tutaj - Szuszczyński

Pracownik zapłaci za szkodę
Prawo i DOKUMENTACJA
Pracownik
zapłaci za szkodę
w powierzonym mu mieniu
Wielu pracodawców udostępnia swoim pracownikom samochód
służbowy, komputer czy inne narzędzia pracy, zakładając, że
pracownicy będą należycie o nie dbali. Gdy dojdzie do powstania
szkody w mieniu, np. gdy ktoś skradnie pracownikowi laptopa
otrzymanego od firmy, pracodawcy często mają problem
z uzyskaniem od pracownika odszkodowania, gdyż przepisy
regulujące odpowiedzialność pracownika traktują takie sytuacje
bardzo rygorystycznie. Z tego względu firmy szukają rozwiązań,
które najpełniej zabezpieczą ich interesy na wypadek uszkodzenia
lub utraty mienia przez pracownika.
Michał Szuszczyński
adca prawny, członek
Okręgowej Izby
Radców Prawnych
w Poznaniu; ekspert
w dziedzinie prawa pracy
Wielkopolskiego Związku
Pracodawców zrzeszonego
w Konfederacji
Pracodawców
LEWIATAN;
Założyciel i osoba
zarządzająca kancelarią
SZUSZCZYŃSKI
Kancelaria Prawa Pracy.
Specjalizuje się w obszarze
indywidualnego oraz
zbiorowego prawa pracy,
świadcząc usługi doradcze
na rzecz średnich oraz
dużych podmiotów
gospodarczych
21
Prawo i DOKUMENTACJA Pracownik zapłaci za szkodę
J
ETAPY DOCHODZENIA
OD PRACOWNIKA
ODSZKODOWANIA ZA SZKODĘ
W POWIERZONYM MIENIU
22
ednym z rozwiązań, które z pewnością
ułatwia pracodawcy dochodzenie
od pracownika odszkodowania za
zniszczone lub utracone mienie, jest
instytucja powierzenia pracownikowi mienia
z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia
się. Co istotne, w tym trybie pracodawca
może powierzyć pracownikowi nie tylko
pieniądze czy narzędzia pracy, ale także inne
mienie, należące zarówno do pracodawcy, jak
i do innej osoby (np. klienta pracodawcy).
Zastosowanie opisanego rozwiązania nie
wymaga bezwzględnego zawarcia pomiędzy
pracownikiem a pracodawcą umowy ani
złożenia przez pracownika oświadczenia
o przyjęciu odpowiedzialności za powierzone
mienie. Jednakże ze względów dowodowych
oraz dla prawidłowego rozliczenia się przez
pracownika z powierzonego mienia warto,
moim zdaniem, sporządzić dokument
obejmujący spis i stan powierzonych
przedmiotów oraz datę powierzenia,
który zatwierdzony zostanie podpisami
pracodawcy i pracownika.
Prawidłowe powierzenie
Dla celów późniejszego egzekwowania
od pracownika odpowiedzialności za
rzeczone mienie konieczne jest jego
prawidłowe powierzenie pracownikowi –
w taki sposób, aby mógł on się zapoznać
z jego stanem oraz ilością. Zatem przed
oddaniem pracownikowi np. samochodu
należy umożliwić mu wykonanie jazdy
próbnej oraz zapoznanie się z dokumentacją
techniczną auta. Z kolei zatrudnienie nowego
sprzedawcy poprzedzić należy remanentem
stanów sklepu czy choćby gotówki w kasie.
W swojej praktyce zawodowej spotkałem
się bowiem z sytuacją, w której pracodawca
prowadzący sieć aptek zwolnił dyscyplinarnie
(a więc ze skutkiem natychmiastowym)
jedną z farmaceutek, a następnie, chcąc
szybko uzupełnić braki kadrowe, zatrudnił
na jej miejsce nową osobę, bez uprzedniego
sprawdzenia stanu gotówki w kasie. Po
jakimś czasie pracodawca przeprowadził
w aptece kontrolę, która wykazała niedobór
pieniędzy. Zobowiązał więc pracownicę
KROK 1
ZATRUDNIENIE NOWEGO PRACOWNIKA
KROK 2
INWENTARYZACJA MIENIA
KROK 3
ZAWARCIE UMOWY O POWIERZENIU MIENIA
KROK 5
WYSTĄPIENIE SZKODY W MIENIU
KROK 5
DOCHODZENIE OD PRACOWNIKA ODSZKODOWANIA
Pracownik zapłaci za szkodę
do zapłaty brakującej kwoty, jednak
ona odmówiła. Sprawa trafiła finalnie
do sądu, który orzekł, że w opisanej sytuacji
pracodawca nie miał prawa domagać się
od pracownicy zwrotu gotówki, gdyż równie
dobrze niedobór mógł powstać już w okresie
zatrudnienia jej poprzedniczki.
Pracodawca powinien także zapewnić
pracownikowi realną możliwość
zabezpieczenia otrzymanego mienia
przed dostępem osób nieupoważnionych
i utrzymania go w stanie zgodnym z jego
przeznaczeniem. Jeżeli zatem pracodawca
powierzy pracownikowi laptopa,
jednocześnie zakazując zabierania go
do domu, przez co dostęp do niego będą
mieli inni pracownicy lub osoby, które
wieczorami sprzątają zakład pracy, będzie to
okoliczność, która w znaczący sposób osłabi
pozycję pracodawcy w razie późniejszego
konfliktu z pracownikiem. Sądy pracy
jednolicie uznają bowiem, że pracownik
odpowiada za mienie powierzone tylko
wtedy, gdy ma nad tym mieniem pieczę
i bezpośredni nadzór.
Odpowiedzialność i jej zakres
Konsekwencją powierzenia pracownikowi
mienia w opisany wyżej sposób (tj.
z zachowaniem wszystkich wspomnianych
wymogów) jest powstanie po stronie
pracownika odpowiedzialności za szkodę
w pełnej wysokości, i to bez względu
na to, czy szkoda powstała wskutek
niedbalstwa pracownika, czy też celowej
utraty lub uszkodzenia tego mienia.
Dochodząc odszkodowania, pracodawca
musi jedynie wykazać, że mienie zostało
pracownikowi prawidłowo powierzone,
a następnie doszło do powstania szkody
w majątku zakładu pracy. Chcąc uwolnić
się od odpowiedzialności za szkodę, to
pracownik będzie musiał udowodnić,
że szkoda powstała z przyczyn od niego
niezależnych – przykładowo została ona
spowodowana działaniem pracodawcy lub
innej osoby. Cały zatem ciężar dowodzenia
obciąża w tej sytuacji pracownika.
W praktyce pracodawcy bardzo
często mają problem z określeniem
odpowiedzialności pracownika (będącego
np. przedstawicielem medycznym) za
gotówkę, której nie powierzył mu sam
pracodawca, lecz jego klienci, płacąc za
sprzedany im przez pracownika towar.
Takiego rodzaju sytuacje określane są jako
„wtórne powierzenie mienia”, zatem za te
pieniądze pracownik odpowiadał będzie
na takich samych zasadach jak w przypadku
powierzenia przez pracodawcę.
Innym zagadnieniem, które bardzo
często wzbudza wątpliwości pracodawców,
jest zakres odpowiedzialności pracownika
za mienie, które zostało mu skradzione.
Orzecznictwo sądów pracy stoi
na stanowisku, że w takich sytuacjach
pracownik ponosi odpowiedzialność
w zakresie, w jakim można mu zarzucić
niewykonanie lub nienależyte wykonanie
obowiązku pieczy nad tym mieniem. Jeżeli
zatem pracownik pozostawi (np. na stacji
benzynowej) otwarty samochód służbowy
z kluczykami w stacyjce, oddalając się
od niego, zaś samochód wraz z towarem
zostanie w tym czasie skradziony, wówczas
pracownika obciążała będzie pełna
odpowiedzialność za tę kradzież. Co
oczywiste – inaczej będzie kształtować
się odpowiedzialność pracownika,
jeżeli samochód zostanie odebrany mu
w wyniku np. rozboju. Bardzo ciekawą
sprawę w tym zakresie rozstrzygnął Sąd
Najwyższy w wyroku z dnia 24 czerwca
2009 r. (sygn. akt: II PK 286/08).
Proces toczył się przeciwko cywilnemu
pracownikowi jednostki wojskowej
zatrudnionemu na stanowisku kierowcy.
Dowódca jednostki wydał rozkaz specjalny
zakazujący kierowcom opuszczania pojazdów
jednostki, z wyjątkiem przypadków, gdy
pojazd został zaparkowany na parkingu
instytucji lub parkingu strzeżonym, a także
nakazał on każdorazowo zabezpieczać
pojazd wszelkimi dostępnymi środkami.
Rozkaz zabraniał również pozostawiać
pojazdu bez nadzoru. Pozwany pracownik
Prawo i DOKUMENTACJA
Chcąc uwolnić się
od odpowiedzialności
za szkodę, to pracownik
będzie musiał
udowodnić, że szkoda
powstała z przyczyn
od niego niezależnych –
przykładowo została
ona spowodowana
działaniem pracodawcy
lub innej osoby.
23
Prawo i DOKUMENTACJA Pracownik zapłaci za szkodę
W razie stwierdzenia,
że niedobór w całości
lub w części został
spowodowany tylko
przez niektórych
pracowników, za całość
niedoboru lub określoną
jego część odpowiadają,
co do zasady, tylko
sprawcy szkody.
udał się z grupą wojskowych i cywilów
na cmentarz wojskowy w P. i pozostawił
samochód na niestrzeżonym parkingu.
Oddalił się od niego i udał się na zwiedzanie
cmentarza. Po powrocie z wycieczki
okazało się, że samochód został skradziony.
Sąd Najwyższy uznał, że w sprawie
tej pracownik odpowiada za kradzież
samochodu, bowiem z dokumentu jego
powierzenia pracownikowi wynikało, że
ponosi on pełną odpowiedzialność za
„właściwe zabezpieczenie przed kradzieżą
przydzielonego pojazdu i innego mienia
wojskowego”. Dodatkowo z rozkazu
wynikało wyraźnie, w jaki sposób powinni
zachowywać się kierowcy pojazdów. Wreszcie
w dniu, w którym doszło do kradzieży
pojazdu, znajdował się on pod bezpośrednią
pieczą pracownika.
Wspólna odpowiedzialność
Szczególną postacią odpowiedzialności
za powierzone mienie jest ponoszenie tej
odpowiedzialności wspólnie przez grupę
pracowników (np. kilku farmaceutów
zatrudnionych w aptece). Pracodawca,
24
chcąc należycie zabezpieczyć swoje interesy,
winien w takim przypadku zawrzeć umowę
o wspólnej odpowiedzialności za mienie
ze wszystkimi pracownikami z tej grupy.
Należy przy tym pamiętać, że zmiana
osobowa w składzie grupy (np. zatrudnienie
nowego pracownika) skutkować winna
każdorazowo zawarciem nowej umowy.
W przypadku wystąpienia szkody w takim
mieniu pracownicy ponoszą wspólną
odpowiedzialność materialną w częściach
określonych w umowie. Jednakże, w razie
stwierdzenia, że niedobór w całości lub
w części został spowodowany tylko
przez niektórych pracowników, za całość
niedoboru lub określoną jego część
odpowiadają, co do zasady, tylko sprawcy
szkody. Co bardzo istotne – warunkiem
ustanowienia wspólnej odpowiedzialności
materialnej pracowników jest powierzenie
im mienia na podstawie inwentaryzacji
przeprowadzonej z udziałem wszystkich
pracowników lub z udziałem osób przez nich
wskazanych oraz zapewnienie pracownikom
możliwości zgłaszania uwag w związku
z przebiegiem i wynikami inwentaryzacji. µ