaáoĞci rynku8. W dyskusji
literaturowej wciąĪ aktualny i nierozwiązany pozostaje problem, jak daleko powinna
pójĞü deregulacja sektora finansowego, aby utrzymaü bezpieczny i wydolny system
finansowy oraz skutecznie korygowaü niesprawnoĞci mechanizmów rynkowych
i promowaü równorzĊdną konkurencjĊ9. Argumentów na rzecz utrzymywania a nawet
7
R. Levine, Bank-based or market-based financial systems: which is better?, “William Davidson Working Paper” 2002, nr 442, s. 23, http://wdi.umich.edu/files/publications/workingpapers/wp442.pdf
8
Termin regulacje rozumiany jest tutaj jako zespóá norm, zasad i przepisów, którym podporządkowane
jest funkcjonowanie instytucji i rynków finansowych. Regulacje wyznaczają sposoby dziaáania i zachowania
tych podmiotów. WiĊkszoĞü regulacji ma charakter przymusowy (ich Ĩródáem jest wáadztwo publiczne),
niektóre mają charakter dobrowolny (samoregulacje, autoregulacje).
9
Na temat merytorycznej jakoĞci regulacji rynku ubezpieczeniowego wypowiadają siĊ m.in.: H.D.Skipper,
R.W.Klein, Insurance Regulation In the Public Interest: the Path Towards Solvet, Competitive Markets, Centre
for Risk Management and Insurance Research, Georgia State University, Atlanta 1999, August, s. 23-30.
40
TERESA H. BEDNARCZYK
wzmacniania regulacji gospodarek dostarczają skutki kryzysów finansowych z lat
2001-2003 oraz obecnego, globalnego kryzysu finansowo-gospodarczego. Charakter
dziaáalnoĞci sektora finansowego wymaga bowiem zachowania szczególnego bezpieczeĔstwa i stabilizacji.
Drugi aspekt (filar) pomiaru finansowego rozwoju dotyczy Ğrodowiska biznesowego i oceny dostĊpnoĞci do kapitaáu ludzkiego, wyksztaáconego w kierunku pracy
w sektorze finansowym, infrastruktury fizycznej i technologicznej oraz pozostaáych
aspektów, takich jak podatki oraz koszty prowadzenia dziaáalnoĞci w poĞrednictwie
finansowym. Badania empiryczne pokazują pozytywną korelacjĊ pomiĊdzy jakoĞcią
kapitaáu ludzkiego i poziomem finansowego rozwoju10. Inne badania wskazują na to,
Īe jakoĞü publicznej infrastruktury rzeczowej i technologicznej odgrywa waĪną rolĊ
w procesie zwiĊkszania akumulacji kapitaáu prywatnego11.
Trzeci aspekt finansowego rozwoju to stabilnoĞü systemu finansowego. Ocenia
siĊ tutaj ryzyko kryzysów trojakiego rodzaju: kryzysu walutowego, kryzysu systemu
bankowego oraz kryzysu finansów publicznych. Dla oceny stabilnoĞci walutowej
(ryzyka kryzysu walutowego) kraju bierze siĊ pod uwagĊ: zmiennoĞü w czasie kursu
walutowego, bilans rachunków bieĪących w relacji do PKB, wraĪliwoĞü gospodarki
na zmiany kursu dolara, dáug zewnĊtrzny w relacji do PKB (dla krajów rozwijających
siĊ) oraz inwestycje miĊdzynarodowe netto (dla krajów wysoko rozwiniĊtych). StabilnoĞü systemu bankowego mierzona jest za pomocą czĊstotliwoĞci wystĊpowania
kryzysów bankowych (począwszy od roku 1970). Badania empiryczne w tej dziedzinie dostarczają wniosków, z którymi naleĪaáoby siĊ zgodziü, Īe rozwój systemu
finansowego wpáywa pozytywnie na wzrost gospodarczy w okresach dáugich, zaĞ
w okresach krótkich moĪliwy jest negatywny wpáyw rozwoju systemu finansowego
z powodu kreowania przez niego niestabilnoĞci finansowej12.
2.2. JakoĞü poĞrednictwa finansowego
Druga grupa aspektów branych pod uwagĊ przy ocenie poziomu rozwoju sektora finansowego to: ocena rozmiaru poĞredników finansowych oraz rozwój rynków
finansowych. Wychodzi siĊ z zaáoĪenia, Īe im wiĊkszy system bankowy, tym wiĊcej
kapitaáu moĪe przesunąü od oszczĊdzających do inwestorów, tym wiĊkszy jest jego
wpáyw na wzrost gospodarczy.
Piąty aspekt brany pod uwagĊ przy konstrukcji wskaĨnika rozwoju systemu finansowego to rozwój niebankowych poĞredników finansowych. Odgrywają one waĪną
10
J.F. Outreville, Financial Development , Human Capital and Political Stability, “UNCTAD Discussion
Paper” 1999, nr 142, Geneva: United Nations Conference on Trade and Development.
11
R.J. Barro, Economic Growth in a Cross Section of Countries, “The Quarterly Journal of Economics”
1991, nr 106 (2), s. 407-443, dostĊpne na: www.nyu.edu/econ/user/debraj/Courses/Readings/BarroGrowth.pdf.
12
N. Loayza, R. Rancière, Financial Development, Financial Fragility, and Growth, 2002, www.crei.
cat/ people/ranciere/wpapers/paper2.pdf
ROZWÓJ FINANSOWY GOSPODARKI POLSKIEJ NA TLE INNYCH KRAJÓW
41
rolĊ w systemie finansowym. Z jednej strony uzupeániają rolĊ banków komercyjnych
poprzez wypeánienie luki w zakresie okreĞlonych usáug finansowych. Z drugiej zaĞ
strony konkurują z bankami komercyjnymi i zmuszają je do bardziej skutecznego
dostosowywania ich oferty do potrzeb klientów. Dobrze rozwiniĊty pozabankowy
sektor finansowy jest postrzegany jako waĪny element zdrowego i wydajnego systemu
finansowego, który pomaga poszerzaü i pogáĊbiaü system finansowy, a przez to moĪe
zapewniü solidne podstawy dla wzrostu gospodarczego i dobrobytu w gospodarce.
Pozytywnym skutkiem dziaáalnoĞci pozabankowych poĞredników finansowych są
zmiany w strukturze depozytów w gospodarce, a tym samym wiĊksza iloĞü Ğrodków dostĊpnych na kredyty dla przedsiĊbiorstw. Niestety niedostateczny nadzór
tych instytucji moĪe stanowiü element zagroĪenia dla stabilnoĞci caáego systemu
finansowego.
Szósty aspekt brany pod uwagĊ przy ocenie rozwoju finansowego to dojrzaáoĞü
rynków finansowych. Analizuje siĊ tutaj poziom rozwoju rynku akcji, rynku obligacji (korporacyjnych i skarbowych), rynku walutowego oraz rynku derywatów.
W Ğwietle wybranych teorii ekonomicznych rozwój rynku akcji sprzyja dáugoterminowemu wzrostowi gospodarczemu poprzez promowanie specjalizacji, nabywanie
i rozpowszechnianie informacji13. W ostatnich latach, zarówno w krajach wysoko
rozwiniĊtych, jak i rozwijających siĊ rynki finansowe odgrywają coraz wiĊkszą rolĊ
w alokacji oszczĊdnoĞci w kapitaá14. PodjĊte w ostatnich latach badania pokazują, Īe
równieĪ rynek obligacji odgrywa waĪną rolĊ w finansowym rozwoju kraju i efektywnej alokacji kapitaáu. Spotyka siĊ hipotezy, Īe kapitalizacja rynku obligacji jest
równie waĪna jak kapitalizacja rynku akcji15. Rynek derywatów odgrywa o tyle waĪną
rolĊ w konstrukcji wskaĨnika rozwoju finansowego, Īe moĪe znacząco usprawniaü
proces zarządzania i dywersyfikacji ryzyka. W przyjĊtej metodologii zakáada siĊ,
Īe rozwiniĊty rynek derywatów podnosi zaufanie inwestorów zagranicznych i instytucji finansowych oraz zachĊca ich do udziaáu w operacjach finansowych na tym
rynku. Rynek derywatów jest generalnie sáabo rozwiniĊty w krajach wschodzących,
a wzmacnianie Ğrodowiska prawnego i regulacyjnego moĪe tam zwiĊkszaü rozwój tego
segmentu rynku finansowego. Niestety w ostatnim czasie rynek derywatów wykazaá
siĊ nieefektywnoĞcią i staá siĊ jedną z przyczyn globalnego kryzysu finansowego.
Liczne badania empiryczne, wykorzystujące metody ekonometryczne, wskazują, Īe páynnoĞü na rynku akcji jest pozytywnie i statystycznie istotnie skorelo13
D. Diamond, Financial Intermediation and Delegated Monitoring, „Review of Economic Studies”
1984, nr 51(3), s. 393-414. http://faculty.chicagobooth.edu/douglas. diamond/research/fidm%20small.pdf;
Greenwood J., B. Jovanovic, Financial Development, Growth and the Distribution of Income, “Journal of
Political Economy” 1990, nr 98(5). http://www.isid.ac.in/~tridip/Teaching/DevEco/Readings/07Finance/01G
reenwood&Jovanovic-JPE1990.pdf.
14
Ch. Noyer, Financial Systems for Economic Growth, referat wygáoszony na trzeciej konferencji
z cyklu StabilnoĞü monetarna, 6–7 czerwiec 2006, Frankfurt n/Menem, www.bundesbank.de/download/vfz/
konferenzen /20060706_07_frankfurt/paper1_noyer.pdf.
15
G. Fink, P. Haiss, S. Hristoforova, Bond Markets and Economic Growth, Research Institute for European Affairs, “Working Papers” 2003, nr 49, dostĊpny na: epub.wu.ac.at/1238/1/document.pdf
42
TERESA H. BEDNARCZYK
wana z akumulacją kapitaáu, wzrostem wydajnoĞci oraz bieĪącą i przyszáą stopą
wzrostu gospodarczego16. Zakáady ubezpieczeĔ, poszerzając krąg poĞredników
finansowych, przyczyniają siĊ równieĪ do lepszej páynnoĞci rynków finansowych,
przez co uáatwiają sprawny przepáyw funduszy do projektów kumulujących kapitaá
rzeczowy. W ten sposób przyczyniają siĊ do ograniczania marnotrawstwa zasobów
gospodarczych17.
Ostatnim kryterium branym pod uwagĊ przy pomiarze rozwoju finansowego
kraju jest dostĊp do usáug finansowych. Empirycznie dowiedziono, Īe lepszy dostĊp
do usáug finansowych zwykle przekáadaá siĊ na wzrost gospodarczy. ObecnoĞü usáug
finansowych odzwierciedlona przez rozmiar i gáĊbokoĞü poszczególnych segmentów
rynku finansowego nie oznacza automatycznie ich dostĊpnoĞci dla róĪnych podmiotów (potencjalnych uĪytkowników). Mierząc dostĊp duĪych uĪytkowników do usáug
finansowych, bierze siĊ pod uwagĊ dostĊpnoĞü do usáug venture capital, dostĊpnoĞü
do lokalnego rynku akcji, do kredytów i poĪyczek oraz ogólny poziom rozwoju rynku.
Ocena bardziej szczegóáowa obejmuje takie miary, jak: iloĞü rachunków bankowych,
liczba automatów i maszyn kasjerskich, liczba punktów sprzedaĪowych. Miary te
pozwalają oceniü poziom dostĊpu do kapitaáu ze strony gospodarstw domowych oraz
maáych przedsiĊbiorstw, który równieĪ moĪe przyczyniaü siĊ do wzrostu i rozwoju
kraju.
3. WskaĨniki rozwoju finansowego Polski na tle innych krajów
Analiza rankingu wskaĨników rozwoju finansowego (FDI) dla badanych krajów,
które zostaáy zestawione w tabeli 1, pozwala wyciągnąü kilka wniosków:
• W 2009 r. gospodarka Stanów Zjednoczonych utraciáa pozycjĊ lidera pod
wzglĊdem rozwoju finansowego.
• Najbardziej rozwiniĊty system finansowy w tym roku miaáa gospodarka
Wielkiej Brytanii, a na drugim miejscu uplasowaáa siĊ gospodarka Australii
(w 2008 r. miaáa miejsce 11).
• Polska pod wzglĊdem rozwoju finansowego zajĊáa aĪ 39 miejsce, przesunĊáa
siĊ jednak o dwa miejsca w górĊ wzglĊdem roku 2008.
• Najgorzej rozwiniĊty system finansowy jest w gospodarce Ukrainy, Bangladeszu i Wenezueli.
16
R. Levine, S. Zervos, Stock Markets, Banks and Economic Growth, http://www.worldbank.org/html/
prddr/ prdhome/pdffiles/wp1690.pdf.
17
Na ten temat por. m.in.: P. Arestis and P. Demetriades, Financial Development and Economic Growth:
Assessing the Evidence, “Economic Journal” 1997, nr 107 (442), s. 783-799; R. Levine and S. Zervos, Stock
Market Development and Long-Run Growth, “World Bank Economic Review 1996“, nr 10 (2), s. 323-339;
R. Levine and S. Zervos, Stock Markets, Banks and Economic Growth, “American Economic Review 1998“,
nr 88 (3), s. 537-558.
43
ROZWÓJ FINANSOWY GOSPODARKI POLSKIEJ NA TLE INNYCH KRAJÓW
Tabela 1. Ocena rozwoju finansowego wybranych krajów w latach 2008-2009
Wyszczególnienie
2009 miejsce
w rankingu (1-55)
2008 miejsce
w rankingu (1-55)
Liczba punktów w 2009 r.
(w skali od 1 do 7)
Wielka Brytania
1
2
5,28
Australia
2
11
5,13
USA
3
1
5,12
Singapur
4
10
5,03
Hong-Kong
5
8
4,97
Canada
6
5
4,96
Szwajcaria
7
7
4,91
Holandia
8
9
4,85
Japonia
9
4
4,64
Dania
10
.
4,64
……..
…
…
…
Polska
39
41
3,27
...
…
…
…
Ukraina
53
51
2,71
Bangladesz *
54
.
2,57
Wenezuela
55
52
2,52
*W 2008 r. badaniom poddano 52 kraje, rozwój finansowy Bangladeszu nie byá oceniany, zaĞ w roku 2009 – oceniano
55 krajów.
ħródáo: The Financial Development Report 2009, World Economic Forum, s. s. xiii, https://members.weforum.org/ pdf/
FinancialDevelopmentReport/2009.pdf
Analizując bardziej szczegóáowo komponenty indeksu rozwoju finansowego
Polski, naleĪaáoby stwierdziü, Īe najwiĊcej punktów uzyskaáa nasza gospodarka
w ocenie stabilnoĞci finansowej i Ğrodowiska biznesowego, a najmniej za rozwój
usáug pozabankowych instytucji finansowych i rynków finansowych (por. dane
w tabeli 2). Pod wzglĊdem stabilnoĞci finansowej gospodarka polska wypadáa nieco
lepiej niĪ pod wzglĊdem ogólnego rozwoju finansowego, plasując siĊ na miejscu 26.
Rynek ubezpieczeĔ gospodarczych w Polsce, w ciągu ostatnich dwóch dekad
przeszedá gáĊboką transformacjĊ, zarówno o charakterze iloĞciowym, jak i podmiotowo-strukturalnym. Ubezpieczyciele biorą czynny udziaá w kreowaniu páynnoĞci finansowej i uáatwiają proces osiągania korzyĞci skali z inwestycji, przez co usprawniają
44
TERESA H. BEDNARCZYK
ogólną efektywnoĞü finansową18. W literaturze zwraca siĊ uwagĊ na okreĞloną waĪną
rolĊ ubezpieczeĔ Īyciowych oraz ubezpieczeĔ zdrowotnych w mobilizowaniu maáo
páynnych (dáugoterminowych) oszczĊdnoĞci, co dáugookresowo pozytywnie wpáywa
na wzrost gospodarczy.
Tabela 2. Komponenty indeksu finansowego rozwoju dla Polski za rok 2009
Lp.
Wyszczególnienie
Liczba punktów
(w skali od 1 do 7)
Miejsce w rankingu
(1- 55)
1
ĝrodowisko instytucjonalne
3,9
37
2
ĝrodowisko biznesowe
4,3
33
3
StabilnoĞü finansowa
4,8
26
4
Usáugi bankowych instytucji finansowych
3,2
38
5
Usáugi pozabankowych instytucji finansowych
1,7
46
6
Rynki finansowe
1,8
38
7
DostĊp do usáug finansowych
3,1
34
ħródáo: Jak w tabeli 1, s. 204-205.
Tabela 3. Ocena finansowego rozwoju sektora ubezpieczeĔ w Polsce w 2009 roku
Lp.
Wyszczególnienie
Liczba punktów
(w skali od 1 do 7)
Miejsce w rankingu
(1- 55)
1
Usáugi pozabankowych instytucji finansowych w tym:
• sektor ubezpieczeĔ
• skáadka ubezpieczeniowa
• wskaĨnik gĊstoĞci ubezpieczeĔ
• wzrost realnej skáadki ubezpieczeniowej
• wskaĨnik penetracji ubezpieczeĔ
• udziaá wartoĞci dodanej ubezpieczeĔ w PKB
1,7
2,6
.
.
.
.
.
46
29
27
28
16
27
21
ħródáo: Jak w tabeli 1, s. 207.
Jako miary rozwoju sektora ubezpieczeĔ przyjĊto: wartoĞü skáadki z tytuáu
ubezpieczeĔ bezpoĞrednich, realny wzrost skáadki z tytuáu ubezpieczeĔ bezpoĞrednich, wspóáczynnik gĊstoĞci ubezpieczeĔ (skáadka ubezpieczeniowa na mieszkaĔca),
wspóáczynnik penetracji ubezpieczeĔ (udziaá skáadki w PKB), udziaá wartoĞci dodanej
sektora ubezpieczeĔ w PKB. Pod wzglĊdem rozwoju sektora ubezpieczeĔ Polska zajĊáa
18
J. J. Lin, The Nature and Importance of Insurance, College of Commerce at National Chengchi University, dostĊpne na: http://www.pptsearch.net/details-20-the-nature-and-importance-of-insurance-362265.html
ROZWÓJ FINANSOWY GOSPODARKI POLSKIEJ NA TLE INNYCH KRAJÓW
45
znacznie wyĪsze miejsce, niĪ w rankingu ogólnym (por. tabela 3). Szczególnie wysokie
16 miejsce zajĊáa Polska pod wzglĊdem realnego wzrostu skáadki ubezpieczeniowej.
ZakoĔczenie
Zaprezentowane rozwaĪania wskazują, Īe pomimo dosyü czĊstego uĪywania w literaturze terminu rozwój finansowy, stosunkowo maáo badaĔ dotyczy jego pomiaru.
Indeks FDI staá siĊ jedną z praktycznych propozycji rozwiązania tego problemu.
Wedáug zastosowanej metodologii badawczej okazaáo siĊ, Īe w 2009 r. najbardziej
rozwiniĊty system finansowy miaáa gospodarka Wielkiej Brytanii (1 miejsce w rankingu i 5,28 punktów), a najgorzej gospodarka Venezueli (55 miejsce i 2,52 punkty).
Gospodarka polska znalazáa siĊ na miejscu 39 – 3,27 punktów. System finansowy
w Czechach (33 miejsce) i na Sáowacji (37) zostaá oceniony wyĪej niĪ w Polsce. Na
tle ogólnego rozwoju systemu finansowego w Polsce znacznie lepiej przedstawia siĊ
rozwój sektora ubezpieczeĔ – 20 miejsce w rankingu i 2,6 punktów.
Financial development in polish economy in comparison to other countries
Economic theory implies that development of financial markets and intermediaries is a key factor in economic growth, because it affects capital accumulation and technological innovation. Greater
financial development leads to greater mobilization of savings. Despite the prominence of this topic in
economic growth literature, there is still little agreement about how to define and measure financial
system’s development.
This paper discusses the Financial Development Index (FDI), which measures various aspects of
development: factors, policies, institutions, markets and services; the variety, size, depth, and efficiency
of the intermediaries and financial markets, capital availability and access to financial services. Finally,
we evaluate the degree of financial development in Polish economy with comparison to other world
countries.