Strona 9 - Terapie znane i nieznane. Garb młodzieńczy

9 I 2016_Layout 1 2016-02-11 00:00 Page 1
Polskie piśmiennictwo używa ciągle jeszcze określenia
„Garb młodzieńczy” jednak coraz częściej spotkamy się z nazwą choroba Scheuermanna - osteochondropatia vel osteochondritis defor-Ynans dorsi juvenitis. Wspomniana jednostka
chorobowa należy do grupy stanów patologicznych budzących
wiele kontrowersji, odnoszących się zarówno do samej nazwy
„choroba”, jak jej pochodzenia objawów. Choroba wywodzi
swą nazwę od duńskiego chirurga Holgera Werfela Scheuermanna, który w 1920 r. podał jej dokładną charakterystykę kliniczną z uwzględnieniem cech radiologicznych, jak też wysunął
hipotezę jej powstawania, uważając za jej przyczynę zmiany we
wtórnych jądrach kostnienia kręgosłupa. Przyrównał je do procesów zwanych chorobą Calve-Legg-Perthesa i zaliczył do grupy martwic jałowych tkanki kostnej. Za poprawną nazwę tego
stanu, uwzględniającą podany przez Scheuermanna charakter
anatomiczny zmian i pogłębienie kifozy kręgosłupa młodzieńczego, uznać można określenie Liechtiego - kyphosis juvenilis
osteochondrotica. Obraz tzw. okrągłych pleców, występujący
u młodzieży, znany był w piśmiennictwie lekarskim od dawna.
Świadczą o tym obserwacje poczynione przez Rochlina na
wykopaliskowych szkieletach ludzkich, pochodzących z Północnego Kaukazu i Ałtaju sprzed 7000 lat p.n.e. Autorzy stwierdzali
w kręgosłupach ludzi młodych (10-35 lat) kręgi klinowate i wpuklanie się do nich krążków między kręgowych. O podobnych
zmianach chorobowych wspominał już Hippokrates opisując
pogłębioną kifozę piersiową u młodych i zdrowych ludzi, przypisując ją typowi budowy ciała. W nielekarskim piśmiennictwie
wieków średnich Comnena w Alexiadzie z 1216 r. podał rysopis
postawy księcia Nomadów i jego syna, który odpowiada postaci
piersiowej choroby Scheuermanna. W swej monografii poświęcił oddzielny rozdział występowaniu w sztuce postaci o zaokrąglonych plecach, doszukując się w nich cech choroby Scheuermanna. Brak miar i wyraźnych odgraniczeń stanów prawidłowych od nieprawidłowych w wygięciach osi strzałkowej kręgosłupa - zresztą nie istniejących do dzisiaj - spowodował, że jeszcze 100 lat temu pogłębione kifozy piersiowe u młodzieży
odnoszone były do wad postawy. Były one również przypisywane czynnikom dziedzicznym, rasowym bądź też charakterowi wykonywanej pracy a także niedorozwojowi mięśni grzbietu. Podawano również że tzw. „okrągłe plecy" u młodzieży,
występując często rodzinnie, łączą się z jej mniejszym lub
większym niedorozwojem umysłowym. Nieco później, w 1907
roku, Schanz zwrócił uwagę na występowanie skrzywień bocznych kręgosłupa u uczniów. Zdjęcie rentgenowskie, uwidaczniające zmiany typowe dla choroby Scheuermanna, pierwszy
zamieścił w piśmiennictwie Schulthess wśród opisów 19 przypadków tego stanu. Pomimo upływu kilkudziesięciu lat medycyna nadal boryka się z szeregiem problemów, związanych z pochodzeniem, rozpoznawaniem i leczeniem tej choroby. Rozpoznanie choroby opiera się na wykazaniu typowych dla niej
objawów na zdjęciach rtg kręgosłupa. Stwierdzenie zmian w obrazie radiologicznym jest więc nieodzowne do rozpoznania
schorzenia.
Badanie ortopedyczne kręgosłupa, przeprowadzone nawet
w całej swej rozciągłości: wielopozycyjne, na przyrządach ortopedycznych i przy zastosowaniu rozmaitych technik pomiarowych, jest jedynie w stanie wykazać zaburzenia statyczne, które
wespół z anamnezą mogą stanowić o domniemanym rozpoznaniu choroby Scheuermanna. Jak już wspomiałem na wstępie
etiologia choroby Scheuermanna nie jest do końca poznana.
Jako jedną z przyczyn podaje się zaburzenia kostnienia nasadowego trzonów kręgów, głównie w odcinku piersiowym kręgosłupa, nasilające się w okresie pokwitania. Zmiany dotyczą kilku
sąsiadujących kręgów i lokalizują się głównie w przedniej,
środkowej części krążków międzykręgowych i trzonów. Dochodzi do wciskania się zawartości krążków międzykręgowych
do gąbczastej tkanki kostnej trzonów - tworzą się charakterystyczne tzw. guzki Schmorla. Stopniowo następuje przebudowa
trzonów, zwłóknienie guzków i utrwalenie zmian. Trzon uszkodzony w swej części przedniej przybiera kształt klina i doprowadza do pogłębienia się fizjologicznego wygięcia kifotycznego
odcinka piersiowego kręgosłupa. Z powodu powiększania się
krzywizny - wzrost kręgosłupa opóźnia się i zmieniają się jego
obciążenia. Pewne grupy mięśni ulegają rozciągnięciu i osłabieniu, inne przykurczają się zwiększając jeszcze bardziej
nieprawidłowość obciążeń kręgosłupa. Zwykle choroba dotyka
młodzież pomiędzy 12 a 17 rokiem zycia. Proces chorobowy
Terapie znane i nieznane
Styczeń 2016
Garb młodzieńczy
trwa z reguły 2 - 3 lata i więcej. Nie leczona powoduje zeszpecenie i trwałe ograniczenie sprawności życiowej (w tym czasie
dochodzi do przebudowy nasad trzonów kręgowych i ich
klinowatych zniekształceń - jeśli w porę nie zastosuje się prawidłowego leczenia). Charakterystycznym objawem choroby jest
ból w okolicy kręgosłupa, uczucie zmęczenia, stopniowe pogarszanie się postawy, pochylanie do przodu, tworzenie się okrągłych pleców, narastające ograniczenie ruchów i pojawiające
się zniekształcenia kości. Pojawiający się ból w okolicy kręgosłupa jest najczęściej tępy, rozlany. Zwiększa się po wysiłku
lub zmęczeniu głównie przy czynnościach w pozycji pochylonej
do przodu, stojącej lub siedzącej. Ustępuje lub zmniejsza się
po odpoczynku w odpowiedniej pozycji leżącej lub siedzącej,
z zapewnieniem odciążenia kręgosłupa. Ruchomość kręgosłupa stopniowo zmniejsza się, znacznie zwiększają się krzywizny
kręgosłupa zniekształcające postawę, powstają przykurcze
zgięciowe w stawach biodrowych.
Pogorszenie się postawy dziecka jest pierwszym sygnałem,
na który nalezy zwrócić uwagę by nie przegapić sygnałów ostrzegawczych. Postępowanie i leczenie uzaleznione jest od
nasilenia procesu chorobowego. Wczesne rozpoznanie - jakkolwiek trudne - jest bardzo ważne, ponieważ pozwala rozpocząć leczenie, które zapobiega rozwinięciu się zniekształceń.
U większości chorych skuteczna jest terapia spoczynkowa
i odpowiednia gimnastyka korekcyjna.
Tylko nieliczny odsetek przypadków wymaga leczenia ortopedycznego pod postacią gorsetów usztywniających, wyciągów
lub korekcji operacyjnych. Sorbnsen na podstawie analizy
metod leczenia stosowanych w chorobie Scheuermanna. doszedł do wniosku, że w większości przypadków są one bezcelowe, gdyż nie wpływają hamująco na postępowanie choroby.
Terapia polega tutaj na niedopuszczeniu do zniekształceń
przez: odciążenie kręgosłupa we wszystkich okresach choroby
w czasie pracy i wypoczynku; stosowanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie (według indywidualnych zaleceń); wykonywanie
ćwiczeń oddechowych, leczenie ogólnie wzmacniające, klimatyczne i dietetyczne (zapewniające odpowiednie odżywianie
z uwzględnieniem mleka, serów twarogowych, jarzyn i owoców); okresowe badania lekarskie do zakończenia wzrostu.
Wyobraźmy sobie wieżę, którą stawiamy z równych klocków.
Jest stabilna. A kto potrafi zbudować taką samą konstrukcję ze
ściętych z jednej strony elementów? Tak się dzieje z kręgosłupem dotkniętym chorobą Scheuermanna. Wszelka terapia jest
więc nastawiona na utrzymywanie kręgosłupa w pozycji jak
najbardziej zbliżonej do fizjologicznej. Stąd tak duży nacisk
kładzie się na wzmacnianie mięśni stabilizujących kręgosłup.
Wszelkie ćwiczenia wykonywane w leżeniu na brzuchu są
wskazane w tym schorzeniu. Pływanie na grzbiecie to także
doskonała forma terapii. Polecane sa również masaże i zabiegi
fizykalne, które powinny być wprowadzeniem do ćwiczeń.
Rozluźnienie mięśni ułatwia później wykonywanie ćwiczeń.
-9-
Najważniejsze jest utrzymywanie kręgosłupa w odpowiednich
pozycjach zapewniających podparcie w miejscach najbardziej
narażonych na deformacje. Zapobiega to pogłębianiu się klinowatego zniekształcenia chorobowo zmienionych kręgów i powiększaniu kifozy piersiowej. W bardziej zaawansowanych
zmianach stosuje się również gorsety ortopedyczne. W pewnym sensie jest to walka z czasem, bo największe efekty można
uzyskać do czasu pełnego skostnienia kręgosłupa czyli do ok.
23 - 25 roku życia. Po tym okresie działania rehabilitacyjne mają
na celu utrzymanie kręgosłupa i ciała w skorygowanej postaci.
Jak w trakcie każdej terapii spodziewamy się okreslonych
efektów wpływajacych wymiernie na nasze samopoczucie.
Niestety w tym rodzaju schorzenia wyzdrowienie polega na
zwapnieniu uszkodzeń.
Powstałe deformacje i zniszczone struktury kręgów nigdy
nie zostają w całości odtworzone. Powstałe sklinowacenie kręgów najczęściej nie zmienia się. W opracowaniu korzystałem
obficie z książki Romana Marciniaka pt. Choroba Scheuermanna, Wrocław 1979. Dziękuje również pani Magdalenie Lis,
fizjoterapeutce zajmujacej się w praktyce terapią opisywanej
choroby za cenne informacje zamieszczone na źródłowym
portalu rehabilitacja.pl. Rehabilitacja w trakcie przebiegu opisywanego schorzenia jest niezbędna i musi być stosowana bardzo sumiennie zgodnie z zaleceniami lekarza i fizjoterapeuty.
Drodzy czytelnicy, nie możemy się poddać zniechęceniu ponieważ ćwicząc systematycznie możemy zdecydowanie ograniczyć ból oraz powiększyć ruchomość stawów kręgosłupa.
Andrzej Migda
fot. static.wixstatic.com