WYROK UZASADNIENIE - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w

Sygn. akt I Ca 3/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 30 stycznia 2013 r.
Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSO Krzysztof Nowaczyński
Sędziowie: SO Aleksandra Ratkowska /spr./
SO Teresa Zawistowska
Protokolant: st. sekr. sąd. Danuta Gołębiewska
po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2013 r. w Elblągu
na rozprawie
sprawy z powództwa M. K. i H. K.
przeciwko L. F. i I. F.
o zapłatę
na skutek apelacji powodów
od wyroku Sądu Rejonowego w Elblągu
z dnia 23 października 2012 r., sygn. akt IX C 1006/12
1. oddala apelację;
2. zasądza od powodów M. K. i H. K. solidarnie na rzecz pozwanych L. F. i I. F. solidarnie kwotę 1.200 zł (jeden tysiąc
dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.
UZASADNIENIE
M. i H. K. domagali się zasądzenia od I. i L. F. kwoty 46.809,71 zł z tytułu nie zawarcia przez pozwanych umowy
sprzedaży boksu handlowego nr 93 w Hali (...) w E. w formie aktu notarialnego, a nadto żądali zasądzenia od
pozwanych na ich rzecz kosztów procesu. Wskazali, iż na żądanie pozwu składa się kwota 23.000 zł tytułem uiszczonej
za boks ceny oraz odszkodowanie związane z poniesieniem przez powodów kosztów zaciągnięcia kredytu bankowego
na dokonanie tego zakupu.
Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanych solidarnie kosztów procesu.
Pozwani podnieśli zarzut potrącenia z roszczeniem powodów kwoty 8.300 zł z tytułu przysługującego im roszczenia
o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przez powodów z boxu nr 93 za okres od 09.11.2010 roku do 09.09.2012
roku.
Pismem z dnia 08 października 2012 roku powodowie rozszerzyli żądanie pozwu o kwotę 1000 zł z tytułu
wynagrodzenia za sporządzenie operatu szacunkowego dotyczącego wyceny boxu.
Sąd Rejonowy w Elblągu wyrokiem z dnia 23 października 2012r.zasądził od pozwanych L. F. i I. F. na rzecz powodów
M. K. i H. K. kwotę 21.153,28 zł i oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz zasądził od powodów solidarnie
na rzecz pozwanych kwotę 312,06 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, a ponadto nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu
Państwa – Sądu Rejonowego w Elblągu tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych od powodów kwotę 27,88 zł i od
pozwanych kwotę 22,12 zł
Wyrok zapadł na podstawie następujących ustaleń, wniosków i przepisów prawa:
W dniu 09 listopada 2010 roku M. K. i H. K. zawarli z L. F. i I. F. umowę sprzedaży boxu handlowego nr 93 w
Centrum Handlowym (...) w E., stanowiącego odrębny lokal użytkowy, dla którego Sąd Rejonowy w Elblągu prowadzi
księgę wieczystą nr (...). Umowa została sporządzona w zwykłej formie pisemnej, chociaż strony wiedziały, że powinna
zostać ona zawarta w formie aktu notarialnego i umówiły się , że potwierdzą umowę w formie aktu notarialnego
po zakończeniu problemów związanych z wpisami prawa własności w księgach wieczystych. W dniu 09 listopada
2010 roku zapłacona została cała cenę sprzedaży w wysokości 23.000 zł. Od dnia 09 listopada 2010 roku obie strony
uważały, że M. K. i H. K. są właścicielami boxu nr 93. M. K. nie uiszczała czynszu najmu za box nr 93. M. K. prowadziła
w boxie działalność handlową przez rok tj. do dnia 31 października 2012 roku, w tym czasie uważała go za swoją
własność i opłacała wszelkie opłaty związane z eksploatacją boxu. Od dnia 01 listopada 2011 roku M. K. nie uiszczała
opłat eksploatacyjnych za box nr 93 na rzecz (...) w E. i na dzień 31 sierpnia 2012 roku zaległość wynosiła 3.011,52
zł. Strony prowadziły rozmowy na temat zawarcia umowy w formie aktu notarialnego, jednak bez rezultatów. M. K.
wynajmowała od pozwanych dwa boxy nr 91, 92. W okresie od 01 lipca 2010 roku do 31 grudnia 2010 roku wysokość
czynszu najmu wynosiła 200 zł miesięcznie za jeden boks, natomiast od stycznia 2011 roku wynosił 150 zł miesięcznie
za jeden boks.
W dniu 04 listopada 2010 roku M. K. zawarła z (...) Bankiem (...) S.A. w W. umowę pożyczki nr (...) na łączną kwotę
30.147,37 zł; spłata została rozłożona na 96 rat miesięcznych.
Powyższe ustalenia faktyczne oparto na dowodach z dokumentów oraz na zeznaniach świadka R. P., jak również
na zeznaniach stron w zakresie w jakim pozostawały bezsporne. Kwestią sporną w zeznaniach stron była jedynie
przyczyna, dla której nie doszło do późniejszego zawarcia umowy u notariusza oraz okres, w jakim M. K. prowadziła
działalność gospodarczą w spornym boxie. W tym zakresie Sąd oparł się na zeznaniach świadka R. P. , który zeznał,
iż zarówno powódka, jak i pozwany chcieli umówić się u notariusza. W ocenie Sądu nie doszło do tego, bo jak sama
powódka zeznała, działalność gospodarcza, którą prowadziła w boxie przynosiła wysokie straty. Nie miała ona zatem
szczególnej motywacji w umówieniu się z pozwanymi w sposób konkretny na zawarcie umowy w wymaganej formie.
Powodowie domagali się zwrotu ceny, którą zapłacili za box nr 93 na podstawie umowy sprzedaży z dnia 09
listopada 2010 roku oraz odszkodowania z tytułu poniesionych przez nich kosztów związanych z zawarciem tejże
umowy w postaci odsetek umownych od kredytu w kwocie 23.809,71 zł oraz kwoty 1000 zł za sporządzenie operatu
szacunkowego z dnia 05 października 2010 roku.
Zgodnie z art. 158 Kodeksu cywilnego umowa przenosząca własność nieruchomości powinna być zawarta w formie
aktu notarialnego. Przy czym, zgodnie z art. 73 § 2 kc czynność dokonana bez zachowania takiej formy jest nieważna.
Z uwagi zatem na niezachowanie formy aktu notarialnego umowę z dnia 09 listopada 2010 roku zawartą przez strony
należy uznać za nieważną. Nie można uznać, iż umowa ta stanowiła wyłącznie umowę przedwstępną w rozumieniu art.
389 kc. Strony wyraźnie zeznały, iż traktowały umowę jako przenoszącą własność boxu na powodów. Świadczyć o tym
miał fakt, iż powódka od 09 listopada 2010 roku nie uiszczała pozwanym czynszu najmu za box, bowiem właściciel
nie ma takiego obowiązku, a nadto powodowie w dniu 09 listopada 2010 roku zapłacili całość ceny za box tj. 23.000
zł. Powódka dokonała przelewów na konto pozwanych i w tytule określiła, iż wpłaty dokonuje „za wykup lokalu na
(...) nr (...)” , zatem oczywistym jest, iż jej wolą było nabycie własności tegoż boxu.
W świetle powyższych rozważań należy uznać umowę z dnia 09 listopada 2010 roku za nieważną. Zgodnie z wyrokiem
Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 1973 roku (III CRN 33/73, Lex nr 7231) nieważność czynności prawnej uzasadnia
zwrot nienależnych świadczeń stosownie do zasad z art. 410 kc w zw. z art. 405 kc. Według tych przepisów w przypadku
spełnienia świadczenia nienależnego może żądać jego zwrotu od osoby, która jego kosztem to świadczenie uzyskała.
W takim wypadku powodom należy się od pozwanych zwrot uiszczonej ceny za box tj. kwoty 23.000 zł.
Powodowie dochodzili również odszkodowania z tytułu szkody, jaką ponieśli na skutek niezawarcia przez pozwanych
umowy w formie aktu notarialnego w łącznej kwocie 24.809,71 zł. Wskazywali na wadę prawną boxu, co spowodowało
odstąpienie przez nich od umowy z dnia 09 listopada 2010 roku. Umowa ta była jednak od początku niemożliwa
do wykonania, a zatem zachodziła tzw. niemożliwość świadczenia pierwotna (art. 387 § 1 kc). W takiej sytuacji
odszkodowanie przysługuje wyłącznie na warunkach określonych w art. 387 § 2 kc zgodnie, z którym strona, która
w chwili zawierania umowy wiedziała o niemożliwości świadczenia, a drugiej strony z błędu nie wyprowadziła,
obowiązana jest do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o
niemożliwości świadczenia. Taka sytuacja w przedmiotowej sprawie nie zachodzi, albowiem powodowie w chwili
zawierania umowy wiedzieli, iż powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Nie przysługuje im zatem roszczenie
o naprawienie szkody w postaci odsetek od kredytu oraz kosztów poniesionych z tytułu konieczności sporządzenia
operatu szacunkowego (punkt 2 wyroku). Powodowie powoływali na podstawę dochodzonej szkody rękojmię z tytułu
wady prawnej sprzedanej rzeczy (art. 556 § 2 kc). Przepis ten nie ma jednak zastosowania jako dotyczący ważnej
umowy sprzedaży. Po drugie, wada prawna występuje gdy rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo
jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej (nie osoby sprzedającej). Ponadto, zgodnie z art. 557 § 1 kc, sprzedawca
jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy.
Powodowie niewątpliwie wiedzieli w dniu 09 listopada 2010 roku, iż umowa jest zawierania w niewłaściwej formie.
Dodatkowo wskazano, iż powodowie nie wykazali, jakoby umowa pożyczki została zawarta na powyższy cel, faktu
zapłaty rat kapitałowo – odsetkowych oraz faktu oraz wysokości poniesionych kosztów sporządzenia operatu
szacunkowego (operat dołączony do sprawy dotyczy trzech boksów tj. nr 91,92 i 93).
Mając na uwadze powyższe roszczenie powodów należało uwzględnić wyłącznie co do ceny jaką zapłacili tj. co do
kwoty 23.000 zł.
Pozwani jednak w sprawie podnieśli zarzut potrącenia z roszczeniem powodów kwoty 8.300 zł z tytułu przysługującego
im roszczenia o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przez powodów z boxu nr 93 za okres od 09.11.2010 roku
do 09.09.2012 roku, gdzie stawka miesięczna wynagrodzenia wyniosła 200 zł miesięcznie stanowiąca równowartość
czynszu najmu boxu oraz kwoty 3500 zł z tytułu nieopłaconych przez powodów opłat administracyjnych na rzecz (...)
w E., tj. łącznie kwoty 8300 zł.tj. zarzut z art. 498 kc.
Za bezpodstawny uznano zarzut co do kwoty 3.500 zł wskazanej w piśmie procesowym pozwanych z dnia 12
września 2012 roku , gdyż należność ta przysługiwała (...) w E.. Niewątpliwie natomiast pozwanym przysługiwało w
stosunku do powodów roszczenie z art. 224 § 2 kc, to jest wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z boxu nr 93,
stanowiącego własność pozwanych. Powodowie, wiedząc o niezachowaniu formy aktu notarialnego przy zawieraniu
umowy, wiedzieli także, iż formalnie nie przeszła na nich własność lokalu użytkowego. Czuli się właścicielami (nie
płacili czynszu najmu pozwanym), ale wiedzieli, że dla zachowania formalności konieczne jest podpisanie umowy
u notariusza. Należy ich zatem uznać za samoistnych posiadaczy w złej wierze. Pozwani potrącają wynagrodzenie
w wysokości czynszu najmu 200 zł za okres od 09.11.2010 roku do 09.09.2012 roku. Kwota czynszu, jaką pozwani
mogliby uzyskać za wynajem boxu była w sprawie bezsporna do wysokości 200 zł za listopad oraz grudzień 2010
roku oraz do wysokości 150 zł miesięcznie w dalszym okresie (w pozostałym zakresie nie została udowodniona przez
stronę pozwaną na podstawie art. 6 kc). Sporny był okres, za jaki należy się w/w wynagrodzenie. Świadek R. P. zeznał,
iż powódka M. K. prowadziła działalność handlową w boxie nr 93 przez rok. Potwierdza to zeznania powódki, iż
korzystała z boxu nr 93 do końca października 2011 roku. W pozostałym zatem zakresie zarzut potrącenia należy uznać
za nieudowodniony przez stronę pozwaną. Zarzut potrącenia był zatem zasadny za okres od 09 listopada 2010 roku
do 30 października 2011 roku po 200 zł miesięcznie za listopad i grudzień 2010 roku oraz po 150 zł miesięcznie za
pozostałe miesiące, tj. co do kwoty 1846,72 zł (10 miesięcy po 150 zł = 1500 zł, jeden miesiąc pełny miesiąc tj. grudzień
2010 roku - 200 zł oraz 22 dni listopada 2010 roku = 146,72 zł). Zgodnie z art. 498 § 2 kc wskutek potrącenia obie
wierzytelności umarzają się wzajemnie do wysokości wierzytelności niższej. Powodom przysługiwała zatem kwota
21.153,28 zł (23.000 zł – 1.846,72zł = 21.153,28zł), o czy orzeczono w punkcie 1 wyroku. W pozostałym zakresie
powództwo podlegało oddaleniu (punkt 2 wyroku).
Sąd rozstrzygnął o kosztach procesu na podstawie 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 100 kpc. Strona powodowa wygrała
sprawę w 44,24 %, a zatem w tym zakresie należał im się zwrot poniesionych przez nich kosztów procesu od strony
pozwanej. Powodowie uiścili w sprawie opłatę w kwocie 2341 zł, a zatem przysługiwał im zwrot kosztów procesu w
wysokości 1035,65 zł (2341 zł x 44,24 % = 1035,65 zł). Pozwani wygrali sprawę w 55,76 % i w tym zakresie mogą
żądać od powodów zwrotu poniesionych kosztów, na które składają się: 2400 zł wynagrodzenie adwokata oraz 17 zł
opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Przysługuje im zatem od powodów żądanie zwrotu kosztów w wysokości 1347,71
zł (2417 zł x 55,76 % = 1347,71 zł). Po potrąceniu tychże kwot pozwanym przysługuje od powodów kwota 312,06 zł
tytułem zwrotu kosztów procesu (1347,71 zł – 1035,65 zł = 312,06 zł), o czym orzeczono w punkcie 5 wyroku.
Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr
167, poz. 1398 ze zm.) rozstrzygnięto o nieuiszczonych kosztach sądowych.
Powodowie wnieśli apelację od tego wyroku w części oddalającej powództwo, zarzucając niewyjaśnienie wszystkich
istotnych dla sprawy okoliczności, a także przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na przyjęciu,
że nie wykazali oni, aby umowa pożyczki nr (...) zawarta 4 listopada 2010r. z Bankiem (...) SA dotyczyła kupna boksu
nr 93, wobec czego nie przysługuje powodom zwrot kosztów zaciągnięcia tez pożyczki w postaci odsetek umownych,
a także że powodowie podpisali nieformalną umowę kupna sprzedaży boksu mając świadomość, że forma umowy jest
niezgodna z obowiązującym przepisami i nie zawierając umowy w formie aktu notarialnego z winy powódki M. K..
W uzasadnieniu apelacji skarżący akcentowali, iż powódka wielokrotnie zwracała się do pozwanych o zawarcie umowy
notarialnej , ale pozwany L. F. odmawiał wskazując na problemy z wpisem prawa własności do księgi wieczystej.
Podnieśli, iż zawarli umowę pożyczki bankowej na zakup boksu na niekorzystnych warunkach, ponieważ zależało im
na czasie, a na związek tej pożyczki z zakupem boksu nr 3 wskazuje zbieżność daty zawarcia umowy pożyczki z datą
uiszczenia ceny za boks.
Skarżący domagali się zmiany zaskarżonego wyroku i zasadzenie od pozwanych na ich rzecz dodatkowo kwoty
26.656,43 zł oraz zasądzenia kosztów procesu, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i skierowania sprawy do
ponownego rozpoznania przez Sądem Rejonowym w Elblągu.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw nie zasługiwała na uwzględnienie.
Wskazać należy, iż Sąd Rejonowy w Elblągu dokonał w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy prawidłowych
ustaleń w zakresie stanu faktycznego i wyciągnął z tych ustaleń słuszne wnioski, bez naruszania zasady swobodnej
oceny dowodów określonej przepisem art. 233 § 1 k.p.c. oraz wyjaśnił wszystkie okoliczności mające wpływ na
rozstrzygnięcie. Dokonane w ten sposób ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy aprobuje, przyjmując za podstawę
własnego rozstrzygnięcia.
W tym miejscu uzasadnionym wydaje się odwołanie do dyspozycji normy art. 233 k.p.c., z treści której wynika,
iż sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego
rozważenia zebranego materiału z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak
również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie
dla oceny ich mocy i wiarygodności. Ponadto podkreślenia wymaga również okoliczność, iż ramy swobodnej oceny
dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego
myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i
wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc
ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Zdaniem Sądu Okręgowego ocenę
materiału dowodowego zebranego w sprawie przez sąd pierwszej instancji, uznać należało za prawidłową i rzetelną,
nienaruszającą w żadnym wypadku przepisów prawnych zakreślonych normą art. 233 k.p.c. Zwrócić uwagę należy
również, że sama subiektywna ocena i odczucia strony skarżącej w odniesieniu do rozstrzygnięcia dokonanego przez
sąd pierwszej instancji nie predestynują jej do negacji zapadłego w sprawie orzeczenia poprzez wskazywanie uchybień
natury proceduralnej, w tym niewłaściwej oceny lub pominięcia określonych dowodów, której miałby dopuścić się
Sąd pierwszej instancji. Tym samym skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd zasady swobodnej oceny
dowodów wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to
bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów; nie jest
natomiast wystarczające przekonanie o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich
odmiennej ocenie niż ocena sądu ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 kwietnia 2006 r., I ACa 1303/05,
LEX nr 214251). Do naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby skarżący wykazał
uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom
logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów ( wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 16 grudnia 2005 r., III CK 314/05).
Odnosząc powyższe stwierdzenia do niniejszego postępowania, zaakcentować należy, iż strona skarżąca nie
przedstawiła argumentów, mających przemawiać za tym, iż orzeczenie sądu pierwszej instancji opiera się na
dowolności sędziowskiej oceny zebranych w sprawie dowodów i z tego też względu winno być uznane za
niedopuszczalne. Co ważniejsze, przytoczone w apelacji okoliczności dotyczące motywacji stron do zawarcia umowy
z dnia 9 listopada 2010r., jak i te, które miały stanowić o przyczynach niezawarcia umowy w formie notarialnej,
leżą poza istotą sprawy, gdyż wbrew stanowisku powodów umowy zawartej przez nich z pozwanymi nie można
uznać za umowę przedwstępną w rozumieniu art.389 kpc z przewidzianymi tam konsekwencjami niewywiązania
się z umowy przez którąś ze stron. Zgodnie art.389 §1 kpc umowa przedwstępna to umowa , przez którą jedna ze
stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy; umowa taka powinna określać istotne postanowienia
umowy przyrzeczonej. Tymczasem umowa zawarta przez strony w dniu 9 listopada 2010r. nie przewidywała zawarcia
żadnej kolejnej umowy, a jej przedmiotem była sprzedaż boksu handlowego. Wynika to nie tylko z literalnego
brzmienia umowy, ale również tych okoliczności i zachowań stron, które przytoczył Sąd Rejonowy wskazując na wolę i
przeświadczenie stron o wywołaniu skutku objętego ich zamiarem ( w szczególności zapłata ceny, nieuiszczanie opłat
przez powódkę na rzecz pozwanych związanych z korzystaniem z boksu).
Oczywiście słusznie stwierdził przy tym Sąd Rejonowy, iż umowa ta z uwagi na niezachowanie formy jej zawarcia
(art.158 kc w zw. z art.73§2 kc) była nieważna z mocy art.58§1 kc. Skutkowało to obowiązkiem zwrotu przez strony
świadczeń, które sobie świadczyły bez podstawy prawnej, zatem rozliczenia stosownie do art.410 kc, i tylko do
tego ograniczała się odpowiedzialność pozwanych wobec powodów. Jak chodzi zatem o pozwanych, to obciążał ich
obowiązek zwrotu otrzymanej od powodów ceny sprzedaży, pomniejszonej o zgłoszoną do potrącenia wierzytelność
z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, która nie była kwestionowana. Niezależnie zatem od słuszności
stanowiska Sądu pierwszej instancji, iż dalej idące żądanie powodów formułowane jako odszkodowanie nie zostało
wykazane co do zasady jak i wysokości, brak było podstawy prawnej do której to roszczenie można by odnieść.
Z tych przyczyn apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art.385 kpc.
O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosownie do jego wyniku na podstawie art.108§1 kpc w zw. z
art.98§1 kpc.