Mięśnie żuciowe Mięśnie twarzy

Układ mięśni szkieletowych
155
4.5.2. MIĘŚNIE GŁOWY
Mięśnie żuciowe
Są to najsilniejsze mięśnie znajdujące się na głowie.
Mięsień żwacz (m. masseter, ryc. 103/1; 104/1)
PP: na łuku jarzmowym i na grzebieniu twarzowym
PK: szeroko na bocznej powierzchni gałęzi kości żuchwowej
Dzięki dużej ilości wstawek ścięgnistych jest on mięśniem wielodzielnym i dzięki temu ma ogromną siłę. Jest to najsilniejszy mięsień organizmu.
Funkcja. Przyciska żuchwę do szczęki. Przy naprzemiennych skurczach
powoduje powstanie ruchów żujących.
Mięsień skrzydłowaty (m. pterygoideus)
PP: kości podniebienna, klinowa i skrzydłowata
PK: szeroko na przyśrodkowej stronie gałęzi żuchwy
Funkcja. Jak przy mięśniu żwaczu. Ma jednak znacznie mniej siły niż tamten.
Mięsień skroniowy (m. temporalis)
PP: szeroko w dole skroniowym. U konia i szczególnie u psa w okolicy
ciemieniowej tworzy się crista sagittalis externa, mająca za zadanie zwiększenie powierzchni przyczepu tego mięśnia
PK: na wyrostku mięśniowym gałęzi żuchwy
Funkcja. Podobna do m. masseter i m. pterygoideus.
Wszystkie mięśnie żuciowe są unerwiane przez gałąź ruchową n. trigeminus.
Mięśnie twarzy
Mięśnie twarzy można podzielić na grupę mięśni powierzchownych i głębokich.
Do grupy mięśni powierzchownych należą mięśnie, które właściwie są
mięśniami skórnymi. Ponieważ powodują one silne ruchy skóry twarzy oraz
otworów nosowych i jamy ustnej, określane są mianem mięśni mimicznych.
Należą do nich takie mięśnie, jak unosiciel i opuszczacz wargi górnej, unosiciel i opuszczacz wargi dolnej, mięsień okrężny ust, mięśnie policzkowe,
mięsień okrężny powiek, unosiciele i opuszczacze powiek, a także grupa
mięśni usznych, poruszających małżowiną uszną. Mięśnie te unerwiane są
przez n. facialis.
156
Tkanka mięśniowa
Grupa mięśni głębokich twarzy nie mieści się w ramach niniejszego podręcznika, podobnie jak inne grupy mięśniowe zaliczane do mięśni głowy
(mięśnie języka, gardła, wewnątrzoczodołowe mięśnie gałki ocznej), które
częściowo zostaną omówione przy odpowiednich narządach.
4.5.3. MIĘŚNIE TUŁOWIA
Na tułowiu rozróżnia się następujące grupy mięśni: specjalne mięśnie poruszające głową i szyjnym, piersiowym i lędźwiowym odcinkiem kręgosłupa,
mięśnie długie kości gnykowej, mięśnie oddechowe, mięśnie ściany brzucha
i mięśnie ogona. Spośród nich tylko niektóre są ważne.
Mięśnie długie szyi i grzbietu
Należą do specjalnej grupy mięśni poruszających kręgosłupem i rozciągają
się, położone grzbietowo na kręgosłupie, od miednicy aż do kości potylicznej. Mogą one prostować, zginać na boki lub też skręcać kręgosłup.
Najważniejszym mięśniem tej grupy jest mięsień długi grzbietu, szyi
i głowy (m. longissimus, ryc. 101). Leży on bocznie od łuków kręgowych
i ma przebieg przednio-tylny. W zależności od odcinka kręgosłupa, na którym
Ryc. 101. Warstwa środkowa mięśni grzbietu bydła (wg Nickela, Schummera i Seiferlego,
1968): a – więzadło karkowe, b – guz biodrowy, 1–1''' – m. longissimus, 1 – m. longissimus dorsi
(lumborum et thoracis), 1' – m. longissimus cervicis, 1'' – m. longissimus atlantis, 1''' – m. longissimus capitis, 2 – m. iliocostalis, 3 – m. spinalis et semispinalis, 4 – m. biventer cervicis,
4' – m. semispinalis cervicis, 5 – mm. scaleni, 6 – mm. intercostales externi, 7 – m. obliquus
externus abdominis.
Układ mięśni szkieletowych
157
się układa, wyróżnia się w nim odcinek grzbietowy (m. longissimus dorsi*),
odcinek szyjny (m. longissimus cervicis) i odcinek głowowy (m. longissimus
capitis et atlantis). Przede wszystkim jego odcinek grzbietowy ustala kręgosłup, tak aby w trakcie poruszania się energia pchnięcia kończyn tylnych była
przenoszona na pozostałą część ciała z jak najmniejszymi stratami. Działa
przy tym, razem z sąsiednimi grupami mięśniowymi, jako antagonista mięśni
brzucha (p. także statyka aparatu ruchu, str. 171). Przy wspinaniu się zwierzęcia na tylne nogi, a także przy uderzeniach kończynami tylnymi, jego działanie napinające kręgosłup jest szczególnie wyraźne. Jeżeli kurczy się on jednostronnie, wygina kręgosłup na tę stronę.
Długie mięśnie kości gnykowej
Ta położona dobrzusznie na szyi grupa mięśniowa jest szczególnie czynna
w trakcie aktu przełykania.
Mięsień mostkowo-gnykowy (m. sternohyoideus, ryc. 103/2; 104/2)
PP: przednio na mostku
PK: trzon kości gnykowej
Funkcja. Pociąganie języka ku tyłowi w trakcie przełykania.
Mięsień mostkowo-tarczowy (m. sternothyreoideus)
PP: przednio na mostku
PK: chrząstka tarczowata krtani
Funkcja. Pociąganie krtani ku tyłowi, i, ponieważ krtań połączona jest pośrednio z językiem przez rogi krtaniowe kości gnykowej, także języka w trakcie aktu połykania.
Mięsień łopatkowo-gnykowy (m. omohyoideus)
PP: system powięzi szyi w okolicy ramienia
PK: trzon kości gnykowej
Funkcja. Jak mięśnia mostkowo-gnykowego
Brak go u mięsożernych.
Jak wspomniano, mięśnie te są czynne przy przełykaniu. Tak więc, jeżeli
np. w trakcie podawania leku z butelki zostaną one zbyt silnie rozciągnięte na
skutek zbyt silnego uniesienia głowy, zwierzę nie może przełykać i pojawia
się niebezpieczeństwo, że płyn wpływać będzie do krtani, a stamtąd do płuc.
* Według Nomina Anatomica ta część mięśnia powinna być określona jako m. longissimus
lumborum i m. longissimus thoracis, ponieważ jednak określenie m. longissimus dorsi jest szeroko rozpowszechnione w codziennej praktyce, będzie tu ono dalej używane (przyp. autora).