czytaj online

DELab U W
w w w . d e l a b . u w . e d u . p l de l a b@u w. ed u .p l
D r N a t a l i a Ju c h n i e w i c z
DELa b UW /USW PS
Sm a r t f o n
j a k o in t e r f e j s ż y c ia
SPOŁECZNEGO
RAPORT Z BADANIA
WORKING PAPER DELAB U W , NR 0 6 ( 6 /2 0 1 5 )
Z^s
h ttp ://d e la b .u w .e d u .p l/
Digital Economy Lab | University o f W arsaw
Warszawa, 2015
| p a ź d z ie rn ik 2 0 1 5 1 JOBS & SKILLS FOR FUTURE
2015
SPIS TREŚCI
STRESZCZENIE...............................................................................................................................................................................3
W P R O W A D Z E N I E .......................................................................................................................................................................4
M E T O D O L O G I A ...........................................................................................................................................................................5
B i b l i o g r a f i a : ...................................................................................................................................................................................6
NAJWAŻNIEJSZE W Y N I K I ........................................................................................................................................................ 7
SZCZEGÓŁOWE W Y N IK I B A D A Ń .........................................................................................................................................11
A.
CODZIENNE U Ż Y T K O W A N IE S M A R T F O N A ..........................................................................................................11
B
S M A R T F O N A RELACJE, WIĘZI I KAPITAŁ S PO ŁE CZNY .................................................................................. 13
C.
S M A R T F O N A INTERNET R ZECZY............................................................................................................................18
D.
OSOBISTY STOSUNEK DO S M A R T F O N A ............................................................................................................... 20
E.
KOMPETENCJE Z A W O D O W E .....................................................................................................................................24
P O D S U M O W A N IE I REKOM EN DAC JE.............................................................................................................................. 26
A NEKS 1 ...........................................................................................................................................................................................27
Sc e n a r i u s z u s t r u k t u r y z o w a n e j czę ści w y w i a d u / p o d z i a ł t e m a t y c z n y .......................................................................... 27
A NEKS 2 .......................................................................................................................................................................................... 28
W y k a z u c z e s t n i k ó w b a d a n i a ................................................................................................................................................... 28
2
s t r e s z c z e n ie
S m a rtfo n y to w a rz y s z ą n a m w życiu c o d z ie n n y m s ta n o w ią c j e d n o z p o d s ta w o w y c h
urządzeń do
k o m u n ik a c ji,
w ie lu
w y m ia n y
in fo rm a c ji,
p o z y s kiw a n ia
d a n y ch
czy
ro z ry w k i.
W
o b liczu
badań
ilo ś c io w yc h p o ś w ię c o n y c h s m a r t f o n o m i ich u ż y tk o w n ik o m niniejszy r a p o r t DELab U W p re z e n tu je
ja k o ś c io w e podejście d o te j p ro b le m a ty k i.
W
p ro je k c ie
r e a liz o w a n y m w
in d y w id u a ln y c h
u ż y tk o w n ik ó w
p o d e jś c iu
u g ru n to w a n ym
s m a rtfo n ó w
wokół
u d a ło się d o k o n a ć z m a p o w a n ia
te g o
urządzenia.
Z a s to s o w a n ie
p ra k ty k
w yw ia d ó w
in d y w id u a ln y c h p o z w o liło sp o jrze ć na p r o b le m a ty k ę te c h n o lo g ii m o b iln y c h z p e rs p e k ty w y bardziej
o s o b is te j, a n a w e t in t y m n e j, p oznać m o ty w a c je ludzi d o korzystania z n o w y c h te c h n o lo g ii, z ro zu m ie ć
z a c h o w a n ia , o c ze k iw a n ia i k o n s e k w e n c je im p le m e n t a c ji s m a r t f o n ó w w ra m y p ra k ty k c o d z ie n n yc h .
3
WPROWADZENIE
C elem
nin ie jsze g o
c h a ra k te ry s ty c z n y c h
ra p o rtu
dla
je s t
dia gnoza
u ż y tk o w n ik ó w
p ra k ty k
s m a r tfo n ó w .
sp o łe cz n y c h ,
Przez
p ra k ty k ę
zachowań
s p o łe czn ą
i
czynności
ro z u m ia n e
są
o b s e r w o w a ln e s p o s o b y działania je d n o s t e k i z b io ro w o ś c i, k tó re s ta n o w ią s tra te g ie p o s łu g iw a n ia się
rzeczam i,
o p e ra c je
dokonywane
przez
u ż y tk o w n ik ó w
te c h n o lo g ii
m o b iln e j
na
k o n k re tn y c h
u rzą d zen ia ch , ta k ty k i i s c h e m a ty w y k o n y w a n ia czynności (de C erteau 2008, Krajew ski 2013, Olsen
2013).
N iniejsza
praca
ma
charakter
analizy
w s tę p n e j,
któ ra
została
p rz e p ro w a d z o n a
w
p o d e jściu
u g r u n t o w a n y m . W p u n k c ie w yjścia nie p o s ta w io n o z a te m żadnych h ip o te z , ani p y ta ń b adaw czych.
W szelkie w n io s k i i u o g ó ln ie n ia s fo r m u ło w a n o po d o k o n a n iu tra n s k ry p c ji i k o d o w a n ia w y w ia d ó w .
B adanie ma c h a ra k te r ja k o ś c io w y ( p a ra d y g m a t in t e r p r e t a ty w n y ) , gdyż d o ty c h c z a s ta m e to d o lo g ia była
w n ie z n a cz n y m s to p n iu u żyw ana d o d ia g n o z y s p o łe c z n e g o korzystania z te c h n o lo g ii (p o r. L u n d q u ist,
L e febvre,
G a r ra m o n e
2014).
S ięgnięcie
do
w y w ia d ó w
in d y w id u a ln y c h
p o zw a la
sp o jrze ć
na
p ro b le m a ty k ę te c h n o lo g ii m o b iln y c h z p e rs p e k ty w y bardziej o s o b is te j, a n a w e t in t y m n e j, poznać
m o t y w a c je
ludzi
do
korzystania
z
nowych
te c h n o lo g ii,
z ro z u m ie ć
z a ch o w a n ia ,
o c z e k iw a n ia
i
k o n s e k w e n c je i m p le m e n t a c ji s m a r t f o n ó w w ra m y p ra k ty k co d z ie n n y c h .
W w y n ik u
badania w y s z c z e g ó ln io n o pięć t e m a t ó w g łó w n y c h , w o k ó ł k tó ry c h z o rg a n iz o w a n o tre ś ć
ra p o rtu :
A. C o d z i e n n e u ż y t k o w a n i e s m a r t f o n a
B. S m a r t f o n a r e l a c je , w ię z i i k a p i t a ł s p o ł e c z n y
C. S m a r t f o n a i n t e r n e t r z e c z y
D. O s o b i s t y s t o s u n e k d o s m a r t f o n a
E. K o m p e t e n c j e z a w o d o w e .
4
METODOLOGIA
C elem z b adania p ra k ty k sp o łe cz n y c h w zw iązku z u ż y w a n ie m s m a r t f o n ó w p o s łu ż o n o się w y w ia d e m
i n d y w id u a ln y m , s w o b o d n y m , c z ę ś c io w o u s tr u k tu r y z o w a n y m . W p u n k c ie w yjścia procesu b a d a w c z e g o
nie zo s ta ły p o s ta w io n e żadne h ip o te z y , a je d y n ie o p r a c o w a n e zo s ta ło narzędzie -
k w es tio n a riu s z
w y w ia d u , k tó r y n a s tę p n ie m o d y f ik o w a n y był w zależności od uczestnika b a d ania, z a r ó w n o w kolejności
z a d a w a n y c h pyta ń , ja k i p o d e jm o w a n e j te m a ty k i. Podejście u g ru n t o w a n e , z a s to s o w a n e w procesie
b a d a w c z y m , ma b o w ie m na celu w y d o b y c ie z z e b ra n e g o m a te ria łu e m p iry c z n e g o h ip o te z b adaw czych,
u o g ó ln ie ń oraz k a te g o rii te o r e ty c z n y c h , k tó re są n ie z b ę d n e dla p ro w a d z e n ia dalszych badań
- je g o
c e le m je s t s tw o rz e n ie założeń, a nie ich w e ry fik a c ja . D o p ie ro po p rz e p ro w a d z e n iu w y w i a d ó w i
d o k o n a n iu ich tra n s k ry p c ji, k o d o w a n ia , p o r ó w n a n ia (z a sto s o w a n ie p ro g ra m u d o analizy ja k o ś c io w e j
QDA M i n e r Lite) w y p r o w a d z o n o k a te g o rie an a lityczn e .
W y w ia d y o p a r t e zo sta ły o z e s ta w p y ta ń o g ó ln y c h , za d a w a n y c h k a ż d e m u re s p o n d e n to w i (zob. Aneks
1), ale
k a ż d o ra z o w o w y w ia d
rozszerzany był o
p y ta n ia ,
k tó re
p o ja w ia ły się w
to k u
dyskusji
i
p o d e jm o w a n y c h t e m a t ó w , co p o z w o liło d o tr z e ć d o bardziej o s o b is ty c h w y p o w ie d z i, h isto rii, relacji, a
ta kże poszerzało sa m ą p e rs p e k ty w ę b adaw czą.
W b a d a n iu p rz y ję to , że ucze stn icy p o w in n i s ta n o w ić m o ż liw ie z r ó ż n ic o w a n ą g ru p ę , z a r ó w n o pod
w z g lę d e m
cech
d e m o g ra fic z n y c h ,
ja k
i
d o ś w ia d c z e ń
z
u ż y tk o w a n ie m
sm a rtfo n ó w .
W ś ró d
r e s p o n d e n t ó w znalazły się z a te m oso b y, któ re w s k a z y w a ły z a ró w n o u z a le ż n ie n ie od te j te c h n o lo g ii, jak
i z u p e łn ie nie ro z u m ia ły je j fe n o m e n u , o s o b y z dłu ższym i k ró ts z y m s ta ż e m korzystania ze s m a r t f o n ó w
(od
2 m ie się cy d o 7 lat), a ta kże
posiadające
ró żne
m o d e le
sam ych
s m a r tfo n ó w . O s ta te c zn ie
p r z e p r o w a d z o n o 10 w y w i a d ó w z o s o b a m i, z k tó ry c h n a jm ło d sz a miała 22 lata a najstarsza 34. W
p ró b ie znalazły się oso b y, k tó re m ia ły w y k s z ta łc e n ie śre d n ie , ja k i wyższe, zara b ia ją ce od 1 0 0 0 zł do
k w o t sięgających p o w y ż e j 4 0 0 0 zł, w y k o n u ją c e pracę z a w o d o w ą , ja k te ż s tu d iu ją c y , pasjonaci n o w y c h
te c h n o lo g ii oraz o s o b y z u p e łn ie n ie z a in te r e s o w a n e w ła s n y m i u rz ą d z e n ia m i. D o b ó r r e s p o n d e n t ó w nie
o p ie r a ł się na d ą że n iu d o re p re z e n ta ty w n o ś c i, a na w z b o g a c e n iu w y n i k ó w b adania o ró ż n o ro d n e
d o ś w ia d c z e n ia , p e rs p e k ty w y ż y c io w e i s tra te g ie korzystania z rzeczy (zob. A n e ks 2).
W
celu z r e k r u to w a n ia
o to c z e n ia
badaczki
lub
u c z e s tn ik ó w w y w i a d ó w
sam ych
u c z e s tn ik ó w
p o s łu ż o n o się m e t o d ą „ k u l i ś n ie ż n e j" p ro s z o n o
o w skaza n ie ,
z kim
w a rto
ich
osoby z
z d a n ie m
p rz e p ro w a d z ić w y w ia d kieru ją c się zasadą, że u ż y tk o w n ic y ci m o g lib y w n ie ś ć coś d o badania, bo
korzysta ją ze s m a r t f o n ó w w sp o só b w y ra ź n ie w id o c z n y dla innych, częsty bądź ja k k o lw ie k specyficzny.
M e t o d a ta p o z w o liła ta kże na z b u d o w a n ie bardziej in ty m n e j w ię z i z re s p o n d e n ta m i, gdyż badaczka
była
polecana
przez o s o b y
u ż y tk o w n ik o m
osobiście znane, co e lim in o w a ło
aspekt
niechęci
na
u d z ie le n ie w y w ia d u bądź bra ku za a n g a żow a n ia . Jest t o o ty le w a ż n e , że b a d a n ie d o ty c z y socjologii
życia c o d z ie n n e g o i w y m a g a od r e s p o n d e n t ó w o tw a rc ia i chęci d o o p o w ia d a n ia o życiu o s o b is ty m .
u c z e s tn ic y b adania nie byli i n f o r m o w a n i o ja k ie k o lw ie k g ra ty fik a c ji za udział w b a d a n iu , co w y k lu c z a ło
ich z o r ie n to w a n ie na korzyści. Część z nich o tr z y m a ła je d n a k ż e w f o r m i e p o d z ię k o w a n ia z e s ta w
słodyczy.
W w y n ik u te j m e t o d y re k ru ta c ji r e s p o n d e n t ó w p r z e p r o w a d z o n o w y w ia d y w trz e c h , z ró ż n ic o w a n y c h
pod w z g lę d e m w ie lk o ś c i m ia sta ch Polski.
5
BIBLIOGRAFIA:
1.
De C erte a u M ., W yn a le ź ć c o d z ie n n o ś ć . Sztuki działania, przeł. K. T hiel-Jańczuk, W y d a w n i c t w o
U n iw e r s y te t u Jagiellońskiego, K ra k ó w 2008.
2.
Krajew ski M ., Są w życiu rzeczy... Szkice z s ocjologii p r z e d m io tó w , Fundacja Bęc Zm iana,
W a rs z a w a 2013.
3.
L u n d q u is t, A.R., L e fe b vre E. J., G a r ra m o n e , S.J., " S m a rtp h o n e s :
F ullfilling t h e
N eed fo r
Im m e d ia c y in Everyday Life, b u t a W h a t C ost?", In te rn a tio n a l Journal o f H u m a n ite s and
Social Science, Vol. 4 No.2 [Special Issue - J a n u a ry 2 0 1 4 ], p. 80 -8 9 .
4.
Olsen
B., W
o b r o n ie
rzeczy. A rc h e o lo g ia i o n to lo g ia
p r z e d m io tó w , przeł. B. Shallcross,
In s t y tu t Badań Literackich PAN W y d a w n i c t w o , W a rsza w a 2013
6
NAJWAŻNIEJSZE WYNIKI
A. CODZIENNE UŻYTKOWANIE SMARTFONA
U ż y tk o w n ic y s m a r t f o n ó w w ska z u ją na szereg zalet, ja k ie posiada t o u rzą d ze n ie - należą d o nich:
•
sp e łn ia n ie przez s m a r tfo n fu n k c ji k o m u n ik a c y jn y c h
•
m o ż liw o ś ć s w o b o d n e g o p rzem ieszczania się
•
r ó w n o le g łe w y k o n y w a n y c h różnych czynności
•
m o ż liw o ś ć p o s łu g iw a n ia się n im w zasadzie w n ie o g ra n ic z o n e j ilości m iejsc i ok o lic z n o śc i
•
p rzy s tę p n o ś ć c e n o w a dla szerokiej g r u p y k o n s u m e n t ó w
•
ł a t w o ś ć w o b s łu d z e na p o z io m ie in te rfe js u
•
s m a r tfo n
uważany
je s t
za
narzędzie
u n iw e rs a ln e ,
bo
łączy
w
so b ie
dwa
p o d s ta w o w e dla s p ra w n e j organizacji życia c o d z ie n n e g o - k o m p u t e r i te le f o n
urządzenia
k o m ó rk o w y .
W a d y te g o urządzenia w y n ik a ją z o g ra n ic z e ń te c h n ic z n y c h :
•
sła b o o d p o r n y na uszkodzenia
•
ko n ie cz n o ś ć c iągłego ła d o w a n ia b a te rii
•
n ie p o rę c z n o ś ć s m a r tfo n a - je g o kszta łt u tr u d n ia p rz e c h o w y w a n ie go w m iejscach ta k ic h ja k
kieszenie, to r b y .
B. SMARTFON A RELACJE, WIĘZI I KAPITAŁ SPOŁECZNY
K orzystanie
ze s m a r t f o n ó w
w
relacjach
o s o b is ty c h
w p ły n ę ło
na szereg zm ia n
w
s to s u n k u
do
w cześniejszych, n a w e t z a p o ś re d n ic z o n y c h te c h n o lo g ic z n ie , f o r m ko m u n ik a c ji i p o strze g a n e j e s t przez
u ż y tk o w n ik ó w ja k o szczególny w y r ó ż n ik s m a r t f o n ó w w s to s u n k u d o z w y k ły c h t e l e f o n ó w sta cjo n a rn y c h ,
t e l e f o n ó w k o m ó r k o w y c h czy k o m p u t e r ó w :
•
k o m u n ik a c ja
na
s m a r tfo n ie
to
sp o só b
na
u tr w a la n ie
ju ż
zaw iązanych
z n a jo m o ś ci
i
p o d tr z y m y w a n ie w ię z i ro d z in n y c h oraz o s o b is ty c h
•
w cześniejsze
fo rm y
k o m u n ik a c ji
(k o m p u t e r y )
spajały
sp o łe czn o ści
lokalne
i służyły
do
fa k ty c z n e g o n a w ią zy w a n ia n o w y c h z n a jo m o ś ci, s m a r tfo n te m u służy w s to p n iu m a rg in a ln y m ,
w y ją tk ie m je s t aplikacja T in d e r o raz g ry ty p u m a ssive ly m u ltip la y e r
•
p o s ta w a k o n fo r m iz m u w k o rz ys ta n iu ze s m a r t f o n ó w
•
k o m u n ik a c ja z lud ź m i na s m a r tfo n ie polega bardziej
na w y m ie n ia n iu in fo rm a c ji na bieżąco, niż
dyskusji
•
k o m u n ik a c ja o d b y w a się w zasadzie w sp o s ó b ciągły
•
z m ia n ie uległa te m a ty k a ro z m ó w , rzadziej ro z m a w ia się na t e m a t y a b s tra k c y jn e
7
•
w a ż n y m e le m e n t e m k o m u n ik a c ji sta ły się zdjęcia - p o m a g a ją w a k ty w iz a c ji starszych c z ło n k ó w
ro d z in y
•
in te n s y fik a c ji ule g ły k o n ta k t y z o s o b a m i p rz e s trz e n n ie o d le g ły m i
•
o g ra n ic z e n iu ule g ły relacje z lu d ź m i w o k ó ł u ż y tk o w n ik ó w
•
s m a r tfo n y sprzyjają o d c ię c iu się od inn ych ludzi
•
s m a r tfo n y sprzyjają ig n o r o w a n iu inn ych ludzi
•
ję z y k k o m u n ik a c ji u legł z m ia n ie - np. rezygnacja z f o r m g rz e c zn o ś cio w y ch
C. SMARTFON A INTERNET RZECZY
S m a rtfo n posiada m o ż liw o ś ć k o m u n ik o w a n ia się z in n y m i u rz ą d z e n ia m i, co s ta n o w ić może re w o lu c ję
w przyszłym , c o d z ie n n y m życiu. U ż y tk o w n ic y s m a r t f o n ó w m a ją je d n a k ż e o b e c n ie dość a m b iw a le n tn y
s to s u n e k
do
te j
in n o w a c ji
te c h n o lo g ic z n e j, jeśli
m ia ła b y
stać
się
ona
częścią
ich
dom owego
w ypo s a że n ia .
In t e r n e t rzeczy p o s trz e g a n y je s t p o z y ty w n ie ze w z g lę d u na:
•
e n tu z ja z m dla te c h n o lo g ii, k tó re u ła tw ia ją życie i oszczędzają czas
•
m o ż liw o ś ć m o n i t o r o w a n ia p ro c e s ó w z achodzących w m ieszkaniach i d o m a c h u ż y tk o w n ik ó w .
Pod a d re s e m te j te c h n o lo g ii pada je d n a k ż e w ie le u w a g krytycznych:
•
te c h n o lo g ia ta budzi o b a w ę , co d o b e z p ie c ze ń s tw a d a n ych o s o b o w y c h
•
te c h n o lo g ia ta p o d d a w a n a je s t pod w ą t p liw o ś ć ze w z g lę d u na tr u d n o ś c i z w iązane z d o b r y m
o p ro g ra m o w a n ie m
•
p o strze g a n a je s t ja k o przesada, w y ra z len is tw a o raz fa n a b e ria
•
w p rz e k o n a n iu u ż y tk o w n ik ó w życie im j e s t ła tw ie js z e w realizacji c o d z ie n n y c h czynności, ty m
s taje
się
uboższe
na
p o z io m ie
p ra ktyk.
O g ra n ic z e n iu
ulega
także
k o n ta k t
z w ie lo m a ,
r ó ż n o r o d n y m i p r z e d m io ta m i za s p ra w ą p o ś re d n ic tw a s m a r tfo n a w In te rn e c ie rzeczy i je g o
z a s tę p o w a n iu różnych p r z e d m io tó w .
D. OSOBISTY STOSUNEK DO SMARTFONA
K orzystanie
zachowań,
ze s m a r t f o n ó w
uwag
na t e m a t
p o d le g a
ta kże
inn ych
ludzi,
o b s e rw a c ji
p o s ta w
s a m ych
u ż y tk o w n ik ó w
i w a r to ś c io w a ń ,
k tó re
na
p o z io m ie
u ja w n ia ją
ich
się w ra z
z
u ż y tk o w a n ie m te j te c h n o lo g ii. W y ró ż n ić m o żn a tr z y g e n e ra ln e g ru p y p r o b le m o w e .
1.
Personalizacja sto s u n ku d o s m a rtfo n a
Dla części u ż y tk o w n ik ó w s m a r t f o n ó w u rzą d ze n ie t o o rg a n iz u je ich c o d z ie n n e życie i s ta n o w i je g o stały
e le m e n t. Do kluczo w ych a s p e k tó w korzystania ze s m a r t f o n ó w należą:
8
•
z m ia n y w ła s n e g o z a c h o w a n ia u ż y tk o w n ik ó w i ich c o d z ie n n y c h n a w y k ó w przez s ta ły d o s tę p d o
Internetu
•
•
p oczucie s a m o k o n t r o li przez d o k o n y w a n ie p a ra m e try z a c ji czynności d nia c o d z ie n n e g o
z m ia n y s a m o p o c z u c ia o b s e r w o w a n e im dłu że j dana osoba p o s łu g u je się s m a r tfo n e m (w ię ksze
ro zd ra ż n ie n ie , n ie c ie rp liw o ś ć , ale te ż p oczucie d o w a r to ś c io w a n ia , p a n o w a n ia nad życiem ).
2.
Społeczne koszty korzystania ze s m a rtfo n a
P o słu g iw a n ie się s m a r t f o n e m b yw a p o s trz e g a n e ja k o sp o łe cz n e obciążenie. Do najw a żn ie jszych kw estii
należy zaliczyć:
•
w ię k s z y stre s przez ucią żliw o ść bycia d o s tę p n y m (p o d t e le fo n e m , pod m a ile m itp.)
•
w y m u s z a n ie przez s m a r tfo n a reakcji (przez d z w o n ie n ie , w ib r o w a n ie , p o d ś w ie tla n ie się itp.)
•
p o s trz e g a n ie posiadania bądź n ie p o s ia d a n ia s m a r tfo n a ja k o w yz na c zn ik a sta tu s u sp o łe c z n e g o
•
presja posiadania s m a r tfo n a w y w ie r a n a przez o s o b y z o to c z e n ia
•
presja posiadania k o n k r e t n e g o m o d e lu s m a r tfo n a w y w ie r a n a przez o s o b y z o to c z e n ia .
3.
O soby
W y o b c o w a n ie społeczne w p rzypadku n ie posiadania s m a rtfo n a
nieposiadające
s m a rtfo n ó w
w y ra ź n ie
za u w a ż a ln e
są w
p rz e s trz e n i
s p o łe czn e j
i są o n e
p o s trze g a n e d w u z n a c z n ie jako :
•
w y o b c o w a n e s p o łe czn ie
•
za c o fa n e te c h n o lo g ic z n ie i in fo rm a c y jn ie
•
n ie z d o ln e d o s p ra w n e g o w y k o n y w a n ia p o w ie rz o n y c h im działań
•
o d m ie n n e to ż s a m o ś c io w o
ALE
•
p ro w a d z ą c e życie ciekawsze, bo nie p o tr z e b u ją te c h n o lo g ii
•
ich życie p o strz e g a n e je s t ja k o b e z p r o b le m o w e .
E. KOMPETENCJE ZAWODOWE
Dla z w y k ły c h u ż y tk o w n ik ó w ko rz y s ta n ie ze s m a r t f o n ó w z m ie n iło sp o s ó b o d p o w ia d a n ia na o f e r t y p ra cy
i zlecenia oraz na sp o s ó b org a n iza cji pracy.
S m a rtfo n y w y k o rz y s ty w a n e w / d o p ra cy pozw a la ją na:
•
n a ty c h m ia s t o w ą o d p o w ie d ź na o fe r tę
•
n ie u s ta n n e p o z o s ta w a n ie w k o n ta k c ie z p r z e ło ż o n y m lub w s p ó łp r a c o w n ik a m i
•
s p ra w n ie jsz e p rz e k a z y w a n ie in f o r m a c ji m ię d z y p ra c o d a w c ą a p ra c o w n ik ie m
•
ko rz y sta n ie z n a w ig a cji n ie z b ę d n e j często w p ra cy w y k o n y w a n e j w te r e n ie
•
spo rzą d za n ia d o d a tk o w e j d o k u m e n t a c ji (s k a n o w a n ie d o k u m e n t ó w , zdjęcia itp.)
•
p rze g lą d a n ie o f e r t pra cy na s tro n a c h in t e r n e t o w y c h
•
n a w ią z y w a n ie bliższych relacji z a w o d o w y c h przez s p ra w d z a n ie p ro fili o s o b is ty c h na p o rta la c h
s p o łe c z n o ś c io w y c h i b ra n ż o w y c h
•
s a m o ro z w ó j
zawodowy
(np.
p rze g lą d a n ie
n a g łó w k ó w
prasy
c o d z ie n n e j
na
m o n ito r z e
s m a r tfo n a )
9
•
s kuteczna i szybka selekcja w a ż n y c h in fo rm a c ji
•
s ta ły k o n ta k t z k lie n ta m i
•
p ro w a d z e n ie sk u te c z n y c h k a m p a n ii p ro m o c y jn y c h przez In t e r n e t za p o ś r e d n ic tw e m s m a r tfo n a
•
s ta ły m o n i t o r i n g z a c h o w a ń k lie n tó w .
U ż y tk o w n ic y nie d o strze g a ją jed n a kże , a b y branża IT ro zw ija ła się w Polsce w szczególny sposób,
gdyż:
•
Polska je s t k ra je m p e r y f e r y jn y m w b ra n ż y IT
•
m ło d e
p o k o le n ie
ma
p o s ta w ę
konsumencką,
k tóra
ogranicza
k re a ty w n e
m y ś le n ie
i
in n o w a c y jn o ś ć .
10
SZCZEGÓŁOWE WYNIKI BADAŃ
A. CODZIENNE UŻYTKOWANIE
SMARTFONA
S m a rtfo n y w
p rz e k o n a n iu
u ż y tk o w n ik ó w
s ta n o w ią s ta ły e le m e n t c o d z ie n n e g o
życia, s k u te czn ie
za s tę p u ją c klasyczne t e l e f o n y s ta c jo n a rn e , t e l e f o n y k o m ó r k o w e , k o m p u t e r y (PC) czy n a w e t te le w iz o ry .
P ozw alają na sw o bodne p rzemieszczanie się i równoległe w ykonywanie różnych czynności. W sk a z u je na
t o n a stę p u ją ca w y p o w ie d ź R esp o n d e n ta J:
„ P e w n ie je s t tak, że czasami zm yw a jąc naczynia włączam sobie ja ką ś treść, któ ra jakiś...
k a b a re t, k o n t e n t czy coś, czy jakiś w y w ia d , czy c o k o lw ie k inn e g o . Nie m a m te le w iz o ra
w ię c ja k b y czasami u ż y w a m d o w id e o ró żn ych rzeczy ja k b y s m a r tfo n a . Częściej p e w n i e .
znaczy t o p e w n ie fu n k c ja , k tó rą te ż te le fo n za p e w n ia ł, ale te ż ro z m a w ia m częściej, znaczy
t o w y n ik a p e w n ie z te g o , że są ju ż no lim its y o f e r t i w ię c e j z d e c y d o w a n ie r o z m a w ia m , ale
t o p e w n ie rzecz niezależna od t e le fo n u , no m a m słu c h a w k ę b e z p rz e w o d o w ą , któ ra też mi
t r o c h ę p o m a g a ja k b y być bardziej m o b iln y m , mogę sprzątać i nie trzym am telefonu i
dzięki bluetooth, któ ry j e s t w takim telefonie m ogę sobie sprzątać mieszkanie, wieszać
pranie i z kimś gadam na przykład, ta k ? I te ż ta k d z ia ła m " (R JM)1.
Jak w id a ć z c y ta tu p o s łu g iw a n ie się s m a r t o f n e m p ozw ala na w y k o n y w a n ie kilku czynności naraz, co
d o b rz e w id o c z n e j e s t na przykła d zie życia d o m o w e g o . S m a rtfo n u m o ż liw ia szerszą w ie lo fu n k c y jn o ś ć i
nie o g ranicza je d n o s tk i d o z a jm o w a n ia o k re ś lo n e g o miejsca w p rze strz e n i przez s w o ją m obilność.
S m a rtfo n p o s trz e g a n y je s t przez u ż y tk o w n ik ó w ja k o ła tw y w o bsłudze, p rzystępny c enow o, w ygodny.
„Ł a tw ość w użytkowaniu, łatw ość w dostępności, nie są t o duże ceny, bo z reguły,
In te rn e t, p rz y n a jm n ie j ja ta k m a m i smsy, d z w o n ie n ie i telefon m am w pakiecie ta m
a b o n a m e n t o w y m t a m za 4 0 chyba zło tyc h , czy 50, i m o g ę te g o , cały czas być w In te rn e c ie
i nie ma żadnych re strykcji w ię c myślę że każdy m a taką dostępność skoro j a j ą mogę
mieć" (REM).
W y p o w ie d ź REM w skazu je , że s m a r tfo n u z n a w a n y je s t za u rzą d ze n ie powszechnego u żytku, gdyż cena
t e g o urzą d ze n ia w s to s u n k u d o p a k ie tu m o ż liw o ś c i, ja k ie da je , je s t na ty le niska, że każdego p o w in n o
na nie stać.
1 C y ta ty o p a t r z o n e
są k o d e m
r e s p o n d e n ta .
L ite ra
R oznacza
s ło w o
„re s p o n d e n t",
k o le jn a
lite r a
to
n o ta
a n o n im iz a c y jn a , zaś k o ń c o w a lite r a M a lb o K t o o k re ś le n ie płci „ m ę ż c z y z n a " , „ k o b i e t a " . W c y ta ta c h b ę d ą c y c h
d ia lo g ie m , lite r a B p rz e d w y p o w ie d z ią ozn a cza s ło w o „b a d a c z " .
11
Niniejszy c y ta t u ja w n ia także, że s m a r tfo n t o narzędzie u n iw e rs a ln e , gdyż łączy w so b ie fu n k c je d w ó c h
in n y c h k lu czo w ych urządzeń p o strz e g a n y ch za n ie z b ę d n e w c o d z ie n n y m w y k o n y w a n iu czynności m ia n o w ic ie k o m p u t e r a z d o s tę p e m d o In t e r n e t u oraz t e le fo n u . Spełnianie przez s m a r tfo n fu n k c ji
k o m u n ik a c y jn y c h u w ażane je s t za k luczo w e , ch o ć tu t a j coraz częściej k o m u n ik a c ja p o strze g a n a je s t ja k o
w y m ia n a d a n y ch przez In t e r n e t . S m a rtfo n za stę p u je także w ie le inn ych urządzeń i rzeczy, co pokazuje,
że sp e łn ia on w ię c e j niż ty lk o fu n k c je k o m u n ik a c y jn o - in fo r m a c y jn e .
S m a rtfo n j e s t m ały, ale je d n o c z e ś n ie posiada d u ż y ekran, przez co in fo rm a c je na n im w y ś w ie tla n e są
czy te ln e . M ie ści się on w kieszeni m o żn a p o s łu g iw a ć się n im w zasadzie w n ie o g ra n ic z o n e j ilości miejsc
i okoliczności (coraz częściej zresztą ja k o szczególne m iejsca, w k tó r y m u cz e s tn ik o m b adania zd a rzyło
się w id z ie ć o s o b y prze g lą d a ją ce coś na s m a r tfo n a c h był ko śció ł i c m e n ta rz ). M a t e ria ln o ś ć s m a r tfo n a
s ta n o w i je d n a k ż e często w y z w a n ie w c o d z ie n n y m życiu u ż y tk o w n ik ó w , gdyż u rzą d ze n ie t o j e s t słabo
o d p o r n e na uszkodzenia:
„(...) w id a ć , że m ó j telefon je s t m ocno zniszczony i no... ale żyje, zalewa się czasami, nie
p a trz ę na to , bo m ó w ię , t o je s t narzędzie, któ re ma mi służyć, o k d b a m , s ta ra m się ja k b y
za bezpieczyć je , ale ta trw ałość je s t pew nie istotna. I u w a ża m , że te n te le fo n p e w n ie je s t
do syć t r w a ł y po t y m ja k go u ż ytk u ję . Często mi spada, bo upada m i codziennie, czę sto mi
spada, gdzieś ta m mi w y p a d a , a lb o coś, bo ja k b y d u ż o rzeczy na raz ro b ię i te n te le fo n się
t e n . Eee... Ja a k u ra t z w ra c a m u w a g ę na o b ra z i ta k ja k w y b r a łe m k o m p u t e r k tó r y ma
b a rd z o d o b r ą ja k o ś ć o b ra z u , t o ta k ja k na te le fo n ie p e w n ie t o b y ło dla m n ie is to tn e , żeby
ja k o ś ć o b ra z u była d o b ra , czyli jeże li ja kie ś z ro b ię zdjęcie czy coś, że b y nie zm ę c z y ł mi się
w z ro k , żeby na p e w n o , na p e w n o pod t y m w z g lę d e m "(R J M ).
S m a rtfo n ja k w id a ć z w y p o w ie d z i, j e s t co p ra w d a n ie u s ta n n ie „ p o d rę ką ", gdyż to w a rz y s z y w ie lu
c o d z ie n n y m
c z y n n o ś c io m ,
ale
nie
je s t
„p o r ę c z n y "
w
s to s u n k u
do
m ie jsc
s w o je g o
częstego
p r z e c h o w y w a n ia . Duży ekra n urządzenia, k tó r y z a p e w n ia ć ma w y s o k ą jako ść w y ś w ie tla n e g o o b ra zu
s ta n o w i przeszkodę dla tr w a ło ś c i s m a rtfo n a .
M a t e ria ln o ś ć s m a r tfo n a s tw a rza ta kże d u żo o g ra n icze ń p rze d e w s z y s tk im zw ią za n ych z koniecznością
ciągłego ła d o w a n ia b a te rii.
„P rzeszkadza tak, dzisiaj ż y w o tn o ś ć w
m o im d w u l e t n i m te le fo n ie , t o j e s t żywotność
baterii, któ ra ju ż się w zasadzie w id a ć , że m o c n o straciła na sw oje j w ła ś c iw o ś c i i k ró tk o
tr z y m a przez co m usiałem się zaopatrzyć w pow erbank, korzystam z ład ow a nia przez
komputer, muszę kable nosić ze sobą, nie m ogę ja k b y zapomnieć kabla, j a k się okaże, że
używając nawigacji, cały czas tego, tego muszę mieć źródło zasilania, w ię c t o j e s t rzecz,
któ ra w s m a r tfo n a c h t r o c h ę mi przeszkadza (RJM)".
Jak w id a ć , o g ra n ic ze n ia te c h n ic z n e s m a r tfo n a w y m a g a ją od je g o u ż y tk o w n ik ó w d o b re j organizacji w
życiu c o d z ie n n y m - p a m ię ta n ia o ła d o w a n iu i o ła d o w a rc e , p o s iłk o w a n ia się d o d a t k o w y m i ź ró d ła m i
e n e rg ii, in n o w a c y jn o ś c ią w szukaniu ź ró d e ł zasilania (np. podczas p ra cy na k o m p u te rz e p o d łą cza n ie
s m a r tfo n a ka b le m USB d o k o m p u te ra ).
12
B. SMARTFON A RELACJE, WIĘZI
I KAPITAŁ SPOŁECZNY
Przez d o s tę p d o In t e r n e t u oraz w cią ż s p e łn ia n ie klasycznej fu n k c ji te le fo n u s m a r tfo n w p ły w a na
z m ia n ę p ra k ty k w obszarze k o m u n ik a c ji sp o łe c zn e j. Zwłaszcza w sferze relacji o so b is ty c h - ro d z in n y c h i
to w a rz y s k ic h - d o strz e c m ożna znaczące różnice w p o ró w n a n iu z czasami t e l e fo n ó w , a n a w e t pie rwszych
k o m p u t e r ó w . O sw o ic h d o ś w ia d c z e n ia c h z p ie rw s z ym i k o m u n ik a to r a m i i n t e r n e t o w y m i o p o w ie d z ia ł
RCM:
„Z a cz ę ło , ile lat, ja k m ia łe m 18 lat m n ie j w ię c e j. No t o ju ż 13 lat te m u , ro z w ó j tych
w y d a r z e ń był przez 3-4 lata a p o te m ju ż ta k zostało.
B: Jak w y g lą d a ł te n ro z w ó j w y d a r z e ń ? O p o w ie d z ja k t o było. Jak się uzależniałeś od
In t e r n e t u ?
RC: Jak się uzależnia od In t e r n e t u ? (śm iech) Przede w s z y s tkim t o był t o w a r d e fic y to w y w
m o je j m ieścinie. (nazw a miasta) I kafejki w y ra s ta ły ja k g rz y b y po deszczu, bo ludzie nie
m ieli d o s tę p u d o In t e r n e t u , ja k je s t dzisiaj. Eeeee... I do tego stopnia chciałem mieć
dostęp do takich rzeczy nie m ajqc pieniędzy, że zatrudniłem się w ta kiej kafejce
internetow ej, gdzie równocześnie m iałem dostęp do In ternetu i coś ta m d o r a b ia łe m , jakie ś
z n a jo m o ś c i się ro z w ija ły , zresztą m oja praca je s t p o w ią z a n a z in f o r m a t y k ą w ię c nie je s t t o
t y lk o za b a w a , a były początki jakie jś tam pasji. P o n ie w a ż nie b y ło la p t o p ó w , a c h c ia ło się
m ie ć ze sobą sw ó j k o m p u t e r t o n ie rza d k o b yło tak, że k o m p u t e r s ta c jo n a rn y pod pachą
się
n io s ło
przez całe
m ia s to
(śm iech)
że b y
pod łą czyć
się d o
In t e r n e t u
w
kafejce
i n t e r n e t o w e j na noc (śm iech)
B: Na noc?
RC: Na noc, bo ta k się c h o d z iło i p ła ciło się jakie ś 15 zł czy coś i całą noc d o rana był
In te rn e t.
B: I z kim ta k k o n w e r s o w a łe ś przez te n In t e r n e t w ta k im razie?
RC: Nie było nas mało. Było nas bardzo dużo. No to była inna mentalność, inne czasy.
W t e d y t o b y ło coś ta k ie g o u n ik a to w e g o , coś n o w e g o (...)" (RCM).
Jak w s kazu je w y p o w ie d ź
RCM chęć
k o m u n ik a c ji
przez In t e r n e t s ta n o w iła
w
p ie rw s z y m
okresie
ko rzysta n ia z o s o b is tyc h k o m p u t e r ó w s ta c jo n a rn y c h p o tr z e b ę p o d z ie la n ą z w ie lo m a in n y m i ludźm i.
P o strzeganie In t e r n e t u ja k o te c h n o lo g ic z n e g o n o v u m
zawodowych.
Jak w sk a z u je
dalsza
część
w y p o w ie d z i,
p rz e k ła d a ło się na ro z w ija n ie
relacje
n a w ią z y w a n e
za
u m ie ję tn o ś c i
p o ś r e d n ic tw e m
p ie rw s z y ch „ c z a t ó w " okazały się t r w a łe .
„RC: (...) I o d z iw o , te znajomości w dużej mierze przetrwały. Jest, znaczy, nie są takie
zażyłe ja k kiedyś, ale m a m k o n ta k t z ty m i lud źm i, w ie m co robią.
B: Z ty m i lud ź m i p o z n a n y m i przez In te rn e t?
RC: Tak. B ardzo w ie le o s ó b . W t e d y t o b y ło tak, że społeczności były bardziej lokalne, m y
rozm aw ialiśm y tak napraw dę między sobą w granicach miasta, ka n a ły IRCa m ia ły b a rd zo
czę sto nazw ę m ia s t i ty c h loka ln ych . R o z m a w ia liś m y, a jeszcze p e w n ie ma znaczenie to , że
13
(nazw a m iasta) nie są duże, więc ła tw ie j było ja ko ś p o te m spotkać się offline, w realu. No i
ta k " .
Pierwsze
k o m u n ik a to r y
in te rn e to w e ,
ja k
w sk a zu je
RCM,
służyły
s p o łe c z n o ś c io m
lo k a ln y m
i
n a w ią z y w a n iu fa k tyc z n y c h relacji z in n y m i lud źm i. Co w ię c e j, im m niejsze m ia sto , t y m ła t w ie j było
przenieść k o m u n ik a c ję
na g r u n t o s o b is ty . Znaczące je s t p o r ó w n a n ie
przez RCM k o m u n ik a c ji za
p o ś r e d n ic tw e m IRC d o s m a r t f o n ó w .
„B : A ja k te ra z w ta k im razie t e k o n w e rs a c je w y g lą d a ją ? W realu?
nie. Teraz to nie m a miejsca. Okres d z ie c iń s tw a i ta k zostało. Tyle ty lk o , że
RC: Teraz t o
m n ie j w ię c e j, czasem, c z a s e m . A nie p rze p ra sza m , m a m d w ie oso b y, z k tó r y m i ta k się
s p o ty k a m , z je d n ą ja k w ra c a z z agranicy p ra k ty c zn ie co ś w ię ta , a d ru g ą o d w ie d z a m w
każdą s o b o tę w k tó rą je s t e m w (nazw a miasta).
B: A co się w ta k im razie z m ie n iło w m o m e n c ie , k ie d y się p o ja w ił s m a r tfo n ? W te j
k o m u n ik a c ji?
RC: S m a rtfo n wiąże się też z rozwojem Facebooka i d om inacją Google, w ię c z m ie n iły się
m o je w y b o r y , je ż e li ch o d z i o k o n to e -m a il i z takiego m ojego jeszcze b un tu w ew nętrznego
zrezygnowałem
na
rzecz
w ygody
bo
uważam
s m a rtfo n y
za
urządzenia
bardzo
inwigilujące" (RCM).
Z p ow yższej w y p o w ie d z i w id a ć , iż p ie rw sze te c h n o lo g ie i n t e r n e t o w e spajały społeczności loka ln e i
służyły d o
fa kty c z n e g o
n a w ią z y w a n ia
zn a jo m o ści.
W ra z
z
r o z w o je m
p o rta li
sp o łe c z n o ś c io w y c h
ko m u n ik a c ja stała się bardziej z a p o ś re d n ic z o n a i n a d z o ro w a n a . In t e r n e t s tra c ił znaczenie dla w y ra ża n ia
p o s ta w k o n te s tu ją c y c h za s p ra w ą p rze w a g i p o s ta w y k o n fo rm is ty c z n e j.
Jak w y n ik a z k o le jn y c h w y p o w ie d z i u ż y tk o w n ik ó w , k o m u n ik a c ja za p o m o c ą s m a r tfo n a s ta n o w i o b e c n ie
sp o só b u tr w a la n ia ju ż zawiązanych zna jo m o ści i p o d tr z y m y w a n ia w ięzi ro d z in n y ch oraz o s o b isty ch . M a
je d n a k z n ik o m y w p ł y w na n o w o p o w s ta ją c e relacje z in n y m i ludźm i.
„RB: P o ś w ię ca m y w ię c e j czasu na in form o w an ie siebie nawzajem, co w tej chwili się
dzieje, nie są t o ta k ie in fo rm a c je zbiorcze, p o d s u m o w u ją c e d a n y ty d z ie ń na przykład ty lk o
ta k ie , ta k ie u w agi dotyczące wydarzeń w czasie rzeczywistym. W zw iązku z t y m ja te ra z,
nie w ie m ,
częściej w ie m ,
że nie w ie m ,
[im ię
p rzyja ció łki]
stoi w
ko rku
w
[nazwa
za g ra n ic z n e g o m ia sta ], niż ona m i o p o w ia d a o t y m ja k się czuje o s ta tn io , ta k o g ó ln ie , nie
w ie m . O g ó ln o ż y c io w o .
B: To ja k ie t e m a t y p o d e jm u je c ie te ra z, przez tę k o m u n ik a c ję , a ja k ie p o d e jm o w a ły ś c ie
w c z e śn ie j? Jest jakaś zm ia n a w ty c h te m a ta c h ?
RB: No te ra z rzeczywiście p o ś w ię c a m y w ię c e j czasu ta k im w y d a r z e n io m d nia c o d z ie n n e g o
z u p e łn ie . Wcześniej zdarzało nam się rozm aw iać częściej na te m a ty jakieś abstrakcyjne
czy wymieniać... no tak... czy czy czy rozm aw iać o emocjach, a, właśnie o pow iadać sobie o
emocjach, a dzisiaj j e w yrażam y za p o m o c ą ty c h k ró tk ic h w ia d o m o ś c i, k tó re w y m ia n y w
czasie rz e czyw istym .
14
B: I ja k oceniasz tę zm ia n ę ?
RB: M yś lę że, p rz y n a jm n ie j z m o je j stro n y , ja m a m poczucie, że w p e w n y m sensie t o je s t
jaka ś całkiem niezła nam iastka takiego bliskiego, stałego ko nta ktu z przyjaciółką. I gdzieś
ta m ta odle g ło ść, któ ra nie j e s t m ała, ja k b y się tr o c h ę zm niejszyła przez to . Że je d n a k
jako ś, że te n k o n ta k t je s t taki b a rdziej, ta k i bardziej stały, p e w n ie bliższy z te g o p o w o d u ,
że w y r a ż a m y te e m o c je w czasie rz e c z y w is ty m " (RBK).
S m a rtfo n pozw ala na ciągły k o n ta k t z bliskim i zwłaszcza dzięki k o m u n ik a to r o m ty p u
M e s s e n g e r,
p o w ią z a n y m i z p o rta la m i s p o łe c z n o ś c io w y m i. R o zm o w a o d b y w a się w zasadzie w sp o só b ciągły, gdyż
t r u d n o o k reślić t u m o m e n t je j z a m k n ię c ia . Polega w d u ż y m s to p n iu na w y m ie n ia n iu in fo rm a c ji na
bieżąco - o ty m , co się ro b i, w ja kic h o k o liczn o ścia ch , gdzie się o b e c n ie p rz e b yw a , ja k ie o d b ie ra się
w ra ż e n ia
itd .
Jednocześnie
fo r m a
k o m u n ik a c ji
ulega
zm ia n ie ,
gdyż
in fo rm a c je
w y m ie n ia n e
k o m u n ik a to r a m i są zazwyczaj lakoniczne, u rw a n e , s fo r m u ło w a n e z d a n ia m i p e łn y m i lite r ó w e k , b łę d ó w .
W c o d z ie n n y c h ro z m o w a c h coraz rzadziej używa się z w r o t ó w g rz e c z n o ś c io w y c h czy p o w ita ln y c h . To
p ro w a d z i ró w n ie ż d o z m ia n y t e m a ty k i ro z m ó w . Rzadziej p ro w a d z i się ro z m o w y „ o czym ś", zwłaszcza
tr u d n ie j p o d e jm u je się t e m a t y a b stra k c y jn e , częściej n a to m ia s t w yra ż a się e m o c je , w ra ż e n ia , dzieli się
przeżyciam i. W y ra ż a n ie n ie k tó ry c h p o d s ta w o w y c h e m o c ji, ja k radość czy s m u te k , re a liz o w a n e je s t
po p rz e z z a s to s o w a n ie z n a k ó w gra ficz n y c h , czyli e m o t ik o n ó w . U c zestn icy b adania w ie d z ą , że r o z m o w y
p ro w a d z o n e na p o rta la c h s p o łe c z n o ś c io w y c h są często d łu g ie cza so w o . Ich d łu g o ś ć p o r ó w n a ć m ożna
d o dyskusji p ro w a d z o n y c h „ w re a lu ". Ich zasadnicza różnica w s to s u n k u d o dyskusji tw a rz ą w tw a rz
zau w a ża ln a je s t je d n a k ż e na p o z io m ie tre ści. W y p o w ie d z i są znacznie uboższe w k o n te k s t, re fle ksje i
w ła s n e analizy. R ozm aw ia się z a te m w ię c e j pod w z g lę d e m ilo ś c io w y m , zaś m n ie j pod w z g lę d e m
jakości.
S m a rtfo n y z m ie n iły też fo r m ę
k o m u n ik a c ji
ro d z in n e j,
nie ty lk o
d la te g o ,
że u ż y tk o w n ic y często
ro z m a w ia ją na czatach czy przez p o rta le s p o łe c z n o ś c io w e , ale ta kże w a ż n y m e le m e n te m ko m u n ik a c ji
sta ły się zdjęcia. W y s y ła n e w f o r m i e M M S ó w , m a ile m czy przez k o m u n ik a to r y coraz częściej s ta n o w ią
ważny
aspekt
zacieśniania
w ię z i
z
ro d z in ą
i
p rz y ja c ió łm i.
P rz yk ład e m
m o że
być
k o m u n ik a c ja
m ię d z y p o k o le n io w a - k o n ta k t w n u k ó w z d z ia d k a m i o d b y w a się m .in . przez w y s y ła n ie zdjęć i fa k t, że
a p a ra t u m ie s z cz o n y w s m a r tfo n ie pozw ala na ich ro b ie n ie w n ie o g r a n ic z o n y m s p e k tr u m oko liczn o ści
p o w o d u je , że d z ia d k o w ie
fa k ty c z n ie
są na
bieżąco i uczestniczą w
c o d z ie n n y m
życiu
rodziny.
P rz y kład e m je s t w y p o w ie d ź u ż y tk o w n ik a na t e m a t je g o relacji z babcią, k tó re p o g łę b iły się, dzięki
szy b k ie m u tr a n s f e r o w i zdjęć:
„(...) babcia mieszka p o n a d 3 0 0 km stąd, w ię c n o r m a ln ie b y ło b y p e w n ie t r o c h ę gorzej i na
p e w n o ł a t w e je s t to , bliżej je s t ta k i fajniejszy, ła tw ie js z y k o n ta k t (...) fa jn ie j e s t j a k się
można ta kim i rzeczami gdzieś tam podzielić, tym SMSem szybko, a nie pójdę, w yw o łam
zdjęcie, wsadzę w kopertę, wyślę czy coś, to zawsze wiadomo, tak, a tu j e s t chwila, zaraz
to wyślę, babcia zaraz t o w id z i, w ię c t o j e s t coś co n o rm a ln ie b y ło b y n ie m o ż liw e " (RIM ).
Jak w id a ć z c y ta tu
aktyw izacja starszych c z ło n k ó w ro d z in y o d b y w a
się za p o ś r e d n ic tw e m
zdjęć
c y fr o w y c h . D z ia d k o w ie i w n u k i m o g ą m ie ć p oczucie w ię z i i bliskości przez p o z o s ta w a n ie w s ta ły m
k o n ta k c ie i d z ie le n ie się d o ś w ia d c z e n ia m i d nia c o d z ie n n e g o . N a t y c h m ia s to w e w y s y ła n ie zdjęć pozwala
na d o ś w ia d c z e n ie żyw ej, a k ty w n e j relacji m ię d z y p o k o le n io w e j.
15
S m a rtfo n y p ro w a d z ą z je d n e j s tr o n y d o inte n syfika cji k o n ta k tu z o s o b a m i lokalizacyjnie o d le g ły m i, ale
ograniczają relacje z lu d źm i w o k ó ł u ż y tk o w n ik ó w . Z auw ażalna j e s t przez b a d a n y c h te n d e n c ja do
tr a k to w a n ia s m a r tfo n a ja k o sp o s o b u na o d c ię cie się od inn ych ludzi, co p ro w a d z i ta kże d o zm ia n w
k o m u n ik a c ji s p o łe czn e j na przykład w ś ro d o w is k u pracy. Dla n ie k tó ry c h u ż y tk o w n ik ó w s m a r t f o n ó w
w rę c z tr y w ia ln e
i o cz y w is te je s t, że ludzie tra c ą ze sobą k o n ta k t. M a ją oni na myśli relacje w
p rze strze n i p u b licz n e j, gdzie w id o c z n a je s t te n d e n c ja d o u n ika n ia k o n ta k t u z in n y m i ludźm i:
„(...) w ram ach aspołecznego odcinania się od pozostałych ludzi na przykład w m e trz e no
t o c z y ta m , o g lą d a m ró żn e rzeczy na s m a r t f o n ie " (RDK).
„Ludzie nie wchodzą w interakcje w takim stopniu, w ja k im wchodzili wcześniej. Dla
p rz y k ła d u
n a w e t w ś r o d o w is k u
m ojej p ra cy w id z ę ja k je s t p rz e rw a , t o w cześniej t o
w y g lą d a ło tak, że ludzie w y c h o d z ili na p a pierosa p o w ie d z m y i so b ie t a m ro z m a w ia li, a
te ra z każdy w y jm u j e s m a r tfo n a i włącza t a m sobie, nie w ie m , ogląda Y o u T u b e 'a , ogląda
Facebooka, a lb o gra ja k ja. No i ta k t o w y g lą d a " (RCM).
Jak p okazują te w y p o w ie d z i, ko rz ys ta n ie ze s m a r t f o n ó w o ka zu je się p r e te k s te m dla ig n o ro w a n ia innych
ludzi. M o ż e s ta n o w ić ró w n ie ż sposób na w y łą c z e n ie się z p rz e s trz e n i pra cy i relacji z a w o d o w y c h .
Taka separacja od in n y ch , ch o ć ulegają je j sami ucze stn icy p rz e p ro w a d z a n y c h w y w i a d ó w , postrze g a n a
je s t ja k o coś n ie p o k o ją c e g o i t r u d n o w y ja ś n ia ln e g o . W y ją tk ie m w b u d o w a n iu n o w y c h w ięzi je s t
aplikacja ra n d k o w a T in d e r oraz n o w o p o w s ta ją c e g ry na s m a r tfo n a ty p u massively multiplayer.
T in d e r działa na zasadzie w y s z u k iw a n ia o sób w o to c z e n iu dzięki n aw igacji s a te lita rn e j. T e g o ty p u o s o b y
muszą d o d a t k o w o s p e łn ia ć w a r u n e k posiadania s w o je g o p ro filu na Face b o o ku i w nin iejszej aplikacji.
M o ż n a o b e jrz e ć na s m a r tfo n ie p ro fil ta k ie j o soby, p o lu b ić i jeśli w o d p o w ie d z i ró w n ie ż uzyskuje się
p o lu b ie n ie taka para m o że n a w iązać k o n ta k t. O sw oich d o ś w ia d c z e n ia c h z tą a plikacją o p o w ie d z ia ła
R esp o n d e n tk a B:
„B a d a cz: I ja k t o j e s t sk u te c z n e w fa k ty c z n y m n a w ią z y w a n iu k o n ta k t u ? [chodzi o T in d e ra ]
RBK: W ła ś c iw ie t o b ardzo. To znaczy nie w ie m . Poznałam t r o c h ę o só b przy p o m o c y te j
aplikacji. Zazwyczaj b y ły t o je d n o r a z o w e z n a jo m o ś c i, aaa, ale p o w ie d z m y też, ró w n ie ż
o s o b ę , z k tó rą się s p o ty k a m
od
paru
m ie się cy te ż w te n
sp o s ó b
p o z n a ła m , w ię c
rzeczyw iście często, jeżeli ju ż ko n ta k t zostanie nawiązany, to ja ką ś ma, ja kiś ciąg dalszy w
rzeczywistości " (RBK).
Jak w id a ć aplikacja ra n d k o w a spełnia rolę p o d o b n ą d o k a n a łó w IRC o ja k ic h w s p o m in a ł R e s p o n d e n t C
p o w y ż e j. Sukces T in d e ra w s k u te c z n y m n a w ią z y w a n iu k o n ta k tu o p ie ra się w szak na lokalizacji o sób w
po b liżu , ma w ię c p o d o b n ie ja k IRC c h a ra k te r lokalny.
Gry ty p u massively m ultip la ye r n a to m ia s t tw o r z ą w s p ó ln o tę loka ln ą graczy z różnych kra jó w , przy czym
lokalność ro z u m ia n a je s t t u w ła ś n ie ja k o w s p ó ln a n a ro d o w o ś ć . Jedna z te g o ty p u g ie r je s t w o je n n ą
stra te g ią , gdzie gracze z d a n e g o kraju t w o r z ą sojusz i p ro w a d z ą w o jn ę z g raczam i z zagranicy. Co
is to tn e , d o w s p ó ln e g o k o m u n ik o w a n ia się, w y d a w a n ia ro z k a z ó w czy ustalania k o le jn ych p o s u n ię ć w
grze gracze u ży w a ją s p e cja ln e g o k o m u n ik a to ra , k tó r y p o k a z u je , ja k zaciera się granica m ię d z y grą, a
16
n o r m a ln y m życiem , ja k p rze n ik a ją się czynności w y k o n y w a n e w d o m u i w pra cy z sa m ą grą, co
s c h a ra k te ry z o w a ł R e s p o n d e n t C:
„ N o n ajpie rw się myje dziecko, najpie rw się kładzie dziecko spać, a p o te m wysyła się
je d n o s tk i do w ojny (śm ie ch ). No ta k t o w y g lą d a . S orry c h ło p a k i, nie m o g ę w y s y ła ć w tej
c h w ili k tó re jś t a m (niezr.), ja kąpię d zie cko (ś m ie c h )" (RCM).
B ezpośredniość relacji m ię d z y u ż y tk o w n ik a m i, ja ką w yra ża po w yższy cy ta t, w skazuje, że ró ż n e g o ty p u
a p lika cje i g ry na s m a r tfo n a
m o g ą służyć b u d o w a n iu w s p ó l n o t w ir t u a ln y c h ,
k tó ry c h
a k ty w n o ś ć
p rzenika się ze w s p ó ln o ta m i ze ś w ia ta re a ln e g o . S ta n o w ią o n e często zazębiające się z b io ry osób,
p o s ta w ie n ie g ra n ic y m ię d z y realnością a w irtu a ln o ś c ią o k a z u je się o w ie le bardziej s k o m p lik o w a n e w
d o b ie s m a r t f o n ó w , niż m ia ło t o m ie jsce w o k re s ie d o m in a c ji k o m p u t e r ó w ty p u PC.
17
C. SMARTFON A INTERNET RZECZY
In te re s u ją c y m a s p e k te m p o ru sza n e j w w y w ia d a c h te m a ty k i był In t e r n e t rzeczy, czyli k o m u n ik a c ja
m ię d z y u rz ą d z e n ia m i p o d łą c z o n y m i d o sieci i n t e r n e t o w e j m o ż liw a bez n a d zo ru cz ło w ie k a . U czestnicy
b adania za p yta n i o k o m u n ik a c ję s m a r tfo n a z in n y m i u rzą d z e n ia m i i d e le g o w a n ie w ła s n y c h czynności
na
te n
p r z e d m io t w
sw ych
w y p o w ie d z ia c h
w yra ża li
za ró w n o
e n tu z ja z m , ja k
i obawę,
co
do
k o n s e k w e n c ji ta k ro z u m ia n e g o ro z w o ju te c h n o lo g ic z n e g o :
„O
na przykład b io rą c pod u w a g ę m o ją u m ia r k o w a n ą
p a ra n o ję , że na przykład nie
z a m k n ę ła m d rz w i alb o, że nie w y łą c z y ła m czegoś z p rą d u , a lb o nie z a m k n ę ła m klatki
szczura, t o
na przykład b a rd z o c h c ia ła b y m
m ie ć d o s tę p przez s m a r tfo n a do, n a w e t
n ie k o n ie c z n ie k a m e ry w m ieszkaniu, ale d o w ła ś n ie ta kic h in fo rm a c ji. Jakby związanych
gdzieś tam ze stanem rzeczy, które sq dla mnie ja ko ś ta m ważne" (RDK).
Powyższa w y p o w ie d ź w s kazu je , że p o trz e b a k o n tr o lo w a n ia różnych a s p e k tó w życia c o d z ie n n e g o może
skłaniać u ż y tk o w n ik ó w d o p o s łu g iw a n ia się s m a r tfo n a m i, a e w e n tu a ln a
k o m u n ik a c ja s m a r tfo n a z
in n y m i u rz ą d z e n ia m i b y ła b y u ła t w ie n ie m w m o n ito r o w a n iu p ro c e s ó w z achodzących w m ieszkaniach i
d o m a c h u ż y tk o w n ik ó w .
Dla części r e s p o n d e n t ó w In t e r n e t rzeczy t o je d n a k ź ró d ło zagrożenia dla sfery p ry w a tn e j.
Po p ie rw sze , trz e b a zapytać, czy ta c h ro n o lo g ia zdarzeń je s t w y z w a la n a z e g a ro w o , czy
t e le fo n w c h o d z i w in te ra k c je z u ż y tk o w n ik ie m o b s e rw u ją c m n ie . Jeżeli by t o b y ło na
p o z io m ie
lo k a ln y m że ty lk o o b s e rw u je
m n ie
i na p o d s ta w ie
m o ich czynności
m n ie
w y p rz e d z a , nie m a m nic p rz e c iw k o . Jeżeli ktoś z zewnątrz m a dostęp d o in te r p r e t a c ji tych
z a c h o w a ń , że gość w s ta ł, ok, m o ż e m y pu ka ć m u d o d rz w i, to m i się nie pod ob a ju ż "
(RCM).
Jak w sk a z u je p rz y to c z o n y c y ta t o b a w a w o b e c k o m u n ik a c ji s m a r tfo n a z in n y m i u rz ą d z e n ia m i oraz
m ię d z y in n y m i u rz ą d z e n ia m i związana je s t z b ra k ie m w ie d zy , co d o o p r o g ra m o w a n ia , rozw iązań
te ch n ic zn yc h
oraz
m o ż liw o śc i
m a n ip u lo w a n ia
zb ie ra n y m i
danymi
przez
z e w n ę trz n e
in s ty tu c je
i
m a rk e tin g .
Z
innej
s tro n y ,
p rz e k a z y w a n ie
na
s m a r tfo n
coraz
szerszych
k o m p e te n c ji
do
działania
p o s trze g a n e b yw a ja k o przesada, w y ra z lenistw a oraz fa n a b e ria .
„(...) je s t e m o t w a r t y na ró żne ja k b y p rz y d a tn e w życiu rzeczy, ale też nie do jakiejś
przesady takiej, że tylko leżeć, klikać i wszystko będzie się w o kó ł m nie działo samo, no bo
t o te ż przecież c z ło w ie k zejdzie przecież od te g o leżenia te ż " (RIM).
Z w y p o w ie d z i re s p o n d e n ta w y n ik a , że n a d m ie rn e ko rz ys ta n ie z te c h n o lo g ii c e le m u ła tw ie n ia sobie
życia ma ta kże n e g a ty w n e k o n s e k w e n c je . W z b u d z a b o w ie m n ie c h ę ć w o b e c ja k ie g o k o lw ie k w y siłku
n ie z b ę d n e g o d o p ro w a d z e n ia n a p ra w d ę sa ty s fa k c jo n u ją c e g o życia.
Co w ię c e j, u ż y tk o w n ic y w sk a zu ją dość kry ty cz n ie , że życie z te g o ty p u te c h n o lo g ią , d o k tó re j d o s tę p
m ie lib y ze s m a r tfo n a m o że w ią za ć się z p o c z u c ie m , że życie staje się ła tw e , ale uboższe:
18
„ Ł a t w e [tzn. życie - N.J.], chociaż w y d a je mi się, że n ie ko n ie c z n ie je s t t o d o końca zaleta,
na p e w n o , szybsze, ale t o te ż nie j e s t zaleta. W jakiś sp o só b na p e w n o te ż w y g o d n e . I
bardzo zamknięte w y d a je mi się, bo w t e d y kied y j e d n o u rzą d ze n ie za ła tw ia za nas d użo
rzeczy t o m im o w s z y s tk o m u s im y się d u ż o skupić na ty m u rzą d z e n iu , o d p o w i e d n io je d o
siebie d o p a s o w a ć , żeby o n o r o b iło to , co m y c h c e m y , t o te ż j a k b y z a m ia s t o d b io r c ą
ró żn ych rzeczy k tó re b y m ro b iła b y ły b y ró żn e rzeczy i ró żn e oso b y, ta k staje się t o je d n o
m a łe , s k o n d e n s o w a n e urządzenie, w ię c je s t to , użytkownik s m a rtfo n a zam knięty w ja k im ś
jed nym , m ałym obszarze człowieczkiem, któ ry m a wszystko" (RAK).
P rz y to c z o n y c y ta t poka zu je , że w p rz e k o n a n iu RAK In t e r n e t rzeczy k o n t r o lo w a n y przy użyciu s m a r tfo n a
zamyka d ostęp d o szerokiej p uli p rzedm iotów i c zynności o ferując f orm ę z astępczą. Z a m ia s t posiadać
b o g a c tw o rzeczy w o k ó ł siebie, posiada się s m a r tfo n a , k tó r y zaw iera w sobie je w szystkie. S m a rtfo n
z a stę p u je ta kż e rzeczy, k tó re d o ty c h c z a s o rg a n iz o w a ły p rze strze ń d o m o w ą o raz pra cy a należą d o nich
m.in . książki, radia, zegarki, notesy, p a p ie r o w e kalendarze, k o m p u t e r y s ta c jo n a rn e , te le fo n y , m apy,
a p a ra ty fo t o g ra fic z n e z e w n ę trz n e , budziki, s to p e ry , lusterka, latarki, p a p ie r o w e listy z a k u p ó w .
19
D. OSOBISTY STOSUNEK DO
SMARTFONA
Jak w y n ik a z w y w i a d ó w , s m a r t f o n y p o strz e g a n e są przez u ż y tk o w n ik ó w ja k o s ta ły e le m e n t życia
co d zie n n e g o , k tó r y w p ły w a na ich w ła s n e z a c h o w a n ia , p oczucie s a m o k o n tro li, s a m o p o cz u c ie . N ie k tó re
o s o b y p o s trz e g a ją s m a r tfo n za o c z y w is ty e k w ip u n e k codzie nności.
„ N a w e t trudno j e s t m i sobie wyobrazić życie bez s m a rtfo n a znaczy w ta k im sensie, że
zdaje mi się być ju ż ta k po p ro s tu integralną częścią m ojej rzeczywistości, że je s t dla m n ie
na p rzykład, że oczekuję tego, że praktycznie każda osoba m a s m a rtfo n a i nie w ie m może
o s o b ie , m o że coś s p ra w d z ić przez I n t e r n e t w d a n y m m o m e n c ie . Bo ma d o s tę p d o te g o
In te r n e t u , ma p rze g lą d a rkę itd . Także t r u d n o j e s t mi p o w ie d z ie ć , no w ła ś n ie , w y d a je mi
się, że raczej ła t w ie j b y ło b y określić, znaczy p r ó b o w a ć p rz y n a jm n ie j o kre śla ć yyy chociaż
nie w ie m też, czy t o b y ło b y jakie ś ł a t w e p ró b o w a ć o kre ślić życie bez s m a r tfo n a " (RDK).
W w y p o w ie d z i re s p o n d e n ta w y ra ź n e je s t p rze ko n a n ie , że s m a r tfo n je s t o b e c n ie d o s tę p n y każdej
o s o b ie . Stałą o b e c n o ś ć s m a r tfo n a w c o d z ie n n y m życiu p o d k re śla n ie m o ż n o ś ć w y o b ra ż e n ia so b ie życia
bez
niego,
co
w s kazu je ,
że
urządzenie
to
należy d o
kluczo w ych
p r z e d m io tó w
organizujących
c o dzienność.
W d u ż y m s to p n iu sam d o s tę p d o In te rn e tu p o s trz e g a n y j e s t ja k o n ie z b ę d n y d o te g o , a b y m ó c w pełni
z re a lizo w a ć c o d z ie n n e zadania z a ró w n o w życiu o s o b is ty m , ja k i z a w o d o w y m . E m o c jo n a ln y s to s u n e k
d o te j kw e s tii w y ra ż a poniższy c y ta t:
„(...) znacznie gorzej dzisiaj reaguję na to, że j a k do czegoś nie mogę dotrzeć w Internecie
na p rzykład, niż w cześn ie j, gdy nie k o rz y sta ła m ze s m a r tfo n ó w . Jakby ch o d z i o to , żeby te
in f o r m a c je gdzieś t a m d o c ie r a ły szybko" (RBK).
W
w y p o w ie d z i
RBK w id a ć ,
iż p o s łu g iw a n ie
się s m a r tfo n e m
w p ły w a
na s a m o p o cz u c ie je d n o s tk i.
K orzystanie z n ie g o g e n e ru je z a c h o w a n ia w s k azu ją c e na b ra k c ie rp liw o ś c i, ch ę ć n a ty c h m ia s t o w e g o
z a ła tw ie n ia sp ra w y , szybki d o s tę p d o in fo rm a c ji. Zau w a ża ln a je s t dla s a m e g o re s p o n d e n ta różnica w e
w ła s n y m s to s u n k u d o in fo rm a c ji w p o r ó w n a n iu z o k re s e m „s p r z e d s m a r tfo n a " .
S m a rtfo n y p o z w a la ją ró w n ie ż na s a m o k o n tro lę - od n a sta w ia n ia budzika po s zc ze g ó ło w e aplikacje,
k tó re m o n i t o r u j ą procesy ż y c io w e - urzą d ze n ie t o pełni czę sto fu n k c ję zbieracza d a n yc h o k o n k re tn e j
o s o b ie , jej n a w y k a c h , p rz yz w y c z a je n ia c h , p o s tę p a c h . D o m in u ją tu a p lika cje s p o r t o w e .
„B : A ja k ie czynności w y k o n u je s z dzięki s m a r tfo n o w i, k tó ry c h nie m o g ła b y ś w y k o n y w a ć
bez niego?
RG: Jakie czynności? W iesz, myślę, że te ró żne aplikacje ty p u e n d o m o n d o w ła ś n ie , no, bez
s m a r tfo n a no t o nie m ia ła b y m ta k ie j m o ż liw o śc i. Tak j a k b y w z w y k ły m te le fo n ie nie ma
przecież czegoś ta k ie g o .
B: Ale t o p o m a g a ci w b ie g a n iu , t o cię m o t y w u j e d o b ie g a n ia ? Jak t o je s t?
20
RG: W iesz co, no t o j e s t w
pewnym
sensie tak, n o . w
pewnym
sensie
to trochę
dow artościow anie. Bo w iesz, jeśli biegasz, t o je s t g e n e ra ln ie fa jn ie , ale jeśli ju ż masz taką
a p lika cję i ktoś m o że t o w id z ie ć
i w id z i o fa jn ie , ona ju ż ro b i ta k i p ro g re s , albo j a sama
widzę, że je s t taki progres, że fa k ty c z n ie , w cześn ie j b ie g a ła m t a m po pięć k ilo m e t r ó w ,
d w a , pięć, a te ra z ju ż po 10 na p rzykład, wiesz, no w idzisz ta k ie coś, ta k t o m u s ia ła b y m
gdzieś sama zapisywać, no t o je s t ta ki sam e fe k t, a to je d n a k ju ż masz, możesz zawsze
w rz u c ić coś ta k ie g o na ta b lic ę sw o ją , je d n a k masz ta k ie coś, że aaa ludzie w i d z ą . " (RGK).
Część t e g o ty p u aplikacji s k o re lo w a n a je s t z p o rta la m i s p o łe c z n o ś c io w y m i, gdzie z je d n e j s tro n y ,
m o żn a p o c h w a lić się su kcesem , ja k i o tr z y m a ć w s p a rc ie psychiczne d o dalszych w y s iłk ó w . W a r t o
za uw ażyć, że a u to m ie r z e n ie się za p o m o c ą s m a r tfo n a d aje p oczucie satysfakcji, a u d o s tę p n ie n ie
r e z u lta t ó w w ła s n e g o sukcesu in n y m p o s trz e g a n e j e s t ja k o ź ró d ło d o w a r to ś c io w a n ia .
O so b y udzielające w y w ia d u p o k a z y w a ły także, że s m a r tfo n y p o tr a fią u n ie k tó ry c h ludzi w y w o ły w a ć
w ię kszy stres przez uciążliw ość bycia d o s tę p n y m . P owszechna ś w ia d o m o ś ć , że dana osoba na p e w n o
p o w in n a była o d c z y ta ć mail czy o d e b ra ć jakąś w ia d o m o ś ć , a ta kże c o d z ie n n y n a tło k w y m ie n ia n y c h z
in n y m i in fo rm a c ji, p ro w a d z i d o zn ie c h ę c e n ia , ro z d ra żn ie n ia i chęci o d cię cia się od te j te c h n o lo g ii.
„ M a m w ra ż e n ie na przykład, że dla w ie lu o sób t o w ła ś n ie z n a jd o w a n ie się, ta ciqgła
dostępność j e s t uciążliwa. To w ła ś n ie , że p rz y ch o d z ą d o nich t e m a ile (...). Ale w o g ó le
t e le fo n k o m ó r k o w y i to , że ja k b y zawsze, w szęd zie m o ż n a cię ja k o ś t a m złapać, że t o je s t
ucią żliw e . Dla m n ie a k u ra t chyba z rzadka b yw a uciążliw e, bo rzadko chyba ktoś m n ie
ja k o ś nagab u je , ale w y d a je mi się, że tak, że część o sób ja k b y sta ra się in te n c jo n a ln ie
o g ra n icza ć ilość te g o , co d o nich d o c ie ra przez te g o s m a r tfo n a " (RDK).
Z w y p o w ie d z i RDK w y n ik a , że u ż y tk o w n ic y s m a r t f o n ó w ła t w ie j o b s e rw u ją p e w n e p a to lo g ie bycia
d o s tę p n y m u in n y c h , a nie u siebie. S tre so g e n n o ś ć s m a r t f o n ó w w y n ik a z fa k tu , że urzą d ze n ie t o
zmusza d o reakcji: d z w o n i, w y d a je sygnały a la r m o w e , p o d ś w ie tla się, w ib r u je , miga la m p k ą itd.
Ł a tw o ś ć s p ra w d z e n ia o czym u rzą d ze n ie i n f o r m u je , p rzekłada się je d n a k ż e na n a tło k in fo rm a c ji d o
p rz e a n a liz o w a n ia w ciągu dnia , przy czym ty lk o część z nich t o in fo rm a c je g o d n e uw agi, p o z y ty w n e czy
ważne.
U czestnicy b adania nie o kre ślili ró w n ie ż w sp o só b je d n o z n a c z n y , czy p o sia d a n ie s m a r tfo n a w p ły w a na
s ta tu s społe czny. Z je d n e j s tr o n y d o s tę p d o te g o urządzenia w y d a je się p o w s z e c h n y , co p o w o d u je , że
s a m o p o s ia d a n ie s m a r tfo n a o niczym nie św iadczy, ale ju ż z d ru g ie j s tro n y , m o d e l s m a r tfo n a je s t
czasami o d c z y ty w a n y ja k o in fo rm a c ja o statusie.
„B : Użyłaś s łow a „ s t a tu s " , a uważasz, że s a m o posia d a n ie s m a r tfo n a ja k o ś określa i
zm ie n ia s ta tu s spo łe czn y?
RB: M yślę , że w te j c h w ili t o ju ż nie. To znaczy, myślę że jeszcze kilka lat te m u ta k było, że
s m a r tfo n y
posiadali
ty lk o
ludzie,
k tó rz y
gdzieś
ta m
u c h o d z ili
za
nadążających
za
n o w in k a m i te c h n ic z n y m i i w szczególności jeżeli posiadali i-P h o n y t o ich status gdzieś tam
rósł, ale w m o m e n c ie kied y in n e f i r m y zaczęły p ro d u k o w a ć tańsze m o d e le , ja na przykład
k o rz y sta m z je d n e g o z tańszych m o d e li t o ta k n a p ra w d ę , status użytkownika s m a rtfo n a
21
nie różni się od statusu użytkownika innego typu telefonu, s tarszego ty p u te le fo n u
k o m ó r k o w e g o , o p ró c z ta k ie j g ru p y , k tóra ze s m a r t f o n ó w nie korzysta z założenia, ja k b y
po to , żeby p o d k re ś lić s w o ją niezależność. W t e d y brak staje się w y z n a c z n ik ie m sta tu su ,
ale t o je s t wąska g ru p a . W ię c też..."(RBK)
Dla sam ych u c z e s tn ik ó w b a dania, ja k d e k la r o w a li, takie ka te g o ryz a c je są czymś d z iw n y m i d a le cy są oni
od d e k o d o w a n ia sta tu su s p o łe c z n e g o przez s m a r tfo n a , ale z n a m ie n n e jes t, że część z nich w s k azy w a ła ,
iż t o ró w ie ś n ic y , o s o b y z ich o to c z e n ia w y w o ł y w a ł y w nich presję posiadania s m a r tfo n a w ogóle, ja k i
je g o k o n k re tn e g o m o d e lu .
Ze w z g lę d u na p o w s z e c h n o ś ć s m a r tfo n a o s o b y nie p o sia d a ją ce te g o urządzenia p o strze g a n e są ja k o
w y o b c o w a n e społecznie, zacofane te c h n o lo g ic z n ie i in fo rm a c y jn ie o raz o d m ie n n e od „ n o r m a ln y c h "
u ż y tk o w n ik ó w te j te c h n o lo g ii. Takie p o d e jście w y w o ła n e je s t p rz e k o n a n ie m u ż y tk o w n ik ó w , że c h o ć b y
ze w z g lę d u na presję o p e r a t o r ó w t e l e fo n ii k o m ó r k o w e j, k tó rz y czę sto p o siadają dość o g ra n ic z o n ą
p a le tę m o d e li t e l e f o n ó w i coraz p o w sz e c h n ie j o fe r u ją ty lk o s m a r tfo n y , n ie p o s ia d a n ie s m a r tfo n a t o
dość znaczący w y r ó ż n ik osoby.
„(...) s m a r tfo n t o je s t rzecz, któ rą ma p ra k tyc z n ie każdy, je ś li ty go nie masz, to j e s t w tym
ju ż coś dziwnego i trochę niepokojącego. Czy rzeczyw iście w ta k im razie możesz być w
p ełni tak samo m obilny cho cia żb y,
czy właśnie w pełni taki sam j a k my, s k o ro nie masz
te g o , co m y m a m y . Bo n a p r a w d ę s m a r tfo n j e s t ju ż ta k p o w s z e c h n ą rzeczą (...) i ktoś te g o
nie ma, t o je s t w t y m coś na p e w n o d z iw n e g o " (RAK).
W w y p o w ie d z i RAK w y ra ź n y je s t a s p e k t o c e n ia ją c y oso b y,
k tó re ze s m a r t f o n ó w
nie korzystają.
Po d kre ślo n a zostaje nie ty lk o o d m ie n n o ś ć n ie - u ż y tk o w n ik ó w , ale i p o d w a ż e n iu ulegają m o ż liw o ści
realizacji przez nich o kre ś lo n y c h działań. Skoro ktoś nie j e s t m o b iln y ta k ja k posiadacz s m a r tfo n a , t o w
d o m y ś le nie możesz n a ty c h m ia s t uzyskać in fo rm a c ji, zre a liz o w a ć zlecenia czy o d p o w ie d z ie ć na zadane
py ta n ie .
N ie p o s ia d a n ie s m a r tfo n a w yłącza d a n ą o so b ę z w ie lu p ro c e s ó w n e g o c ja c yjn yc h i decy z y jn y c h (ró w n ie ż
w pracy), gdyż d o s tę p d o in fo rm a c ji je s t o p ó ź n io n y . Co w ię c e j, o so b ę ta k ą o m ija w ie le w y d a rz e ń
(to w a rz y s k ic h , s p o r t o w y c h , n a u k o w y c h czy k u ltu ra ln y c h ), o k tó ry c h czę sto d o w ie d z ie ć m o ż n a się ty lk o
z p o rta li s p o łe c z n o ś c io w y c h . D o s tę p d o nich m o ż liw y je s t co p ra w d a za p o ś r e d n ic tw e m k o m p u t e r a , ale
czę sto o rg a n iz o w a n e są o n e s p o n ta n ic z n ie np. przez o ta g o w a n ie się przy użyciu s m a r tfo n a i n aw igacji
je d n e g o u ż y tk o w n ik a p o rta lu s p o łe c z n o ś c io w e g o w d a n y m m iejscu o raz su k ce s y w n e d o łą c za n ie d o
nie g o inn ych o s ó b w czasie rz e c z yw isty m . To p o w o d u je ró w n ie ż , że relacje spo łe czn e stają się bardziej
d yn a m ic z n e i sp o n ta n ic z n e .
„ [S m a r tfo n y - N.J.] u m o ż liw iły ta k ą f o r m ę spędzania czasu, gdzie nie w ie m , sp otykasz się
z kimś p o w ie d z m y na m ieście, u m a w ia c ie się w ja k im ś j e d n y m m iejscu i się zasta n a w ia cie ,
no d o b ra , t o co te ra z ro b im y . Czy c h ce cie iść d o kina? S p ra w d z a m y ja k ie są film y . Czy
c h ce cie iść d o te a t r u a lb o o, m o że coś się dzieje w ja k im ś klubie, a lb o m o że c o k o lw ie k
in n e g o ja k b y p rz y c h o d z ą in fo rm a c je na maila, p rz y ch o d z ą in fo rm a c je przez Facebooka,
ja k b y przez te w szystkie m e d ia s p o łe c z n o ś c io w e i w y d a je mi się, że t o w ła ś n ie u m o ż liw iło
p a ra d o k s a ln ie ja k b y w ła ś n ie u w o ln ie n ie , znaczy uwolnienie, otw arcie na nowe sposoby
spędzania czasu, znaczy nowych f o r m starego spędzania czasu, m o że ta k " (RDK).
22
W
z a c y to w a n e j
a k ty w n o ś c i
w
w y p o w ie d z i
ra m ach
z a u w a ża ln e
relacji
z in n y m i
je s t,
iż nie
lud źm i,
co
ty le
z m ie n iły
sp o s ó b
się
ro d za je
ich organizacji,
p o d e jm o w a n y c h
k tó r y
o p a rty je s t
u
u ż y tk o w n ik ó w s m a r t f o n ó w na d z ia ła n iu bez planu. Co w ię c e j, ta ki sp o s ó b spędzania czasu, k tó ry
w yz n a c z a ją p ro p o z y cje w y s z u k a n e przez s m a r tfo n a p o strz e g a n y je s t ja k o rodzaj „ o t w a r c ia na to , co
n o w e " , gdyż w w ię k s z y m s to p n iu sugestie co w a r t o w s p ó ln ie ro b ić p o d p o w ia d a n e są przez urzą d ze n ie i
z a in s ta lo w a n e w n im aplikacje, niż są e fe k t e m w ła s n y c h p o m y s łó w d a n y c h osób.
W a rto o d n o to w a ć
ró w n ie ż , iż n ie p o s ia d a n ie s m a r tfo n a
i w o g ó le
p y ta n ie o m o ż liw e życie bez
s m a r tfo n a w y w o ł a ł y u w ie lu u c z e s tn ik ó w w y w i a d ó w ró w n ie ż re fle ksje k ry ty c z n e i a u to k r y ty c z n e .
Osoby
n ie p o sia d a ją ce
w y w ia d ó w
p ro w a d z ić
d o s tę p u
życie
do
te j
ja k o ś c io w o
te c h n o lo g ii
inne
od
w y d a ją
osób
się
b o w ie m
korzysta ją cych
n ie k t ó r y m
ze
u c z e s tn ik o m
sm a rtfo n ó w .
W ś ró d
w y p o w ie d z i p o ja w ia ły się o p in ie , że s m a r tfo n nie je s t d o życia n ie z b ę d n y , że życie bez t e g o urządzenia
j e s t b e z p ro b le m o w e , że m o żn a o k re ślić je ja k o „ ś w ię t y s p o k ó j".
23
E.
KOMPETENCJE ZA W O D O W E
Uczestnicy w y w i a d ó w s tw ie rd z ili, że s m a r tfo n y n ie w ie le z m ie n iły na sa m y m ryn ku p ra cy - w sensie
p o ja w ie n ia się jakich ś n o w y c h o f e r t p ra cy - ale w ich p rz e k o n a n iu w p ły n ę ły na sp o só b pozyskiw ania
zleceń i sp o s o b y organizacji pracy, dzięki s ta łe m u d o s tę p o w i d o maila.
„ N ie w ie m ile razy, ale aż t r u d n o b y ło b y mi zliczyć, coś ja k b y coś mi się u d a ło , coś
d o s ta ła m , ja ka ś okazja się pojawiła, dzięki temu, że m ia łam s m a rtfo n a i dzięki m o je j
obsesji s p ra w d z a n ia maila, p o n ie w a ż na przykład szedł mail d o w ie lu o só b k to chce z ro b ić
coś t a m no i k to p ie rw s z y te n lepszy"(RDK).
W ła ś n ie m o ż liw o ś ć n a ty c h m ia s to w e j o d p o w ie d z i na o fe r tę p o strze g a n a je s t ja k o fa k ty c z n a różnica w
s to s u n k u d o d a w n ie jsz y c h f o r m a p lik o w a n ia o pracę. Z n aczenie maila dla z n a jd o w a n ia zleceń oraz
ł a t w o ś ć p o z o s ta w a n ia na bieżąco, t o p o d s ta w o w e kry te ria p o s łu g iw a n ia się s m a r t f o n e m w ra m ach
pracy.
D o s tę p d o In t e r n e t u , a ta kże fu n k c ja t e le fo n u , ta kże s łu ż b o w e g o , w p ły w a na m o ż liw o ś ć n ie u s ta n n e g o
p o z o s ta w a n ia w ko n ta kc ie z p rz e ło ż o n y m lu b w s p ó łp ra c o w n ik a m i, co o d b ie r a n e je s t ja k o n o w o ść,
zwłaszcza przez o s o b y z w ię k s z y m s ta ż e m z a w o d o w y m .
„(...) no kiedyś ja te ż p ra c o w a łe m , gdzie m ó j szef nie m ia ł ze m ną kontaktu, ja p r a c o w a łe m
w t e r e n ie , m ó j szef nie m ia ł ze m n ą k o n ta k tu ża d nego, ta k ? Ja m iałem sw ó j p ry w a tn y
telefon, nie m usiałem m u p o d a w a ć tego num eru, w ię c je ż e li c h c ia ł ze m n ą pogadać, no t o
przy okazji ja k b y łe m w b iu rze , t o m ó g ł m n ie zła p a ć" (RIM).
Jak w id a ć z w y p o w ie d z i skok ja k o ś c io w y w s to s u n k u d o o k re su z w yk łyc h t e l e f o n ó w s ta c jo n a rn y c h , a
n a w e t te le fo n ó w
w p r o w a d z e n ie
k o m ó r k o w y c h w aspekcie k o n tr o li p r a c o w n ik ó w je s t znaczący. Co p ra w d a ju ż
te le fo n ó w
s łu ż b o w y c h
d o k o n a ło
w ypo s a ż e n ie , ja k ie d o d a t k o w o d aje s m a r tfo n
z m ia n y
w
n a d z o ro w a n iu
p r a c o w n ik ó w ,
ale
pozwala ta kże na s p ra w n ie js z y p rz e p ły w in fo rm a c ji
m ię d z y p ra c o d a w c ą a p ra c o w n ik ie m .
W
p ra cy w y k o n y w a n e j w te r e n ie
d u ż o z m ie n iła
nawigacja , gdyż s ta n o w i ona często p o d s ta w ę
e fe k ty w n o ś c i i szybkości realizacji dzia łań. W tra k c ie w y k o n y w a n ia p ra cy poza b iu r e m s m a r tfo n często
w y k o r z y s ty w a n y j e s t d o d o d a tk o w e j d o k u m e n ta c ji - pozw ala na s k a n o w a n ie te k s t ó w , ro b ie n ie zdjęć
d o k u m e n t o m , co znacznie przyśpiesza p ro ce sy d e c y zy jn e w w ie lu sp ra w a c h . Część u ż y tk o w n ik ó w
s m a r t f o n ó w w s kazu je , że przegląda o f e r t y pra cy przez s m a r tfo n a , a ta kże p oszczególne f i r m y czy
p o te n c ja ln y c h k o n t r a h e n t ó w . W y s z u k iw a n e są z a r ó w n o p rz e d s ię b io rs tw a , ja k i k o n k re tn e o soby, co
sprzyja ró w n ie ż n a w ią z y w a n iu bardziej s p e rso n a liz o w a n y ch relacji z a w o d o w y c h - ludzie się ro zp o zn a ją
z tw a rz y , śledzą s w o je p ro file na p o rta la c h s p o łe c z n o ś c io w y c h o raz o r ie n tu ją w n o w in k a c h b ra n ż o w y c h
z b ie ra n yc h z „ z a la jk o w a n y c h " s tro n b ra n ż o w y c h . Przeglądanie sieci na s m a r tfo n ie p o strz e g a n e je s t
ta kże ja k o zasada s a m o ro z w o ju z a w o d o w e g o .
„ W ie s z co, t o j e s t k w estia te g o , że je d n a k te n k o m p u t e r , o tw a r c ie
k o m p u t e r a ja k b y
w y m a g a t r o c h ę in n e g o ś ro d o w is k a dzisiaj niż w z ię c ie te le fo n u d o ręki. M ożesz m yć zęby i
24
czytać so b ie m aile, nie. I te ra z ja k g d y b y kied y tr a fia m na jakąś in fo rm a c ję któ ra je s t, która
w y d a je mi się c ieka w a , t o po p ro s tu zapo zn a ję się z nią, nie, i te ra z siadając d o k o m p u te ra
w y d a je mi się , że będ ę się sk u p ia ł na w ażn ie jszych rzeczach, nie, czyli nie b ędę ju ż sobie
czytał, śledził itd . Często sa m o sk a n o w a n ie , ja a k u ra t c h c ia łe m (kaszle) p rzepraszam ,
s ta r a m się być na bieżąco z w y d a r z e n ia m i na ryn ku [p o d a n e rodzaje ry n k ó w ] i na przykład
samo skanowanie n a g łó w k ó w j e s t b a rd z o p ro s te w ty m , nie. N a g łó w k i mi d u ż o już, t o je s t
coś co mi d u ż o m ó w i nie, je że li w ie m ja k są k o n s tr u o w a n e gdzieś ta m . Takie szanse jakb y,
ja k b y k o n k re tn ie , w iesz, te g o je s t d u ż o " (RJM).
Jak w id a ć z p ow yższej w y p o w ie d z i s m a r tfo n m o że służyć ja k o narzędzie d o szybkiej selekcji in fo rm a c ji.
W ie dz a
na t e m a t a k tu a ln o ś c i
b ra n ż o w y c h
s ta n o w i
n a to m ia s t w
p rz e k o n a n iu
u ż y tk o w n ik a
RJM
p o d s ta w ę ro z w o ju w ła s n y c h k o m p e t e n c ji i u m ie ję tn o ś c i.
S m a rtfo n t o ró w n ie ż narzędzie pra cy zwłaszcza dla firm , k tó re o b s łu g u ją s w o je p ro file na p o rta la ch
s p o łe c z n o ś c io w y c h . K o m u n ik a ty p rzesyłane na t o urzą d ze n ie p o z w a la ją na sta ły k o n ta k t z k lie n ta m i,
p ro w a d z e n ie sku te c z n yc h k a m p a n ii p ro m o c y jn y c h czy d b a n ie o w iz e r u n e k fir m y . Z auw ażalna j e s t też
zm ia n a te c h n ik r e k la m o w y c h .
„K ie d y ś no ka m p a n ia r e k la m o w a w y g lą d a ła z u p e łn ie inaczej, jeśli nie te le w iz ja czy radio,
no t o gazety, ja k ie ś inne t e g o ty p u rzeczy. N a to m ia s t dzisiaj t o się b u d u je w ła ś n ie m a rkę
na Face b o o ku p o p rze z jakiś ta m m a r k e tin g szeptany, p o p rz e z ja k ie ś ta m s p o n s o rin g i,
p o p rz e z la jk o w a n ie czy inn e t a m rzeczy, bon y, ja k ie ś k u p o n y r a b a t o w e (...)" (RIM ).
Znaczenie
p o rta li
sm a rtfo n ó w .
s p o łe c z n o ś c io w y c h
Pozwalają
one
b o w ie m
dla
na
b u d o w a n ia
m ark i f i r m y t o
s ta ły m o n ito r in g
ró w n ie ż c z ę śc io w o
za c h o w a ń
k lie n tó w
zasługa
i o b s e rw a c ję
ich
p re fe re n c ji przez k o m e n ta rz e w y ra ż a n e w sieci.
Uczestnicy b adania w s ka z y w a li też, że w Polsce t w o r z y się w ie le aplikacji na s m a r tfo n y , ale ju ż nie
sa m e s m a r tfo n y . In n y m i s ło w y w
b ra n ży IT Polska t o kraj p e ry fe ry jn y , gdyż nie ma w p ł y w u
na
p r o p o n o w a n e w kraju i za g ra n icą ro zw ią za n ia te c h n o lo g ic z n e . Takie s u r o w e s p o jrz e n ie na polską
in n o w a c y jn o ś ć te c h n o lo g ic z n ą w z m o c n io n e je s t
k ry ty c z n y m i
uwagam i w obec
przyszłości
b ra n ży
te c h n o lo g ic z n e j ze w z g lę d u na z m ia n ę p o k o le n io w ą .
„K ie d y ś usłyszałem ta k ie s tw ie r d z e n ie , że to pokolenie, t o b y ło w su m ie ju ż o naszym
p o k o le n iu , je s t smutne, bo nie marzy. (...) Potrzeba je s t m a tk ą w y n a la z k ó w i te n , k to ma
jakiś d e fic y t, czegoś m u
b ra ku je , zaczyna
myśleć,
k o m b in o w a ć ,
marzyć. Jak marzy,
zaczyna p r ó b o w a ć re a liz o w a ć t o założenie, a ż y je m y w czasie, kied y ro zw ią za n ia są
g o t o w e i c z ło w ie k je s t h o d o w a n y d o s ło w n ie na k o n s u m e n t a " (RCM).
W y p o w ie d ź RCM m a lu je dość p e s y m is ty c z n y o b ra z ro z w o ju te c h n o lo g ic z n e g o w Polsce, gdyż p o s ta w a
czysto
konsumencka
u ż y tk o w n ik ó w
te c h n o lo g ii
oraz
te n d e n c ja
do
szukania
ła tw y c h
rozw iązań
ogranicza w je g o p rz e k o n a n iu inn o w a c y jn o ś ć m ło d y c h ludzi.
25
PO DSUM O W ANIE I REKOMENDACJE
Z a s to s o w a n e w p ro je k c ie p o d e jście m e t o d o lo g ic z n e p o z w o liło z e b ra ć u n ik a t o w y m a t e r ia ł na t e m a t
s p o łe cz n e g o o d b io r u te c h n o lo g ii, ja k ą są s m a r tfo n y .
W pro je k c ie u d a ło się z d ia g n o z o w a ć szereg a s p e k tó w ko rzystania ze s m a r t f o n ó w , dzięki w y w i a d o m , w
k tó ry c h u ż y tk o w n ic y o p o w ia d a li o o s o b is ty c h d o św ia d c z e n ia c h , w ła s n y c h o b s e rw a c ja c h , refle ksja ch i
h istoriach .
R a p o rt s ta n o w ić m o że p o d s ta w ę d o dalszych badań nad m o b iln y m i i n n o w a c ja m i te c h n o lo g ic z n y m i.
W a r t o za u w a ż y ć ró w n ie ż p e w n e o g ra n icze n ia w p r z e p r o w a d z o n y m b a d a n iu o raz m o ż liw e luki d o
u z u p e łn ie n ia :
•
Przede w sz y s tk im , b a d a n ie o p a r t e
b yło o w y w ia d y z o s o b a m i m ło d y m i o w y k s z ta łc e n iu
ś r e d n im i w yż s z ym . W prze d zia le w ie k o w y m 2 2 -3 4 lata co ra z t r u d n ie j znaleźć o s o b y z in n y m
w y k s z ta łc e n ie m ,
ale
w a rto
dla
rozszerzenia
o b s e rw a c ji
p o d ją ć
re k ru ta c ję
o sób
z
w y k s z ta łc e n ie m p o d s ta w o w y m , a ta kże o s o b y m ło d sze i starsze, niż p re z e n t o w a n y przedział
w ie k o w y .
•
M i m o z ró ż n ic o w a n ia z a w o d o w e g o u c z e s tn ik ó w badania przy bliższym p rz y jrz e n iu się, w id a ć że
o s o b y te są p rz e d s ta w ic ie la m i s e k to ra p ra cy k o g n ity w n e j, n ie m a te ria ln e j. Dla p e łn ie js ze g o
o b ra z u w p ł y w u s m a r t f o n ó w na sam ych u ż y tk o w n ik ó w i w y k o n y w a n e przez nich czynności
p r y w a tn e
i zawodowe
należy z w ró c ić
się ta kże
do
p r a c o w n ik ó w
fizyczn ych
oraz
osób
b e z ro b o tn y c h .
•
P o n a d to w w y w ia d a c h o b e c n e są o so b is te h is to rie u c z e s tn ik ó w badania, na k tó re w a r t o
z w ró c ić u w a g ę , gdyż p o ka zu ją o n e z d e rza n ie się c o d z ie n n y c h o c z e k iw a ń , lę kó w , nadziei w o b e c
t e c h n o lo g ii z fa k ty c z n y m s p o s o b e m ko rzystania z niej. In te rp re ta c ja ta kic h d a n y c h p o z w o li na
głębsze w n ik n ię c ie w m o t y w a c je i p o tr z e b y u ż y tk o w n ik ó w .
•
W a r t o ró w n ie ż d o c e n ić w y p o w ie d z i k rytyczn e , gdyż p o kazują o n e , że u ż y tk o w n ic y te c h n o lo g ii,
c h o ć zdają so b ie s p ra w ę , że są najczęściej je d y n ie jej k o n s u m e n ta m i, nie są b e z re fle ks y jn i i
d o k o n u ją d a le k o idących o b s e rw a c ji w ła s n y c h , k tó re zd radzają ró w n ie ż , ja k p o s trz e g a n y je s t
r o z w ó j te c h n o lo g ic z n y w Polsce w s e k to rz e te c h n o lo g ii m o b iln y c h .
•
Badanie poka zu je ,
iż m im o ła tw o ś c i d o s tę p u
do s m a rtfo n ó w
i p e w n e j o c zy w is to ś c i
ich
p osia d a n ia u ludzi m ło d y c h , w cią ż b ra k u je w Polsce p la t f o r m d o dyskusji nad s p o łe cz n y m i
s k u tk a m i i m p le m e n t a c ji n o w y c h ro zw iązań te c h n o lo g ic z n y c h .
•
U znanie
u ż y tk o w n ik a
s m a r tfo n a
je d y n ie
za
k o n s u m e n ta
g a d ż e tó w
s p ra w ia ,
że
sami
u ż y tk o w n ic y nie p o strz e g a ją p o lskie g o ryn ku te c h n o lo g ic z n e g o ja k o in n o w a c y jn e g o , a ty m
b ardziej s a m ych siebie ja k o z d o ln y c h d o tw o r z e n ia
nowych
ro zw ią za ń te c h n o lo g ic z n y c h .
S p ro w a d z e n ie pojęcia „ i n n o w a c j i" d o w y t w o r ó w te c h n o lo g ic z n y c h , bądź s tra te g ii korzysta n ia z
t e c h n o lo g ii
s p ra w ia ,
prz e s trz e n i
dla
że c o d z ie n n a
w ła s n e g o
w y ra z u ,
„in n o w a c y jn o ś ć
a w ła ś n ie
w
s p o łe c z n a "
jej
p olu
często
ro z g ry w a
nie
się
zn a jd u je
se d n o
dość
realnych
t r a n s fo rm a c ji.
26
ANEKS 1
SCENARIUSZ USTRUKTURYZOWANEJ CZĘŚCI W Y W IA D U /PO D ZIAŁ
TEMATYCZNY
W p r o w a d z e n ie uczestnika badania d o t e m a ty k i w y w ia d u . P o in f o r m o w a n ie o zasadach
p o u fn o ś ci
d a n y c h i m o ż liw o ś c i w y c o fa n ia się z w y w ia d u w d o w o l n y m m o m e n c ie . Uzyskanie zgody na w y w ia d .
W łą c z e n ie d y k ta fo n u .
Pytanie o tw ie r a ją c e :
1.
Jak t o się stało, że je s te ś u ż y tk o w n ik ie m s m a r tfo n a ?
T e m a t A: C o d z ie n n e u ż y tk o w a n ie s m a r tfo n a .
2.
Jakie ce c h y s m a r tfo n a d e c y d u ją o ty m , że z n ie g o korzystasz?
3.
Jakie fu n k c je s m a r tfo n a d e c y d u ją o ty m , że z n ie g o korzystasz?
4.
Jakie czynności w y k o n u je s z dzięki s m a r tfo n o w i, k tó ry c h nie m ó g łb y ś w y k o n a ć bez niego?
5.
Jak w y g lą d a ły te czynności w c z e ś n ie j?
6.
Jakie
ró żn ice
dostrzegasz
w
c o d z ie n n y c h
czynnościach
w
s to s u n k u
do
życia
„s p rz e d
s m a r tfo n a " ?
7.
Jakie n ie t y p o w e s p o s o b y ko rzysta n ia ze s m a r tfo n a z a o b s e rw o w a łe ś u siebie lub inn ych ludzi?
8.
W ja k ich n ie ty p o w y c h m iejscach zd a rz y ło Ci się korzystać ze s m a r tfo n a lub z a o b s e rw o w a łe ś ,
że inni ludzie korzystają?
T e m a t B: S m a rtfo n a relacje , w ię zi i k a p ita ł sp ołeczny.
9.
Jak patrzysz
na
in n y c h
ludzi, t o
co T w o im
z d a n ie m
s m a r t f o n y z m ie n iły
w
s p o łe czn e j
k o m u n ik a c ji?
10. Jeśli m ia łb y ś sp o jrz e ć na siebie z boku , t o ja k ie n o w e z a c h o w a n ia o b s e rw u je s z u siebie przez
u ż y tk o w a n ie s m a r tfo n ó w ?
11. Jak się k o m u n ik o w a łe ś z in n y m i lu d ź m i z a n im zacząłeś u żyw a ć s m a r tfo n a ?
12. Co się z m ie n iło z c h w ilą , g d y p o ja w ił się s m a r tfo n ?
13.
Podziel się p rz e m y ś le n ia m i na t e m a t u żyw a n ia s m a r tfo n a i re la c ja m i z ludźm i.
T e m a t C: S m a rtfo n a In t e r n e t rzeczy.
14. W y o b ra ź sobie, że T w ó j s m a r tfo n w łącza ra n o ekspres d o kawy, za n im w s ta n ie s z , włącza
n a g ry w a rk ę w te le w iz o rz e , g d y Ty je s te ś w p ra cy a lb o u ru c h a m ia silnik s a m o c h o d u , żeby się
nagrzał zimą, z a n im d o nie g o wsiądziesz. Co w id zisz w ta k ie j k o m u n ik a c ji s m a r t f o n ó w z in n y m i
p r z e d m io ta m i?
15. Jak oceniasz ta k ą k o m u n ik a c ję ?
T e m a t D: O s o b is ty s to s u n e k d o s m a r tfo n a .
16. Jakim i s ło w a m i o p isa łb yś życie posiadacza s m a r tfo n a ?
17. Jak o p is a łb yś m o ż liw e życie bez s m a r tfo n a ?
18. Jak o p is a łb yś ludzi korzystających ze s m a r t f o n ó w ?
19. Dlaczego T w o im z d a n ie m ludzie k o rzysta ją ze s m a r tfo n ó w ?
20. Jak T w o im z d a n ie m ludzie re a g u ją na b rak s m a r tfo n a u in n yc h osó b ?
T e m a t E: K o m p e te n c je z a w o d o w e .
21. Jak T w o im z d a n ie m p o ja w ie n ie się s m a r t f o n ó w w p ł y n ę ło na ry n e k pracy?
22.
Co T w o im z d a n ie m z m ie n iło się w s p o s o b ie w y k o n y w a n ia p ra c y dzię ki s m a r tfo n o m ?
Pytanie zam ykające:
23. Jakie
masz w ła s n e
o b s e rw a c je
na
te m a t
s m a rtfo n ó w
i p ra k ty k
sp o łe c zn y c h ,
te m a tó w
d o ty c z ą c yc h u ż y tk o w a n ia s m a r t f o n ó w , o ja k ic h nie w s p o m n ie liś m y w te j dyskusji?
P o d zię k o w a n ia za w y w ia d . W y łą c z e n ie d y k ta fo n u .
27
ANEKS 2
WYKAZ UCZESTNIKÓW BADANIA
Nota
Płeć
RA
K
W iek
M iasto (liczba
ludności)
W ykształcenie
24 500 000 - 1 000 000 średnie
Dochody
miesiecznie
1000-2000 zł
Obecny model sm artfona Z a w ód/kierunek studiów
Samsung Galaxy Ace 4
Ile lat korzysta
ze smartfona?
s tudentk a/k ierunek humanistyczny 4 mc-e
doktorantka na
RB
K
28 powyżej 1 000 000 wyższe
2000-3000 zł
Samsung S3 M ini
u n iw e rsytecie/kierune k
1,5
humanistyczny
RC
M
32 powyżej 1 000 000 wyższe
brak danych
Samsung Galaxy Note 2
in form atyk
7
doktorantka na
RD
K
27 powyżej 1 000 000 wyższe
1000-2000 zł
i Phone 3G
u n iw e rsytecie/kierune k
7
humanistyczny
RE
M
30 powyżej 1 000 000 wyższe
2000-3000 zł
N.N.
prawnik
brak danych
RF
M
24 500 000 - 1 000 000 średnie
1000-2000 zł
LG S w ift L3
s tu d e n t/kie ru n e k humanistyczny
6 m-cy
RG
K
22 100 000 - 500 000
średnie
2000-3000 zł
Sony Xperia S 3D compact pracownik call center
RH
M
25 100 000 - 500 000
wyższe
3000-4000 zł
htc one X
RI
M
34 powyżej 1 000 000 wyższe
powyżej 4000 zł
RJ
M
33 100 000 - 500 000
powyżej 4000 zł i Phone 5
wyższe
Sony Xperia Z3/Samsung
Galaxy A
2 m-ce
pracownik branży ubezpieczeń
prawnik/adm inistracja
inform atyka
5
brak danych
4
28
29