Voditelj Brodice (demo)

.pl
.m
or
ka
Piotr Lewandowski
lep
Voditelj Brodice
w.
sk
podręcznik Ŝeglowania po Adriatyku
ww
MORKA
Szkoła śeglarstwa
www.morka.pl
.pl
ka
Piotr Lewandowski
VODITELJ BRODICE
podręcznik Ŝeglowania po Adriatyku
Wydanie I
Opiniodawcy:
kpt. j. Maciej Maciejewski
kpt. j. Piotr Ostrowski
j.st.m. Małgorzata Talar
or
Copyright © Piotr Lewandowski
.m
Rysunki i opracowanie graficzne:
Piotr Lewandowski
lep
Projekt okładki i korekta:
Aneta Sitkiewicz
Druk:
PHU Karolina – Kalisz ul.Obozowa 18
w.
sk
MORKA
Kalisz 2005
ww
ISBN 83-922020-0-7
Wydawca:
MORKA – Piotr Lewandowski
ul. Słoneczna 8
62-800 KALISZ
www.morka.pl
Wszelkie prawa zastrzeŜone. Bez pisemnego zezwolenia Wydawcy ani ksiąŜka, ani
dołączona płyta CD, w całości lub jej części, nie mogą być kopiowane w jakiejkolwiek
formie i przy uŜyciu jakichkolwiek środków.
Spis treści
.pl
3
ww
w.
sk
lep
.m
or
ka
Wstęp ....................................................................................................................................... 5
Nawigacja ................................................................................................................................ 7
Na czym polega nawigacja ............................................................................... 7
Jednostki stosowane w nawigacji ..................................................................... 7
Pozycja geograficzna ........................................................................................ 8
Wyznaczanie kursu .......................................................................................... 9
Pomiar odległości ............................................................................................. 9
Przed wyjściem w morze ................................................................................. 10
W morzu .......................................................................................................... 10
Przed wejściem do portu ................................................................................. 10
Po zacumowaniu ............................................................................................. 10
Locja morska .......................................................................................................................... 11
Co to jest locja ................................................................................................ 11
Oznakowanie nawigacyjne .............................................................................. 11
Charakterystyka świateł .................................................................................. 11
System IALA ................................................................................................... 13
Pomoce nawigacyjne ....................................................................................... 17
Wybrane znaki i skróty stosowane na mapach chorwackich ......................... 19
Przepisy .................................................................................................................................. 21
Międzynarodowe Prawo Drogi Morskiej ........................................................ 21
Przepisy lokalne .............................................................................................. 23
Przekraczanie granicy drogą morską .............................................................. 23
Oznakowanie statków ..................................................................................... 24
Sygnały dźwiękowe ......................................................................................... 38
Sygnalizacja ........................................................................................................................... 41
Łączność radiowa ........................................................................................... 41
Kanały VHF .................................................................................................... 41
Łączność w niebezpieczeństwie ...................................................................... 42
Łączność dla zapewnienia bezpieczeństwa ..................................................... 43
Łączność ogólna .............................................................................................. 43
Hierarchia komunikatów ................................................................................. 43
Międzynarodowy Kod Sygnałowy .................................................................. 44
Sposoby wzywania pomocy ............................................................................ 45
Meteorologia .......................................................................................................................... 47
Pogoda w Chorwacji ....................................................................................... 47
Wiatry lokalne ................................................................................................. 47
Pływy i prądy .................................................................................................. 49
Komunikaty pogodowe ................................................................................... 49
Skala Beauforta ............................................................................................... 52
Skala Pedersena .............................................................................................. 53
Międzynarodowa Skala Widzialności ............................................................. 53
Bibliografia ............................................................................................................................ 55
ka
Wstęp
.pl
Wstęp 5
Voditelj Brodice – (w języku chorwackim oznacza to “prowadzący jacht”, czyli po prostu “skipper”) tak nazywa się chorwacki patent, uprawniający do prowadzenia jachtów zarówno Ŝaglowych, jak i motorowych.
.m
or
Podręcznik, który trzymasz w ręku, przeznaczony jest dla osób mających juŜ pewne doświadczenie Ŝeglarskie, chcących rozpocząć swoją nową przygodę na ciepłych wodach
Adriatyku. Stworzyliśmy go, opierając się na naszych doświadczeniach, zdobytych podczas
prowadzenia szkoleń Ŝeglarskich w Chorwacji i staramy się przekazać w nim wiedzę niezbędną do bezpiecznego Ŝeglowania po morzu, bez niepotrzebnego teoretyzowania oraz akademickich dyskusji. Jest on równieŜ doskonałym źródłem informacji dla tych, którzy przygotowują się do egzaminu na patent Voditelj Brodice (skipper chorwacki).
lep
Zawarta w nim wiedza to niezbędne minimum do zaliczenia egzaminu i przede wszystkim do bezpiecznego, a co za tym idzie – sprawiającego wiele przyjemności, prowadzenia
jachtów po morzach południowych.
ww
w.
sk
Uzupełnieniem podręcznika jest płyta CD “Voditelj Brodice – podręcznik elektroniczny”. Zawiera ona te same zagadnienia, opisane w stopniu rozszerzonym, dlatego w niektórych miejscach podręcznika osoby zainteresowane szczegółami danego tematu będziemy
odsyłać do płyty. Znajduje się na niej wiele animacji, dźwięków, zdjęć, interaktywnych rysunków. Jej zadaniem jest zobrazowanie niektórych zagadnień, a co za tym idzie – ułatwienie przyswojenia wiedzy.
Zapraszam do lektury i do Ŝeglowania!
kpt. j. Piotr Lewandowski
Nawigacja
.pl
Nawigacja 7
or
ka
Na czym polega nawigacja?
Nawigacja jest - najprościej rzecz ujmując – wiedzą potrzebną do bezpiecznego przeprowadzenia jachtu z jednego portu do drugiego. Nie jest to wiedza tajemna, przeznaczona
tylko dla starych wilków morskich – prowadzenie nawigacji w praktyce zawsze sprawia
wiele przyjemności.
.m
Osoba prowadząca nawigację powinna umieć udzielić odpowiedzi na następujące
pytania:
• Gdzie się w danej chwili znajduję? (trzeba umieć wyznaczyć pozycję geograficzną
zarówno swojego jachtu, jak i odczytać pozycję dowolnego obiektu na mapie).
• Jakim kursem powinienem płynąć? (trzeba umieć wyznaczyć kurs docelowy, posługiwać się kompasem).
• Jak daleko jeszcze do portu? (trzeba umieć odczytywać odległości, nie tylko do
portu przeznaczenia, ale do dowolnego miejsca).
lep
Prowadząc nawigację wykorzystujemy wszelki dostępny na jachcie sprzęt (GPS, kompas, log, mapy) i wszelkie znane nam metody. Ze względów bezpieczeństwa nie wolno nam
ograniczać się do stosowania tylko jednej z metod. W dalszej części rozdziału omówimy te,
które będą najczęściej wykorzystywane na jachcie czarterowym.
w.
sk
Jednostki stosowane w nawigacji.
Jednostki kątowe. Czyli jednostki stosowane do pomiaru kątów, uŜywane np. do opisu
długości i szerokości geograficznej, kursów, namiarów. Podstawową jednostką jest stopień [°]. Kąt pełny (czyli całe koło) ma 360°. Jednostką mniejszą jest minuta kątowa ['].
Jeden stopień to 60' (tak samo jak godzina ma 60 minut). Jednostką mniejszą od minuty jest
sekunda ['']. Jak łatwo się domyślić, jedna minuta ma 60''.
1° = 60'
1' = 60''
ww
W nawigacji często podaje się dziesiąte części stopnia oraz dziesiąte części minuty.
NaleŜy pamiętać o tym, Ŝe:
0,1° = 6'
0,1' = 6''
Jednostki odległości. Podstawową jednostką odległości stosowaną w nawigacji jest
mila morska [Mm]. Jej długość wynosi 1852 m. Jednostka ta to długość jednej minuty
kątowej na południku. Jednostką mniejszą od mili jest kabel [kbl].
1 Mm = 10 kbl
Locja morska
.pl
12 Locja morska
or
ka
Co to jest locja?
Locja jest działem wiedzy nautycznej, zajmującym się szczegółowym opisem akwenów,
wybrzeŜy i portów oraz ich oznakowaniem. Opisuje wszelkie zagadnienia związane z warunkami panującymi na szlakach Ŝeglownych. Wiadomości z zakresu locji zamieszczane są
w róŜnych wydawnictwach, spośród których do najczęściej uŜywanych naleŜą:
• mapy,
• księgi locji – publikacje szczegółowo opisujące porty, zatoki i inne akweny,
• spisy świateł – publikacje szczegółowo opisujące światła nawigacyjne na danym akwenie.
lep
.m
Oznakowanie nawigacyjne.
Aby ułatwić Ŝeglowanie po morzu (np. wśród mielizn) lub by wyodrębnić akweny specjalnego przeznaczenia (np. kotwicowiska), stosuje się odpowiednie oznakowanie nawigacyjne. Znaki nawigacyjne dzielimy na stałe (stawy, latarnie morskie) oraz pływające (czyli
pławy, potocznie zwane bojami). KaŜdy znak nawigacyjny posiada kilka cech, po których
łatwo go rozpoznać. Te cechy to:
• kolor,
• kształt,
• znak szczytowy (o ile występuje),
• w nocy światło.
w.
sk
W dalszej części podręcznika omówimy poszczególne znaki nawigacyjne. Najpierw
jednak zajmiemy się charakterystyką stosowanych na nich świateł.
ww
Charakterystyka świateł.
W nocy znaki nawigacyjne rozpoznajemy po światłach. Aby łatwo moŜna było rozróŜnić
poszczególne światła, róŜnią sie one między sobą. RozróŜniamy je po:
• barwie – czyli kolorze, jakim świecą,
• rodzaju – czyli rytmie i sposobie błyskania lub zmianie barwy świecenia,
• okresie – czyli czasie trwania jednego, pełnego, regularnie powtarzającego się cyklu
błysków i przerw pomiędzy nimi.
Barwa światła moŜe być biała (po chorwacku bijelo, skrót na mapie B), czerwona (crveno – C), zielona (zeleno – Z) lub Ŝółta (Ŝuto – ś). JeŜeli światło jest z którejś strony niewidoczne, na mapie oznaczone jest to skrótem Pot (od potamnjeno – zaciemnione).
Okres podawany jest w sekundach i jest to czas trwania całego cyklu świecenia światła.
Lepiej wyjaśniono to w tabelce na następnej stronie.
Locja morska 13
Skrót
Stałe
Brak
Definicja
Graficzny obraz
.pl
Nazwa
Światło nie zmieniające jasności ani
barwy.
Rozbłyskowe
Sj
Światło stałe, wzmacniane pojedynczymi
rozbłyskami.
OKRES
Stalno sa sjajem
Bl
Bljeskovi
Blaskowe
DBl
Dugi bjeskovi
Izofazowe
Izo
Izofazno
Morse abeceda
Pm
Kratki
OKRES
Światło z na przemian zmieniającym się i
równym sobie czasem trwania świecenia i
zaciemnienia.
OKRES
OKRES
Światło z regularną zmianą barwy w danym sektorze.
Światło z równymi błyskami, powtarzającymi się co najmniej 50 razy na minutę,
jednak mniej niŜ 80 razy na minutę.
VK
Światło z równymi błyskami, powtarzającymi się co najmniej 80 razy na minutę,
jednak mniej niŜ 160 razy na minutę.
OKRES
UK
Światło z równymi błyskami, powtarzającymi się co najmniej 160 razy na minutę.
ww
Ultraszybko
migające
Ultrakratki
Światło, w którym powtarzają się blaski
trwające 2 sekundy lub dłuŜej, lecz krótsze niŜ czas trwania ciemności.
K
Szybko migające
Vrlo Kratki
OKRES
w.
sk
Promjenljivo
OKRES
Światło, w którym powtarzają się błyski
trwające krócej niŜ 2 sekundy, lecz krótsze niŜ czas zaciemnienia.
Światło przedstawiające znaki kodu MorMo(A) se'a (w nawiasie podana jest przedstawiana przez światło litera).
Zmiennobarwne
Migające
or
Błyskowe
.m
Pk
Na prekide
Światło, w którym powtarza się zaciemnienie równe sobie, lecz wyraźnie krótsze
niŜ czas świecenia.
lep
Przerywane
Kodowe Morse'a
ka
Stalno
Są to podstawowe charakterystyki świateł. Pojedyncze błyski mogą być grupowane.
Wyjaśnimy to na przykładzie światła błyskowego:
skrót B Bl (2) oznacza: B – białe, Bl – błyskowe, (2) – dwa błyski w grupie.
Obraz takiego światła wygląda następująco:
OKRES
Przepisy
.pl
22 Przepisy
ka
Międzynarodowe Prawo Drogi Morskiej
Tak jak na lądzie istnieją przepisy regulujące ruch drogowy, tak i na morzu mamy przepisy odnoszące się do ruchu jednostek pływających. Znajomość tych przepisów jest niezbędna do prowadzenia bezpiecznej Ŝeglugi po morzu.
lep
.m
or
Podczas tworzenia prawa drogi wodnej kierowano się zasadą, Ŝe statek mający większe
moŜliwości manewrowe powinien ustąpić z drogi statkowi o mniejszych moŜliwościach
manewru. Powstała pewna hierarchia uprzywilejowania. Statki stojące wyŜej w hierarchii
mają pierwszeństwo przed statkami znajdującymi się niŜej:
1. Statek nie odpowiadający za swoje ruchy – jest to statek, który w wyniku nieprzewidzianych okoliczności (np. awaria steru, silnika) utracił swoją zdolność manewrową.
2. Statek o ograniczonej zdolności manewrowej – jest to statek, którego ograniczona
zdolność manewrowa wynika z charakteru pracy, jaką wykonuje (np. statki zajęte pogłębianiem dna, kładące kabel podwodny).
3. Statek zajęty połowem – jest to statek zajęty w danej chwili połowem w taki sposób,
który ogranicza jego moŜliwości zejścia z kursu.
4. Statek Ŝaglowy – jest to statek wprawiany w ruch za pomocą Ŝagli. Statek płynący
jednocześnie na Ŝaglach i silniku nie jest w świetle prawa statkiem Ŝaglowym.
5. Statek o napędzie mechanicznym – statek wprawiany w ruch przez maszynę.
ww
w.
sk
PowyŜsza zasada ma zastosowanie do pełnego morza i na wodach terytorialnych mogą
obowiązywać szczegółowe przepisy. Generalnie mamy następujące wyjątki:
• wąskie przejścia i tory wodne – (np. cieśniny) – tutaj statki (my teŜ) mają obowiązek
trzymać się prawej strony i nie przeszkadzać w przejściu (np. halsowaniem) innym
statkom.
• wyprzedzanie – statek wyprzedzany ma zawsze pierwszeństwo przed statkiem wyprzedzającym (nie dotyczy to oczywiście statków nie odpowiadających za swoje ruchy,
od nich trudno czegokolwiek wymagać).
• wejścia do portów – statek wchodzący do portu ustępuje pierwszeństwa statkowi wychodzącemu z portu.
• rzeki – statek płynący w górę rzeki ustępuje statkowi płynącemu w dół rzeki.
• statki handlowe i pasaŜerskie – istnieje niepisana zasada, Ŝe ustępujemy pierwszeństwa statkom o charakterze zarobkowym (oni są na morzu w pracy, my - dla przyjemności, poza tym nam będzie prawie zawsze łatwiej zmienić kurs).
• regaty – nie przeszkadzamy jachtom biorącym udział w regatach (przewaŜnie drogą
radiową nadawana jest informacja, Ŝe na danym akwenie odbywają się regaty).
Teraz zajmiemy się statkami równorzędnymi pod względem uprzywilejowania.
26 Przepisy
Statek Ŝaglowy do 7 m
.m
or
ka
.pl
Statki Ŝaglowe w drodze
Mają światła burtowe i rufowe. Małe statki Ŝaglowe o długości do 7 m mogą pokazywać
jedno białe światło widoczne dookoła widnokręgu. DuŜe statki Ŝaglowe mogą dodatkowo
pokazywać na szczycie masztu dwa światła widoczne dookoła widnokręgu: czerwone nad
zielonym.
Statek Ŝaglowy
Oznakowanie dodatkowe
ww
w.
sk
lep
Statek poruszający się jednocześnie przy uŜyciu Ŝagli i silnika traktowany jest przez prawo jako statek o napędzie mechanicznym. W nocy pokazuje światła przewidziane dla statku
o napędzie mechanicznym, o których powiemy dalej. W dzień pokazuje czarny stoŜek skierowany wierzchołkiem ku dołowi.
Statek na Ŝaglach i silniku w dzień
Sygnalizacja
.pl
Sygnalizacja 41
or
ka
Łączność radiowa
Najczęstszym sposobem komunikacji pomiędzy jachtami i stacjami brzegowymi (np.
kapitanaty portów, straŜ graniczna) jest posługiwanie się radiem VHF (zwanym potocznie
UKF-ką). Jest to łączność na częstotliwościach 156-174 MHz. Aby ułatwić uŜytkownikowi
korzystanie z radia, podzielono ten zakres na kanały od 1-28 i 60-88 (jak kanały w telewizorze: nie zmieniamy częstotliwości, aby obejrzeć inny program, tylko wciskamy przycisk
na pilocie - telewizor ma juŜ zaprogramowaną częstotliwość dla tego kanału). PoniŜej
przedstawimy podstawowe wiadomości, dotyczące zasad posługiwania się UKF-ką.
.m
Łączność simpleksowa
Ten rodzaj łączności polega na tym, Ŝe obydwaj rozmówcy uŜywają tej samej częstotliwości do nadawania i odbioru. Oznacza to, Ŝe nie mogą mówić jednocześnie. Gdy jeden
mówi, drugi słucha.
lep
Łączność dupleksowa
Polega na tym, Ŝe uŜywa się dwóch częstotliwości. Jednej do nadawania przez jedną
stację i odbioru przez drugą oraz drugiej częstotliwości do nadawania przez drugą stację
i odbioru przez pierwszą. Rozmowę tego typu moŜna porównać do rozmowy telefonicznej.
Jednocześnie moŜe mówić dwóch rozmówców.
w.
sk
Uwaga! PoniewaŜ na radiu VHF kanały mają juŜ zaprogramowane częstotliwości nadawania i odbioru (część kanałów jest simpleksowa, część jest dupleksowa), porozumiewanie
się na kanałach dupleksowych moŜe odbywać się tylko w relacji statek – stacja brzegowa
(stacje brzegowe mają specjalne UKF-ki, na których na kanałach dupleksowych częstotliwości są dostosowane do rozmowy ze statkami). Na kanałach simpleksowych moŜe rozmawiać kaŜdy z kaŜdym.
ww
Kanały VHF
Jak juŜ wiemy, częstotliwość przeznaczoną dla UKF-ki podzielono na kanały. Teraz
omówimy sobie, do czego słuŜą najwaŜniejsze z nich.
• Kanał 16 – najwaŜniejszy kanał, pełni następujące funkcje:
• jest kanałem wywoławczym – wywołujemy na nim statek lub stację brzegową
i przechodzimy na wskazany kanał, aby na nim rozmawiać
• słuŜy do prowadzenia rozmów w niebezpieczeństwie (MAYDAY – o tym
w dalszej części podręcznika),
• na tym kanale wszystkie statki będące w drodze mają obowiązek prowadzenia
nasłuchu.
• Kanał 70 – w nowych UKF-kach nie ma moŜliwości ustawienia tego kanału. Nie
wolno
na
nim
prowadzić
Ŝadnych
rozmów!!!
.pl
Meteorologia 47
Meteorologia
or
ka
Pogoda w Chorwacji
Adriatyk, podobnie jak kaŜdy akwen, ma swoją specyfikę. Bliska odległość gór, przechodzące fronty atmosferyczne powodują, Ŝe pogoda bywa tam zdradliwa a jej załamania
następują gwałtownie. W kolejnej części podręcznika omówimy sobie niektóre zagadnienia
związane z tamtejszym klimatem.
350
0
340
0
31
W
0
13
W
WN
W
280
270
260
E
S
SW
W
250
SW
SS
0
0
14
0
JUG
12
0
24
110
SE
0
LEVANAT
100
ES
E
SS
W
23
90
E
OL
EV
AN
TE
22
0
0
15
160
170
180
OSTRO
O
G
JU
190
200
21
0
C
ANT
LEV
80
E
w.
sk
E
GO
GRE
70
290
N
30
E
EN
LE
BI
40
NN
60
N
50
W
E
N
IN
RB
GA
BUR
30
NN
A
R
BU
20
0
33
0
32
PULENAT
10
lep
M
TR AES
AM TR
ON AL
TA
NA
IN
TRAMONTANA
.m
Wiatry lokalne
Na Adriatyku jest ich mnóstwo. KaŜdy z nich jest specyficzny, róŜni się od innych siłą,
okresem i częstotliwością występowania. KaŜdy teŜ ma swoją nazwę. Niektóre wiatry mogą
być bardzo niebezpieczne dla Ŝeglarzy.
Rys. 6 Wiatry na Adriatyku
ww
Bora
Zwany równieŜ Bura. Jest to porywisty wiatr wiejący przewaŜnie z kierunków NE. Pojawia się nagle i uderza z całą mocą (osiąga niekiedy 12°B). Nie poprzedzają go Ŝadne
zwiastuny złej pogody, wprost przeciwnie: wysokie ciśnienie i piękna pogoda. W przypadku bory przydaje się radio UKF - chorwacka straŜ przybrzeŜna ogłasza wcześniej alarm.
Bora jest "specjalnością" chorwackiego wybrzeŜa. Występowanie tego wiatru spowodowane jest połoŜeniem wysoko wypiętrzonych gór wzdłuŜ wschodniego wybrzeŜa Adriatyku: są one wypiętrzone blisko morza i nie są podzielone Ŝadną głęboką doliną. Warunkiem
powstania bory jest takŜe duŜa róŜnica ciśnień pomiędzy wybrzeŜem a Adriatykiem. Im jest
ona większa, tym większe jest prawdopodobieństwo wystąpienia bory.
.pl
Bibliografia 55
Autor
Tytuł
1. J. Czajewski
Nawigacja Ŝeglarska
2. J. Czajewski
Locja śródlądowa i morska
3. J. Czajewski
Meteorologia Ŝeglarska
Z. Dąbrowski,
4. J. Dziewulski,
M. Berkowski
Wydawnictwo
Wydawnictwa
Komunikacji
i Łączności
or
Lp.
ka
Bibliografia
Rok wydania
1986
1991
Wydawnictwa
Komunikacji
i Łączności
1988
Vademecum Ŝeglarstwa
morskiego
Almapress
1995
5. W. Rymarz
Międzynarodowe Prawo Drogi
Morskiej w zarysie
Trademar
2004
6. Praca zbiorowa
System GMDSS - regulaminy,
procedury i obsługa
Skryba
2000
7. M. Maciejewski
Voditelj Brodice - skrypt do
szkolenia Ŝeglarskiego
Punt
2003
lep
.m
Wydawnictwa
Komunikacji
i Łączności
Chorwacja, Słowenia,
Wydawnictwo
Czarnogóra - 777 portów i zatok Myśliński
2001
9. M. Jurczyński
Adriatyk - wybrzeŜe chorwackie
Orion
- Poradnik dla Ŝeglarzy
2001
ww
w.
sk
8. Karl-H. Bestaandig