Symulatory szkoleniowe jako innowacja i wyzwanie w procesach

Symulatory szkoleniowe jako innowacja i wyzwanie
w procesach przygotowywania maszynistów cz. 2
Raport Kolejowy we współpracy z Wyższą Szkołą Oficerską Sił Powietrznych w Dęblinie oraz Uniwersytetem
Szczecińskim w drugiej części cyklu artykułów dotyczących symulatorów w procesie szkolenia porusza tematykę
wykorzystania symulatorów w sektorze militarnym.
Wszystkie części artykułu będą dostępne w kolejnych numerach Raportu Kolejowego oraz w naszym serwisie.
Duże zaawansowanie wykorzystania urządzeń symulacyjnych w obszarze szkoleń kadr jest w obszarze szkolenia
wojsk różnego rodzaju. Doświadczenie to jest także w Polskich siłach zbrojnych i jest ono/było budowane także przy
wykorzystaniu polskich przedsiębiorstw. Przykład ten jest szczególnie istotny, gdyż zdobyte doświadczenie zarówno w
obszarze budowy urządzeń symulacyjnych jak i ich wykorzystania w postaci doświadczenia w procedurach
szkoleniowych może byś wykorzystane w szkoleniu kadr dla potrzeb przedsiębiorstw mniej związanych z armią czy
innymi służbami mundurowymi tj. typowo cywilnych. Doświadczenia te są nie do przecenienia w zakresie budowania
sytemu szkoleń symulacyjnych kadr dla polskich przedsiębiorstw przy wykorzystaniu potencjału i doświadczenia
polskich przedsiębiorstw produkujących symulatory. Wpisuje się to jednocześnie zarówno w Plan Morawieckiego[1] jak
i opracowane na potrzeby obecnej perspektywy finansowania z UE (2013-2020) tzw. krajowe inteligentne
specjalizacje[2]. Przedstawione poniżej wybrane przykłady wykorzystania urządzeń symulacyjnych w szkoleniu kadr w
siłach zbrojnych RP mają pokazać, że doświadczenia Polski i polskich przedsiębiorstw w tym zakresie nie są
marginalne, i mogą być wykorzystane do budowania przewagi konkurencyjnej zarówno w zakresie systemów
szkolenia kadr jak i oferty dostawy tego typu urządzeń do różnych obszarów gospodarki (transport kolejowy, transport
samochodowy, transport morski, transport wodny śródlądowy itp.). Można zaryzykować stwierdzenie, że
doświadczenia polskich przedsiębiorstw w zakresie budowy rożnego rodzaju urządzeń symulacyjnych oraz ich
wykorzystanie w praktyce w tym w Polskich Siłach Zbrojnych mogą być kolejnym obszarem wokół którego można
budować konkurencyjność sektorową gospodarki. Jest to tym bardziej uzasadnione, ze w Polsce mamy
utalentowanych informatyków i grafików komputerowych w zakresie kreowania rzeczywistości wirtualnej (np.
przemysł gier komputerowych). Do polskich firm które mają doświadczenie w budowie symulatorów dla sił zbrojnych
można m.in. zaliczyć:
❍
❍
❍
❍
❍
Autocomp Management sp. z o o w Szczecinie
Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Urządzeń Mechanicznych „OBRUM” sp. z o.o. w Gliwicach
Wojskowe Centralne Biuro Konstrukcyjno-Technologiczne S.A. w Warszawie
ETC-PZL Aerospace Industries w Warszawie
Produs S.A. - symulatory i trenażery we Wrocławiu
Są to wybrane przedsiębiorstwa posiadające doświadczenie w realizacji nie tylko pojedynczych urządzeń
symulacyjnych ale całych zespołów symulacyjnych do szkoleń grupowych zrealizowanych nie tylko na potrzeby
Wojska Polskiego. Przykładem jest Centrum Szkolenia Marynarki Wojennej w Ustce, które eksploatuje zestaw
szkolno-treningowy do symulacji pracy maszyn, urządzeń i instalacji siłowni okrętowej[3]. „Jest to zespół symulatorów
odwzorowujących pracę nowoczesnej siłowni okrętowej, przeznaczony do szkolenia motorzystów, elektryków
okrętowych i drenażystów. Zestaw szkolno-treningowy składa się z dwóch modułów. Moduł „A” jest repliką
rzeczywistej siłowni okrętowej z instalacjami maksymalnie zbliżonymi do istniejących w rzeczywistych siłowniach
okrętowych, pozwala m.in. na prezentację działania i sterowania automatycznego oraz lokalnego maszyn i urządzeń
pomocniczych siłowni wraz z instalacjami systemów okrętowych. Moduł wirtualny „B” - umożliwia szkolenie przez
komputerowe symulowanie – w sposób bezpieczny dla słuchaczy oraz urządzeń - sytuacji awaryjnych i przygotowanie
załóg do prawidłowej reakcji na alarmy i sytuacje awaryjne”. Symulator obrony przeciwawaryjnej HOMAR.OPA jest
nowoczesnym urządzeniem pozwalającym na szkolenie personelu w zakresie prowadzenia walki z zagrożeniami
powodowanymi przez ogień i wodę. Opiera się on na typowych rozwiązaniach stosowanych w NATO, których celem
jest gaszenie pożarów oraz tamowanie wszelkiego rodzaju wycieków”[4].
1
Symulator siłowni okrętu wojennego
Źródło: Autocomp Management
Symulator gaszenia pożaru na okręcie
Źródło: Autocomp Management
Kolejnym przykładem wykorzystania symulatorów przez siły zbrojne jest System Spartan, który przeznaczony jest do
szkolenia pododdziałów Wojsk Pancernych i Zmechanizowanych. „Umożliwia prowadzenie wieloszczeblowych ćwiczeń
pododdziałów (od szczebla drużyny, poprzez pluton i kompanię, do szczebla batalionu) wzmocnionych pododdziałami
wsparcia oraz zabezpieczenia. System gwarantuje realność szkolenia ogniowego w wirtualnej rzeczywistości zarówno
dla pojedynczego żołnierza, pełnej drużyny lub plutonu piechoty, poprzez wykorzystanie symulatorów uzbrojenia
wykonanych na bazie oryginalnej broni bojowej i elementów uzbrojenia, w oparciu o rzeczywiste własności balistyczne
i możliwość rażenia obiektów przeciwnika. System zapewnia symulację działalności taktycznej w oparciu o
rzeczywiste możliwości bojowe podsystemów rażenia, rozpoznania, zabezpieczenia logistycznego i dowodzenia.
System posiada zaawansowany graficzny edytor ćwiczeń operujący na mapie taktycznej oraz wbudowany zbiór
2
gotowych scenariuszy działań bojowych: ofensywnych, defensywnych, opóźniających i przygotowawczych.
Scenariusze ćwiczeń obejmują elementy patrolowania, konwojowania, rajdu, działań rozpoznawczych i walki z
desantem z zastosowanie elementów sztucznej inteligencji oraz również z możliwością realizowania scenariuszy
działań asymetrycznych. Możliwe jest również odwzorowanie działań pododdziałów wirtualnego przeciwnika oraz
wojsk własnych na bazie centralnego komponentu z zaimplementowaną technologią Computer-Generated Forced
(CFG). Ponad to zaimplementowane interfejsy DIS / HLA pozwalają na wykorzystanie istniejących, rzeczywistych
symulatorów uzbrojenia: ŚNIEŻNIK, TH-1, ASPT, AGPT, PUCHACZ, GOWOREK oraz zapewniają możliwość efektywnej
współpracy z innymi systemami symulacyjnymi oraz systemami wspomagania dowodzenia”[5].
Możliwości konfiguracyjne systemu SPARTAN
Źródło: Autocomp Management
Kolejnym przykładem jest Trenażer TH1 do wstępnego szkolenia działonowego i Dowódcy KTO Rosomak ze
stanowiskiem Instruktora. Trenażer TH-1 przeznaczony jest do szkolenia załogi systemu wieżowego HITFIST 30 mm.
Trenażer umożliwia naukę a następnie doskonalenie umiejętności obsługi zespołów wchodzących w skład systemu
kierowania ogniem. Dodatkowo pozwala na wyrobienie prawidłowych reakcji w sytuacjach awaryjnych. Stanowisko
działonowego umożliwia przeprowadzanie ćwiczeń związanych z obsługą systemu wieżowego HITFIST 30 mm oraz
prowadzeniem działań ogniowych zarówno do celów tarczowych jak i rzeczywistych” [6].
3
Rys: Widok przez monokular
Źródło: Autocomp Management
Widok z symulatora Trenażer TH1 do wstępnego szkolenia działonowego i Dowódcy KTO Rosomak
Źródło: Autocomp Management
Kompleksowy symulator szkolenia kierowców KTO Rosomak typu JASKIER - symulator przeznaczony jest do szkolenia
kierowców KTO Rosomak. Symulatory mogą być ze sobą zintegrowane, tworząc w zależności od potrzeb strukturę
plutonu lub kompanii. Ponadto każdy JASKIER może być połączony z systemem szkolno-treningowym do broni
strzeleckiej ŚNIEŻNIK. Urządzenie szkolno-treningowe do broni strzeleckiej Śnieżnik - jest to stacjonarny system nauki,
kontroli i oceny celowania z broni strzeleckiej. Pozwala przygotować żołnierzy do ćwiczeń na strzelnicach, z
wykorzystaniem różnych typów broni, w różnego rodzaju środowiskach i warunkach atmosferycznych, do akcji
samodzielnej i zbiorowej w sytuacjach planowanych i nietypowych. Jest nowoczesnym symulatorem
4
szkolno-treningowym dla broni strzeleckiej, pozwalającym na szkolenie strzelców przy zastosowaniu etatowej
(przystosowanej do współpracy z systemem) broni strzeleckiej bez użycia amunicji. Śnieżnik umożliwia prowadzenie
symulowanych strzelań do wirtualnych celów wyświetlanych na dużym, panoramicznym ekranie. System ma
konstrukcję modułową, dzięki czemu możliwe jest skonstruowanie na jego bazie wielu różnych stanowisk
treningowych. Typowa instalacja obejmuje 10 stanowisk strzeleckich. Dodatkowo istnieje możliwość łączenia
systemów typu Śnieżnik ze sobą (struktura plutonu lub kompanii) oraz z innymi symulatorami (TH-1, Puchacz,
Goworek lub inne wyposażone w kompatybilny protokół komunikacji) tworząc Kompleksowy Symulator Pola Walki.
System szkolno-treningowy Śnieżnik wersja morska - trenażer operatorów broni pokładowej,
nawigatorów i sterników łodzi operacyjnych. Trenażer operatorów broni pokładowej, nawigatorów i sterników
Szybkich Łodzi Operacyjnych (SŁO) wykonany jest jako urządzenie ŚNIEŻNIK-2, dostosowane do potrzeb
użytkownika. System Śnieżnik wprowadzono do uzbrojenia zgodnie z Rozkazem Nr 38/Log/WLąd Szefa Sztabu
Generalnego Wojska Polskiego i jest użytkowany w Wojskach Lądowych, Siłach Powietrznych oraz Marynarce
Wojennej RP. Trenażer przeznaczony jest do szkolenia etatowych obsad tego rodzaju środków przerzutu. Dotyczy to
zarówno Wojsk Specjalnych jak i załóg łodzi inspekcyjnych oraz ratunkowych. Wykorzystanie trenażera pozwala na
utrzymanie nawyków oraz doskonalenie umiejętności członków załóg SŁO w zakresie manewrowania łodzią oraz
obsługi etatowego uzbrojenia w symulowanych sytuacjach taktycznych, przy oddziaływaniu wykreowanego przez
system komputerowy przeciwnika,
w zróżnicowanych warunkach hydrometeorologicznych. Trenażer umożliwia pracę zarówno w trybie samodzielnym
jak i sieciowym. W trybie samodzielnym może być wyposażony w dodatkowe stanowiska operatorskie imitujące
wirtualne łodzie. Składają się one z uproszczonych stanowisk sterników i pozwalają na prowadzenie ćwiczeń z
wykorzystaniem większej liczby łodzi, co zwiększa poziom urealnienia prowadzonego treningu. Natomiast w trybie
sieciowym istnieje możliwość łączenia symulatora (za pośrednictwem protokołu HLA) z innymi symulatorami (w tym
innych łodzi) tworząc rozległe sytuacje taktyczne”[7].
Rys. Widok zestawu symulatorów KTO Rosomak
Źródło: Autocomp Management
5
Rys. Widok symulatora szkolno-treningowe do broni strzeleckiej Śnieżnik – wersja lądowa
Źródło: Autocomp Management
Rys. Widok symulatora szkolno-treningowe do broni strzeleckiej Śnieżnik – wersja morska
Źródło: Autocomp Management
Wydaje się, że tendencją w zakresie wykorzystania symulatorów do szkolenia kadr dla nowoczesnej gospodarki
będzie budowa i realizacja dużych kompleksów symulacyjnych wyspecjalizowanych branżowo, zlokalizowanych przy
ośrodkach lub uczelniach szkolących kadry dla poszczególnych sektorów i branż gospodarki, analogicznie jak to ma
obecnie miejsce w zakresie szkolenia kadr dla wojska. Istotne jest aby wprowadzając nowoczesne rozwiązania do
systemu szkolenia kadr dla transportu kolejowego skorzystać z doświadczeń w tym obszarze które posiada polska
armia i uczelnie szkolące kadry na potrzeby polskiej armii. Doświadczenie z którego można skorzystać dotyczy nie
tylko obszaru budowy i eksplantacji urządzeń, ale co ważniejsze obejmuje zakres przygotowywania i opracowywania
programów szkoleniowych na symulatory, trenażery itp. Przy korzystaniu z istniejących doświadczeń należy
oczywiście uwzględnić specyfikę sektorowo-branżową i wybrać model ewolucyjny, gdyż obecnie istniejący system
szkolenia kadr dla transportu kolejowego w Polsce zapewnia dopływ wykwalifikowanych kadr, a symulatory mają
6
jedynie doskonalić jego jakość przy wykorzystaniu nowych technologii a nie być rewolucją w funkcjonowaniu
istniejącego systemu.
[1] Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju – projekt do konsultacji, Ministerstwo Rozwoju, Warszawa 2016
[2] Przykładem jest KIS19 Inteligentne Technologie Kreacyjne szerzej na temat KIS
[3] Producentem urządzeń jest szczecińska firma Autocomp Management Sp. z o.o. zajmuje się dostarczaniem
innowacyjnych produktów dla potrzeb wojska i rynku cywilnego. Przedsiębiorstwo posiada status Centrum
Badawczo-Rozwojowego, prowadząc między innymi prace badawczo-rozwojowe i wdrożenia systemów, instalacji i
urządzeń z dziedzin: automatyki i sterowań, symulatorów i trenażerów oraz prac z obszaru software realizowanych
na potrzeby firm, wojska oraz szkolnictwa wyższego m.in. produkując i serwisując symulatory dla Wojsk Lądowych i
Marynarki Wojennej, cywilne symulatory jazdy pojazdów ciężarowych i autobusów, oraz symulatory pojazdów
kolejowych. więcej http://ac-m.pl
[4] http://ac-m.pl/o-firmie/aktualnosci/125-symulator-silowni-okretowej-w-centrum-szkolenia-marynarki-wojennej
(22.08.2016 r.)
[5] http://ac-m.pl/produkty/symulatory/spartan (22.08.2016 r.)
[6] http://ac-m.pl/produkty/symulatory/trenazer-th1 (22.08.2016 r.)
[7] http://ac-m.pl/produkty/symulatory (23.08.2016)
autorzy:
płk. rez. prof. WSOSP dr hab. inż. Jarosław Kozuba, Wydział Bezpieczeństwa i Logistyki Wyższa Szkoła Oficerska Sił
Powietrznych w Dęblinie.
Prof. dr hab. Piotr Niedzielski, Katedra Efektywności Innowacji, Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytet
Szczeciński
mgr inż. Krzysztof Dyl, Urząd Komunikacji Elektronicznej
Prof. dr hab. Piotr Niedzielski, Katedra Efektywności Innowacji, Wydział
Zarządzania i Ekonomiki Usług, Uniwersytet Szczeciński
Od 1990 roku związany z Uniwersytetem Szczecińskim, Wydziałem Zarządzania i Ekonomiki Usług. W
latach 2005-2008 pełnił na Wydziale funkcję prodziekana ds. studiów dziennych, a w latach 2008-2012
oraz 2012-2016 pełnił funkcję dziekana. Jest również kierownikiem Katedry Efektywności Innowacji. Za
swoją pracę habilitacyjną „Polityka innowacyjna w transporcie” otrzymał nagrodę Ministra
Infrastruktury za najlepsza pracę habilitacyjną z dziedziny Transport za 2004 rok. W 2014 roku
otrzymał tytuł profesora nauk ekonomicznych w oparciu o dorobek naukowy ze szczególnym
uwzględnieniem monografii „Kreatywność i procesy innowacyjne na rynku usług transportowych.
Ujęcie modelowe” która uzyskała wyróżnienie w konkursie Ministra Infrastruktury w roku 2014. Autor i
współautor ponad 80 publikacji. Kierownik i współrealizator szeregu projektów międzynarodowych oraz
krajowych. Autor i współautor ponad 100 opracowań i ekspertyz na potrzeby gospodarki ze
szczególnym uwzględnieniem sektora TSL oraz procesów innowacyjnych. W latach 2000-2005
zajmował stanowisko prorektora Wyższej Szkoły Zawodowej OECONOMICUS Polskiego Towarzystwa
Ekonomicznego w Szczecinie oraz w latach 2000-2008 kierownika Katedry Turystyki i Rekreacji.
Zainteresowania badawcze obejmują następujące obszary: polityka transportowa, ekonomika i
organizacja transportu, zarządzanie innowacjami, turystyka, transport miejski, restrukturyzacja
7
przedsiębiorstw, pozyskiwanie środków z UE. Od 1.03.1998 do 30.09.1998 pełnił funkcję zarządcy
komisarycznego, a w latach 1998-2001 likwidatora Okręgowego Przedsiębiorstwa Surowców Wtórnych
Przedsiębiorstwo Państwowe. W latach 2004-2006 pełnił funkcję przewodniczącego Rady Nadzorczej
REMECH Sp. z o.o., były członek rady nadzorczej PEC SA w Policach oraz Otto Müller Pro Log Sp. z o.o.
Członek zarządu przedsiębiorstwa NKN Usługi Kolejowe - Projektowanie, Budownictwo, Transport Sp. z
o.o.. Jest też członkiem Rady Północnej Izby Gospodarczej.
dr hab. inż. Jarosław Kozuba, Prorektor ds. Naukowych, Wyższa Szkoła Oficerska
Sił Powietrznych
Dr hab. inż. Jarosław Kozuba, ur. 13.02.1963 roku w Lublinie. W latach 1986-2009 pełnił zawodową
służbę wojskową w charakterze żołnierza zawodowego – pilota. Służbę wojskową zakończył na
stanowisku w stopniu pułkownika, w Departamencie Transformacji Ministerstwa Obrony Narodowej. W
latach 2007 – 2010 roku był wykładowcą w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Chełmie pełniąc
jednocześnie funkcję Zastępcy Dyrektora Instytutu Nauk Technicznych i Dyrektora Centrum Szkolenia
Lotniczego. Od 2010 roku jest wykładowcą w Wyższej Szkole Oficerskiej Sił Powietrznych, gdzie pełnił
m.in. funkcje Dyrektora Centrum Szkolenia i Doskonalenia Personelu Lotniczego (2012-2015) i
Dziekana Wydziału Bezpieczeństwa Narodowego i Logistyki (2015-2016). Od 01.09.2016 roku pełni
funkcję Prorektora ds. Naukowych Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie. W 2014 roku
uzyskał tytuł doktora habilitowanego nauk technicznych, w dyscyplinie transport na Uniwersytecie
Obrony w Brnie (Republika Czeska).
Autor i współautor ponad 70 publikacji artykułów krajowych i zagranicznych oraz 15 wydawnictw
książkowych. Współrealizator szeregu projektów krajowych. Zainteresowania badawcze obejmują
następujące obszary: inżynierii transportu, ergonomii, automatyzacji, bezpieczeństwa w lotnictwie,
ochrony lotnictwa oraz zastosowania symulacji w szkoleniu lotniczym.
8