VI Ranking Gmin raport końcowy poprawki 2013

Transkrypt

VI RANKING GMIN
WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO
Zielona Góra, wrzesień 2013
VI RANKING GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO
Spis treści
1. WPROWADZENIE ............................................................................................................................... 5
2. WYNIKI VI RANKINGU GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO ....................................................... 6
2.1. KATEGORIE RANKINGOWE ....................................................................................................... 6
2.2. PODSUMOWANIE WYNIKÓW VI RANKINGU GMIN .................................................................. 7
2.3. GŁÓWNY WSKAŹNIK RANKINGOWY ........................................................................................ 9
2.4. INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ ............................................................................... 12
2.5. INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ ....................................................... 15
2.6. PRYMUS INNOWACYJNOŚCI ................................................................................................... 17
2.7. EUROPEJSKA GMINA ............................................................................................................... 20
2.8. LIDER SAMORZĄDOWY ........................................................................................................... 22
3. PORÓWNANIE WYNIKÓW VI RANKINGU GMIN Z WYNIKAMI Z POPRZEDNICH EDYCJI .......... 24
3.1. EDYCJE RANKINGU GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO ................................................. 24
3.2. GŁÓWNE KLASYFIKACJE RANKINGOWE ............................................................................... 24
3.2.1. GŁÓWNY (PODSTAWOWY) WSKAŹNIK RANKINGOWY ................................................. 24
3.2.2. INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ (WSKAŹNIK NASTAWIENIA
PRO-
GOSPODARCZEGO).................................................................................................................... 26
3.2.3. INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ (WSKAŹNIK KAPITAŁU
LUDZKIEGO) ................................................................................................................................ 27
3.3. DODATKOWE KLASYFIKACJE RANKINGOWE ....................................................................... 28
3.3.1. PRYMUS INNOWACYJNOŚCI ........................................................................................... 28
3.3.2. EUROPEJSKA GMINA........................................................................................................ 31
3.3.3. LIDER SAMORZĄDOWY .................................................................................................... 32
4. OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARCZA GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO .......................... 34
4.1. PODSTAWOWE KRYTERIUM KLASYFIKACJI GMIN ............................................................... 34
Raport współfinansowany ze środków Unii Europejskiej, z projektu systemowego 8.1.4 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
pt. „Prognozowanie zmian gospodarczych w Województwie Lubuskim”.
2
4.2. SYTUACJA EKONOMICZNA GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO ..................................... 37
4.2.1. DOCHÓD WYKONANY....................................................................................................... 37
4.2.2. WPŁYWY Z PODATKU PIT ORAZ CIT ............................................................................... 40
4.2.3. ZADŁUŻENIE GMIN ............................................................................................................ 41
4.3. DZIAŁANIA PROINWESTYCYJNE............................................................................................. 43
4.3.1. POZYSKIWANIE ŚRODKÓW UNIJNYCH .......................................................................... 43
4.3.2. WYDATKI NA PROMOCJĘ GMINY .................................................................................... 45
4.3.3. SPECJALNE STREFY EKONOMICZNE I PREFERENCYJNE WARUNKI ......................... 48
5. PODSUMOWANIE ............................................................................................................................. 50
6. SPIS TABEL ...................................................................................................................................... 52
7. SPIS WYKRESÓW ............................................................................................................................ 53
3
ORGANIZATOR VI RANKINGU GMIN
WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO
Konsorcjum:
Gromadzki Doradztwo i Konsulting Robert Gromadzki
oraz
EU-Consult Sp. z o.o.
ZAMAWIAJĄCY
Urząd Marszałkowski Województwa Lubuskiego w Zielonej Górze
4
1. WPROWADZENIE
Tegoroczny Ranking Gmin Województwa Lubuskiego stanowi szóstą z rzędu edycję tego ważnego dla
lubuskich jednostek samorządu terytorialnego przedsięwzięcia. Od sześciu już lat gminy województwa
lubuskiego mają okazję do dzielenia się dobrymi praktykami, a także osiągnięciami.
Badanie, na którego podstawie obliczane są wartości wskaźników Rankingu, jest również okazją
do podsumowania ogólnej sytuacji gospodarczej regionu oraz kierunków rozwoju poszczególnych gmin.
W obecnej edycji Rankingu Gmin wypełnione kwestionariusze nadesłały wszystkie jednostki terytorialne
województwa
lubuskiego. Jest
to
ogromny
sukces
przedsięwzięcia,
ponieważ
świadczy
o zaangażowaniu gmin w życie regionu.
Patronat honorowy nad VI Rankingiem Gmin objęła Marszałek Województwa Lubuskiego –
Pani Elżbieta Polak. Patronat medialnynad tegoroczną edycją imprezy sprawują: Pismo Samorządu
Terytorialnego „Wspólnota”, „Gazeta Lubuska”, „Gazeta Wyborcza”, Radio Zachód SA oraz Portal
Samorządowy. Organizatorem przedsięwzięcia jest konsorcjum firm Gromadzki Doradztwo i Konsulting
oraz EU-Consult Sp. z o.o. na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Lubuskiego w Zielonej
Górze.
Projekt badawczy, w którego ramach przeprowadzony został VI Ranking Gmin Województwa
Lubuskiego, zrealizowany został w ramach projektu systemowego 8.1.4 Programu Operacyjnego
Kapitał
Ludzki
„Prognozowanie
zmian
gospodarczych
w
Województwie
Lubuskim”i
współfinansowany ze środków Unii Europejskiej.
był
5
2. WYNIKI VI RANKINGU GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO
2.1. KATEGORIE RANKINGOWE
Tak jak w poprzednich edycjach, zbiór danych przebiegał w paru etapach. Najpierw przekazano oraz
udostępniono urzędom gmin dokumenty niezbędne do aplikowania do uczestnictwa w Rankingu Gmin.
Gminy na wypełnienie oraz odesłanie kwestionariuszy miały czas do końca sierpnia, przy czym należy
zaznaczyć, że liczyła się data stempla pocztowego. Następnie, zebrane kwestionariusze zostały
zakodowane do formy elektronicznej, a dzięki zebranym za ich pomocą danych obliczono wartości
wskaźników dla wszystkich 83 gmin.
VI Ranking Gmin Województwa Lubuskiego oparty był na sześciu głównych kategoriach – wskaźnikach,
na podstawie których wyłonieni zostali liderzy regionu w poszczególnych dziedzinach. Podstawową
kategorią był Główny Wskaźnik Rankingowy (GWR), czyli Indeks Sytuacji Gospodarczej Gmin.
Dodatkowymi wskaźnikami zaliczanymi do głównych był Indeks Aktywności Gospodarczej (IAG) oraz
Indeks Wspierania Aktywności Obywatelskiej (IAO).
Dodatkowymi kategoriami, określającymi sytuację lubuskich gmin przez pryzmat trzech bardzo ważnych
obszarów rozwoju, były: Prymus Innowacyjności (Cyfryzacji), Europejska Gmina oraz Lider
Samorządowy.
6
2.2. PODSUMOWANIE WYNIKÓW VI RANKINGU GMIN
GŁÓWNE KATEGORIE
GŁÓWNY WSKAŹNIK RANKINGOWY (INDEKS SYTUACJI GOSPODARCZEJ GMIN)
KATEGORIA PODSTAWOWA
1. Nowa Sól – gmina miejska
2. Szprotawa
3. Kostrzyn nad Odrą
4. Lubsko
GMINY MIEJSKIE I MIEJSKO-WIEJSKIE
GMINY WIEJSKIE
1. Zielona Góra – gmina wiejska
2. Szprotawa
2. Siedlisko
3. Lubrza
INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ
2. Słubice
3. Bogdaniec
INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ
1. Żary – gmina miejska
2. Sulechów
7
KATEGORIE DODATKOWE
PRYMUS INNOWACYJNOŚCI (CYFRYZACJI)
1. Babimost
Drezdenko
Kożuchów
9 pkt.
Łagów
Witnica
Wschowa
2. Nowe Miasteczko
Pszczew
Sulechów
8 pkt.
Zielona Góra – gmina miejska
Żagań – gmina wiejska
EUROPEJSKA GMINA
1. Szlichtyngowa
2. Lubrza
3. Kolsko
LIDER SAMORZĄDOWY
GMINY WIEJSKIE
1. Nowa Sól
1. Deszczno
2. Bytom Odrzański
2. Świdnica
3. Sulechów
3. Bogdaniec
Źródło: wskaźniki rankingowe obliczone na podstawie danych z ankiet przekazanych przez gminy.
8
2.3. GŁÓWNY WSKAŹNIK RANKINGOWY
Główny Wskaźnik Rankingowy to podstawowa kategoria klasyfikująca gminy. W jej ramach wyłonieni
zostali laureaci VI Rankingu Gmin. Wartości wskaźnika dla poszczególnych jednostek terytorialnych
obliczono za pomocą przesłanych przez urzędy gmin danych. GWR stanowi średnią ważoną, która
została obliczona na podstawie następującychelementów:
•
WD – wskaźnik dochodów budżetowych,
•
WI – wskaźnik wartości inwestycji,
•
WU – wskaźnik pozyskanych środków unijnych,
•
WP – wskaźnik zwrotu podatku PIT i CIT.
Algorytm:
GWR = WD x 0,1 + WI x 0,3 + WU x 0,4 + WP x 0,2
Tabela nr 1 zawiera uzyskane wartości wskaźników dla poszczególnych gmin. Tabela zawiera
pierwszych 20 pozycji.
GŁÓWNY WSKAŹNIK RANKINGOWY
Gmina
Wartość GWR
KATEGORIA PODSTAWOWA
3,042731
2. Szprotawa
2,359190
2,357218
4. Lubsko
2,333972
5. Żagań – gmina miejska
2,320996
2,306934
7. Szlichtyngowa
2,301810
2,287926
9. Międzyrzecz
2,261408
9
10. Wschowa
2,260855
11. Strzelce Krajeńskie
2,225109
12. Krosno Odrzańskie
2,222570
13. Świebodzin
2,217786
14. Siedlisko
2,208358
15. Drezdenko
2,200689
16. Witnica
2,197333
17. Zbąszynek
2,184553
18. Sulęcin
2,172887
19. Lubrza
2,162239
20. Sulechów
2,161855
3,042731
2. Szprotawa
2,359190
2,357218
4. Lubsko
2,333972
5. Żagań – gmina miejska
2,320996
2,306934
7. Szlichtyngowa
2,301810
8. Międzyrzecz
2,261408
9. Wschowa
2,260855
10. Strzelce Krajeńskie
2,225109
GMINY WIEJSKIE
2,287926
2. Siedlisko
2,208358
3. Lubrza
2,162239
10
4. Świdnica
2,157286
5. Żary – gmina wiejska
2,118709
6. Niegosławice
2,115048
7. Szczaniec
2,098629
8. Krzeszyce
2,092810
9.Zwierzyn
2,091218
10. Słońsk
2,081355
Tabela 1. Główny Wskaźnik Rankingowy, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
Główny Wskaźnik Rankingowy stanowi główną i bardzo szeroką kategorię. Został on obliczony
na podstawie czterech zmiennych, którym następnie nadano odpowiednie wagi.W przypadku tej
kategorii uznano arbitralnie, że najlepiej o dobrej sytuacji jednostki samorządu terytorialnego świadczą:
kwota środków unijnych pozyskanych przez gminę oraz wydatki inwestycyjne.
Według regulaminu Rankingu w toku oceny gmin za pomocą GWR diagnozie podlegały również dwie
gminy o charakterze powiatów – Zielona Góra oraz Gorzów Wielkopolski – ale nie brały one udziału
w konkursie. Zabieg ten miał na celu zwiększenie szans na wygraną gmin o innym statusie.
Ze względu na charakter jednostki terytorialnej, gminy Zielona Góra oraz Gorzów Wielkopolski uzyskały
największe wartości GWR. Wskaźnik dla gminy Zielona Góra osiągnął pułap 4,302203, natomiast dla
Gorzowa Wielkopolskiego –3,217659.
Również ponad 3 pkt. uzyskał wskaźnik GWR dla gminy miejskiej Nowa Sól (3,042731), która została
zarazem laureatem VI Rankingu Gmin Województwa Lubuskiego. Drugie miejsce zajęła gmina
Szprotawa (2,359190) o charakterze miejsko-wiejskim. Na trzecim miejscu uplasowała się gmina
miejska Kostrzyn nad Odrą. Jeżeli chodzi o gminy wiejskie, największą wartość wskaźnika uzyskała
Zielona Góra z wynikiem 2,287926.
Należy zwrócić uwagę na to, jaki jest kontrast pomiędzy wynikami uzyskiwanymi przez gminy miejskie
oraz miejsko-wiejskie a wiejskie. W pierwszej dwudziestce gmin o najlepszej sytuacji gospodarczej
znalazła się tylko jedna gmina o charakterze wiejskim – wspomniana wcześniej Zielona Góra. Takie
wyniki świadczą o gorszej sytuacji gospodarczej gmin o charakterze wiejskim pod kątem obranych
kryteriów (dochodów budżetowych, wydatków inwestycyjnych, wysokości pozyskanych środków
11
unijnych, zwrotu z podatku PIT i CIT). Taki stan rzeczy może być tłumaczony charakterystyką terenów
wiejskich – z jednej strony przeważnie tego rodzaju gminy są zamieszkiwane przez mniejszą liczbę
ludności. Dodatkowo mają one inną specyfikę, jeżeli chodzi o częstotliwość występowania firm oraz ich
profile, co może skutkować mniejszymi wpływami ze zwrotu podatku PIT oraz CIT, a także ogólnego
dochodu gminy.
2.4. INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ
Kolejnym wskaźnikiem, na którego podstawie możliwa była ocena gmin przez pryzmat ich aktywności
gospodarczej, był Indeks Aktywności Gospodarczej (IAG). Jako podstawa do obliczenia wartości tego
wskaźnika posłużyły dwa wskaźniki cząstkowe, obliczone za pomocą danych o wydatkach gmin
w 2012 roku na promocję oraz wielkości specjalnych stref gospodarczych:
•
WSG – ocena wielkości specjalnych stref gospodarczych,
•
WPR – wskaźnik wydatków na promocję.
Algorytm:
IAG = WSG x 0,7 + WPR x 0,3
Tabela nr 2 zawiera wartości wskaźnika IAG dla 10 gmin, w przypadku których była ona największa.
INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ
Gmina
Wartość IAG
4,318658
2. Słubice
4,26335
3. Bogdaniec
4,170701
4. Gubin – gmina miejska
4,160382
5. Międzyrzecz
4,154517
4,154275
7. Sulechów
4,14952
8. Gorzów Wielkopolski – gmina miejska
4,138157
12
9. Bytom Odrzański
4,134913
10. Czerwieńsk
4,129569
Tabela 2. Indeks Aktywności Gospodarczej, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
Największą wartość wskaźnika składającego się ze zmiennych na podstawie wydatków na promocję
oraz oceny potencjału strefy inwestycyjnej uzyskała gmina miejska Zielona Góra (5). Jednak
zgodnie,tak jak już wspomniano, z zasadami konkursu podlega ona ocenie, jednak nie bierze udziału
w Rankingu jako gmina o innym statusie i specyfice powiatu.
Zwycięzcą w dziedzinie aktywności gospodarczej w 2012 roku w ramach VI Rankingu Gmin została
gmina miejska Nowa Sól, która jest również laureatem w ramach GWR. Bardzo dobrze w dziedzinie
aktywizacji i wspierania przedsiębiorczości na swoim terenie radzą sobie również Słubice oraz
Bogdaniec.
Warto zwrócić uwagę, że wszystkie gminy, które znalazły się w pierwszej dziesiątce uzyskały wartości
IAG powyżej 4 pkt. Ponadto należy zaznaczyć, że gminy, które uzyskały najwyższe wartości wskaźnika
aż do 14 pozycji kształtowały się powyżej 4 pkt. Wysoka ocena jest uwarunkowana posiadaniem
terenów inwestycyjnych w Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, ponieważ według
ustalonej metodyki taka gmina otrzymywała 5 pkt. W tym wypadku nie była oceniana aktywność
w zakresie posiadanej strefy1. Najwyższą ocenę w tej kategorii miały możliwość otrzymać również
gminy, które nie posiadają terenów w ramach KSSSE, ale ich strefa cechuje się aktywnością.
Zatem wskaźnik IAG jest tak skonstruowany, że jego wyniki w dużej mierze zależą od posiadania przez
gminy specjalnej strefy ekonomicznej, a w szczególności strefy w KSSSE oraz posiadającej minimum
trzech inwestorów.Oprócz posiadania strefy kwestią liczącą się podczas obliczania Indeksu była
wysokość środków wydatkowanych przez gminy na promocję jednostki.
Jeżeli chodzi o tego typu działalność to wszystkie gminy, które uzyskały wyższe wartości Indeksu
uplasowały się wśród jednostek wydających najwięcej na promocję – najdalej, bo na 27 pozycji znalazł
się Czerwieńsk z kwotą 109945,40 zł. Najwięcej na ten cel przeznaczyły: gmina miejska Zielona Góra
(3 346433,00 zł), miejska Nowa Sól (813026,00 zł) oraz Słubice (607377,11 zł). Z uwagi
1
W rozumieniu liczba aktywnie działających oraz nowopowstałych w 2012 roku działalności gospodarczych.
13
na to, że działania promocyjne na rzecz terytoriów przynależących do poszczególnych gmin
postrzegane są jako zwiększające atrakcyjność inwestycyjną, warto przyjrzeć się dobrym praktykom
w tej dziedzinie.
Gmina miejska Zielona Góra, podobnie jak Gorzów Wielkopolski, z uwagi na pełnione funkcje oraz
wielkości na tle województwa, są najpopularniejszymi miastami województwa lubuskiego. Oprócz
popularności, która swoje źródłoczerpie z pełnionej roli, Zielona Góra znana jest z dorocznej imprezy
pn. Winobranie. Oprócz tego gmina działa w kooperacji z Nową Solą oraz Sulechowem w ramach
Lubuskiego Trójmiasta. W ramach nadmienionej współpracy od 1 kwietnia 2012 roku realizowany jest
projekt pn. „Promocja gospodarcza i rozwój terenów inwestycyjnych w obszarze Lubuskiego
Trójmiasta”. Realizacja przewidziana jest do końca 2013 roku i ma na celu „wzrost konkurencyjności
gospodarczej południowej części województwa lubuskiego poprzez działania promocyjne Lubuskiego
Trójmiasta2”. W ramach przedsięwzięcia wykonywane są takie działania jak: identyfikacja wizualna oraz
strona internetowa, promocja, analiza potencjału gospodarczego, reklama multimedialna, system
wystawienniczy, foldery i gadżety reklamowe, organizacja eventów gospodarczych oraz udział
w targach. Wydatki całkowite projektu to 1 605 000 zł, zaś kwota dofinansowania z funduszy unijnych
wyniosła aż 1 300 500 zł.
Współpraca gmin w celu promocji oraz wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej regionu jest bez wątpienia
dobrą praktyką, ponieważ wykorzystywany jest potencjał nie jednej jednostki, a wszystkich
uczestniczących w kooperacji. Warto dodać, że wspomniany powyżej projekt nie jest jedynym
realizowanym przez Trójmiasto Lubuskie – od 1 stycznia 2013 do 15 grudnia 2014 zaplanowany jest
projekt w ramach Konkursu Dotacji dla jednostek samorządu terytorialnego oraz zrzeszeń
jednosteksamorządu terytorialnego na działania wspierające podnoszenie dostępności i jakości usług
publicznych, w którym udział bierze w sumie 10 gmin (3 wnioskodawców oraz 7 partnerów3).
Jeżeli chodzi o promocję gminy Słubice to można wyróżnić w tym zakresie działalność Słubickiego
Miejskiego Ośrodka Kultury, który organizuje różnego rodzaju atrakcje kulturalne, również z udziałem
artystów spoza Słubic. Oprócz tego regularnie wydawany jest miesięcznik „Gazeta Słubicka” –
bezpłatny biuletyn samorządowy, który kolportowany jest bezpośrednio do skrzynek pocztowych
mieszkańców, a także dostępny jest w nowosolskich urzędach i instytucjach. Warto również wspomnieć
2http://lubuskietrojmiasto.eu/promocja-gospodarcza/,
on-line, dostępny w Internecie: 9.10.2013 r.
http://lubuskietrojmiasto.eu/potrzeby-i-standardy-uslug-publicznych-w-siedmiu-gminach-wojewodztwa-lubuskiego/, on-line,
dostępny w Internecie: 9.10.2013 r.
3
14
o wizytacji jednostki na targach ITB w Berlinie, gdzie Słubice prezentowały się wspólnie
z Frankfurtem nad Odrą. Wydarzenie to miało miejsce w marcu 2013 roku, dlatego nie podlegało ocenie
konkursowej, jednak jest to dobra praktyka w kategorii promocji, którą należało wyróżnić.
2.5. INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ
Bardzo ważną sferą działalności gmin, prowadzącą do integracji mieszkańców oraz zwiększającą
potencjał kadrowy, jest wspieranie aktywności obywatelskiej. Działalność społeczna na rzecz
społeczności lokalnej stanowi inwestycję w ludzi, która w dłuższym czasie zawsze przynosi profity.
Dlatego też w ramach Rankingu Gmin wśród trzech głównych kategorii znalazł się Indeks Wspierania
Aktywności Obywatelskiej (IAO). Na kategorię IAO złożyły się następujące wskaźniki cząstkowe:
•
WE – wskaźnik wydatków na edukację,
•
WN – wskaźnik wydatków na NGO.
Algorytm:
IAO = WE x 0,4 + WN x 0,6
Następna tabela zawiera wartości uzyskane przez poszczególne gminy w kategorii wspierania
aktywności obywatelskiej na swoim terenie.
INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ
Gmina
Wartość IAO
2,832819
2. Sulechów
2,355570
2,343949
4. Wschowa
2,333891
5. Międzyrzecz
2,333686
6. Świebodzin
2,322307
7. Lubsko
2,321371
2,244671
15
2,237118
10. Czerwieńsk
2,233936
Tabela 3. Indeks Wspierania Aktywności Obywatelskiej, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
Przyjmuje się, że dobrze wyedukowana ludność jest również bardziej aktywna w sferze działalności
społecznej. Jest to przejaw pośredniego działania wspierania aktywności obywatelskiej, dlatego
też wskaźnik wydatków na edukację przyjął wagę 0,4. Bardzo ważne w tej dziedzinie w działalności
gmin jest pomoc finansowa, dzięki której gminy pomagają organizacjom pozarządowym działać
na własnym terenie (0,6).
Jednostką samorządu terytorialnego, która zwyciężyła w kategorii wspierania aktywności obywatelskiej
jest gmina miejska Żary, która osiągnęła wartość wskaźnika 2,832819. Drugie miejsce zajął Sulechów
(2,355570), zaś trzecie – gmina wiejska Zielona Góra (2,343949). Są to jednostki, które uzyskały
największe wartości wskaźnika wśród gmin, które podlegały nagradzaniu. Gminy o statusach powiatów,
które wedle regulaminu Rankingu nie otrzymują wyróżnień, osiągnęły najwyższe wartości
we wspomnianej kategorii – Zielona Góra (5,0) oraz Gorzów Wielkopolski (4,191836).
Warto rozważyć ten aspekt działalności jednostek terytorialnych przez pryzmat danych bezwzględnych
– kwot przeznaczanych przez gminy na wsparcie działalności organizacji pozarządowych. Liderem
w zakresie wspierania aktywności obywatelskiej wśród swoich mieszkańców jest gmina miejska
na prawach powiatu Zielona Góra. W 2012 roku przeznaczyła na ten cel 8 693 224 zł, czyli najwięcej
spośród wszystkich gmin województwa lubuskiego. Druga pod względem aktywności wspierania
działalności społecznej jest gmina miejska Gorzów Wielkopolski. W minionym roku na wspieranie NGO
przeznaczyła ona 6 712 706 zł, czyli niewiele mniej niż Zielona Góra. Trzecią co do wysokości kwotę
na cele organizacji pozarządowych przekazała gmina miejska Żary – 2 277 055,45 zł.
Wszystkie wymienione powyżej trzy gminy są zarazem jedynymi, które w 2012 roku na NGO
przeznaczyły kwoty powyżej miliona złotych. Taki stan rzeczy jest wynikiem struktury jednostek pod
kątem liczby ludności – Zielona Góra oraz Gorzów Wielkopolski są również jedynymi gminami
województwa lubuskiego, które posiadają powyżej 100 tys. mieszkańców. Gmina miejska Żary jest
czwartą co liczby ludności jednostką regionu.
Struktura gmin pod względem wydatkowania środków na wsparcie organizacji pozarządowych wynika
nie tylko z nastawienia pro-obywatelskiego jednostek, ale również z liczebności mieszkańców. Jest
16
to naturalny czynnik warunkujący – na obszarach, gdzie żyje więcej mieszkańców, w większych skalach
występują problemy społeczne oraz osoby, które podejmują aktywności obywatelskie w celu
poprawienia sytuacji zagrożonych grup.
2.6. PRYMUS INNOWACYJNOŚCI
Istotnym celem strategii rozwojowych województw Polski jest cyfryzacja instytucji publicznych. Dlatego
też wśród dodatkowych kategorii rankingowych znalazł się Prymus Innowacyjności (Cyfryzacji), który
miał za zadanie wskazać, które gminy dążą do unowocześnienia oraz ułatwienia życia mieszkańców
za pomocą wdrażania rozwiązań innowacyjnych.
Aby zbadać stopień innowacyjności gmin, w kwestionariuszu rankingowym umieszczono 10 pytań
o różne aspekty cyfryzacji jednostki oraz działalności urzędu. Następnie gminom przyznawano punkty,
w zależności od tego, na ile pytań odpowiedziały twierdząco. Wspomniane pytania dotyczyły
następujących aspektów cyfryzacji:
•
Załatwianie drogą elektroniczną spraw meldunkowych,
•
Posiadanie jednostki odpowiedzialnej za informatyzację,
•
Realizacja szkoleń dla pracowników w zakresie rozwiązań teleinformatycznych,
•
Cykliczna ocena wdrożonych rozwiązań teleinformatycznych i analiza ich udoskonalania,
•
Szkolenia dla osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym z wykorzystania technologii
informatycznych,
•
Możliwość elektronicznego udzielania zamówień publicznych,
•
Posiadanie elektronicznego systemu informacji przestrzennej np. GIS,
•
Posiadanie punktów bezprzewodowego, bezpłatnego Internetu na terenie gminy,
•
Posiadanie Elektronicznego Obiegu Dokumentów,
•
Posiadanie zatwierdzonego przez radę miasta lub gminy planu inwestycji, na których realizację
czynione będą starania o pozyskanie środków z funduszy nowej perspektywy unijnej
2014-2020.
Następna tabela nr 4, zawiera listę gmin, które zdobyły w tej kategorii najwięcej punktów – co oznacza,
że stosują na swoim terenie najwięcej innowacyjnych rozwiązań. W przypadku małej rozpiętości
możliwych do uzyskania wartości tej kategorii nie było możliwe wyłonienie jednego lidera. Dlatego
też pogrupowano gminy, które uzyskały po tyle samo punktów.
17
PRYMUS INNOWACYJNOŚCI
Gmina
Liczba punktów
1. Babimost
Drezdenko
Kożuchów
9
Łagów
Witnica
Wschowa
2. Nowe Miasteczko
Pszczew
Sulechów
8
3. Gubin – gmina wiejska
Gubin – gmina miejska
Kargowa
Maszewo
7
Świdnica
Torzym
Zabór
4. Dobiegniew
Lipinki Łużyckie
Lubrza
Łęknica
Nowogród Bobrzański
Ośno Lubuskie
6
Skąpe
Słońsk
Stare Kurowo
Szczaniec
Zielona Góra – gmina wiejska
Tabela 4. Prymus Innowacyjności, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
18
Prymusami Innowacyjności w VI Rankingu Gmin Województwa Lubuskiego zostało sześć gmin, które
w 2012 roku stosowały po 9 rozwiązań innowacyjnych. Maksymalna liczba zdobytych punktów
nie zwiększyła się, nadal czekamy na gminę, która odpowie pozytywnie na wszystkie pytania, natomiast
zwiększyła się liczba laureatów powyższej kategorii. Świadczy to pozytywnie o rozwoju cyfryzacji
województwa lubuskiego.
Coraz więcej gmin stosuje innowacyjne rozwiązania w pracy swojego urzędu oraz na terenie gminy.
Wykres nr 1 przedstawia rozkład liczbowy gmin, które stosują poszczególne rozwiązania na swoim
terytorium.
Posiadanie elektronicznego system informacji
przestrzennej
21
62
Załatwianie drogą elektroniczną spraw
meldunkowych
22
61
Możliwość elektronicznego udzielania zamówień
publicznych
25
58
Szkolenia dla osób zagrożonych wykluczeniem
cyfrowym
33
50
Plan inwestycji, na których realizację czynione
będą starania o pozyskanie środków z funduszy
nowej perspektywy unijnej 2014-2020
40
43
Cykliczna ocena wdrożonych rozwiązań
teleinformatycznych i analiza ich udoskonalania
42
41
Posiadanie punktów WiFi
45
38
Stosuje
Jednostka odpowiedzialna za informatyzację
55
Nie
stosuje
28
Posiadanie elektronicznego obiegu dokumentów
61
22
Szkolenia dla pracowników w zakresie rozwiązań
teleinformatycznych
60
23
0
20
40
60
80
100
Wykres 1. Popularność poszczególnych rozwiązań innowacyjnych wśród gmin - na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
19
Najwięcej jednostek terytorialnych województwa lubuskiego organizuje szkolenia dla urzędników
w zakresie rozwiązań teleinformatycznych oraz posiada elektroniczny obieg dokumentów (61).
Są to działania, które mają usprawnić oraz ułatwić funkcjonowanie w zakresie urzędów. Ponad połowa
gmin posiada jednostkę odpowiedzialną za informatyzację. Jeżeli zaś chodzi o wzrost komfortu oraz
udogodnienia dla samych mieszkańców, 45 gmin posiada punkty bezpłatnego dostępu
do bezprzewodowego Internetu, zaś 33 jednostki organizują szkolenia dla ludzi zagrożonych
wykluczeniem cyfrowym.
Inaczej sytuacja kształtuje się, jeżeli chodzi o usprawnienie realizacji spraw urzędowych. Jak się
okazuje tylko 25 gmin przewiduje możliwość elektronicznego udzielania zamówień publicznych. Jeszcze
mniej jednostek terytorialnych umożliwia w swoim urzędzie załatwianie spraw meldunkowych drogą
elektroniczną. Warto zwrócić uwagę na takie aspekty i w przyszłym okresie planowania zwrócić
działania innowacyjne ku usprawnieniu załatwiania spraw urzędowych również po stronie kontrahenta.
Tegoroczna VI edycja Rankingu zbiegła się z końcem obecnego okresuprogramowego na lata
2007-2013. Kolejny okres zaczyna się w 2014 roku, dlatego też w kwestionariuszu znalazło się pytanie
o to, czy gmina posiada zatwierdzony plan inwestycji, na których realizację będzie starała się pozyskać
środki z perspektywy unijnej na lata 2014-2020. Statystyki dotyczące odpowiedzi na to pytanie są dość
niepokojące i mogą alarmować do działania. Mniej niż połowa, bo tylko 40 gmin ma już plany
inwestycyjne, które chce zrealizować dzięki częściowemu sfinansowaniu ze środków unijnych.
2.7. EUROPEJSKA GMINA
Po wejściu Polski do Unii Europejskiej w maju 2004 roku przed polskimi instytucjami otworzyła
się możliwość pozyskiwania środków na cele społeczne w ramach różnorodnych Priorytetów, Działań
oraz szczegółowych Poddziałań. To, w jakim stopniu dana gmina wykorzystuje tą możliwość, świadczy
o jej sprawności działania. Dlatego też jednym z dodatkowych wskaźników określających działalność
jednostki w obszarze aktywności w pozyskiwaniu dofinansowań jest Europejska Gmina. Na potrzeby
wyłonienia najsprawniejszej gminy w tej dziedzinie obliczono kwotę dofinansowania, jaką pozyskała
w 2012 roku gmina w przeliczeniu na jednego mieszkańca.
20
EUROPEJSKA GMINA
Gmina
Dofinansowanie z UE per capita (zł)
1. Szlichtyngowa
2680,13
2. Lubrza
1212,36
3. Kolsko
770,18
4. Szczaniec
766,06
5. Niegosławice
611,33
6. Bobrowice
602,79
7. Bytnica
553,26
8. Zwierzyn
528,19
511,60
10. Krzeszyce
501,76
Tabela 5. Europejska Gmina, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
Należy nadmienić, że w przypadku tego wskaźnika były brane pod uwagę również środki pozyskane
przez zakłady budżetowe gmin, które zostały powołane w celu realizacji jej zadań.
W minionym 2012 roku liderem w dziedzinie pozyskiwania dofinansowania z funduszy unijnych
na realizację różnorodnych projektów w przeliczeniu na jednego mieszkańca była gmina miejskowiejska Szlichtyngowa – 2680,13 zł per capita. Na drugim miejscu uplasowała się gmina Lubrza
z kwotą 1212,36 zł na mieszkańca. Warto zauważyć, że gmina Lubrza w V Rankingu Gmin była liderem
w dziedzinie pozyskiwania środków unijnych i nadal utrzymała swą wysoką pozycję – w 2011 roku
zdołała pozyskać 3450,17 zł per capita.
W przypadkupozostałych gmin, to poniżej drugiego miejsca kwoty pozyskanych środków w przeliczeniu
na mieszkańca kształtowały się poniżej 1000 zł.
21
2.8. LIDER SAMORZĄDOWY
Ostatnią kategorią konkursową zaliczaną do dodatkowych wskaźników określających sytuację gmin,
był Lider Samorządowy. Jest to kategoria stosunkowo nowa, ponieważ pierwszy raz została
zastosowana w poprzedniej edycji – V Rankingu Gmin Województwa Lubuskiego.
Jest to jedyna kategoria o charakterze subiektywnym. W kwestionariuszu ankiety dla gmin znalazła
się prośba o to, aby przedstawiciele danej jednostki samorządu terytorialnego4 wskazali gminy, które ich
zdaniem przez pryzmat wszystkich aspektów oceny, funkcjonują najlepiej. Ocena miała zostać
dokonana w dwóch kategoriach: gmin wiejskich oraz gmin miejskich i miejsko-wiejskich,
z zastrzeżeniem, że nie można wskazywać własnej jednostki samorządu terytorialnego.
Punkty dla wszystkich gmin zostały zsumowane następująco: każda gmina otrzymała sumę punktów
wielokrotności wskazania na I miejscu razy 3, na II miejscu – razy 2, oraz na III miejscu – razy 3.
LIDER SAMORZĄDOWY
Gmina
Liczba punktów
GMINY WIEJSKIE
1. Deszczno
36
2. Świdnica
35
3. Bogdaniec
22
4. Zielona Góra
19
Trzebiechów
5. Górzyca
17
Lubrza
GMINY MIEJSKIE ORAZ MIEJSKO-WIEJSKIE
1. Nowa Sól
61
2. Bytom Odrzański
34
3. Sulechów
25
4
Wójtowie, burmistrzowie oraz prezydenci.
22
4. Witnica
23
5. Babimost
16
Tabela 6. Lider samorządowy, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
Jest to ciekawa kategoria, ponieważ wyniki uzyskane w jej ramach można zestawić z wymiernymi
wskaźnikami liczbowymi. Dzięki niej możemy się dowiedzieć, czy opinie samorządowców pokrywają
się z rzeczywistą sytuacją poszczególnych gmin.
Jak można wywnioskować z danych zawartych w tabeli nr 6, opinie na temat gmin pokrywają
się częściowo z wartościami wskaźników uzyskanych przez poszczególne gminy. Gmina miejska
Nowa Sól, która jest laureatem tegorocznego VI Rankingu Gmin, również w subiektywnej kategorii
otrzymała największą liczbę punktów (61) i została wybrana przez pozostałe jednostki Liderem
Samorządowym w kategorii gmin miejskich i miejsko-wiejskich. Natomiast w grupie gmin wiejskich
liderem zostało Deszczno (36), prześcigając o jeden punkt Świdnicę (35). Może być to wynik
zaskakujący ponieważ gmina, która wygrała w tej kategorii w GWR uplasowała się poza pierwszą
dziesiątką gmin wiejskich z wysokością wskaźnika 2,071155, natomiast Świdnica w tej samej kategorii
zajęła czwarte miejsce (2,157286).
Należy nadmienić, że na typy poszczególnych gmin mogą mieć wpływ czynniki takie jak: sympatia,
bliskość, stosunki pomiędzy poszczególnymi jednostkami terytorialnymi. Jednak jest to kategoria o tyle
ciekawa, że można za jej pomocą badać aspekty oraz strukturę jednostek terytorialnych województwa
lubuskiego, której nie da się określić w liczbach. Dzięki temu wskaźnikowi można również
zdiagnozować wizerunek poszczególnych gmin.
23
3. PORÓWNANIE WYNIKÓW VI RANKINGU GMIN Z WYNIKAMI
Z POPRZEDNICH EDYCJI
3.1. EDYCJE RANKINGU GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO
Tegoroczna edycja przedsięwzięcia jest już szóstym wydaniem Rankingu Gmin Województwa
Lubuskiego. Celem cyklicznego konkursu jest diagnoza kierunków oraz poziomu rozwoju całego
regionu, a także poszczególnych jego jednostek terytorialnych.
Wszystkie edycje odbywały się w podobnych terminach, a ogłoszenie wyników miało miejsce w drugiej
połowie roku.Pierwsza edycja konkursu odbyła się w 2008 roku i obejmowała ocenę gmin województwa
lubuskiego za działalność z 2007 roku.Organizatorem pierwszej, jak i kolejnych trzech edycji konkursu
było Stowarzyszenie Dialog-Współpraca-Rozwój. W 2012 roku po raz pierwszy nastąpiła zmiana –
V Ranking Gmin Województwa Lubuskiego zorganizowała firma EU-Consult Sp. z o.o. z Gdańska.
Za organizację obecnej, szóstej już edycji, odpowiada konsorcjum złożone z dwóch firm: Gromadzki
Doradztwo i Konsulting Robert Gromadzki oraz mającej już doświadczenie na tym polu Eu-Consult.
3.2. GŁÓWNE KLASYFIKACJE RANKINGOWE
3.2.1. GŁÓWNY (PODSTAWOWY) WSKAŹNIK RANKINGOWY
Podstawą wyłonieniazwycięzcy, we wszystkich edycjach Rankingu Gmin, jest główny wskaźnik, zwany
również podstawowym. Tabela nr 7 zawiera zestawienie cztery najwyższe wartości wskaźników
osiągane przez gminy na przestrzeni ostatnich sześciu lat.
GŁÓWNY (PODSTAWOWY) WSKAŹNIK RANKINGOWY
I RANKING GMIN
II RANKING GMIN
III RANKING GMIN
za 2007 rok
za 2008 rok
za 2009 rok
Gmina
1. Łęknica
2. Zielona Góra –
gmina miejska
PWR
Gmina
PWR
Gmina
PWR
3,82
1. Świdnica
3,74
1. Czerwieńsk
4,25
3,7
2. Krzeszyce
3,67
2. Skąpe
3,8
24
4. Żary – gmina
miejska
3,35
3,34
gmina miejska
4. Łęknica
3,37
3. Świdnica
3,25
-
3,68
-
IV RANKING GMIN
V RANKING GMIN
VI RANKING GMIN
za 2010 rok
za 2011 rok
za 2012 rok
Gmina
PWR
1. Lubrza
4,51
2. Łagów
3,34
3. Babimost
3,25
-
3. Zielona Góra –
-
Gmina
15. Żary – gmina
miejska
2. Nowa Sól – gmina
GWR
2,74
Gmina
miejska
GWR
3,04
2,68
2. Szprotawa
2,359
3. Witnica
2,52
2,357
2,5
4. Lubsko
2,33
miejska
Tabela 7. Porównanie wyników Głównego (Podstawowego) Wskaźnika Rankingowego, opracowany na podstawie ankiet
przekazanych przez gminy w latach 2008-2013.
Należy zaznaczyć, że podczas czterech pierwszych edycji Rankingu Gmin podstawowa kategoria nosiła
nazwę Podstawowego Wskaźnika Rankingowego, jednak od piątej edycji została ona zmodyfikowana
na Główny Wskaźnik Rankingowy. Niemniej, we wszystkich przypadkach został on obliczony
za pomocą przystającego algorytmu w celu możliwości późniejszych porównań i zestawień. Na potrzeby
przejrzystości analitycznej porównano pierwsze czwórki gmin, które zdobywały najwyższe wartości
głównego wskaźnika na przestrzeni sześciu lat.
Warto porównać i zwrócić uwagę na to, jak konfiguracje pierwszych czterech miejsc zmieniały
się na przestrzeni sześciu lat. Na podstawie danych za 2007 rok obliczono, że najlepiej
prosperującągminą jest Łęknica. Gmina ta pojawiła się na czwartej pozycji jeszcze w jednym
zestawieniu, rok później, by już więcej na podium nie wrócić. Na uwagę zasługuje regularność
5 Według regulaminu Rankingu Gmin, gminy o statusie powiatów (Zielona Góra, Gorzów Wielkopolski) w V i VI edycji
nie były nagradzane. W V edycji gmina miejska Zielona Góra uzyskała wartość wskaźnika 4,51, zaś Gorzów Wielkopolski –
4,22.
6 W VI edycji gmina miejska Zielona Góra uzyskała wartość wskaźnika 4,3, zaś Gorzów Wielkopolski – 3,22.
25
pojawiania się w pierwszej czwórce gminy Kostrzyn nad Odrą – na sześć edycji znalazła się wśród
najlepszych gmin trzy razy – oraz gmina miejska Żary, która wśród topowych jednostek znalazła się
dwukrotnie, przy czym rok temu została laureatem V Rankingu Gmin. Warto zauważyć, że najczęściej i
średnio najlepsze wyniki w kategorii podstawowej uzyskiwała gmina miejska Zielona Góra, która według
regulaminu podlega ocenie, ale nie jest nagradzana.
3.2.2. INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ (WSKAŹNIK NASTAWIENIA
PRO-GOSPODARCZEGO)
Obecny Indeks Aktywności Gospodarczej, a niegdyś Wskaźnik Nastawienia Pro-gospodarczego,
stanowi kategorię opartą na ocenie jakości i wielkości specjalnych stref ekonomicznych oraz wydatkach
na promocję gminy. W przypadku środków przeznaczonych na promocję chodzi o potencjał
przyciągania potencjalnych inwestorów.
Przedstawione zestawienie obejmuje pierwsze pozycje laureatów danych kategorii w celu ujednolicenia
przedstawionych danych. Przy laureatach w ramach Wskaźnika Nastawienia Pro-gospodarczego
za lata 2008-2010 nie widnieją uzyskane przez nich wartości, ponieważ nie zostały one opublikowane
w raportach.
INDEKS AKTYWNOŚCI GOSPODARCZEJ(WSKAŹNIK NASTAWIENIA PRO-GOSPODARCZEGO)
I RANKING GMIN
II RANKING GMIN
III RANKING GMIN
za 2007 rok
za 2008 rok
za 2009 rok
Gmina
Gmina
Gmina
Nagroda dla najbardziej promującej się
gminy wiejskiej:
1. Lubrza
IV RANKING GMIN
V RANKING GMIN
VI RANKING GMIN
za 2010 rok
za 2011 rok
za 2012 rok
Gmina
1. Międzyrzecz
Gmina
miejska
IAG
4,65
Gmina
1. Nowa Sól –
gminamiejska
IAG
4,32
Tabela 8. Porównanie wyników w kategorii Aktywności Gospodarczej, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez
gminy w latach 2008-2013.
26
Jak można wywnioskować po zestawieniu liderów w kategorii aktywności gospodarczej jednostek
samorządów terytorialnych, prym w tej dziedzinie w województwie lubuskim wiedzie gmina miejska
Nowa Sól – tegoroczny laureat Rankingu.
Warto zauważyć, że wszystkie gminy, które kiedykolwiek były liderami w ramach tego wskaźnika,
posiadają na swoim terenie specjalne strefy ekonomiczne, które bez wątpienia przyciągają inwestorów
i czynią dany teren atrakcyjniejszym pod względem ekonomicznym. Drugim, istotnym czynnikiem
mającym wpływ na wysoką pozycję w tej kategorii, jest wysokość środków przeznaczanych na promocję
gminy. Przyjmuje się, że gmina podejmująca działania marketingowe ma większe szanse na bycie
dostrzeżonym przez potencjalnego inwestora. Bardzo ważne jest też stosowanie przez gminy
preferencyjnych warunków dla nowopowstających firm, co też czynią gminy Kostrzyn nad Odrą oraz
gmina miejska Nowa Sól7.
Warto nadmienić, że dwie spośród nagradzanych w kategorii gmin – Kostrzyn nad Odrą
i Nowa Sól – posiada na swoim terenie strefę w ramach Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej Strefy
Ekonomicznej. K-SSSE stanowi jedną z największych i najszybciej rozwijających się specjalnych stref
ekonomicznych w Polsce. Zapewnia komfortowe oraz opłacalne dla przedsiębiorców warunki inwestycji,
dlatego też jest magnesem na potencjalnych inwestorów. Można zaryzykować stwierdzenie,
że przynależność do K-SSSE w dłuższym wymiarze czasowym zwiększa atrakcyjność inwestycyjną,
a także wzmacnia pozycję gospodarczą gminy.
W I edycji Rankingu Gmin nie przyznawano jeszcze nagrody w tej dziedzinie. Wyróżniono natomiast
spośród gmin wiejskich jednostkę najbardziej siebie promującą – została nią Lubrza.
3.2.3. INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ (WSKAŹNIK KAPITAŁU
LUDZKIEGO)
Wskaźnik Wspierania Aktywności Obywatelskiej oraz Wskaźnik Kapitału Ludzkiego opierają
się na dwóch kluczowych kwestiach związanych z aktywnością gmin: wydatkach na edukację, czyli
inwestycjach w kapitał ludzki, oraz wydatkach na organizacje pozarządowe (NGO) funkcjonujących
w sferze działalności społecznej. Tabela nr 9 zawiera zestawienie liderów w kategorii wspierania
aktywności obywatelskiej oraz inwestycji w edukację. Tak jak w przypadku porównania Indeksu
Aktywności Gospodarczej, w tabeli nie ma wartości wskaźników dla gmin od II do IV edycji.
7
Dane z kwestionariuszy ankiet gmin z VI Rankingu Gmin. Stan na sierpień 2013 r., deklaracje za 2012 r.
27
INDEKS WSPIERANIA AKTYWNOŚCI OBYWATELSKIEJ (WSKAŹNIK KAPITAŁU LUDZKIEGO)
I RANKING GMIN
II RANKING GMIN
III RANKING GMIN
za 2007 rok
za 2008 rok
za 2009 rok
Gmina
Gmina
Gmina
1. Gorzów Wielkopolski – gmina
-
miejska
1. Gorzów
Wielkopolski – gmina
V RANKING GMIN
VI RANKING GMIN
za 2010 rok
za 2011 rok
za 2012 rok
1. Kożuchów
4,22
miejska
IV RANKING GMIN
Gmina
IAG
Gmina
IAG
2,87
Gmina
1. Żary – gmina
miejska
IAG
2,83
Tabela 9. Porównanie wyników w kategorii Wspierania Aktywności Obywatelskiej (Kapitał Ludzki), opracowany na podstawie
ankiet przekazanych przez gminy w latach 2009-2013.
Od dwóch lat w kategorii wspierania aktywności obywatelskiej prym wiedzie gmina miejska Żary.
W 2012 roku przeznaczyła ona na wsparcie dla organizacji pozarządowych2 277055,45 zł. Jest
to trzecia co do wielkości kwota – dwie pierwsze pozycje zajęły nienagradzane według regulaminu
gminy miejskie Zielona Góra (8 693224 zł) oraz Gorzów Wielkopolski (6 712 706 zł).
3.3. DODATKOWE KLASYFIKACJE RANKINGOWE
3.3.1. PRYMUS INNOWACYJNOŚCI
Podczas opracowywania metodyki badania dla V Rankingu Gmin, po konsultacjach z jednostkami
samorządu terytorialnego, biorąc pod uwagę postęp technologiczny, który jest udziałem wszystkich
regionów Polski, postanowiono zbadać zaawansowanie cyfrowe gmin województwa lubuskiego.
Zoperacjonalizowano8pojęcia zaawansowania cyfrowego w kontekście jednostek samorządów
terytorialnych, a następnie w kwestionariuszu dla gmin umieszczono 10 pytań dotyczących
innowacyjnych rozwiązań:
8
Przełożono na wskaźniki mierzalne.
28
•
Załatwianie drogą elektroniczną spraw meldunkowych,
•
Posiadanie jednostki odpowiedzialnej za informatyzację,
•
Możliwość załatwienia drogą elektroniczną formalności związanych z ewidencją działalności
gospodarczej (V RANKING GMIN),
•
Realizacja szkoleń dla pracowników w zakresie rozwiązań teleinformatycznych,
•
Cykliczna ocena wdrożonych rozwiązań teleinformatycznych i analiza ich udoskonalania,
•
Szkolenia dla osób zagrożonych wykluczeniem cyfrowym z wykorzystania technologii
informatycznych,
•
Możliwość elektronicznego udzielania zamówień publicznych,
•
Posiadanie elektronicznego system informacji przestrzennej np. GIS,
•
Posiadanie punktów bezprzewodowego, bezpłatnego Internetu na terenie gminy,
•
Posiadanie Elektronicznego Obiegu Dokumentów,
•
Posiadanie zatwierdzonego przez radę miasta lub gminy planu inwestycji, na których realizację
czynione będą starania o pozyskanie środków z funduszy nowej perspektywy unijnej 2014-2020
(VI RANKING GMIN).
Podczas układania pytań do kwestionariusza na potrzeby VI Rankingu, zmodyfikowano nieco ich kształt
i dostosowano do zbliżającej się zmiany unijnych perspektyw programowych. Aby móc porównywać
wyniki zrezygnowano z pytania o możliwość załatwiania drogą elektroniczną formalności związanych
z ewidencją działalności gospodarczej. Powodem była również możliwość rejestracji działalności
bezpośrednio przez Centralny Rejestr Ewidencji. Dodane natomiast zostało pytanie o posiadanie
zatwierdzonego przez radę miasta lub gminy planu inwestycji, na których realizację czynione będą
starania o pozyskanie środków z funduszy nowej perspektywy unijnej 2014-2020.
29
Tabela nr 10 zawiera porównanie liderów V oraz VI Rankingu Gmin w dziedzinie informatyzacji.
PRYMUS INNOWACYJNOŚCI
V Ranking Gmin
VI Ranking Gmin
za 2011 rok
za 2012 rok
Gmina
Liczba
Gmina
punktów
Liczba
punktów
1. Babimost
Drezdenko
1. Babimost
9
Wschowa
Kożuchów
9
Łagów
Witnica
Wschowa
2. Zielona Góra – gmina miejska
2. Nowe Miasteczko
Deszczno
Pszczew
Kożuchów
Zabór
Sulechów
8
Kargowa
Cybinka
8
Łęknica
3. Sulechów
3. Gubin – gmina wiejska
Gorzów Wielkopolski
Łagów
Gubin – gmina wiejska
Rzepin
Bogdaniec
Kostrzyn nad Odrą
Kargowa
7
Maszewo
7
Świdnica
Torzym
Zabór
Żagań – gmina miejska
Tabela 10. Porównanie wyników w kategorii Prymus Innowacyjności, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez
gminy w latach 2012-2013.
30
Wyniki Prymusa Innowacyjności świadczą pozytywnie o tendencji w obszarze cyfryzacji wśród gmin
województwa lubuskiego. Fakt, że w tegorocznej edycji Prymusów jest więcej niż w zeszłym roku,
a liderzy z VI edycji utrzymali swoje pozycje, jest przejawem dynamicznego rozwoju coraz większej
liczby gmin w kierunku rozwoju informatycznego.
3.3.2. EUROPEJSKA GMINA
Wskaźnik Europejska Gmina opierał się na obliczeniach ilości środków z funduszy europejskich
pozyskanych przez gminę per capita. Jest to ważny czynnik świadczący o sprawności funkcjonowania
gmin oraz umiejętności włodarzy w pozyskiwaniu środków na finansowanie gminnych inwestycji,
rozpatrywany był co roku, dlatego też możliwe jest jego porównanie w perspektywie czasowej. Tabela
nr 11 zawiera zestawienie kwot pozyskanych w przeliczeniu na jednego mieszkańca.
EUROPEJSKA GMINA
I RANKING GMIN
II RANKING GMIN
III RANKING GMIN
za 2007 rok
za 2008 rok
za 2009 rok
Gmina
UE/per
capita
UE/per
capita
Gmina
Gmina
Największa
zmiana/
wzrost9
1. Łęknica
1 434
1. Krzeszyce
527
1. Czerwieńsk
947
2. Bojadła
1 017
2. Łęknica
372
2. Iłowa
648
3. Górzyca
800
3. Rzepin
286
3. Dobiegniew
636
IV RANKING GMIN
V RANKING GMIN
VI RANKING GMIN
za 2010 rok
za 2011 rok
za 2012 rok
Gmina
UE/per
capita
Gmina
UE/per
capita
Gmina
UE/per
capita
1. Lubrza
2 863
1. Lubrza
3 450,17 1. Szlichtyngowa
2680,13
2. Łagów
1 767
2. Stare Kurowo
1 243,98 2. Lubrza
1212,36
3. Lubniewice
1 202
3. Łagów
1 086,07 3. Kolsko
770,18
Tabela 11. Porównanie wyników w kategorii Europejska Gmina, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy
w latach 2008-2013.
W Raporcie z III Rankingu Gmin opublikowane zostały kwoty, lecz różnice pozyskanych środków per capita w stosunku
do roku poprzedniego.
9
31
Liderem w kategorii wielkości pozyskanych środków unijnych na jednego mieszkańca w VI edycji
konkursu została Szlichtyngowa z wynikiem 2 680 zł. Natomiast na przestrzeni ostatnich trzech
lat należy zwrócić uwagę na bardzo dobrze sobie radzącą w tej dziedzinie gminę Lubrza. W zestawieniu
gmin, którym udało się za dany okres pozyskać najwięcej środków, dwukrotnie pojawiają się gminy
Łęknica oraz Łagów. Można uznać, że wszystkie, które zostały wymienione w powyższej tabeli powinny
zostać uznane za gminy sukcesu w dziedzinie pozyskiwania środków unijnych na własne inwestycje.
3.3.3. LIDER SAMORZĄDOWY
Lider Samorządowy jest stosunkowo nową kategorią. Pierwszy raz wspomniany wskaźnik został
zastosowany w 2012 roku podczas V Rankingu Gmin. Wówczas w kwestionariuszu ankiety
przeznaczonej dla gmin zawarto pytanie o to, jakie gminy w dwóch kategoriach, wiejskich oraz miejskich
i miejsko wiejskich, zdaniem przedstawicieli jednostek samorządów lokalnych najlepiej funkcjonują.
Pytanie było skierowane do wójtów, burmistrzów oraz prezydentów miast.
Istotą Lidera Samorządowego jest jego charakter subiektywny. Pozostałe kategorie oparte
są na wymiernych danych liczbowych, dlatego Lider stanowi wyjątek. Dzięki tej kategorii możemy
się dowiedzieć o dwóch aspektach specyfiki województwa lubuskiego:
•
na temat struktury sympatii pomiędzy gminami w regionie,
•
na temat struktury wizerunkowej gmin regionu.
Subiektywna, wzajemna ocena jednostek samorządów terytorialnych służy wymianie pomiędzy gminami
dobrych praktyk oraz wzajemnych doświadczeń. Ponadto może służyć promocji atrakcyjnych
dla inwestorów regionów.
Każda gmina miała możliwość wskazania w kwestionariuszu ankiety po trzy gminy z kategorii:
1) Gminy wiejskie,
2) Gminy miejskie, gminy miejsko-wiejskie.
Następnie podliczano liczbę wskazań poszczególnych gmin oraz przyznawano im punkty: 3 pkt.
dla gmin wskazanych na pierwszym miejscu, 2 pkt. dla wskazanych na drugim miejscu oraz 1 pkt.
dla wskazanych na trzecim miejscu. Należy zaznaczyć, że według regulaminu nie można było
wskazywać własnej jednostki.
32
Tabela nr 12 zawiera laureatów w kategorii Lider Samorządowy za lata 2011 oraz 2012 (V oraz VI
Ranking Gmin).
LIDER SAMORZĄDOWY
2011 rok (V Ranking Gmin)
2012 rok (VI Ranking Gmin)
GMINY WIEJSKIE
1. Deszczno – 32 pkt.
1. Deszczno – 36 pkt.
2. Świdnica – 31 pkt.
2. Świdnica – 35 pkt.
3. Bogdaniec – 26 pkt.
3. Bogdaniec – 22 pkt.
1. Nowa Sól – 55 pkt.
1. Nowa Sól – 61 pkt.
2. Witnica – 46 pkt.
2. Bytom Odrzański – 34 pkt.
3. Bytom Odrzański – 27 pkt.
3. Sulechów – 25 pkt.
Tabela 12. Porównanie wyników kategorii Lider Samorządowy, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy
w latach 2012-2013.
Jak się okazuje, opinie samorządowców względem innych gmin, przynajmniej w przeciągu ostatnich
dwóch lat, nie uległy znacznej zmianie. Ocena działalności gmin wiejskich za rok 2012 była dokładnie
taka sama, jak za 2011. Na pierwszym miejscu w obu przypadkach znalazła się gmina Deszczno,
na drugim Świdnica, zaś na trzecim – Bogdaniec. Jeżeli chodzi o pozycje w kategorii gmin wiejskich
w ramach GWR, to najwyżej, bo na czwartej pozycji spośród wymienionych gmin uplasowała się gmina
Świdnica.
Jeśli mowa o gminach miejskich oraz miejsko-wiejskich to konfiguracja pozycji zajętych w kategorii
od 2011 roku nieco się zmieniła. Na pierwszym miejscu niezmiennie jest Nowa Sól. Podobna sytuacja
ma miejsce również w przypadku gminy Bytom Odrzański– od dwóch edycji Rankingu plasuje
się na podium.
33
4. OGÓLNA SYTUACJA GOSPODARCZA
GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO
4.1. PODSTAWOWE KRYTERIUM KLASYFIKACJI GMIN
Podstawowe Kryterium Klasyfikacji Gmin (BASIC INDEX) to kategoria najbardziej ogólna ze wszystkich,
biorąca pod uwagę rząd wskaźników świadczących o ogólnej sytuacji gospodarczej jednostek
terytorialnych. Obliczana jest za pomocą rangowania, a w jej ramach rozważane są następujące
dziedziny:
1. Kapitał ludzki,
2. Wysokość zwrotu podatku CIT i PIT w przeliczeniu na 1 mieszkańca,
Pozytywny wpływ na rozwój
3. Wpływy z opłat lokalnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca,
4. Współpraca z biznesem oraz zachęty dla biznesu i inwestorów,
5. Ilość inwestycji z udziałem BIZ,
6. Wysokość budżetu przeznaczona na inwestycje z zakresu ochrony środowiska,
7. Pozyskane środki unijne w przeliczeniu na 1 mieszkańca – z uwzględnieniem środków
pozyskanych przez zakłady budżetowe gminy,
8. Wartość inwestycji ze środków własnych gminy,
9. Wydatki gminy na edukację pomniejszone o subwencję oświatową,
Negatywny wpływ
na rozwój
10. Wydatki gminy na promocję,
11. Wysokość deficytu budżetowego gminy,
12. Zadłużenie gminy,
13. Świadczenia socjalne gminy,
14. Zmiana liczby bezrobotnych.
34
Tabela nr 13 zawiera wyniki rangowania oraz miejsca, które zostały przypisane do poszczególnych
gmin.
PODSTAWOWE KRYTERIUM KLASYFIKACJI GMIN (BASIC INDEX)
Miejsce
Liczba punktów
Gmina
1
730
Krosno Odrzańskie
2
677
3
660
Żary – gmina miejska
4
649
Żary – gmina wiejska
5
642
Świdnica
6
639
Lubrza
7
636
Kostrzyn nad Odrą
8
627
Międzyrzecz
9
626
Zbąszynek
10
618
Bobrowice
11
608
Bytnica
601
Babimost
601
Gorzów Wielkopolski – gmina miejska
13
574
Kłodawa
14
567
Witnica
15
561
Wschowa
16
561
17
560
Bogdaniec
558
558
Sulechów
19
548
Sulęcin
20
538
Strzelce Krajeńskie
12
18
35
21
535
Nowa Sól – gmina miejska
528
Dąbie
528
23
525
Pszczew
24
521
25
517
Sława
26
510
Kargowa
505
Santok
505
Skwierzyna
28
502
Łęknica
29
497
Trzciel
496
Drezdenko
496
Szprotawa
492
Lubiszyn
485
Lubniewice
485
Świebodzin
33
481
Krzeszyce
34
474
Łagów
35
468
Słubice
36
466
Czerwieńsk
37
465
Przewóz
38
462
Przytoczna
39
455
Iłowa
40
448
Kolsko
22
27
30
31
32
Tabela 13. Podstawowe Kryterium Klasyfikacji Gmin (BASIC INDEX), opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez
gminy.
36
Podstawowe kryterium klasyfikacji gmin stanowi kategorię, w ramach której pod uwagę branych było
szereg czynników warunkujących kondycję gospodarki gminy. Rangowanie polegało na przyznawaniu
gminom, biorącym udział w Rankingu,punktów
Rankingu,punktów od 1 do 83. Liczba otrzymanych punktów była
uzależniona od tego, na którym miejscu ulokowała się pod względem wartości uzyskanego wskaźnika
na tle innych jednostek. W zależności od sposobu oddziaływania (pozytywny-negatywny)
(pozytywny
na gospodarkę gminy, przypisywane były punkty w porządku rosnącym lub malejącym.
malejącym.
Należy zauważyć, że większość wskaźników
wskaźn
przytoczonych na stronie 34 obliczana była per capita,
czyli na jednego mieszkańca gminy. Tłumaczy to fakt, dlaczego na pierwszych miejscach uplasowały
się gminy ze stosunkowo małą
ałą liczbą mieszkańców. Wysokie
W
ie pozycje w ramach PKKG świadczą
św
o potencjale rozwojowym orazogólnej, dobrej sytuacji gospodarczej gminy.
4.2. SYTUACJA EKONOMICZNA GMIN WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO
4.2.1. DOCHÓD WYKONANY
Istotnym wskaźnikiem świadczącym o sytuacji nie tylko poszczególnych gmin, ale całego województwa,
jest dochód wykonany jednostek samorządu terytorialnego. Dochody wykonane oznaczają otrzymane
wpływy po odjęciu ewentualnych zwrotów. Kwestią świadczącą o kondycji
kondycji gospodarczej całego regionu
jest rozkład gmin o poszczególnych pułapach dochodów wykonanych, jakie osiągnęły w 2012 roku.
Wykres nr 2 stanowi wizualizację tegoż rozkładu.
0
5
Powyżej 200 mln zł
2
Od 100 do 200 mln zł
2
Od 50 do 100 mln zł
10
15
20
25
35
40
12
Od 25 do 50 mln zł
11
Od 15 do 25 mln zł
36
Od 5 do 15 mln zł
Do 5 mln zł
30
20
0
Wykres 2. Rozkład liczebności gmin pod kątem uzyskanych
uzyskanych przez nie pułapów dochodów wykonanych – na podstawie ankiet
przekazanych przez gminy.
37
Cztery gminy województwa lubuskiego w 2012 rok zamknęły z dochodem wykonanym przekraczającym
100 mln. zł, dwie poniżej 200 mln., zaś dwie powyżej. Najwyższy pułap osiągnęły dwie gminy
na prawach powiatu, Zielona Góra (493 546 285 zł) oraz Gorzów Wielkopolski (438 397 905 zł). Trzecią
w kolejności jednostką był zwycięzca VI Rankingu – gmina miejska Nowa Sól (124 519 349 zł), a tuż
za nim zeszłoroczny zwycięzca, gmina miejska Żary (111 689785,95 zł).
Dochody największej liczby lubuskich gmin oscylują w okolicach 15-25 mln. zł. Taki stan rzeczy wynika
ze struktury terytorialnej województwa, które obejmuje wiele małych gmin o niestabilnej sytuacji
finansowej. Następne tabele przedstawiają gminy z największymi oraz najmniejszymi dochodami
wykonanymi w przeliczeniu na jednego mieszkańca za rok 2012.
NAJWIĘKSZY DOCHÓD WYKONANY GMINY W PRZELICZENIU NA JEDNEGO MIESZKAŃCA
GMINA
DOCHÓD (PLN) /
MIESZKAŃCA
Bobrowice
5037,23
Lubrza
4551,15
Łęknica
4451,17
4146,65
Pszczew
4074,25
Kolsko
3752,33
Górzyca
3710,76
Zwierzyn
3667,50
Szczaniec
3640,42
Kostrzyn nad Odrą
3630,84
Tabela 14. Największy dochód wykonany – na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
38
NAJMNIEJSZY DOCHÓD WYKONANY GMINY W PRZELICZENIU NA JEDNEGO MIESZKAŃCA
GMINA
DOCHÓD (PLN) /
MIESZKAŃCA
Kożuchów
2510,53
Świebodzin
2553,24
Sulechów
2560,35
Nowa Sól – gmina wiejska
2582,10
2582,67
Deszczno
2584,48
2584,81
Żary – gmina wiejska
2609,40
Wschowa
2647,73
Szlichtyngowa
2680,13
Tabela 15. Najmniejszy dochód wykonany – na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
Największy dochód w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2012 roku odnotowała gmina wiejska
Bobrowice, która liczy 3 214 mieszkańców. Jest to jednostka, która jako jedyna przekroczyła pułap
5 000 zł per capita. Następnymi w kolejności są gmina Lubrza (4 551,15 zł) oraz Łęknica
(4 451,17 zł).Są to jednostki ze stosunkowo małą liczbą mieszkańców – dużą gminą, która uzyskała
największy dochód per capita w ubiegłym roku jest Zielona Góra z kwotą 4 146,65 zł.
Najmniejszy dochód gminy wyniósł 2 510,53 zł i stanowił 49,8% największej kwoty uzyskanej
w 2012 roku. Żadna gmina nie osiągnęła dochodu nieprzekraczającego 2 500 zł, co można
interpretować jako pewnego rodzaju sukces, ponieważ w 2011 roku 9 gmin nie przekroczyło
wymienionej kwoty.
39
4.2.2. WPŁYWY Z PODATKU PIT ORAZ CIT
Wpływy z podatku PIT oraz CIT do budżetów gmin są cennym wskaźnikiem świadczącym o dynamice
gospodarczej poszczególnych jednostek samorządów terytorialnych. Warto nadmienić, że do budżetu
gminy wpływa tylko odsetek należnych podatków, których reszta trafia do budżetu państwa – z tytułu
PIT Gmina otrzymuje 39,34%, zaś z CIT 6,71%10. Tabela nr 16 zawiera zestawienie 10 gmin
województwa lubuskiego, których wpływy w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2012 roku z
podatków były największe.
NAJWIĘKSZY WPŁYW ZE ZWROTU PODATKU PIT ORAZ CIT
GMINA
PIT, CIT/per capita
1147,99
923,71
Gorzów Wielkopolski – gmina miejska
830,27
Kłodawa
824,82
673,58
593,16
Kostrzyn nad Odrą
591,14
Międzyrzecz
578,03
Świebodzin
568,07
Zbąszynek
567,10
Tabela 16. Największy wpływ zwrotu podatku PIT oraz CIT – na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
Największe wpływy z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) oraz podatku dochodowego
od osób prawnych (CIT), w przeliczeniu per capita w minionym 2012 roku uzyskała gmina miejska
na prawach powiatu Zielona Góra. Tylko w jej przypadku wspomniane wpływy przekroczyły 1 000 zł.
Gmina wiejska Zielona Góra pozyskała 923,71 zł, natomiast Gorzów Wielkopolski 830,27 zł. Niewiele
10Ustawa
z dnia 13 listopada 2003r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, art. 4 ust. 2 i 3.
40
mniej od Gorzowa wpływów podatkowych uzyskała gmina wiejska Kłodawa,
Kłodawa posiadająca 7 624
mieszkańców.
Wysokość wpływów do budżetu gminy zależy od wysokości dochodów od osób fizycznych lub osób
prawnych, zarabiających i działających na terenie danej gminy. Wskaźnik w postaci przeliczenia
przelic
wysokości tych wpływów per capita świadczy zatem o poziomie zamożności mieszkańców
mieszka
oraz
podmiotów prawnych oraz dynamice gospodarczej jednostki. Im większa kwota per capita, tym w
lepszej sytuacji ekonomicznej znajdują się podatnicy rozliczający się w ramach gminy, co świadczy
również o jej potencjale.
4.2.3. ZADŁUŻENIE GMIN
Oprócz pozytywnych
ch kategorii dotyczących sytuacji finansowej jednostek terytorialnych, aby globalnie
rozważyć warunki ekonomiczne panujące w regionie, należy przyjrzeć się zadłużeniu gmin w regionie.
10
0
Od 2000 do 3000 zł
20
30
40
50
3
Od 1000 do 2000 zł
52
Od 500 do 1000 zł
Do 500 zł
15
11
Wykres 3.. Rozkład liczebności gmin pod kątem zadłużenia per capita – na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
Na wykresie nr 3 zawarty jest rozkład liczbowy gmin w przedziałach zadłużenia per capita dla 81 gmin
województwa lubuskiego, ponieważ jedna z gmin zadeklarowała zerowe zadłużenie i dlatego nie może
być ona skategoryzowana razem z jednostkami zadłużonymi. Natomiast druga gmina, która nie znalazła
się na wykresie nadesłała kwestionariusz bez informacji na temat zadłużenia.
41
Zadłużenie tylko trzech spośród 83 gmin województwa lubuskiego przekracza 2 000 zł per capita.
Najwięcej gmin posiada zadłużenie w przeliczeniu na jednego mieszkańca oscylujące w granicach
od 500 do 1 000 zł. Najmniej zadłużonychjest 11 gmin – spośród nich Trzciel, Łęknica oraz Brzeźnica.
Tabela nr 17zawiera dane dotyczące 10 najmniej zadłużonych w przeliczeniu na jednego mieszkańca
jednostek samorządu terytorialnego.
NAJMNIEJSZE ZADŁUŻENIE GMINY W PRZELICZENIU NA JEDNEGO MIESZKAŃCA
GMINA
ZADŁUŻENIE (PLN)/per capita
Trzciel
10,31
Łęknica
54,81
Brzeźnica
212,54
Gubin (wiejska)
218,58
Trzebiel
237,56
Maszewo
264,95
Lubiszyn
389,57
Zabór
427,78
Trzebiechów
431,35
Świebodzin
483,37
Tabela 17. Najmniejsze zadłużenie – na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
Najmniej zadłużoną w przeliczeniu per capita gminą jest Trzciel. Jest to gmina zadłużona najmniej
nie tylko w przeliczeniu na mieszkańca, ale i w ogóle – jej zadłużenie za 2012 rok wyniosło 69182,00.
Na drugim miejscu jest Łęknica i analogicznie jak w przypadku gminy Trzciel, w zadłużeniu całkowitym
zajęła ona trzecie miejsce (140535,73). Dwie wymienione gminy są jedynymi, których zadłużenie
w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosło poniżej 100 zł. W przypadku tych gmin zadłużenie
w stosunku do 2011 roku zmalało. Jest to pozytywna tendencja, która świadczy o stopniowym
likwidowaniu zadłużenia tych gmin.
Przyczyny zadłużenia gmin należy dopatrywać się w kategoriach kryzysu gospodarczego i wzmożonych
wydatków inwestycyjnych, które rozpoczęły się mniej więcej w 2008 roku. Gminy inwestują w nowe
42
przedsięwzięcia, projekty, pozyskują środki unijne, jednak część kosztów projektu muszą pokryć same.
Zadłużenie ma miejsce wtedy, gdy wydatki gminy przekroczą wpływy. Powodem zaistnienia takiej
sytuacji jest nie tylko
ylko brak umiejętności gospodarowania środków, ale i niesprzyjające warunki
gospodarcze.
4.3. DZIAŁANIA PROINWESTYCYJNE
4.3.1. POZYSKIWANIE ŚRODKÓW UNIJNYCH
Jednym z elementów działalności proinwestycyjnej jest pozyskiwanie środków z funduszy
Unii Europejskiej w celu sfinansowania gminnych projektów. Nowe projekty służące poprawie
infrastruktury, czy też inwestycje w kapitał ludzki zwiększają atrakcyjność inwestycyjną obszaru.
Umiejętność sprawnego pozyskiwania funduszy na własne inwestycje świadczy
świadczy o sprawności
funkcjonowania gminy, a także o jej nastawieniu pro-rozwojowym.
pro
0
5
Powyżej 15 mln zł
Od 10 do 15 mln zł
Od 5 do 10 mln zł
10
15
20
25
30
35
40
45
2
1
4
Od 1 do 5 mln zł
Do 1 mln zł
33
43
Wykres 4. Rozkład liczbowy gmin pod kątem uzyskanych dofinansowań unijnych – na podstawie ankiet przekazanych przez
gminy.
W kategorii pozyskiwania funduszy na własne inwestycje przodują dwie gminy – gmina miejska
Zielona Góra, która w 2012 roku pozyskała 24975561,25 zł, oraz gmina miejska Nowa Sól
z 20 134 633 zł. Na uwagę zasługuje również gmina Szlichtyngowa, która w minionym
mini
roku zdobyła
aż 13 901811,38 zł, co uczyniło ją liderem w kategorii Europejskiej Gminy.
Spis w tabeli nr 18 przedstawia listę gmin, które pozyskały największe oraz najmniejsze dofinansowanie
ze środków Unii Europejskiej w przeliczeniu na jednego mieszkańca.
mie
43
GMINY, KTÓRE POZYSKAŁY NAJWIĘCEJ ŚRODKÓW Z FUNDUSZY UNIJNYCH W PRZELICZENIU
NA JEDNEGO MIESZKAŃCA
GMINA
ŚRODKI Z UE / per capita
Szlichtyngowa
2680,13
Lubrza
1212,36
Kolsko
770,18
Szczaniec
766,06
Niegosławice
611,33
Bobrowice
602,79
Bytnica
553,26
Zwierzyn
528,19
Nowa Sól (miejska)
511,60
Krzeszyce
501,76
GMINY, KTÓRE POZYSKAŁY NAJMNIEJ ŚRODKÓW Z FUNDUSZY UNIJNYCH W PRZELICZENIU NA
JEDNEGO MIESZKAŃCA
GMINA
ŚRODKI Z UE / per capita
Rzepin
3,07
Trzebiel
16,71
Łagów
20,63
21,34
Wymiarki
23,86
Santok
24,67
Sława
24,79
Gubin (wiejska)
26,19
Tuplice
26,41
Jasień
29,22
Tabela 18. Najwyższe oraz najniższe kwoty dofinansowania per capita – na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
44
Największą kwotę dofinansowania pozyskała Szlichtyngowa(2680,13 zł). W 2012 roku w gminie
realizowano inwestycje ze wsparciem środków unijnych, m.in.: „Termomodernizacja budynku GOK
w Szlichtyngowej”, „Termomodernizacja i remont budynku świetlicy wiejskiej w Goli”.Drugą
co do wielkości pozyskanego dofinansowania per capita w 2012 roku była gmina Lubrza (1212,36 zł),
która w 2011 roku pozyskała największą kwotę (3 450,17 zł).
Bardzo pozytywnym zjawiskiem jest to, że prawie każda gmina w 2012 roku podjęła starania i pozyskała
środki unijne na własne projekty – tylko trzy gminy z województwa lubuskiego zadeklarowały,
że w minionym roku nie pozyskały żadnej kwoty z funduszy UE. Z jednej strony napawa optymizmem
tak duża liczba gmin, które były aktywne i efektywne na polu ubiegania się o środki. Z drugiej jednak
strony należałoby podjąć działania mające za zadanie aktywizację oraz pomoc gminom, które są nadal
bierne w tym obszarze.
4.3.2. WYDATKI NA PROMOCJĘ GMINY
Działania służące promowaniu gminy są uznawane za proinwestycyjne, ponieważ służą
rozreklamowaniu obszaru wśród potencjalnych inwestorów jako atrakcyjnego ekonomicznie. Dlatego
też warto przyjrzeć się wydatkom lubuskich gmin i temu, ile środków w 2012 roku przeznaczyły
na promocję własnych jednostek.
45
0
5
Powyżej 1 mln zł
1
Od 750 tys do 1 mln zł
1
Od 500 do 700 tys zł
10
15
20
25
46
30
3
8
16
27
Do 20 tys zł
27
Wykres 5.. Rozkład liczby gmin pod kątem wydatków na promocję – na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
Jak widać, w górnych granicach kwot przeznaczonych na działania marketingowe celem popularyzacji
gmin, plasują się dwie gminy, które wydały na ten cel powyżej 750 000 zł, zaś jedna z nich nawet
powyżej 1 000 000 zł. W 2012 roku najwięcej na promocję własnej jednostki środków przeznaczyła
gmina miejska Zielona Góra (3 346 433 zł) oraz Nowa Sól, również miejska (813 026 zł).
NAJWIĘKSZE WYDATKI GMIN NA PROMOCJĘ
ŚRODKI PRZEZNACZONE
GMINA
NA PROMOCJĘ GMINY
(PLN)
3346433,00
Nowa Sól – gmina miejska
813026,00
Słubice
607377,11
Sława
576453,48
522278,12
Łagów
486150,00
441278,00
430323,22
Zbąszynek
413308,80
Kargowa
391601,96
47
NAJMNIEJSZE WYDATKI GMIN NA PROMOCJĘ
ŚRODKI PRZEZNACZONE
GMINA
NA PROMOCJĘ GMINY
(PLN)
Tuplice
1599,00
Brzeźnica
2100,00
Niegosławice
3075,00
Szlichtyngowa
4652,12
Skąpe
5601,00
Świebodzin
5960,00
Torzym
6090,87
Lipinki Łużyckie
6339,00
Nowe Miasteczko
8229,60
Wymiarki
8252,00
Tabela 19. Największe i najmniejsze kwoty przeznaczone na promocję gminy – na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
Warto nadmienić, że tylko dwie gminy nadesłały kwestionariusze, w których w polach dotyczących
środków przeznaczonych na promocję gminy znalazła się kwota 0. Oznacza to, że tylko dwie jednostki
nie inwestują w swój wizerunek.
Istnieje bardzo duży kontrast w wysokościach kwot przeznaczanych na działania marketingowe.Gmina
grodzka Zielona Góra w 2012 roku przeznaczyła na ten cel 3 346 433 zł, natomiast gmina Tuplice
1 599 zł. Różnice te wynikają oczywiście ze specyfiki, wielkości oraz potrzeb jednostki terytorialnej.
Można również dostrzec różne strategie promocyjne gmin:
•
promocja turystyczna – skierowana do potencjalnych turystów, osób odwiedzających gminę
w celach turystyczno-wypoczynkowych,
wypoczynkowych,
•
promocja gospodarcza – skierowana do potencjalnych inwestorów,
•
promocja do wewnątrz – skierowana do mieszkańców, pełniąca funkcje integracyjne
i rewitalizujące.
4.3.3. SPECJALNE STREFY EKONOMICZNE I PREFERENCYJNE WARUNKI
Bardzo istotnym przejawem działania proinwestycyjnego gminy jest posiadanie w jej granicach
specjalnych stref ekonomicznych. Obszary, które w swojej ofercie maja preferencyjne warunki
działalności dla firm sprawiają, że stają się one dla potencjalnych inwestorów atrakcyjnym miejscem dla
prowadzenia działalności.
47
2011 rok
53
Gminy, które posiadają specjalne
sse
Gminy, które nie posiadają sse
56
2012 rok
0%
20%
40%
44
60%
80%
100%
Wykres 6.. Posiadanie specjalnych stref ekonomicznych,
ekon
porównanie z 2011 r. – na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
gmin
Według danych przesłanych i zadeklarowanych przez gminy, ponad połowa z nich (56%) posiadała
w 2012 roku specjalne strefy ekonomiczne. Taki wynik cieszy, bo pomimo tego, że nie jest zbyt wysoki,
to od 2011 roku wzrósł o 9%. Dokładnie taki sam odsetek gmin zadeklarował stosowanie
48
preferencyjnych warunków dla inwestorów lub nowopowstających firm. Jednak ta zmienna z kolei dziwi,
ponieważ przed rokiem stosowanie takich warunków deklarowało 65% gmin.
65
2011 rok
35
Gminy stosujące preferencyjne
warunki
56
2012 rok
0%
20%
Gminy nie stosujące
preferencyjnych warunków
44
40%
60%
80%
100%
Wykres 7. Stosowanie preferencyjnych
ncyjnych warunków, porównanie z 2011 r. – na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
Dziwi fakt, że w roku 2012 o 9% mniej gmin potwierdziło stosowanie preferencyjnych warunków. Można
taki wynik tłumaczyć dwojako: albo niewielka część gmin zrezygnowała ze stosowania ulg dla
przedsiębiorców, co jest wytłumaczeniem mało prawdopodobnym. Z kolei drugie wytłumaczenie
świadczy o możliwości zaistnienia nieporozumienia w interpretacji pytania kwestionariuszowego oraz
pojęcia „warunki preferencyjne” przez wypełniającego
wypełn
ankietę.
49
5. PODSUMOWANIE
Dane, które posłużyły autorom niniejszego raportu do opisania oraz wyciągnięcia wniosków
dotyczących stanu gospodarki województwa lubuskiego zostały pozyskane w ramach badania
na potrzeby projektu systemowego pt. „Prognozowanie zmian gospodarczych w Województwie
Lubuskim”, w ramach Poddziałania 8.1.4 Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Badanie
było realizowane w okresie lipiec-wrzesień 2013 roku i miało na celu diagnozę stanu lubuskiej
gospodarki za 2012 rok. Dane zawarte w raporcie pochodzą bezpośrednio od gmin i opierają
się na deklaracjach przedstawicieli jednostek do tego oddelegowanych.
Szósta edycja Rankingu Gmin Województwa Lubuskiego wyłoniła zwycięzcę – gminę miejską Nowa
Sól. Jest to gmina, która w poprzedniej edycji V Rankingu Gmin zajęła drugie miejsce, dlatego
też tegoroczny wysoki wynik nie jest zaskoczeniem. Jest to dobrze prosperująca, rozwijająca się gmina
stawiająca na nowe inwestycje oraz wsparcie unijne. Jednostka ta otrzymała również laur gminy
najbardziej Aktywnej Gospodarczo. Jeżeli chodzi o wspieranie działań prospołecznych, to liderem w tym
zakresie okazał się ubiegłoroczny laureat Rankingu – gmina miejska Żary.
Kwestią, na którą należy zwrócić uwagę i kłaść nacisk w przyszłości, to aktywizacja gmin województwa
lubuskiego w obszarach pozyskiwania środków unijnych na różnego rodzaju inwestycje. Trzy gminy
zadeklarowały brak pozyskanych środków w 2012 roku. Zdaje się, że jest to mała liczba, jednak biorąc
pod uwagę aktywność innych jednostek w tym obszarze oraz fakt, że Polska już od 8 lat11 należy
do Unii Europejskiej, jest to niepokojące.
Kolejną kwestią wymagającą uwagi jest działanie gmin w celu uatrakcyjnienia inwestycyjnego swego
obszaru. Nowe inwestycje, a także dużo mniejszych, nowopowstających działalności gospodarczych
to czynniki ożywiające gospodarkę lokalną. Im więcej inwestorów na danym obszarze, tym większa
szansa, że zainteresują się nim nowi przedsiębiorcy. W tym zakresie ważna jest promocja gospodarcza
gminy, jednak niektóre jednostki zdają się nie przywiązywać do tego wagi. Należy tym gminom
pokazywać przykłady dobrych praktyk w tej dziedzinie – np. Lubuskie Trójmiasto oparte na kooperacji
3 gmin – w celu ich aktywizacji do działań mających na celu ożywienie gospodarcze regionu.
11
Biorąc pod uwagę stan na 2012 roku, z którego to okresu analizowane były dane.
50
Podsumowując globalnie wyniki badania przeprowadzonego na potrzeby VI Rankingu Gmin
Województwa Lubuskiego, średnie parametrów są do siebie zbliżone we wszystkich przypadkach.
Należy jednak pamiętać, iż zmiany gospodarcze, tak jak zmiany mentalnościowe w społeczeństwie,
potrzebują czasu i odbywają się rączej na zasadzie łagodnego przejścia z etapu do etapu,
niż gwałtownej zmiany.
Mając na uwadze właśnie taki pogląd należy rozważać wyniki wszystkich edycji Rankingu Gmin. Wyniki
konkursu na przestrzeni lat 2008-2013 pokazują nam, że w województwie lubuskim istnieją liderzy
wśród gmin, którzy z roku na rok zdobywają wysokie wartości wskaźników rankingowych. Są to gminy
o stabilnej sytuacji ekonomicznej, aktywne gospodarczo, a także wspierające lokalną przedsiębiorczość
oraz działalność obywatelską.
Jeżeli chodzi o zdobywanie wysokich pozycji rankingowych (do 4 miejsca) to w ramach Głównego
Wskaźnika Rankingowego należy wymienić liderów w postaci: Kostrzyna nad Odrą (3), Łęknicy (2),
Świdnicy (2), gminy miejskiej Żary (2), która w V edycji została laureatem oraz gminy miejskiej Nowa
Sól (2), która została wyłoniona na obecnego lidera VI Rankingu Gmin. Warto przypomnieć, że ocenie
z wyłączeniem nagradzania, podlegają również gminy grodzkie – Zielona Góra oraz Gorzów
Wielkopolski, które co roku uzyskują wysokie wartości GWR.
Drugą z trzech głównych kategorii jest Indeks Aktywności Gospodarczej. W tej dziedzinie wyróżnia się
pozytywnie gmina miejska Nowa Sól, która trzykrotnie stawała na pierwszym miejscu
(III, V oraz VI edycja). II Ranking Gmin w tej kategorii wygrał Kostrzyn nad Odrą, zaś IV – Międzyrzecz.
Jeżeli
chodzi
o
wspieranie
aktywności
obywatelskiej,
to
bardzo
zaangażowana
w tym zakresie, w ostatnich latach, jest gmina miejska Żary (V i VI Ranking Gmin). Laureatem w tej
kategorii w ramach IV Rankingu została gmina Kożuchów, zaś w II i III edycji gmina miejska Gorzów
Wielkopolski12.
12
Do III edycji miasta grodzkie znajdowały się w klasyfikacjach rankingowych.
51
6. SPIS TABEL
Tabela 1. Główny Wskaźnik Rankingowy, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.
............................................................................................................................................................... 11
Tabela 2. Indeks Aktywności Gospodarczej, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez
gminy. .................................................................................................................................................... 13
Tabela 3. Indeks Wspierania Aktywności Obywatelskiej, opracowany na podstawie ankiet przekazanych
przez gminy............................................................................................................................................ 16
Tabela 4. Prymus Innowacyjności, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy. ........ 18
Tabela 5. Europejska Gmina, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy. ................ 21
Tabela 6. Lider samorządowy, opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy. .............. 23
Tabela 7. Porównanie wyników Głównego (Podstawowego) Wskaźnika Rankingowego, opracowany na
podstawie ankiet przekazanych przez gminy w latach 2008-2013. ........................................................ 25
Tabela 8. Porównanie wyników w kategorii Aktywności Gospodarczej, opracowany na podstawie ankiet
przekazanych przez gminy w latach 2008-2013..................................................................................... 26
Tabela 9. Porównanie wyników w kategorii Wspierania Aktywności Obywatelskiej (Kapitał Ludzki),
opracowany na podstawie ankiet przekazanych przez gminy w latach 2009-2013. ............................... 28
Tabela 10. Porównanie wyników w kategorii Prymus Innowacyjności, opracowany na podstawie ankiet
przekazanych przez gminy w latach 2012-2013..................................................................................... 30
Tabela 11. Porównanie wyników w kategorii Europejska Gmina, opracowany na podstawie ankiet
przekazanych przez gminy w latach 2008-2013.................................................................................... 31
Tabela 12. Porównanie wyników kategorii Lider Samorządowy, opracowany na podstawie ankiet
przekazanych przez gminy w latach 2012-2013.................................................................................... 33
Tabela 13. Podstawowe Kryterium Klasyfikacji Gmin (BASIC INDEX), opracowany na podstawie ankiet
przekazanych przez gminy..................................................................................................................... 36
Tabela 14. Największy dochód wykonany – na podstawie ankiet przekazanych przez gminy. .............. 38
Tabela 15. Najmniejszy dochód wykonany – na podstawie ankiet przekazanych przez gminy.............. 39
52
Tabela 16. Największy wpływ zwrotu podatku PIT oraz CIT – na podstawie ankiet przekazanych przez
gminy. .................................................................................................................................................... 40
Tabela 17. Najmniejsze zadłużenie – na podstawie ankiet przekazanych przez gminy. ........................ 42
Tabela 18. Najwyższe oraz najniższe kwoty dofinansowania per capita – na podstawie ankiet
Tabela 19. Największe i najmniejsze kwoty przeznaczone na promocję gminy – na podstawie ankiet
7. SPIS WYKRESÓW
Wykres 1. Popularność poszczególnych rozwiązań innowacyjnych wśród gmin - na podstawie ankiet
Wykres 2. Rozkład liczebności gmin pod kątem uzyskanych przez nie pułapów dochodów wykonanych
– na podstawie ankiet przekazanych przez gminy. ................................................................................ 37
Wykres 3. Rozkład liczebności gmin pod kątem zadłużenia per capita – na podstawie ankiet
Wykres 4. Rozkład liczbowy gmin pod kątem uzyskanych dofinansowań unijnych – na podstawie ankiet
Wykres 5. Rozkład liczby gmin pod kątem wydatków na promocję – na podstawie ankiet przekazanych
przez gminy............................................................................................................................................ 46
Wykres 6. Posiadanie specjalnych stref ekonomicznych, porównanie z 2011 r. – na podstawie ankiet
Wykres 7. Stosowanie preferencyjnych warunków, porównanie z 2011 r. – na podstawie ankiet
53

VI Ranking Gmin raport końcowy poprawki 2013

Transkrypt

Podobne dokumenty

Metodologia V RGWL

Sport, turystyka, turystyka i rekreacja, wych

Urząd Marszałkowski woJEwÓdzTwa LUBUskiEgo

statut - ODN w Zielonej Górze