Komórki dendrytyczne w tkance przeroslych migdalków gardlowych
Transkrypt
Komórki dendrytyczne w tkance przeroslych migdalków gardlowych
- PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS ibu tio np roh ibit Komórki dendrytyczne w tkance przerosłych migdałków gardłowych u dzieci chorych na wysiękowe zapalenie ucha środkowego Dendritic cells in hypertrophied adenoid at children with otitis media with effusion Beata Żelazowska-Rutkowska1, Karol Ratomski1, Jolanta Wysocka1, Edwina Kasprzycka1, Elżbieta Hassmann-Poznańska 2, Małgorzata Mrugacz3 ©by Polskie Towarzystwo Otorynolaryngologów – Chirurgów Głowy i Szyi Otrzymano/Received: 16.05.2009 Zaakceptowano do druku/Accepted: 12.06.2009 1 Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Pediatrycznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku Kierownik: prof. dr hab. J. Wysocka 2 Klinika Otolaryngologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznej w Białymstoku Kierownik: prof. dr hab. E. Hassmann-Poznańska 3 Klinika Okulistyki Dziecięcej Uniwersytetu Medycznej w Białymstoku Kierownik: prof. dr hab. A. Bakunowicz-Łazarczyk Wkład pracy autorów/Authors contribution: Beata Żelazowska-Rutkowska – główny badacz oraz przewodnicząca zespołu autorów, Karol Ratomski, Jolanta Wysocka, Edwina Kasprzycka, Elżbieta Hassmann-Poznańska – udział w kierowaniu badaniem i interpretacji danych, Małgorzata Mrugacz – odpowiedzialna za analizę statystyczną i przygotowanie wyników badań do analizy Konflikt interesu/Conflicts of interest: Autorzy pracy nie zgłaszają konfliktu interesów. Adres do korespondencji/ Address for correspondence: imię i nazwisko: Beata Żelazowska-Rutkowska adres pocztowy: Zakład Laboratoryjnej Diagnostyki Pediatrycznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku ul. Waszyngtona 17 15-269 Białystok tel. 0-85 75 50 743 e-mail [email protected] us eo nly -d istr SUMMARY Introduction: The adenoids are organized as lymphoepithelial structures that play an important role in protecting both the upper respiratory and alimentary tract regions. This functions requires dendritic cells (DC) which are one of the major populations of immune cells. Due to the presence of specific receptors (DC) are able to respond to both inrta- and extracellular antigens. Dendritic cells activating immunological response in tonsil contribute formation immunologic competent cells on necessity of rolling infl ammatory process in middle ear. Aim of study: An investigation was executed in hypertrophied adenoids with or without otitis media with effusion. Methods: By flow cytometry percentage of CD11c+ myeloid DC and 123+ plasmacytoid DC in hypertrophied adenoid and hypertrophied adenoid and otitis media with effusion was analyzed. Results: The percentage of CD11c+ myeloid DC and 123+ plasmacytoid DC was similar in hypertrophied adenoid and otitis media with effusion compored to the control group. Conclusions: Our data show that part of dendritic cells has not on course of inflammatory process influence rolling in middle ear. Hasła indeksowe: CD11c, CD123, przerost migdałka gardłowego (PMG), wysię- al kowe zapalenie ucha (WZU) on Key words: CD11c, CD123, hypertrophied adenoid (AH), otitis media with effu- pe rs sion (OME) Wstęp is c op y is for Komórki denrytyczne (DC – dendritic cells) pełnią istotną rolę w funkcjonowaniu systemu odpornościowego oraz integrują aktywność efektorów odpowiedzi wrodzonej i nabytej organizmu [29]. Stanowią one heterogenną populację komórek, do których należą komórki dendrytyczne mieloidalne z ekspresją antygenów CD13, CD33 i antygenu CD11c oraz komórki dendrytyczne limfoidalno/plazmocytoidalne z ekspresją markerów CD4, CD10, CD123 [17, 32]. Komórki dendrytyczne są komórkami ruchliwymi wykazującymi zdolność wiązania i pochłaniania antygenów oraz przemieszczania się z tkanek obwodowych do narządów limfoidalnych, gdzie kontaktują się z niepobudzonymi limfocytami T [1]. Proces związany z migracją DC oraz zdolność przenikania jest regulowany przez bodźce chemotaktyczne oraz powierzchniowe cząsteczki adhezyjne. Wzrost ekspresji cząsteczek MHC oraz cząsteczek kostymulujących (CD80, CD86, CD40, HLA klasy I i HLA klasy II) na komórkach dendrytycz- Th This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. Otolaryngol Pol 2009; 63 (4): 348-352 ed . This copy is for personal use only - distribution prohibited. - 348 nych zapewnia stymulację dziewiczych limfocytów T w tkance limfoidalnej [4, 6]. Większość narządów i tkanek nielimfatycznych zawiera DC, włączając w to skórę, serce, wątrobę, płuca [8]. Komórki te obecne są również w tkance migdałka gardłowego, stanowiącego integralną część tkanki limfatycznej związanej z błonami śluzowymi gardła [25]. Dojrzewające komórki dendrytyczne w tkance migdałka uczulają dziewicze limfocyty T, które inicjują odpowiedź immunologiczną w migdałku. Komórki dendrytyczne CD11c+ wywodzące się z monocytów aktywują komórki Th1 wytwarzające głównie IL-12 i za jej pośrednictwem aktywują odpowiedź komórkową [9, 10]. Natomiast komórki dendrytyczne CD123+ indukują wydzielanie IFN oraz stymulują naiwne limfocyty T do produkcji cytokin (IL-4, IL-10) [18, 28]. Komórki dendrytyczne, aktywując odpowiedź immunologiczną w migdałku gardłowym, przyczyniają się Otolar yngologia Polska tom 63, nr 4, lipiec– sierpień 20 0 9 ed . - powstawania komórek immunologicznie kompetentnych na potrzeby toczącego się procesu zapalnego w uchu środkowym. Celem badań było określenie odsetka komórek dendrytycznych mieloidalnych (CD11c+) i plazmocytoidalnych (CD123+) w tkance przerosłych migdałków gardłowych u dzieci z wysiękowym zapaleniem ucha środkowego. Tabela I. Odsetek komórek dendrytycznych z ekspresją CD11c+ i CD123+ w tkance przerosłych migdałków gardłowych u dzieci chorych na wysiekowe zapalenie ucha środkowego (WZU) i w grupie porównawczej bez stanu zapalnego ucha środkowego (PMG) Komórki dendrytyczne (% ± SD) CD11c+ (%) Materiał i metody Grupa porównawcza PMG N = 20 Grupa badana WZU N = 21 0,22 ± 0,19 0,18 ± 0,14 0,22 ± 0,19 0,23 ± 0,15 NS Grupa porównawcza PMG PMG mł. N = 14 CD11c+(%) + WZU mł. N = 14 WZU st. N=7 0,25 ± 0,23 0,14 ± 0,04 0,18 ± 0,15 0,20 ± 0,08 0,24 ± 0,22 0,16 ± 0,04 0,21 ± 0,13 0,28 ± 0,14 NS us eo CD123 (%) Grupa badana WZU PMG st. N=6 nly Komórki dendrytyczne (% ± SD) -d istr Tabela II. Odsetek komórek dendrytycznych z ekspresją CD11c+ i CD123+ w tkance przerosłych migdałków gardłowych w grupie badanej (WZU) i w grupie porównawczej bez stanu zapalnego ucha środkowego (PMG) w zależności od wieku dwuwymiarowej i różnicuje je ze względu na wielkość i kształt oraz wewnętrzną ziarnistość. Analizę statystyczną uzyskanych wyników przeprowadzono testem nieparametrycznym U Manna– Whitney’a przy użyciu programu STATISTICA 5.0. Wyniki podawano w średnich wartościach odsetkowych ± wartość odchylenia standartowego. Za istotną statystycznie przyjęto wartość przy p<0,05. is c op y is for pe rs on al Grupę badaną (WZU) stanowiło 21 dzieci obojga płci w wieku od 2 do 15 roku życia poddanych adenoidektomii z powodu przerostu migdałka gardłowego i towarzyszącego wysiękowego zapalenia ucha. Grupę porównawczą (PMG) stanowiło 20 rówieśników z przerostem migdałka gardłowego, u których nie stwierdzono stanu zapalnego uszu. Kwalifikację chorych oraz adenoidektomię przeprowadzono w Klinice Otolaryngologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Materiałem do badań były przerosłe migdałki gardłowe usunięte w ramach zabiegów laryngologicznych wykonywanych ze wskazań lekarskich. Na przeprowadzenie badania otrzymano zgodę Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. Usunięte migdałki gardłowe natychmiast umieszczano w podłożu RPMI 1640 z dodatkiem 10% surowicy cielęcej płodowej i w temp. 4°C transportowano do pracowni. Następnie migdałki poddawano mechanicznemu rozdrobnieniu poprzez wyczesywanie igłą, delikatny nacisk, potrząsanie w celu otrzymania jednokomórkowej zawiesiny. Gęstość komórek była oceniana za pomocą analizatora hematologicznego Sysmex XT-2000i. W analizatorze tym każdy leukocyt jest niezależnie mierzony przy użyciu trzech detektorów: objętości, konduktancji i światła laserowego. Żywotność komórek ustalono za pomocą błękitu trypanu. Do badań użyto zawiesiny komórek, w której ich żywotność wynosiła 98%. W celu przeprowadzenia analizy cytometrycznej limfocytów, zawiesiny komórkowe inkubowano z przeciwciałami monoklonalnymi sprzężonymi z fluorochromami, a następnie lizowano za pomocą EPICS IMMUNOLOGY WORK STATION (automatycznej stacji lizowania). Przeciwciała monoklonalne użyte w badaniach skierowane były przeciw powierzchniowym antygenom: CD11c i CD123. W badaniach użyto kontroli zgodnej izotypowo z klasą użytych przeciwciał. Analizę cytometryczną wykonano na cytometrze przepływowym firmy Beckman Coulter PC 500. Cytometria przepływowa umożliwia analizę dużej liczby komórek danej populacji oraz stwarza możliwość standaryzacji wyników. Cytometr rejestruje światło rozproszone na komórce oraz światło wysyłane przez wzbudzony fluorochrom. Analizuje także komórki w przestrzeni Th This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - CD123+ (%) - 349 ibu tio np roh ibit This copy is for personal use only - distribution prohibited. PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS Otolar yngologia Polska tom 63, nr 4, lipiec– sierpień 20 0 9 Wyniki W przeprowadzonych badaniach nie wykazano różnic znamiennych statystycznie odsetka komórek dendrytycznych z ekspresją antygenu CD11c+ i CD123+ pomiędzy grupą dzieci z przerostem migdałka gardłowego i wysiękowym zapaleniem ucha środkowego (WZU), a grupą z przerostem migdałka gardłowego (PMG) (tab. I). Średni odsetek komórek dendrytycznych z ekspresją CD11c+ wyniósł w grupie (WZU) 0,18 ± 0,14%, natomiast w grupie porównawczej stanowił 0,22 ± 0,19%. Ekspresję cząsteczki powierzchniowej CD123+ wykazało średnio 0,22 ± 0,19% komórek dendrytycznych przerosłych migdałków gardłowych. W grupie badanej ze stanem zapalnym ucha środkowego średni odsetek komórek z immunofenotypem CD123+ wyniósł 0,23 ± 0,15%. (tab. I) W kolejnym etapie analizowano odsetek komórek dendrytycznych w podgrupach wiekowych dzieci młodszych do 5. roku życia i dzieci starszych powyżej ed . - PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS nly -d istr ibu tio np roh ibit rozmnażania drugorzędowych grudek limfatycznych migdałków [25]. Niedojrzałe DC obecne w limfonabłonku dojrzewają po kontakcie z lipopolisacharydami bakteryjnymi (LPS), antygenami lub cytokinami IL-1 i TNF-α, TGF-β, a następnie wędrują do przestrzeni międzygrudkowej, tworząc subpopulację komórek splatających [26]. Charakteryzują się one wysoką ekspresją cząsteczek MHC i cząstek kostymulujących, takich jak CD40, CD80, CD86, CD70, ICAM-1, LFA-3 i białka S-100, niezbędnych do optymalnej aktywacji limfocytów T [19, 21]. Wykazują także ekspresję CD54, CD58 i CD83. Część z nich umiejscawia się w ośrodkach rozmnażania i tworzy populację grudkowych komórek dendrytycznych [21]. Do aktywacji limfocytów niezbędne są dwa sygnały. Pierwszy sygnał wiązanie receptora TCR rozpoznającego antygen z cząsteczką MHC komórek dendrytycznych [16]. Do wydajnej stymulacji niezbędna jest interakcja cząsteczek kostymulujacych CD80 i CD86 z receptorem CD28 limfocytów T [2]. Oddziaływanie pomiędzy CD28 a CD80 promuje odpowiedź typu Th1, a reakcja z CD86 odpowiedź typu Th2 [14]. Kostymulacja drogą CD28 nasila ekspresję genu Bclx, który chroni limfocyty T przed apoptozą i wpływa na ich przeżycie uzależnione od obecności IL-2 [3]. W migdałku gardłowym obecne są DC z ekspresją antygenu CD11c, CD13, CD123 i HLA-DR. Ta różnorodna subpopulacja komórek dendrytycznych odgrywa kluczową rolę w regulacji odpowiedzi immunologicznej [25]. Komórki dendrytyczne pochodzenia plazmocytoidalnego wykazują ekspresję antygenu CD62L i receptora chemokin CXCR3. Dzięki receptorom TLR7 i TLR9 są w stanie rozpoznać patogeny i autoprzeciwciała [33]. Kontakt plazmocytoidalnych komórek dendrytycznych z patogenami stymuluje wytwarzanie IFN-α, a tym samym stymuluje odpowiedź limfocytów T (Th2) do produkcji cytokin IL-4, IL-10 [13]. Mieloidalne komórki dendrytyczne wykazują ekspresję receptora TLR2 i TLR4 oraz produkują prozapalne cytokiny jak TNFα, IL-6, IL-12 [15]. Po kontakcie z czynnikiem zapalnym niedojrzałe mieloidalne DC obecne w krwi obwodowej wykazują wzrost ekspresji receptora chemokin CCR7 oraz mogą przemieszczać się do tkanek obwodowych, a stamtąd wędrować do narządów limfoidalnych [11]. Odsetek komórek dendrytycznych z ekspresją antygenu CD11c+ i CD123+ był podobny w grupie dzieci z przerostem migdałka gardłowego i wysiękowym zapaleniem ucha środkowego (WZU) i w grupie dzieci z przerostem migdałka gardłowego (PMG). Nie wykazano różnic znamiennie statystycznych odsetka komórek dendrytycznych mieloidalnych i plazmocytoidalnych w podgrupach wiekowych obu ocenianych grup. Podobne wyniki prezentowali Polak i wsp. z których wynika, że odsetek komórek dendrytycznych mieloidalnych CD11c+ w migdałku gardłowym jest podobny do odsetka komórek dendrytycznych plazmocytoidalnych eo 5. roku życia wśród obu analizowanych grup (WZU i PMG).W przeprowadzonych badaniach nie wykazano różnicy znamiennej statystycznie odsetka komórek dendrytycznych ekspresji receptorów CD11c+ i CD123+ w podgrupach wiekowych zarówno w grupie badanej jak i grupie odniesienia. Najwyższy odsetek komórek dendrytycznych CD11c+ obserwowano w podgrupie dzieci młodszych grupy porównawczej (PMG mł. – 0,25 ± 0,23%), podczas, gdy w podgrupie dzieci starszych średni odsetek tych komórek był na poziomie 0,14 ±0,04%. W grupie dzieci ze stanem zapalnym ucha środkowego odsetek komórek z ekspresją CD11c+ wyniósł w podgrupie młodszej 0,18 ± 0,15% (WZU mł.), a w podgrupie starszej 0,20 ± 0,08% (WZU st.) (tab. II). Nie odnotowano różnicy odsetkowej komórek z immunofenotypem CD123+ w podgrupie dzieci młodszych (0,21 ± 0,13%) i w podgrupie dzieci starszych (0,28 ± 0,14) grupy badanej. W tkance przerosłych migdałów gardłowych dzieci do 5 roku życia nie wykazano różnic istotnie statystycznych odsetka komórek dendrytycznych z receptorem CD123+ (0,24 ± 0,22%) w stosunku do podgrupy dzieci starszej (0,16 ± 0,04%) (tab. II). Omówienie is c op y is for pe rs on al us Migdałek gardłowy ze względu na swoje umiejscowienie w obrębie nosogardła wraz z migdałkami podniebiennymi stanowi pierwszą linię obrony przed docierającymi antygenami [22]. Bierze on udział nie tylko w odporności miejscowej, ale także wchodzi w skład całego układu immunologicznego błon śluzowych [31]. Przerosły migdałek gardłowy jest czynnikiem sprzyjającym rozwojowi wysiękowego zapalenia ucha u dzieci, ponieważ nie spełnia swojej roli odpornościowej i może stanowić źródło bakterii potencjalnie patogennych. Częstość występowania wysiękowego zapalenia ucha u dzieci zależy od ilości limfocytów T i B, makrofagów, komórek dendrytycznych, komórek NK, ich współdziałania w procesach odpornościowych oraz od procesu proliferacji i migracji tych komórek do miejsc efektorowych [12]. W inicjacji odpowiedzi immunologicznej kluczową rolę odgrywa limfonabłonek, ponieważ oprócz komórek nabłonka zawiera również limfocyty, makrofagi i komórki dendrytyczne [20]. Ponieważ limfocyty nie są w stanie rozpoznać wolnego antygenu, zostaje on przetworzony przez komórki prezentujące antygen APC (antygen presenting cells). Za najważniejsze APC uważa się komórki dendrytyczne [22]. Immunohistochemiczne badania tkanki migdałków wykazują obecność odmiennych subpopulacji komórek dendrytycznych-niedojrzałych zlokalizowanych w limfonabłonku i dojrzałych rozmieszczonych w przestrzeni międzygrudkowej zależnej od limfocytów T. Część komórek dendrytycznych znajduje się w centrach Th This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. - 350 Otolar yngologia Polska tom 63, nr 4, lipiec– sierpień 20 0 9 Fonteneau J.F, Larsson M, Beignon A.S, McKenna K, Da- ibu tio np roh ibit 7. silva I, Amara A, Liu Y.J, Lifson J.D, Littman D.R, Bhardwaj N. Human immunodeficiency virus type 1 activates plasmacytoid dendritic cells and concomitantly induces the bystander maturation of myeloid dendritic cells. J Virol, 2004; 78: 5223-5232 8. Galkowska H. Dendritic cells as regulators of immune re- activity: implications for skin transplantation. Ann Transplant. 2004; 9: 5-10. 9. Grabbe S, Kämpgen E, Schuler G. Dendritic cells: multi-lineal and multi-functional. Immunol Today. 2000; 21: 431-433. 10. Heufler C, Koch F, Stanzl U, Topar G, Wysocka M, Trinchieri G, Enk A, Steinman R.M, Romani N, Schuler G. -d istr Interleukin-12 is produced by dendritic cells and mediates T helper 1 development as well as interferon-gamma production by T helper 1 cells. Eur J Immunol. 1996; 26: 659-668. 11. Holt P.G, Stumbles P.A. Regulation of immunologic homeostasis in peripheral tissues by dendritic cells: the nly respiratory tract as a paradigm. J Allergy Clin Immunol. 2000; 105: 421-429. 12. Jecker P, Pabst R, Westermann J. The mucosa of the mid- eo dle ear and Eustachian tube in the young rat: number of granulocytes, macrophages, dendritic cells, NK cells and T and B lymphocytes in healthy animals and during otitis us media. Acta Otolaryngol. 1996; 116: 443-450. . 13. Kadowaki N, Antonenko S, Lau J.Y, Liu Y.J. Natural interferon alpha/beta-producing cells link innate and adaptive al immunity. J Exp Med, 2000; 192: 219-226. Wnioski on 14. Kuchroo V.K, Das M.P, Brown J.A. B7-1 and B7-2 costi- pe rs Na podstawie przeprowadzonej analizy cytometrycznej komórek dendrytycznych o fenotypie CD 123+, CD 11c+ można przypuszczać, że zaburzenie funkcji immunologicznej migdałów gardłowych nie zależy od komórek dendrytycznych. PIŚMIENNICTWO: Alvarez D, Vollmann EH, von Andrian UH. Mechanisms for 1. and consequences of dendritic cell migration. Immunity. 2008; 29: 325-342. 20. Golenbock D.T. Toll-like receptor 2 functions as a pattern recognition receptor for diverse bacterial products. J Biol Chem, 1999; 274: 3419-3325. 16. Marrack P, Kappler J. Control of T cell viability. Annu Rev Immunol. 2004; 22: 765-787. op 105. 18. Moretti S, Lanza F, Dabusti M. Tieghi A, Campioni D, Dominici M, Castoldi G.L. CD123 (interleukin 3 receptor alpha chain). J Biol Regul Homeost Agents. 200; 1, 15: 98- is c Boise L.H, Noel P.J, Thompson C.B.: CD28 and apoptosis. Curr Opin Immunol. 1995; 7: 620-625. Cella M, Engering A, Pinet V, Pieters J, Lanzavecchia A. II complexes on dendritic cells. Nature. 1997; 388: 782787. Diebold S S. Determination of T-cell fate by dendritic cells. Immunol Cell Biol. 2008; 86:389-97 6. berg R.W, Carroll J.D, Espevik T. Ingalls R.R. Radolf J.D., lymphoid dendritic cells. Immunol Lett. 2000; 72: 101- Inflammatory stimuli induce accumulation of MHC class 5. therapy. Cell, 2000; 80: 707-718. 15. Lien E, Sellati T.J, Yoshimura A, Flo T.H, Rawadi G, Fin- B7-2: similar costimulatory ligands with different bioche2006; 104: 70-75. 4. velopmental pathways: application to autoimmune disease 17. McLellan A.D, Kämpgen E. Functions of myeloid and mical, oligomeric and signaling properties. Immunol Lett., 3. mulatory molecules activate differentially the Th1/Th2 de- Bhatia S, Edidin M, Almo S.C, Nathenson S.G. B7-1 and y is 2. Th This copy is for personal use only - distribution prohibited. - ed . This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. - CD123+ [23]. Może to sugerować, że względny brak odpowiedzi nie jest bezpośrednim wynikiem zmiany immunosupresyjnej tych komórek, ale umiejscowieniem się ich w peryferialnych częściach migdałka [23]. Badania przeprowadzone metodą cytometrii przepływowej w krwi pełnej w grupie dzieci w wieku od 8 miesięcy do 18 lat wykazały, że odsetek mieloidalnych komórek dendrytycznych (CD11c+) nie zmienia się wraz z wiekiem, natomiast odsetek komórek CD123+ jest znacznie obniżony u dzieci starszych [19]. U dzieci odpowiedź limfocytów T (Th2) na antygeny rozwija się szybko i pozostaje długotrwała. Odpowiedź immunologiczna, która zależy od wieku może korelować ze zmianą ilości plazmocytoidalnych komórek dendrytycznych [19]. Prawidłowa funkcja immunologiczna migdałków gardłowych, które są źródłem komórek immunologicznie kompetentnych dla błon śluzowych górnych dróg oddechowych, w tym ucha środkowego, zależy od ilości oraz współdziałania komórek, biorących udział w odpowiedzi immunologicznej [24]. Wcześniejsze badania wykazały, że podatność limfocytów na proces apoptozy w przerosłych migdałkach gardłowych może wpływać na zmianę stosunków ilościowych limfocytów [34]. Zmiany te mogą powodować zmniejszenie lokalnej odpowiedzi immunologicznej migdałków, a tym samym wpływać na przebieg wysiękowego zapalenia ucha u dzieci [30]. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS 100 19. Mulé J.J. Dendritic cells: at the clinical crossroads. J Clin Invest. 2000; 105: R9-R14. 20. Nave H, Gebert A, Pabst R. Morphology and immunology of the human palatine tonsil. Anat Embryol. 2001; 2011; 4: 367-373. Ebert LM, Schaerli P, Moser B. Chemokine-mediated con- 21. Özbilgin M.K, Polat S, Mete U. Ö, Tap Ö, Kaya M. Antigen- trol of T cell traffic in lymphoid and peripheral tissues. Mol presenting cells in the hypertrophic pharyngeal tonsils: Immunol. 2005; 42: 799-809 a histochemical, immunuhistochemical and ultrastructu- Otolar yngologia Polska tom 63, nr 4, lipiec– sierpień 20 0 9 351 układu immunologicznego oraz możliwości wykorzystania ibu tio np roh ibit ral study. J Invest Allergol Clin Immunol. 2004; 14; 320- ich w terapii. Post Biol Mol. 2007; 34: 669-682. 328 22. Plzák J, Holíková Z, Smetana K, Riedel F, Betka J. The role 30. Wysocka J, Hassmann-Poznańska E, Kasprzycka E, Mu- of dendritic cells in the pharynx. Eur Arch Otorhinolaryn- siatowicz M. Ocena subpopulacji limfocytów w przerosłych gol. 2003; 260: 266-272. migdałkach gardłowych metodą cytometrii przepływowej. Wiad Lek. 2001; 54: 418-422. 23. Polak M.E, Borthwick N.J, Gabriel F.G, Jager M.J, Cree I.A. Activation of tonsil dendritic cells with immuno-adju- 31. Van Kempen M.J.P, Rijkers G.T, Van Cauwenberge P. B. The immune response in adenoids and tonsils. Int Arch vants. BMC Immunol. 2008; 9: 10-21 Allergy Immunol. 2000; 122: 8-19. 24. Rynnel-Dagőő B, Ăgren K. The nasopharynx and the middle ear. Inflammatory reactions in middle ear disease. 32. Vieira P L, de Jong EC, Wierenga EA, Kapsenberg ML, Kaliński P. Development of Th1-inducing capacity in myeloid Vaccine. 2001; 19: S26-S31. dendritic dells requires environmental instruction. J. Im- 25. Summers K L, Hock B, McKenzie JL, Hart DNJ. Pheno- munol. 2000; 164: 4507-4512. typic characterization of dendritic cell subset in human 33. Vuckovic S, Kim M, Khalil D, Turtle C.J, Crosbie G.V, Wil- tonsils. Am J Pathol. 2001; 159: 285-295. liams N, Brown L, Williams K, Kelly C, Stravos P, Rod- -d istr 26. Takahashi K, Nishikawa Y, Sato H, Oka T, Yoshino T, Miy- well R, Hill G.R, Wright S, Taylor K, Gill D, Marlton P, atani K. Dendritic cells interacting mainly with B cells in Bradstock K, Hart D.N. Granulocyte-colony stimulating the lymphoepithelial symbiosis of the human palatine ton- factor increases CD123hi blood dendritic cells with alte- sil. Virchows Arch. 2006; 448: 623-629. 27. Teig N, Moses D, Gieseler S, Schauer U. Age-related chan- red CD62L and CCR7 expression. Blood. 2003; 101: 23142317. ges in human blood dendritic cell subpopulations. Scand 34. Żelazowska-Rutkowska B, Wysocka J, Ratomski K, Skot- 28. Tovey M.G, Lallemand C, Thyphronitis G. Adjuvant activity of type I interferons. Biol Chem. 2008; 389: 541-545 nicka B., Żak J., Mrugacz M. Ekspresja antygenu Fas i FasL na limfocytach T i B w przerosłych migdałkach gar- eo 29. Wardowska A, Szaryńska M, Dzierzbicka K, Myśliwski nly J Immunol. 2002; 55: 453-457. T. Rola komórek dendrytycznych w regulacji aktywności dłowych u dzieci chorych na wysiękowe zapalenie ucha. Th is c op y is - for pe rs on al us Otolaryngol Pol. 2008; 1: 59-63. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. ed . This copy is for personal use only - distribution prohibited. This copy is for personal use only - distribution prohibited. - PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS This copy is for personal use only - distribution prohibited. 352 Otolar yngologia Polska tom 63, nr 4, lipiec– sierpień 20 0 9