Nowe perspektywy. Muzeum jako element edukacji szkolnej

Nowe perspektywy. Muzeum jako element edukacji szkolnej – konferencja
17 kwietnia 2015 na zaproszenie Muzeum Narodowego w Krakowie i Urzędu Miasta
Krakowa przedstawiciele aż 20 krakowskich muzeów mieli okazję na wspólnych spotkaniu w
Centrum
Kongresowym
ICE
przedstawić
dyrektorom
szkół
program
edukacyjny
przygotowany z myślą o uczniach i nauczycielach. Mogli też zapoznać się z przykładami
dobrych praktyk – oryginalnych i niecodziennych projektów realizowanych przy współpracy
muzeum i szkoły.
Spotkanie podzielone było na dwie części. W sesji posterowej dyrektorzy szkół mogli
porozmawiać z pracownikami wszystkich instytucji muzealnych uczestniczących w
konferencji. Była to także okazja, by zapoznać się z ofertą tych placówek i zabrać różnorodne
materiały edukacyjne i programy przygotowane przez poszczególne muzea oraz nawiązać
kontakty z osobami odpowiedzialnymi za ich realizację. Druga część konferencji składała z
krótkich wystąpień, w których nauczyciele oraz pracownicy muzeów opowiedzieli o
najciekawszych formach współpracy i przedstawiając przykłady dobrych praktyk w tym
zakresie.
W spotkaniu wzięło udział 156 dyrektorów szkół i nauczycieli. Uczestniczyli w nim także
Wicedyrektor ds. Naukowych i Edukacji Muzeum Narodowego w Krakowie – Marek Świca,
Małopolski Kurator Oświaty Aleksander Palczewski, Dyrektor Wydziału Kultury i Dziedzictwa
Narodowego Urzędu Miasta Krakowa - Stanisław Dziedzic, przedstawiciele Wydziału Edukacji
Urzędu Miasta Krakowa oraz Małopolskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli.
Gości powitali: Dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie Zofia Gołubiew i Magdalena
Sroka Zastępca Prezydenta ds. Kultury i Promocji Miasta, podkreślając znaczenie grup
szkolnych, jako odbiorców oferty muzeów i szczególne zadania instytucji kultury wobec
najmłodszych widzów, a także bogactwo oferty edukacyjnej muzeów z Krakowa i okolic.
W referacie wstępnym: Muzeum i szkoła. Historia nieznana, Dorota Jędruch z Muzeum
Narodowego w Krakowie mówiła o tym, jak wyglądały zajęcia dla szkół w muzeach w
przeszłości. Wbrew utartym przekonaniom muzea już od pocz. XX w. Prowadziły specjalne
zajęcia dla dzieci i młodzieży szkolnej, wychodzące poza schemat biernego zwiedzania z
przewodnikiem. Archiwalne zdjęcia z muzeów amerykańskich z pocz. XX w. ukazują dzieci
zwiedzające ekspozycje w sposób aktywny – zajęte notowanie, rysowaniem, dyskusją. W
Polsce powojennej muzeum i szkoła były dwoma ważnymi instytucjami służącymi nie tylko
wiedzy, ale i państwowej ideologii. Mimo to formy działań edukacyjnych: lekcje muzealne,
konkursy dla szkół, koła młodych miłośników muzeum, szkolenia dla nauczycieli, a także
bardzo ciekawy program wystaw objazdowych, wciąż wydają się ciekawe. To, co różni
muzeum dawne od dzisiejszego, to stosunek do przekazywanej wiedzy. Dziś już nie
prezentujemy niepodważalnych treści i ustalonych hierarchii, ale wspólnie z odbiorcami
dyskutujemy o różnych kontekstach interpretacji przedmiotów i dzieł zgromadzonych w
muzeum.
Referat stanowił wstęp do prezentacji współczesnych propozycji wspólnych działań muzeum i
szkoły. Na początku pokazane zostały projekty nauczycielskie tworzone we współpracy z
instytucjami kultury. W drugiej części spotkania pokazane zostały działania muzeów
skierowane
do
szkół,
których
efektem
jest
powstanie
innowacyjnych
narzędzi
dydaktycznych, w trzeciej – omówiono specyfikę pracy edukatora muzealnego oraz
specyficzne zagadnienia wiążące się z postrzeganiem znaczenia udziału muzeów w edukacji
szkolnej.
W prezentowanych projektach, łączących specyfikę pracy muzeów o bardzo różnych profilu:
od muzeów sztuki, przez muzea etnograficzne, historyczne, techniczne i przyrodnicze,
ujawniły się różne wizje roli edukatora i samej edukacji. Czy muzeum jest miejscem, które ma
uczyć o przeszłości, czy uczyć interpretować współczesność? Czy dziedzictwo i tożsamość, o
której uczymy w szkole ma mieć charakter narodowy, lokalny, czy też jest płynnym pojęciem,
które wytwarza się również poprzez zakwestionowanie pewników? Co mamy do
zaoferowania szkołom poza lekcją muzealną – tworem, który nie przypadkiem odwołuje się
do szkolnej nomenklatury. Czego w końcu oczekują od szkoły nauczyciele?
Konferencję podsumowała dr Monika Nęcka z Katedry Edukacji Artystycznej i Teorii Sztuki
Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Zwróciła się do uczestników spotkania –
dyrektorów szkół i nauczycieli, którzy mają odwagę i otwartość pracy z młodzieżą w sposób
nieszablonowy, kształtując w niej tyko wiedzę, ale przede wszystkim mądrość. Edukacja
muzealna nie uzupełnia nauki szkolnej, ale jest jedną z form poznawania świata, w której
staje się sprzymierzeńcem szkoły.
W tracie sesji posterowej uczestnicy konferencji mieli okazję zapoznać się z wydawnictwami
edukacyjnymi krakowskich muzeów, zobaczyć gry i różne narzędzia dydaktyczne
przygotowane z myślą o dzieciach i młodzieży, przymierzyć repliki dawnych strojów a nawet
autentyczną agamę brodatą – sympatyczną jaszczurką – smokiem z Muzeum Przyrodniczego.
Dyrektorzy wzięli także udział w loterii z nagrodami i mogli skorzystać z wielu działań
przygotowanych specjalnie dla uczestników konferencji przez uczestniczące muzea:
oprowadzeń i warsztatów edukacyjnych.
Agnieszka Foryś i Michał Zakrzewski nauczyciele z VII Liceum Ogólnokształcącego w
Krakowie mówili o projekcie uczniowskim „Tadeusz Kantor” tworzonym wraz z Ośrodkiem
Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora CRICOTEKA. Zainicjowany przy okazji otwarcia nowej
siedziby Cricoteki projekt polega na aktywnym udziale młodzieży licealnej w działaniach
Ośrodka, poznaniu go od wewnątrz. Młodzież uczestniczy w performensach, warsztatach i
wykładach, korzysta z zasobów i archiwaliów Cricoteki. Przygotowane przez uczniów
fotografie siedziby Cricoteki znajdą się na wydanych przez Ośrodek pocztówkach.
Beata Ciepły ze Szkoły Podstawowej nr 129 w Krakowie, zaprezentowała natomiast projekt:
Na skrzydłach Biało-Czerwonej. Nowoczesna edukacja patriotyczna. Uczniowie szkoły
podstawowej zaproszeni zostali do swobodnej interpretacji narodowych dziejów, w
odwołaniu, także do zachowanych jej malarskich reprezentacji. Ważnymi etapami projektu
było tworzenie fotografii żywych obrazów do dzieł Matejki, konkurs historyczny i plastyczny
o Tadeuszu Kościuszce w 220. rocznicę bitwy pod Racławicami, udział w rekonstrukcji
przysięgi Naczelnika, wernisaż wyróżnionych prac uczniów w Sukiennicach, multimedialna
prezentacja rekonstrukcji obrazów Matejki na tle oryginałów, czy piknik Patriotyczny w
Muzeum Lotnictwa mający na celu uczczenie rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja i Święta
Flagi.
Anna Grzelak z Muzeum Narodowego w Krakowie zaprezentowała „Szkołę interpretacji”
cykl szkoleń dla nauczycieli organizowany od kilku lat w MNK. Raz w miesiącu spotykamy
się w innym oddziale Muzeum by w odniesieniu do wybranego wątku tematycznego,
zapoznać się z jej kolekcją. Zajęcia mają na celu zaprezentowanie szerokiego spektrum
metod pracy z dziełem sztuki w odniesieniu do konkretnej wystawy Muzeum. W czasie
spotkań mówiliśmy już im. in. o: historii alternatywnej, arteterapii, metod performatywnych i
darmowych, metodzie projektów oraz webquest, a także wykorzystaniu mechaniki gier
miejskich we własnej pracy dydaktycznej. Cykl szkoleń dla nauczycieli to przykład
długofalowego projektu tworzonego z myślą o nauczycielach, którzy chcą podnieść swoje
kwalifikacje i poszukują inspiracji w pracy dydaktycznej.
Aneta Kopczacka z Muzeum Historii Fotografii pokazała program „Szkoła widzenia. Na
program składają się nie tylko warsztaty, ale także strona internetowa, na której znajdują się
gry i zabawy odpowiednie dla różnych grup wiekowych, które w sposób pobudzający
wyobraźnię pozwalają przyswoić wiedzę z zakresu optyki, psychologii widzenia, kultury
wizualnej. Scenariusze warsztatów powiązane są treściowo z zawartością strony, co daje
możliwość atrakcyjnego wizualizowania przekazywanych informacji. Systematycznie
rozbudowywana strona „Szkoła widzenia” może być również atrakcyjnym i bardzo
wartościowym narzędziem edukacyjnym dla nauczycieli wykorzystywanym na lekcjach w
szkole.
Karolina Vyšata z Galerii Sztuki Współczesnej Bunkier Sztuki mówiła o filozofii pracy
edukacyjnej i pracy z nauczycielem prezentując PRZEPŁYW, czyli historię myszki Franciszki.
Za pomocą specjalnie przygotowanej animacji pokazana została Myszka Franciszka – postać,
której zadaniem jest inspirowanie twórczego podejścia do edukacji związanej m.in. ze sztuką
współczesną. Pokazane zostało, w jaki sposób można kreatywnie wykorzystywać materiały
edukacyjne z zakresu sztuki współczesnej, dostępne poprzez tzw. „wolne licencje” m. in. na
portalu: sztuka24h.edu.pl. Omówiono również metody i narzędzia interpretacyjne.
Piotr Olejniczak z Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych PAN zaprezentował
narzędziownik dla nauczycieli GeoEdukacja. Muzeum Geologiczne od wielu lat prowadzi
działalność dydaktyczną związaną z naukami przyrodniczymi, uczestnicząc w projektach
edukacyjnych skierowanych głównie dla szkół, takich jak EduScience, mającym na celu
podniesienie kompetencji uczniów w zakresie nauk matematyczno-przyrodniczych, a także
popularyzujących wiedzę jak ATLAB czy Wirtualne Muzea Małopolski. W ramach projektów
powstało wiele tradycyjnych materiałów edukacyjnych (wydawnictwa) jak również
utworzono narzędzia wirtualne (platforma przyrodnicza i edukacyjna) dostępne nieodpłatnie
dla nauczycieli i uczniów.
Anna Grajewska z Muzeum Etnograficznego im Seweryna Udzieli w Krakowie opowiedziała
o projekcie „Jak tworzymy świat?”. Od 2014 roku Muzeum w partnerstwie z Fundacją
Razem Pamoja prowadzi działanie edukacyjne łączące społeczności szkół w Polsce i Kenii. W
trakcie wspólnych działań uczniowie mieszkający na dwóch kontynentach opisują i
komentują otaczający ich świat, a następnie wymieniają się swoimi opisami. Dzieci z Krakowa
oraz Nairobi przyglądają się szkole od strony nauczycieli, mody, kuchni, wystroju wnętrz,
sposób spędzania czasu wolnego etc. Robiąc wywiady, zdjęcia, pomiary zbierają i porządkują
swoje spostrzeżenia, aby następnie przekazać je swoim rówieśnikom z innego kraju.
Tegoroczna edycja ma zostać zakończona warsztatami, w trakcie, której dzieci mają
przedstawić swoje wizje i pomysły na alternatywny model szkoły.
Remigiusz Wierzbicki z Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka prezentował Solną Akademię
Dziecięcą (SAD). Jest to projekt edukacyjny realizowany od 2014 r. zakłada współpracę
Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka ze szkołami w zakresie edukacji regionalnej. Projekt ma
pomóc pedagogom w realizowaniu wskazań podstawy programowej kształcenia ogólnego
dla szkół podstawowych. W roku szkolnym 2014/2015 do SAD uczęszczają 22 klasy I (451
osób), według planu w kolejnych latach dołączą klasy II i III. Studenci otrzymują indeksy, w
których obecność na zajęciach potwierdzają wpis wykładowcy i pieczątka z logo SAD.
Rafał Swost pracownik Muzeum Inżynierii Miejskiej, Oddział: Ogród Doświadczeń im. St.
Lema przedstawił prezentację: Nauka idzie w las – interaktywna edukacja w parkowej
przestrzeni. Pokazane zostały możliwości realizacji zajęć edukacyjnych także w ramach
nowych przestrzeni edukacyjne wykraczających poza fizykę: ogródek geologiczny, ogródek
zapachów i zielony labirynt. Zaprezentowane zostały możliwości prowadzenia zajęć w
Ogrodzie przez nauczycieli, którzy chcieliby tworzyć własne, autorskie wizyty.
Justyna Kutrzeba z Muzeum Historycznego Miasta Krakowa mówiła o interaktywnych
zajęciach edukacyjnych w Oddziale Rynku Podziemnego. Tematem prezentacji było: „Jak
my to robimy: omówienie procesu programowania różnych typów zajęć edukacyjnych.
Muzealnik czy nauczyciel? - przedstawienie kompetencji pracowników merytorycznych
prowadzących zajęcia w oddziale”. Gdy lekcja staje się przygodą - przedstawienie walorów
miejsca oraz możliwości kontaktu z oryginalnymi wytworami pracy rąk ludzkich, które
zapraszają do swoistej podróży w czasie.
Mateusz Gawlik mówił o specyfice pracy dydaktycznej w Muzeum Armii Krajowej. W
trakcie prezentacji zostały scharakteryzowane główne metody tworzenia programów
edukacyjnych, specyfika pracy w muzeum oraz zarysowane różnice między służbą nauczycieli
w szkołach, a rolą edukatorów. Celem wystąpienie była odpowiedź na pytania, w jaki sposób
edukatorzy mogą pomagać nauczycielom w działalności edukacyjnej oraz jakie działania
można podjąć na rzecz kompleksowej edukacji dzieci i młodzieży.
Katarzynie Zielińska omówiła nowe projekty edukacyjne w Muzeum Lotnictwa Polskiego w
Krakowie. Zastanawiała się jak stworzyć interesujący blok edukacyjny w oparciu o eksponaty
i wiedzę posiadaną przez młodych odbiorców. Jak budować i tworzyć nowej jakości działania
muzealne, tak by wspierać nauczycieli przy konstruowaniu programów i konspektów lekcji
historii w szkołach na różnych poziomach kształcenia, pokazując nowe formy i trendy w
prowadzeniu zajęć dydaktycznych zastosowane w zajęciach muzealnych Muzeum Lotnictwa
Polskiego.
Karina Jarzyńska z Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, wychodząc od
wątpliwości: Nie rozumiem sztuki współczesnej. Opowiadała o edukacji, która oswaja z
niewiedzą i otwiera na twórczość. Pokazane zostały zajęcia dotyczące sztuki współczesnej, w
których wykorzystywane są nowe metody pracy m. in. praktyka psychoterapeutyczna,
wykształcenie artystyczne, ale i wiedzę akademicka. Prezentacja dotyczyła założeń edukacji
muzealnej w MOCAK-u oraz program lekcji muzealnych, który powstał w oparciu o te
założenia.
Marta Gaj odniosła się do tezy S. Hawkinga, że „Dzieci - dorośli jutra” mówiąc o
interdyscyplinarność działań edukacyjnych w Międzynarodowym Centrum Kultury w
Krakowie. Specyfika galerii sztuki MCK opiera się na dużej zmienności wystaw i szerokiego
spektrum podejmowanych przez nie tematów. Podejmując każdorazowo wyzwanie
skonstruowania programu edukacyjnego, edukatorzy szukają punktów stycznych między
takimi dziedzinami jak historia sztuki, historia, muzyka z naukami ścisłymi, niezwykle często
tłumaczącymi zjawiska z zakresu dziedzin humanistycznych, łącząc takie wątki jak pop art
Andy’ego Warhola i astronomia, historia Galicji i chemia, współczesna architektura norweska
i biologia czy Bauhaus i fizyka.
Tomasz Treppa z Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, mówił o edukacji, jako
„Innym spojrzeniu na świat”. Spotkanie z inną kulturą, spotkanie w muzeum stawia pod
znakiem schematy percepcji – jest przestrzenią, która pozwala na powstanie nowych
wyobrażeń o świecie. Edukator w muzeum to osoba, która próbuje pokazać świat z innej
perspektywy podkreśla, że nie ma jednego obowiązującego spojrzenia, zachęca do zmiany,
inspiruje do szukania swojego własnego sposobu patrzenia. Każdy z uczestników został
poproszony o szybkie naszkicowanie mapy świata. Każda z nich okazała się efektem innego
nieco spojrzenia...
Nowe perspektywy. Muzeum, jako element edukacji szkolnej
Organizatorzy:
Muzeum Narodowe w Krakowie
Urząd Miasta Krakowa
Partnerzy: Centrum Kongresowe ICE Kraków KBF
Patronat Honorowy: Kuratorium Oświaty w Krakowie, Małopolskie Centrum Doskonalenia
Nauczycieli
Uczestniczące muzea: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Bunkier Sztuki,
Międzynarodowe Centrum Kultury, Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha”,
Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Muzeum Archeologiczne w
Krakowie, Muzeum Armii Krajowej im. Gen. Emila Fieldorfa „Nila” , Zamek Królewski na
Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki, Muzeum Historii Fotografii, Muzeum Lotnictwa
Polskiego w Krakowie, Muzeum Inżynierii Miejskiej, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego
Collegium Maius, Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka , Muzeum Niepołomickie w
Niepołomicach , Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych PAN, Muzeum Ogrodu
Botanicznego, Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka, MOCAK Muzeum
Sztuki Współczesnej, Muzeum Przyrodnicze a także Benedyktyński Instytut Kultury i Muzeum
PRL-u.
opr. Dorota Jędruch