rozdział 4

ROZDZIAŁ IV
96
Rozdział IV
OCHRONA WYNAGRODZENIA ZA PRACĘ
Wynagrodzenie za pracę jako podstawowe i najczęściej jedyne
źródło utrzymania nauczyciela oraz jego rodziny jest objęte szczególną
ochroną, gwarantowaną przepisami Karty Nauczyciela, kodeksu pracy,
Kodeksu cywilnego, ustawy o ochronie danych osobowych i innych.
1. Terminy i warunki przeszeregowania płacowego nauczycieli
W art. 39 nowela K.N. z 15 lipca 2004 r. wprowadziła nową
regulację dotyczącą jednolitego terminu przeszeregowania płacowego,
w związku z uzyskaniem przez nauczyciela kolejnego stopnia awansu
zawodowego.
Ta nowa regulacja zawarta jest w ust. 1 i 1 a art. 39 Karty
Nauczyciela:
1. Zmiana wysokości wynagrodzenia w czasie trwania stosunku
pracy w związku z uzyskaniem kolejnego stopnia awansu zawodowego
nauczyciela następuje z pierwszym dniem roku szkolnego następującego
po roku szkolnym, w którym nauczyciel uzyskał wyższy stopień awansu.
Zmiana wysokości wynagrodzenia z innych przyczyn następuje
z pierwszym dniem najbliższego miesiąca kalendarzowego, jeżeli inne
przyczyny nie nastąpiły od pierwszego dnia danego miesiąca
kalendarzowego.
1a. W przypadku uzyskania kolejnego stopnia awansu
zawodowego w trybie art. 9b ust. 3a (tj. w terminie do dnia 31 grudnia
danego roku) zmiana wysokości wynagrodzenia następuje z dniem
1 stycznia danego roku, następującego po roku kalendarzowym,
w którym nauczyciel uzyskał wyższy stopień awansu.
Regulacja powyższa pozwoli na racjonalne kształtowanie
budżetów samorządowych i w konsekwencji realnych planów
finansowych szkół i placówek.
Równocześnie pozwoli skuteczniej niż do tej pory i realniej
planować wzrost płac z tytułu awansów zawodowych nauczycieli.
W związku z tym, w oparciu o art. 9d ust. 8 dyrektor szkoły
corocznie, w arkuszu organizacyjnym szkoły, podaje liczbę nauczycieli,
w podziale na stopnie awansu zawodowego, przystępujących
do postępowań kwalifikacyjnych lub egzaminacyjnych w roku
ROZDZIAŁ IV
97
szkolnym, którego dotyczy dany arkusz organizacyjny oraz wskazuje
terminy złożenia przez nauczycieli wniosków o podjęcie tych
postępowań.
Udokumentowanie prawa do określonej stawki wynagrodzenia
zasadniczego następuje poprzez przedstawienie oryginalnych
dokumentów (aktów nadania stopnia awansu zawodowego, świadectw,
dyplomów) albo uwierzytelnionych odpisów (kopii) tych dokumentów.
Jest to wymóg określony § 3 rozporządzenia MENiS z dnia
31 stycznia 2005 r. Natomiast nie spełniają tego wymogu przedkładane
przez nauczycieli zaświadczenia z postępowania kwalifikacyjnego
lub egzaminacyjnego albo zaświadczenia szkół wyższych i zakładów
kształcenia
nauczycieli
o
zdanych
egzaminach
(uzyskania
tzw. absolutorium).
2. Odliczenia oraz potrącenia z wynagrodzenia.
Zgodnie z art. 87 Kodeksu pracy z wynagrodzenia za pracę
– po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne oraz zaliczki
na podatek dochodowy od osób fizycznych – podlegają potrąceniu tylko
następujące i tylko w następującej kolejności:
§ sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych
na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
§ sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie
należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
§ zaliczki pieniężne udzielone nauczycielowi,
§ kary pieniężne nałożone na nauczyciela za nieprzestrzeganie
przepisów bhp lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie
pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie
nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy,
Potrącenia świadczeń alimentacyjnych nie mogą przekraczać
3/5 wynagrodzenia, a potrącenia w razie egzekucji innych
należności – ½ wynagrodzenia.
Nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe
wynagrodzenie roczne podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń
alimentacyjnych w pełnej wysokości.
Potrąceń alimentów z wynagrodzenia nauczyciela pracodawca
może dokonać również bez postępowania egzekucyjnego, na wniosek
wierzyciela na podstawie przedłożonego przez niego tytułu
ROZDZIAŁ IV
98
wykonawczego (wyroku sądowego, ugody). Nie dotyczy to jedynie
dwóch sytuacji:
a) Gdy świadczenia alimentacyjne mają być potrącone na rzecz
wierzycieli, a łączna suma, która ma być potrącona, nie wystarcza
na pełne pokrycie wszystkich należności alimentacyjnych, albo
b) Gdy wynagrodzenie za pracę zostało zajęte w trybie egzekucji
sądowej lub administracyjnej, wówczas pracodawca może
dokonać potrącenia z wynagrodzenia po przeprowadzeniu
postępowania egzekucyjnego.
Wynagrodzenie nauczycieli podlega również zmienionym w roku
2003 przepisom Kodeksu pracy (nowela z dnia 14 listopada 2003 r.
- Dz. U. Nr 213, poz. 2081)
Art. 871 Kodeksu pracy określa wysokość kwot wolnych
od potrąceń dla poszczególnych rodzajów potrącanych z wynagrodzenia
świadczeń, na poziomie dotychczasowym, natomiast inne należności niż
wymienione w art. 87 § 1 i 7, które można potrącać z wynagrodzenia
pracownika, za jego zgodą, nie mogą zaniżyć kwoty minimalnego
wynagrodzenia za pracę (1.276 zł w 2009 r.) pomniejszonej
o zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne oraz zaliczki na podatek
dochodowy od osób fizycznych. Regulacja ta ma zapewnić pracownikowi
minimum socjalne. W oparciu o dotychczasową praktykę do art. 87
wprowadzono § 8, zgodnie z którym pracodawca dokonuje potrąceń
należności z wynagrodzenia pracownika, za okresy dłuższe niż jeden
miesiąc od łącznej kwoty wynagrodzenia uwzględniającej wszystkie
składniki wynagrodzenia (premie kwartalne, półroczne, dodatkowe
wynagrodzenie roczne, za godziny nadliczbowe). Może się więc zdarzyć,
że w poszczególnych miesiącach potrącone kwoty będą różne.
W dniu 1 czerwca 2004 r. wszedł w życie art. 91 Kodeksu pracy
wprowadzony przez art. 126 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r.
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99,
poz. 1001). Zmiana polega na podzieleniu tego przepisu na dwie części,
z czego nową treść otrzymał paragraf 2, dotyczący granicy potrąceń tej
kategorii należności, to jest należności wymagające pisemnej zgody
pracownika. Od 1 czerwca 2004 r. pracodawca może potrącać
z wynagrodzenia pracownika należności tylko do wysokości:
• minimalnego wynagrodzenia za pracę – przy potrącaniu
należności, na rzecz pracodawcy (czyli po potrąceniu składek
na ubezpieczenia społeczne i zaliczki na podatek dochodowy
od osób fizycznych – 665 zł. w 2007 r., w roku 2008 – 707 zł,
natomiast w roku 2009 – 954,96 zł),
ROZDZIAŁ IV
•
99
80% minimalnego wynagrodzenia za pracę – przy potrącaniu
innych należności, np. składek związkowych (czyli 532 zł.
w 2007 r., w roku 2008 – 629,62 zł, zaś w r. 2009 – 763,97 zł).
Od 1 stycznia 2005 r. minimalne wynagrodzenie wynosiło
849,0 zł (Dz. U. z 2004 r., Nr 201, poz. 2052), w roku 2006 – 899,10 zł
(Dz. U. z 2005 r. Nr 177, poz. 1469), w roku 2007 – 936 zł
(Dz. U. z 2006 r. Nr 171, poz. 1227), w roku 2008 - 1126 zł
(Dz. U. z 2007 r. Nr 171, poz. 1209), w roku 2009 - 1276 zł
(M.P. z 2008 r. Nr 59, poz. 499), w roku 2010 – 1317 zł (M.P. z 2010 r.
Nr 48, poz. 709), w roku 2011 - 1386 zł (Dz. U. z 2010 r.
Nr 194, poz. 1288), w roku 2012 - 1500 zł (Dz. U. z 2011 r.
Nr 192, poz. 1141), w roku 2013 wynosi 1600 zł. (Dz. U. z 2012 r.,
poz. 1026).
Sposób ustalania kwoty wolnej od potrąceń
Przy potrącaniu należności innych niż świadczenia alimentacyjne
dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy – wolna
od potrąceń jest kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę
po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, składki
na ubezpieczenie zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy
od osób fizycznych.
W roku 2013 kwotę tę oblicza się następująco:
1) ustalenie składek na ubezpieczenia społeczne:
a) na ubezpieczenie emerytalne:
• 1 600 zł x 9,76 % = 156, 16 zł,
b) na ubezpieczenie rentowe:
• 1 600 zł x 1,5 % = 24, 00 zł,
c) na ubezpieczenie chorobowe:
• 1 600 zł x 2,45 % = 39, 20 zł.
Łączna kwota składek wynosi 219, 36 zł;
2) obliczenie wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne,
podstawą jej wyliczenia jest wynagrodzenie minimalne brutto
pomniejszone o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne:
• 1600 zł – 219,36 zł = 1380,64 zł,
• 1380,64 zł x 9% = 124,26 zł (składka w pełnej wysokości),
• 1380,64 zł x 7,75% = 107,00 zł (składka odliczana od
podatku);