Temat: Pokarm – budulec i źródło energii.

Temat: Pokarm – budulec i źródło energii.
1. Dlaczego musimy się odżywiać?
 Pokarm dostarcza nam energii niezbędnej do
wykonywania czynności życiowych.
 Pokarm dostarcza substancji budulcowych
potrzebnych do wzrostu i rozwoju organizmu
oraz do jego regeneracji.
 Pokarm dostarcza substancji regulujących
funkcjonowanie organizmu.
2. Białka – główny budulec każdego organizmu.
Białka stanowią przede wszystkim budulec komórek i tkanek np.:
 Wchodzą w skład błon komórkowych.
 Budują włókna mięśniowe i umożliwiają ruch (aktyna i miozyna).
Uczestniczą w procesie regulacji procesów życiowych np.:
 Jako enzymy przyspieszają przebieg reakcji biochemicznych.
 Uczestniczą w transporcie substancji do wnętrza komórek i na
zewnątrz oraz w obrębie całego organizmu (hemoglobina).
 Przekazują informacje w obrębie komórki i pomiędzy komórkami
(białka sygnałowe).
 Białka mogą być źródłem energii, ale tylko wówczas, kiedy
w organizmie brakuje tłuszczów lub cukrów.
Budowa białek
Białka zbudowane są z aminokwasów.
Skąd się biorą aminokwasy?
W przewodzie pokarmowym, białka pochodzące
z pożywienia, są rozkładane na poszczególne
aminokwasy i przyswajane.
Niektóre aminokwasy mogą być wytwarzane przez
organizm – aminokwasy endogenne. Inne muszą być
dostarczane z pożywieniem – aminokwasy egzogenne.
Białka niepełnowartościowe – to takie, które nie zawierają wszystkich
aminokwasów egzogennych (białka roślinne i białka krwi).
Białka pełnowartościowe – to takie, które zawierają wszystkie
aminokwasy egzogenne (białka zwierzęce).
Białka (peptydy, polipeptydy, proteiny)
Budowa białek
zbudowane są z aminokwasów połączonych
ze sobą, jak koraliki, wiązaniem
peptydowym.
Liczba aminokwasów, rodzaj i kolejność
w łańcuchu peptydowym, nadają im
specyficzne właściwości, dzięki którym
mogą pełnić w organizmie różnorodne
funkcje.
Zawartość białek w produktach spożywczych
Znaczenie białek
Białka receptorowe
Umożliwiają odbieranie bodźców ze
środowiska.
Przykład: rodopsyna (purpura
wzrokowa), znajdująca się w siatkówce
oka, odpowiadająca za odbieranie
bodźców świetlnych.
Białka motoryczne
Umożliwiają ruch.
Przykład: aktyna i miozyna, tworzące
włókna mięśniowe.
Białka budulcowe
Wchodzą w skład struktur organizmu.
Przykłady: keratyna budująca włosy,
kolagen budujący kości i chrząstki.
Białka transportujące
Przenoszą związki organiczne.
Przykład: hemoglobina przenosząca tlen.
Białka sygnałowe
Pełnią funkcje przenośnika informacji.
Przykład: hormon insulina, wytwarzana
przez trzustkę, dająca sygnał komórkom,
że należy przyswajać z krwi glukozę.
Białka obronne
Zgromadzone w węzłach chłonnych lub
krążące we krwi, chroniące przed
drobnoustrojami.
Przykłady: przeciwciała, kompleks MHC.
Białka enzymatyczne
Wpływają na szybkość przebiegu
wszystkich reakcji zachodzących
w organizmie.
Przykłady: pepsyna wytwarzana
przez żołądek, rozkładająca
białka na aminokwasy, oksydaza
cytochromowa odpowiedzialna za
utlenianie w mitochondriach.
3. Węglowodany – dostawcy energii.
Węglowodany (cukry, cukrowce,
sacharydy) stanowią w naszym
pożywieniu, przede wszystkim,
źródło energii.
Stanowią również materiał
zapasowy gromadzony
w wątrobie i mięśniach w postaci
cukru złożonego – glikogenu.
W pożywieniu znajduje się również
błonnik, węglowodan
nieprzyswajalny przez organizm,
jednak niezbędny do prawidłowego
funkcjonowania przewodu
pokarmowego.
Budowa i podział
węglowodanów
Wielocukry np. skrobia,
glikogen, składają się
z połączonych między sobą
wiązaniem glikozydowym,
wielu cząsteczek cukrów
prostych.
W przewodzie pokarmowym są
rozkładane na cukry proste
i w takiej postaci są wchłaniane
do krwi.
Znaczenie błonnika pokarmowego
 Przyspiesza przesuwanie się treści pokarmowej
przez jelita, zapobiegając zaparciom.
 Stanowi pokarm i stwarza środowisko życia dla
bakterii jelitowych, korzystnie wpływających na
zdrowie.
 Wiąże metale ciężkie zawarte w pożywieniu np.
rtęć, ołów, kadm oraz niektóre toksyny
wytwarzane przez bakterie i grzyby. Te toksyczne
związki są usuwane z organizmu wraz
z błonnikiem, którego organizm nie trawi.
 Ulega fermentacji w jelicie grubym do kwasu
masłowego, który korzystnie wpływa na
kondycję komórek nabłonka wyściełającego jelito
grube.
 Obniża ilość wchłanianego z pożywienia do krwi
cholesterolu.
4. Tłuszcze – nie tylko związki wysokoenergetyczne
Tłuszcze (lipidy) powinny
znajdować się w codziennej diecie
nie tylko dlatego, że dostarczają
energii.
Są one źródłem cennych
substancji:
 Witamin rozpuszczalnych
w tłuszczach – A, D, E i K.
 Niezbędnych Nienasyconych
Kwasów Tłuszczowych – omega
– 3 i omega – 6.
Tłuszcze pełnią też funkcję
budulcową – budują błony
komórkowe, a także tkankę
tłuszczową, która ochrania ciało.
Budowa tłuszczów
Tłuszcze (lipidy) to związki
chemiczne zbudowane
z alkoholu i kwasów tłuszczowych.
W tłuszczach o prostszej budowie
– trójglicerydach, alkoholem jest
glicerol (gliceryna), który przyłącza
3 cząsteczki kwasów tłuszczowych.
Kwasy tłuszczowe mają zazwyczaj od
12 do 18 atomów węgla
w cząsteczce.
Rodzaje tłuszczów





Tłuszcze pochodzenia
zwierzęcego:
Smalec.
Słonina.
Masło.
Tran.
Łój.
Tłuszcze pochodzenia
roślinnego:
 Oleje – rzepakowy,
słonecznikowy, sojowy,
lniany, sezamowy.
 Oliwa z oliwek
 Margaryny.
Witaminy to związki potrzebne 5. Znaczenie witamin.
do prawidłowego
Podział witamin
funkcjonowania organizmu.
 Witaminy rozpuszczalne
Są to związki egzogenne,
w tłuszczach: A, E, D, K. Są one
których człowiek, ani inne
magazynowane w organizmie,
organizmy heterotroficzne, nie
więc ich nadmiar może
potrafią wytworzyć.
powodować groźne zatrucia
Witaminy mają prostą
i uszkodzenia wątroby.
budową, więc po spożyciu są
 Witaminy rozpuszczalne
bezpośrednio wchłaniane
w wodzie: C i witaminy z grupy B
z przewodu pokarmowego do
(B1, B2, B6, B12, PP, kwas foliowy,
krwi.
kwas pantotenowy, H [biotyna]).
Witaminy są niezbędne
Witaminy te muszą być regularnie
organizmowi, bowiem biorą
dostarczane z pożywieniem,
udział w wielu reakcjach
ponieważ nie są magazynowane
biochemicznych zachodzących
w organizmie.
w komórkach ciała.
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach
Nadmiar witaminy A - objawia się ociężałością, osłabieniem mięśni, odwapnieniem kości, utratą
apetytu, niekorzystnymi zmianami dermatologicznymi (owrzodzenia skóry, wyłysienie), krwotokami,
zaburzeniami pracy serca, nerek i ośrodkowego układu nerwowego. Może prowadzić do powstania
nowotworów.
Nadmiar witaminy D - nudności i wymioty, brak apetytu, zaparcia, osłabienie i łatwe męczenie się,
nadmierne pragnienie, wzmożone oddawanie moczu, świąd skóry, bóle głowy. Może dochodzić do
tworzenia złogów nerkowych, zwapnień, a następnie niewydolności nerek. Złogi mogą się też
pojawić w tętnicach, sercu, płucach.
Witaminy rozpuszczalne w wodzie