l7i,l".,l`,llii,l"
Transkrypt
l7i,l".,l`,llii,l"
ir.c{fenomen dosto!rJ!łclo.ci'sprzyjll|||' 5nTo7|dwNkoĘrano"IDa|a. ',|{o\ławc7o'c ewo|U.\jna iŹ'lo sila nal'gdo ccJPr, /ycru lls::tt)'n" 0 s, ' -luucjrchinowlchtlS,i;rcrchcechprur q r po,iga pol:g3n yTzr wielokierun'6\,Jyr na wrelokieru'owy. .t nr ndrJcjel seletcjonui-. J.tz:rlywanic in,. J K:runc' łC' -4n\l plclowym. rozl'o']/ie l7i,l".,l',llii,l"'Jl,lJH;' :l:,ll:l . .,,rzy,00 ,., ,Jcii . ,orrpo,egi, 5| 1.|lrnasos|.r7e|n'''ł ob .|. r o obników " funk.rc'u1.,arowno jaLo ..r : I urr , PwrlE( Inl !ł,ymi.nienasienia.'k!'ci z- d.. c ,,rvstęporł,ania u kaźde3t, o-unita narządtn" r{'rr w '9( y samica.Minr! \,rię(,y. n'riec, ak rnr( ik ri qrrrru .r do\imozaplodnienh n.e.llchod/i. co tc/ rl )zro]czych męs|(lcnl /cń.Ij d \prr). ' przelrw riu Salu LLr y rc sobiłw grlarero.".)ch:rnurachcz' r.l Jild na['oskr/elnycn noJo' ą l'p|rJ]nie lUbpoddrj.'1.1', -ięruchomwoL|'' n]eKleoyLlo/or cleJ !'|ę'8Jch. l Jldoti]mienllubdodn.mor.hego lepką\^! s;| on pIue7loof lca pv'cz..p| e .łlallcry.tyczneJla n]ę'/ńó\ lrrwy,,wJne .l/lcl q w}|ęEJ|łs|ę/ni-h JJ' ''niwodneiLars)' *,lsigzeklo. mrrją je. pll*"lI:.'-Todnicr' ''u. nupo.hodzen'c n'rr.h n,plinetnvcl. :l:l' 5 l c z c L 7 a \ o w o m u ś z e | ŃC' ( ' q . 3 . ' / ] c h ś h m r k ó w 'n o . ' ' ' ' ' ( h - $ o i d o m e k p r l . ' / i | l m d ó \ ^ m o r s K l ( no o . n o f m i , r y' !.il|c'/vcie'. l ' | C np o w o d ó w b a r d l o | | u d o i r d ob a d i l n ' i l 'T e I \ . E o \ l Ź e l n e s q P t L n ą/ l n ' . J l \ o . [ | a s y [ | k o w , ć l z.c co do grrrrl' ",-n.", r r 7 e \ J 7 n l e 0 r o o n ez w | T / 9 t l e t ' i j " | e ' l ę p | ó w n i ed I c | ę ! oż' e p o ' z c / e g o l n e E ' . lu w rkwJrJm ni..a jri''o*"ni* aouorzc .hu,lioLlos lotl-n u.przezco b.,d.'. tun\.qbald7owq\xo.ł\spe al i.hlyIkow waruntJ.h .l !o 'ic.I natr,ra|nych. c z e / d 3 n ls ą n J o D ę f u Ą t łJ r l . ' ' l n n eN | e m n l e J u d J l o . ( u \ l , l h c m i l y d l a L l / . o c 7 } ł i . c l e | | r u o n e . l . / i t . o . . o rr. e n r s o . k r z e I n\ci | s \ | I 1 v n ] J 'neJ f J n i c L / } ' d c g ' - y m p . t l } | ' /| w ' l e ' / q tl u . z , l . e ' r ę " e z n r k i r n e v N q ń . ' n p I y l k I c hz a | . ' k Śzc/tniJ sody. szcz€8lln lc ' ] t y ' l tl P o ń ó u ' w plbli/u pr,'cm)\louychn ^,' lv.rhdw t y c h z w i e r a l .o d r r r - \ / r i q c e i c h n . r N i e \ l e ( y .p l ę , K n o , 'x| o r o q / ] o ' . ł i J d c z y lpi r z ) l r o . k o I l f u k t u/ n i m i . n | . l u r J | n } c hB l o B o u ' r | . v ) ] - . . e n ' . ru 1 l r u l c j ą c y c h . u ' | 1 e r c a j ą c } c hi ] l r l l . o d s l r a s z al u d z i . g o r l i { i e i b , / cyJtlie wyglądające zĘierzę(' ,i, prosionki,storupi ItulĄąkI lo.z\rcr/ętr |r'' kosmopoJ|yc,'Ite' występtli;lce Tymi lrzcmanrzwnmioh'., -J.]It'cm kqd)' AnI s}\lcDl'I P''d *'zy.rt.icr'r<o"r \^lElędem y z""lę ".nroo( więc \ą do* ""r,. promady<k^rlp|UL(i* rycznym n"rc;q o"" 'i['.,lclnej 66 krabów). a w jej obrębiedo rzędu zwanegodość diskimi krewnymi raków i Do ędu lego. liczqcc8o o;.olo cfterech |!soPoJd!' róunonogrml ]a6awnie półlqdo\ł)ch i lqdowych.nalesIodkowodn}ch' grtunko- morskich. f,,5ięcy splrslc7one. o zarysiemniej gębie|obrzus/nie i zwiezętuna ogrildrobne' *yatuZone-loo$ilu. NiemJJqoneJaknp rrli. duzeSoprzednie1u'Ubardzrej uIeklfdy f lch eiedmiu$ol otrywcjące8o 8lowoluld\^. co odcinIr.puncerz:r. / sqJie. oslonkę.polqczoną iych segmentówrulouiowychmi wla'n.lodrębnl s|ro. Na bŹusznej LulikuIi. \|refami c/yli oskótka. }1imrcienklmii gl9tkimi z regu|y odgrywających nietych segmentówwidnie.jepojednej parzeodnóży' rotęnar4dów lolomo(oryc7n}ch.\q Io \^lęc.mó\^i{ciJinięj. odnóż chodo. *". ko"'n.' Z Lo]ęl .7e(i segmenló\^odwłolowych chJrJLlery7uiesię nJ ogól mniejsfymi rofmiarami' a ich drobne odnóżaspelniająróżne funkcje. międfy innymi oddechową,o czym za chwilę' spośródośmiupodrzędów,z których skl da się rząd równonogów' zĄ. stonogami(oniscotd"d)'skomeilowania wymagajużsama miemysięje<Inym: n''lwatyc|l zwlerząt'Żadnez nich nie ma slu nóg ani nawetkjlkudziesięciu. (nie licząc alejak inne równono8i zaledwiesi€ d em par,a więc cztemaście odnóży odwlokozminialuryzowanych par prfeksztalconych b{dź sfeściu na. rzeczywistość falszu.jąccj wych)'stonoga za(eD]to zwierzę o balamutncj, w do zuPe|. zwie' która sprawia,żewiele osób mylnie używajej odni€ s ieniu nieinnychgrupzwicrzęcych,nlianowiciedo parecznikówidwuparców' dawniejujmowaDychwe wspólną gromadęwijów' w ten sposóbpytanie:,'ile sto. nogama nóg:),''mimo swegopozornienaiwnegobrzmienia,wcale nie na]eży do łatwych' stonó8 na miaręcalej gromadyskoruInną'już biolo8iczną.osobliwością piEkówjest ich z regulylądowytryb życia.choćpewnaDicwielkaliczba gatunków z rodzaju.iś'a ży.jew streficopryskuna wybrzeżachAtlantykuoraz mórz tropikalnychi klimatu umiarkowanego; moż€ pŻebywaćzarówno pod wodą. jat i wynu[ać sję z niej. Zazwyczajjednak li8i€ . spośródktórych największe osiągają wiodą aktywneżyciena mokych skalachj trzy cenlynretrydlugości, krmieniach.szukającschronieniapod lvodą ty]ko w razic zugrożenia'I one. i forrnyblisko z nimi spokewnionc zaliczasię do od|ębnejrcdziny Liqiidae. Pozostalerodziny podrzędustonó8 obejmująjUżzwierzętazdecydowanie lądowe,choć przebywlljąone nieomalbez lvyjąlkuw micjscachwilgotnych i ulikają światla.Normalnie poruszająsię dośćpowoli, jednakżeskoro ty]ko ąaldą się w miejscu' gdzi€ powiekze jest suche- zaczynająniezwlocznic ole., kierując się w stronęwilgoci, którą wyczuwa,jąna odleglość. Jedna z ttch lądowych rodzin nosi {:lziwacznąnafwę prosionki (PorceIIidliLIae),^ należącytu rodzaj prosionekotrzymal swe imię p|zcz zwyk]e przetfumacze. nje lacińskiej jego nazwy Potl:ellio' choć zajsretrudno się dopatrzyćpodo. bieństwa tych skorupiaków do prosiąt'sam ten rodzaj obejmuje oko]o stLl w krajachcie. pięćdziesięciugatunków'szczególni€ licznie reprezentowanych Europie pllch. np. q poludniowo-zachodnieJ (Arrnadillk)nidae)'znacznrcb,r]' kulankj innej rodz'ny Nazwa ieszcze jest udana.Przedstawicieletej rodzi. więc dziej odzwierciedlarzęczywis10ść, ny potrafiąbowiem zwijać się w kierunkubrzusznymw lwardąokrągląbryl ke. która wprawdzieidealnąkulą nie jest,a]ew każdymrazieją przypomlDai lalwo się toczy' a więc ''5iękula''.jak mawiająw niektórychokolicach Po]skj Taka gladkai twardakuleczkajest dla wielu njewielkichdrapieżnikówtrudn.t zwłania się nieraz kulancentuje życic' do nadgryzienia'to|€ ż owa zdolność Przyponlinatym zwierzę nieporównywalnieod niej większe'mianowiciess!l' ka zwanegopancernikiem'któregonautDwanaZv!abrzfii A rn^diLio' Z niej ra rodzajuku|anek- AnnadillidiuI ,Na] wlaśnieukutonazwęnajważniejszego więksi przedstawicielerodziny osiągajązresztąbardzodużejakna równonogi zwijania się rofmiary - kilkan!ściecentymctrówIw związku zc zdo]noścją i wysoki' jest pozostalych stoDóg: smukly inny niż ogólny poktój kulanek wyśę nazwa Niektóre gatunkisą ladnie ubarwione,na co wskazujechoćby pującejrównieźw Polsce kulanki nadobnej(Annatlill iutn pulchellu|ll)nieznacznieprzejest ona ciemnobrązowazjasnymi plamkami.ajej dlugość ponad sto gatunków' rodzaju należy lego samego pół Do centymetra. kracza wlaści. Wreszcierodzinaoni.rro/d4s,którąnależalobynazwaćs(onogami plaskje. one szerc' są stonoga. wymi' z najważniejszymrodzajemoniJ.l.J kie i na ogól nie osiągająwjęcejniż d!'r'acentymetrydlu8ości'ale ',światdo nich naleźy''. stonogi- jako się rzeklo - jedyne lądoweskorupiaki(mimo żewygl4Clemprzypomjnająniektóre owady. np. prusaki)' mają specyficzne narząd! oddechowe'pozwalającejm wchlaniaćtlen z powie(rza'Boczne częściich zgrubienia'do którychz zewnEt''l odnóżyodwlokowychmają poduszeczkowate wnika.jąbogatorozgaIęzionerureczki powietrzne,zwane pseudolchawkalni. Poprzez ich cienk'e ściankitlen przenikado omywającej.jekrwi' która rolprowadzago Po cnlym ciele. próchnięjącedrewno,szczcNaj1iczniejstonogizamieszkują ściólkę]eśn4' gnłących liści'zakamarki pod k.r' ]iny pod odstającąkorą' ste(y opadlych mienjami.w rumowiskacbiw piwnicach'Zywią sięszcząlkamiorg nlcznylrrI nje powodującszkód w ludzkiej gospodarcĆ' zwyk1epochodzeniaroś1innego, w swoim |ofwo,jukażdy osobnik wielokrotnie przechodzjproces linicnl : 68 powlokę ciala' którajednak i wtedy nie marnuje 4aJca starą'zbytjuż ciasną cwęgo \łlJiciciślr plzez /jadrna' się'ale by!ł.l jrja po 7ap|odnieniu rold/ielnoplciose: rozul iajq.lq u .3m1cy slonogi5ą przednimi odnóżami'U dobrze pow komorzelęgowe.j,usytuowanejmiędzy -po \lpIywie znanegogatunku prosionkaszorstkiego (Pofcellio scąber) j póltoramilimetra wliczbieokolo od kopu]acjimlodedlugoścj sŹeścjutygodnj opu.Zczajq lolejno Lomolę ]ęgo\^q ilozpoczynaiqiycie srmo' dwud7ie.tu j dielne' choć farazem towarzyskie.Pusta komora lęgowa robi się ptaska przy najbliższej]incejestzrzucana,a samicaw następnymcyklu rofrodczym odtwarzaJą na nowo. Ludzienie mają obieklywnychpowodów,aby niszczyćstonogi.aniektórzy je nawetza sympatyczne'choćsą i tacy' którzy ich nie 1ubią.Natqraluważają stonóg są natomiastpaj4ki' włe i mrówki' mjmo nymi wrogami'pożeraczami gatDnk'' które stalemieszkająw mfowiskacb'Ale stonogi, takie ich źeistnieją potraf.iąsię przędnimi bronić'wydzie]ając którym tamtezwicfzętazagrażajq. swym obrzydliwym smakiem' zespecjalnychgruczolów ciecz odstraszającą Kryl' gramątykai fluor Hasla KRYL nie znajdu,jemyani w trzytomowym Sbwniku Języka PoI. jłi.a8o(PwN. 1978),ani w s/r,','l'ł' Wyrazów obcrch (PwN, ]980)' Nie ma go teżw wie|kiej Enclklopedii Pol'J:eĆł'ćj PwN. ale wlaśnielo nie dziwi wcale, jalo że pojęcie (o upowszechnilo się dopiero kilka ]at po jej wydaniuw po]owielat siedemdfiesiątych. Pojawilosię wtedyw polszczy źnieod razu obarczonepierworodnym grzechemwadliwej odmiany' Pierwotnie'zgodnjeze swym norweskim źródloslowiem'tr'll byl to rzeczownik używanydo określeniazawartości żolądkawielorybów fiszbinowców. a zateń zbionl (połkniętych) powinjenwięc brzmieć: organizmów;w dopełniaczu kry|u.\ł bIernitu:l.r}l. podobniejJk odpo$lednIo:plunktonui pIilnLlon' RychlojednJL ,'Jq ęZonofakrespojęcl.]łryl do ]ednego.J \ i.IeJmówiąc. oodwóch gatunków skorupiaków' stanowiącychnajważniejszyskIadnikpo. (amu fisfbinowców' I tak.już w picrwszym wy d^nń (|916) Małero sbi,' nka oloticzn, WicclzyPow.lę.hnei |iPUlUj.] hJ'li: tryl ro "n|'Irkl}c,,||) ILuphau\nsupłrhaIik|}l pólnocn}(MPśdll).lto rho,, I noftctlcoI Zuf nx u|erntrzebapodkreślićnje tylko fakt' żesię tU znalazly' ale (akżeto' że utor obuleks|Ówpln Ludwik Zmudzintt'illzyr^.lllczb} mnoglej'Potoc7nc.lo 5owanięlic,7b) pojedync/ejdo IRfn)ch prfedjóuIcieIiJikjego' gaIunkU 69 dorsfa.ryby' a lakżckryla.''jednego?!)lrąci technicl (np.polów śledzia, jest niepopr u'ne. nym żargonemi z obu wymienionychgalunkówkrylaniarktycznymao wiele większcznd. obl]lcczeniegospodarcze'Z tegowzględuzyskałsobieslawęspodzie|vanego. krajów' które orsiniZui.1 aw szczególności ś*,iata, go źród-ia bialkadla ludności pięciu centymelró\. ponad dlugość osiągać może polowy.Pojedynczyosobnik większe. ogólDym wyg|4 paĘ miLimetrów PŹy czym samicesą pżeciętnieo jednak. że nit z tym Jem kryle nieco przypominająnasze raki stodkowodne' jest wspólnym pancc mają polężnychszczypicc' Zwany 8iowotulów objęly Źenl. duźeczame oczy osadzonena slupkach'Czulki i odnóżatułowlowcsll odnóZllodwlokowemnie]sze,a sam odwlok z. ioliczony plylliil dośćpokaźne. zwan.]telsonem'odnóżll. nirwelte lulowiowe' nie slużąkrylom do chodzcnil|. tryb źycia'a zatemnie majq styczllościani / ja]io żewiod4 one Pl:lnktono\ł'y dnem,aniz żadnynprzedmiolcmsralym.Zawieszonesąwdoni wodnej'w k1(] rej dzięki odnóżoDrdobrzcpIył'Jją.Poza funkcjąlokomolorycznĄ.roz3lr|ęzl() neodnózrzprzydatk.tmiskrzclowymiumożliwiająoddychanie'ponadtowzbLI dzająprąds'ody. z krórc,jdzięki syslemowiszczecinektworzqcychcośw rodfit częściz drobDychorlll. ju koszaodcedzajązawiesiny.zlożonew przeważajEcej sluźącychkry]omza pokarm. nizmów roślinnych' o trybie życia i biolo8ii kry]i wiadomo raczej niewie]c. Pew|c jcsl. Co żcpodobnie]akinne organizmypIanklonowc.sku sygnalizowanood dźtwna' piają się w Sęstcchmllry. co umoźliwiaich obnty polów w krótkim cz.lslc dlugie na setki, a nawe|tysiącemetrów i widocznc \l| Chmary takie bywźtją znad powierzchnijłko różowo'czerwonyoblok. którego kolor pochodzif Zll barwieniapancclzyków kryli: Docązaśświecą'Chmary bywają dość.jcdno. rodnepod wz8lędcm wicku' dojrzalościi rozmiarów poszczególDychosobn|' ków, niekiedy slwierdzić możnaskupienia jednopłciowe'alc bywlją lcz l.(i/ norodne- wtcdy osobtliki mlodsze,a zarazemdrobniejszegromadzEsię bl]' wody' źejpowierzclrni ponad krawędziąszcll.u'JllIll wielc $'skazujcna to' że krylc sk}adają,jaja wyDoszones{ pr{dtlml\\ opadująw glębs/śwatsrwywody i pr.llvdopodobnie hIll' kIelUntus ) h|7ci:|'w) |r!lt ,' lllchlJr$y. pol$Jneprzcl PtqdyPoqiśr/( i IosD.I. w rozwój przcchodząc lymczasie oceJnowi, we' dryfuJąkuollvlncmu bylobyjasne.dl c/.Jcślilenschemalcyrku1ł!ji jcst z8odnyz rzeczy\r,istością. w go w lvodachply(szychnadsze]femwyslępująkryle sladiachDllodociany.]l. a stafszei $iększe - z dula od wybtzeży,w pelnymoccanie'Co do dhlgoi.| cyklu rozlvojowegokryli. to znaczy rozu'o.juosobnikaod stadiumiajado dol- ocenysą różne:od dwóch do cztercchlill' .zalościi rozmnażani.l 70 Kfyl an|arktycznyjestj ednytnz ok. tu l bliskozesobąspokrewnionvch ga$nłów za|iczcn}chdo ruędueuf.luz 661hodrqcego rł .lrIadpodslomadr (Malaco\I'ra.d)'L\Me .kr, oruplatlmirr1 zrzymi. ich pny. ąajcerzouJc'Ów ' oa]eznoscoo gromJoy sKorupla[ow' l.c bell'tę€ o q'cow. u']no mie. w /e c/JsemmolnJ u\I}'w.coo go|s,'e' ps'njęci.jako I prfecf}|Jc',?e,|LIyIi Ś|ę zyrząozJ mqczKę'' ryDnil: Gęste' rozlegle chmary kryli antark nyj',ch (w mni€ j szym stopniDtakże kyli pólnocn}ch)i innycheulJuf]lol PJ Jmifln)chLla'ou bvl\ żero$l. skiem\^lelor}bóu6slblno$cow.klor( edJl',rlv|e,,qod} 'or.up"..''.n' cedzącym'/budo$rn}ml sclcL rolsll onnjch nilb|/e8](hpI1.''',ti''o .ię,' ich podnicbi'rł V o'lurnich wych'zwieszJiąc}.h wietr.h.r ;uż.zcrc. naszym stuleciu. po wprowa(:u r nowocfcsnycbtechnji pobwu. gólnie w ludzietał dalecele wieloryby wytępili..vl'jaściWicprzestalyone ojgd,wać powazniejsząrolg w lańcuchu pokarm n. . klóregodnrgim.po plaiktonie ogniwem byly kryle' Tak u og lromne mas):tych' roślinnym' sk;rupiaków pozostająteraz przy życiu.przcz nikog. ic.]:dzone' jeś|i nie liczyć m;rskich j Ptaków,njektórychryb krabojadów(]..z 1 8alunkó\łantarklv;znychfol(). klóre ostatniobardzo się rozmnożyly. w tej sytuacji zrodzil się pomys|'. kr ryle wykoż}slaćbezpośrednio jalo środe| spo,iywczydli |Ud7it iJ[. JrIrm d|3/(|e|/.]lNictióre krJie przedews,,yslkim Japon'Ji byIyZ\łl.l.,uJ J,,ieLri'.'o.ul:] |o ]u,,odJJW;J - w smaku kryIe prawie nie różniąs. k':re$€ l ek' AIe w P;lsce splawy jatośutknęlyw martwympunkcie. Pżedewszystkimbardzodlugo- k al :-trwal) bad,rnia niezbcdnedo wydaniadećyzji'czy i.jakie- produ) k.'yli *.]'ją,Ę d" ;;;;;;;;;; celÓ]ł.Icązyly różneplo(ki, ok.lzalosiI inn|nk,ze p"a't"*n*y. czeńs(wem d|.l/dlou iJ konsuIncnlJjc.l,.' '"l'"t",'',''j1.'. n"","'.ńi.' "i"i.'i;". y|ostekIengron|.d,/l5ię q (hll}n.)\Ą)c|cr:r/}k..hkryJl PoI'c1'pcc1rIllci s|(onstrlrowali nową.ekonomicznici spll re . uzluIa]qcq nasfyne do szvhkie. 8or'vylustu$anub \ til ich (korupct,,,1t. .,c ,. prr..,,i;J.'r;,r;"h.") n.e".... A ied rk w,rlep,r(h rryri r,,iil urdurcm) \ie wjdujcrn) ;rT:ll!1 '.q pol\l|ęgo chllosinu' t l ó r } j c ( l m . | l ( l l . m$ ) L b | . n } m f p " n . " , , , j r . o " -t!.ama r/erolrc /:r\to.ou.,rie. m l i J . r y r ' m i l - k on o J e k o p . r r r u n k L r u l . przeslloJt| w Jopł}q } l i | l n l n l v 1 1 n e tj e v r : c h u l l c t .L^l\lewąlpllw4 qoiomicznyr to produkr brrJ,,odrotr u"ur".rtejrrrr. i,,,)s.l ze prnLz *E..fo.m"łą *'nę *o,ur pr7}pl\ilcor| '\( .'l JJm,nI\||Jt J|' bioloPowicwyrł,,.l|:t poE' ?e le.Ilo.J|olrlnll qaą vg n.r si|'ĄleklÓPy *{ oęzlonIrolli u'pr:lwnIa(' moż.J. 16. rln'knle..' lcl 'tupl.l. * o... 7l anie' w następstwietego będzie się gronladzićmasa nie odcedzonychi n]c zjedzonychprzez krylę martwychzawiesin i drobncBoplanktonu'który |1'. Drnożysię azdo przc8ęsfcfcniai masowcgowymierania'Ludfie będ{mu\iUl wówczas Zs(qpićdo tegopierwszc8oogniwa lańcuchapokarmowego- plank. się8aniaz czasempo p|1)(onu roślinncgo'z8odnie z ogólną pra,*'idlowością dukty coraz gorsze... o skarż'o ny: krab palnow y kokosowym.złod7|c. złodfiejen] Nnzywanogo od dawnai powszęchnie naz$'ł nauLo. lacitiska nawctje8o krabem rozbójnikiern ,jemPalrnotv}m, zl).l przez Karola Linneusza. w l769 roku wa' 'irglls Łllro. n.danajeszczc glosiprzc|o. wielu ludzi ztodziej.Jćszczei|craz czy w dru8iejswcj części docbodzącymdo czlcrd7ic. nanie.żeicn wielki skorupiak.o 8lowotułowiu i ważącyczasemponaddw.li pól kilog|l|. ceDtyDctrówdIugości stusześciu sięna palmy'nie tylko zry(ać t\łardeol /c. ma. potrafinietylko u'drJpywać j je otwieraćpotężnymi szczypc.lmL alc także samodzielnic chy kokosowc, masywnylniodnóżamichodowymi'A żeludziesą fi|\ł,ishio wszystko..o lojcśliJatiC( na tcj p]anccief.lslali'naweto plony roślindziko rosnących. sięgłpo jllliś zwicrzę.czy to naprawdę.czy lylko w ludzkiejimźlginacji. polęPlaw kJ spożywcfy- piętnujesięje j ko przestępcę. cenionyśrodek $ / m J ! J r 1 mr ' r z e r r r p J l m o $ e 8 o t ' r r b . t Z l . , s l J \ t r e t ' , r i . , cnho r J l n l c h . " piekieInie kleszczami niejcdnokJ(.l' sjlnymi niezaprzecz]nyf kl. żesł'ymi trudności nie cięŹkoporanilboseslopy aulochlonów:bcz n ilnniejsZc,j |!| (ral.inawel odciąć palec. dopicltr opinie o jego',zlodlicjstwie.'zos(nIypowazniezźlkwestionowanc zaczętosprllwdzaćckspelymenlaInie'I olo w l939 roku. kiedy ich rzetelność okaznlo się. źekaby palmotve,klórym \ł pon1ieszczcniud:lno nienarusz(|r. orzcchy kokosowc' marly z 8lodu. nie potrafiącporadzićsobie z ich otwi.||'. niem' Kiedyjedn k podawanoim oŹechy rozlupane'bardzochęlnic w).lld|]\ ich mi4ższ.Nie potwierdziłosię |eżmniemanic,jakoby kraby miaIy ce|''\\o natomiasl.żeczęstoi zręcunie wspina]4\L{ Zywać orzechyz palm;pra\t,dąjest c|\.. zarównonntc drzcwa,j k ina wszystkicinne.Umiejąteżz nichschod7ić' Ir1. mctrów sPłdt!q. lŹech' cztercch niekiedy z lego lefygnuJ4i z wysokości w dozn.Uącprzy tynl szwanku' Niefwyklą re]acjęzamieści]i swej ksiąZcc{ l959 roku.lutorzyszwajcarscy:widzieli Ponoćna Nowycb Hcbrydach,jakLIlLl) palmowy łlniósl orzechkokosoq,yna \zczyt drzelva.upuści| 8o na ziemię'J10 i zobaczy*,szy.żepozostalnienaruszony'wlaszczyl 8()z po\łro ,^ymzszed| się to dziesięcioklo(nie'.lżwrcszcieor7.ch tra|llna kamienici Powtarzalo t.m' kr.]h dobrJl 'ę do ic8o 7:lw.lno'cl' wlęd) a oęk]. '' (oko(owcI p Im} mJ sleJnl.ę ololo d$ud,,iesll| owoc n|ęciuccnt)nlc. jego gladka. okrywa cjcnktl' oslona' pod Powicrzchnię .jasnobr{zowa uów. się dość w rstwa twardych wlókicn, otullljących nasiono 8nlba któĘzna.jduje - owąwielką.kalliennie twardEpeslkę.znanĄpowszcchnieiakoorzech ko kosowy.obsertvow no rvielokro(nie,żc kraby palmowestari|nnieobierają8() z obu wicrzchnich warstw.zdcimujqc szczypc.mi n wet dlobne wlóknl|. Z sarnąna centymctr8rub4 skorupąmogą sobie jcdnak dać mdę tylko u'lcd}'. gdy nadgryzły].l uprzednioszczury albo zoslilłauszkodzonaw j.lkikolwiek inny sposób' Poza tym krab palmowy,podobniejak innc kraby. odzyu'ia się wszeł}iic jak i zwicrzęcego.w gorodzajuszczątkllmipochodZcniaza|(iwnoloślinnego. szczególnielasyjcstna owocepllmy z\\.n tymzwlokamiwsPólplelrrieńców, nej arengą;jcśliklóryśosobnik wdr.lpll|się na jej szczyt, innc niczwloclnie gromadzqsię pod nią. aby zbieraćspadaiEcco$,oce' Jedenz zoolosów mial kiedyśsposobność wypróbowaćsilę i wytrzym.1. lość sfczypiec kJllbapaIl)owego.czlowick ów. nie mogEcuwolnić swej sitll. ki entomolo8icznciz uchwytuskorupi.lka.nasypaldo nic] okolo dwóch i pól ki|og.amakamicni iumicścil (lk' że zawisla calynl cięźalclnna k|abich ca' gach.Bard,,odluro (r$JIo.,,.urir w'lur.l ,'łrt.ren'irmrt.nr/sicr/t q\n ścilo bagaż'Innyosobnikpotrlll.il kicdyśuciecze skvyni' dfiurawiącw niej deskęgrubościtżcch cenlymclrów. Kraby p.rlńowe zamicszkuj4liczne rvyspyiwyscpki occmu Indy]skiego i Pacyfiku.Nalez4 do niejicznychskoruPiakó|v.klóre przcslllwily się na lll(lo wy lryb życia.podobnieZresztą.iaknaszeslonogi' ProweniĆncjęswoją kr:lby Pahowe zdradzlljąwszilkżetym. że lozlvój ich ].r|.wmusi się odbywlć |V moĘu.Jako doroslechęlnieod\t,iedz4tlfbiorniki' alc slodko$odncIprzypu szczasię nilwel, żc dlalego tak często wdrapuiąsit na drzcwa, aby wypijrtć wodęz tzw. miklollkwarió\ł'utl7ymującychsię t\'pochwachu nasIldyliści' . Kopul cja i sklac]anicjllj oclbywasię na lllclZie,jcdnak samicirprzyIcl)illie sobiedoodnóżyods']ok()wychi nosizc sobąlź do czlltu {'ylę.qulllrw' N lcn okreswla<nieulchoc]zido morz:r'ru z r<a;ae!ojajeczktl \łyklLlq,a\ię maIc|1k |afua'zulln.r żyq,Lielll.,Iho/.'(ir Proq.J,/|U|)-nll||klo|l'u}||yh,')c 'I i| w|ęcniezr|ein}oJ dnJ' \vyb|/C,,v Jni t'nqier,,cIlni IDl'l,'J'TÓ.lJdIL|ll)' ,/J$lc. rł lo|)i wn.lnśi' :łone un.''/oncl.liłdxmi' unx,/ll$|irrroz\ieLllcnie r.(unl u n.r une wyspyi lEdy. Dalsze stadi.lrozwojowc zdradzająinne szcze8óIyewolucyjnegopocho. rozwija sLę dfcnia kabów p lmowych' Zoća po kolejnychprzekszta|ceniłch osil|du puslclniczkiem' Ta larwa kilkumilimc|rcwa wleszcie w Poslrć zwaną Dadnie' a mr]i|cdlugi' niesyme(rycznieskręconyworkowlty odwlok, wy\/Ll. kujc drobnepuŚe muszelki' aby 8()w nich ukryć.Jak moźnaz lego wnioskoslanowi4pi!ń. zpodręcfników szkolnych) wać.krabypuslclniki(znanechoćby palmowe8o li|ia klaba odgalęzila się rozwojowa od któreso dośćniedawno jednego ccntymetra'zilcZy|lil Kiedy ci.llo lalwy osią8niedlugośćokolo ollll wychodzićna brzeg' wlok4cjeszczeswój ślimaczydomck.Zczasem jC(]. nak porzucr go i po kolejnych linieniachprzeksztalcasię w malego krJbiIJ. w toku tej mel.lnlońozy wielki odwlok kUrczysię w stosunkudo glowotuIo. witl i podwij.rPodcń' Jedyny i.n.lk'jaki pozostajetrw.l]epo tej pustelnikolvcj - to]ednoŚl]')n. i osobnicze8o lillic rozlvoju zalównoewo]ucyjnego'Jak q'ystępowanie odnóźyodwłoko]j''ych' nc. ł więc niesymctryczne InteresLrjącc są ponadtozntianyw budowicukladuoddechoweso'bĆZkt(] rych kraby palnlowe nie mog|ybyżyćnł llldzic' Jak wiado|no.skrzela sko |wszystkiekr1lby(a takżenll\Ze pirków dzie\ięcionogich' do któlych nAleź4 przyda(ków piórkowalych wyrastaiącychku górze z nllsll. raki), mająposlilć od zewnątrzpo ob sironachcilh do\\'ycbczlonó\ł'odnózytul(x\iowych. oslaniająjewypukleklapkipancerza'wypelnionawod4przenrzeńot clr]il. się z k Źdejslronyci.ll.lnriędzyninr sa|nymaowE klill). cn skrzeLa.znlt]duj.łc.r komoryt.\{ U k|abapa]']lowego nIlzywasjękont kllp.lDccrz, {skrze1ow4' powictrzc. nlllo sq ZIcdukowane' skrzela $,pra\łdziewi1golne'ale znwicrJją poIJ| Inillst$'ewnętllnePo\\'ierzchnicścianobu komór skrzelowychSąsi]nie j ak plucll' do\łanei ukrwio'lc. co sprał'ia.źefunkcjonLlj.ł NocDy lryb życia'najaki krtlbypalmowcprzestawilysi9 prawdopod(tl]|lr. llll, .r ponadt() dopicrow citlgLlostatnichkiIkudziesięciu 8I'uby'niepvcl)l|. z trfymywaniu w ciele wil8oci. N!\ł'etSdy zdll|/) sfczalny punccr7sprzyjają się. źewskulck dlugolrw,rłcisuszy konce']lrllcjakrwi krab! ulegnie zn.lc/|l.|nu podwyżslcniu.to wróci \7ybko do nornry'skoro lylko zwierzę odn:UJ/i. jllkiś wodnyZbiornik' \lel(f.łce/ rtoJ} sull.tnic./nes}.py drr€ n lu o l}slqc tilollle(lo\r'om}q'ir o d/:w|l{,,Il|c LIclnś.zarn€ 8 lJ/\ la\ło\r.: c.]|.rpu5.J' |o./Jrp.F ,igtripeJagu 'ię |nIslneIll} hr/(lu |Vy|]urZiJl / tiPlcll b.]dŹ i'Itl' JJ(ieI. ;v.b ksllaha.h 'trJ$|'.| /lelni' ZIJ\/.U)c bĄzPrnri tel z.Ji'l:l oJjJLlesolol$|(k },5py' bqdz q .|"l} |\|ol.ltLlrcIu oJpo(/} wJIq'J leru1l one 'IcLl1l.tlcm ;ńodncj od) ' "ię I e g ! ł J n o w m o l s k li cl h ciIi.I J7ymii'cr.lo , y n o z u : 1 1 b o z e r n y . I l p r u' k ó przytrzymlł4c i sŚaków pletwonogich'Biegająlu równieżlicznc kraby. które oddychaniaskŻelami. Ll ood kllPami panceva wodę' nic lracą moźliwości polusz!nia gdyż się' w ich picr$]olnymśrodo' lłtwość zyskuill ;ednocześnie przychoazi z większą Irudnością' im to wiskuwodnym Kmby' których liczba galunków występuj4cychn.l ślviecicwyrażasię \ł tysiącach'zamieszkujEprzedewszyslkim norz ' llle nieklóre prlcsl wily się llldowych' T-e.o mniejlub bardzicj nn cgfystencjęw róbych środowiskach swe!oJ skrawoczcIwone.!o ubJr z\rane stosownic do mo\ł,tl. będzic hórych (C'?ri'sn'! grapsusami \ł}$oh'.j'l Iub sZkarllllntmi wieniakrabami ś'1'pJ'/J). na tle czamych skll niczwykle cickly ko]orystycfnc'Niby czy|nświelcc l.! pomyka]Llw róźnychkicrunkach;plzcdczlowiekiem i większyllri aferowane, poczynt'w przyzwoitci.juz od]c8lo uciekaj{śpicszDie. odsiebiezwierzęlrnri ści'zatrzymująsię. odwract!.łi pvybiera'jłposlllu'ęsroż,]cą'Dcnonslracy'i' nieeksponująs$'q!roźnEbroń - Palę krzyczącoc7envonychszczr'piec.kic rującje ost[ami ku zicmi i ponlsz.ljącw 8órę i \ł dół' szkadll lych odnóży przeslanjawtedy rcsZ(ęcial.l' klórc8o grzbietowrlstron.ljestnll 8lowotuto$'iLI podkreślona dh krabów ocZy ' CharuklcIyslycZne żóhym i i cicmnymi p|4żkanli naslupkach sE przy l!m niebicskie. Kiedy rozpoczyna się odp|y\ł'kraby szk rlalne !\'biegiljłcoraz dalej |ll wynurzające się po|acic skalistĆgodn.r.klóre sł lcraZ dla nich ()biecującynl |ćrenem n.lnicsioneprzcz ptlybój drobne źerowiskowym'Moźnalu znIt1cŹć zwienęta.których nie zabral odplyw' Pozosltlly P[yczcpio|)e do podlożai uPięzionew malych killużachpicrścienice' polipy. ślimakii Dlalżc.skorupi.l r' czasemuszkodzonci omdlrleryb). meduzyi lvielcinnlch. Kiedyzaczyn.rsi9 pryplyw. knlby szk.flatnewycofujłsięDllmieisce$,ylci 9olożonę' 51nrn'gdzic pl żująlcgwilny molskic' towlll.zysfąiy nr,jil5Zc7urolrr ' u t i j a ' : ąs i ę q s r n J l r l L ' h .r l r . u e l ' i ę | l ' Il | | e w d l J P | U | | | t / ) u w J / | | ( | ' ' b ' c j $ J ' | | KrabJ szkark tne sq agreslwne Tym lazc|n pożeglujentyZ nuńem zimnc8o PrąduHuDrboIdla'który 1'L.. Ixiqc się ku póhrcy. wzdlużwybrzeżyAmeryki PoludDiowej'dota|lsz]'(|() l]k!i.Ldoru.tkĘcJ tużprzcd równikiem ku Zachodowi.oddaliwszy się od I'()|r. 74 moznazau\łJ/)c'/. $ }'IubuIqInr/c .kor} LlĆ'/J/e' .low\z}5lkon|(s')./(|pu]e|.n.flU'lr|li(h.lJ/\$|JriJ.|ę'D|.||'ii/ni(/o.. [Ębów s7lrl|'lIIl}.h J c \ | l | | L U E l U n I l | . l/' e n ' I w . l p r / e J s t J s | ( j ( l ( $ l " ' n c ! . ' 8 a t u n k U n l e . c . j | . . I l l . ń . u I i n l . ' l } l . . | | | ) i ' ' , n i n l Pe |l r/ dc lcIjIu|l|l i . ' l 1 . ! U l : l $ s I . i ( | [chie't n " n . r i " n , . , p u r " r r n , e I n 1 i c j r , , ] . ho . o h n . t L ' wn r l e / q r ! k , / e r . u n r ( nnl uc|t( _ bo nic moię |lotJmi slęsnili ,,iem| . Jnl \ię obro gdyby nie szc7x. ll!!' w sl.lnie sze' l niewąlpliwiedawnojużgatuneklen prfestalbyistnieć, p.lrlnerir sll } m /alIe\zczon} m oręiem'on ', kolcIIcżnIc na llc,eniuslęw gromndlio'''h' tyr'h'korupIJtow'pole8Ji.łcy nić,aniteżnudgł,c golnyob1cz..r1 poniesi krz}\łdy' pu,,ycia grlblelem w JoI blokujciePo ŃożEuc?ynićieJ i'ro" ro"nv.r' .obie ro1mirlJmi.td7ie Jedcnnie iesl \^s|nnieśmien(|||c po]u-i.łc} łr.'b. podobnlejJ|. \ł wieIl].h |c1u lnnych loucow' r,/UcJ xtJlom dlapiczn'c/y: ui(c lclwieJ /Jws7e \^ lIumię pold l.r!lo/ić druAicmu.Pon3dlo urJln\''. sl:ln.a nu osobnoś(i pń,"rl'n.o* JcJi dwJ klilb}spoltJj.llię 9iębowiemnlollelęzgor}|'l.lr.l\|ęull,,ymaćponilJni]'At|e\vu|]Jlo.Il. 'iq lieIouulllemo\l17}\,.c/)pic(ku chJl!klety,,Uie wr kaba szktlrlJInęgo nia się mniejszcgojest znikoma:już z odleglościdwudziestucentymel|lj\V postawy..ręce przybranie do 8óry.'' symbolizującenicilgrcsjęiośmie. l.mi' a większy skaczc nań blyskawicznie'famyka w klatce swych odnóży i beflil()- jest tylko wslępcmdo pozyqi caldo kontaktu do(ykowego Iljącesalnicę śDierozkawalkowujeszczypcamina jadalnekęsy' kowitegopodporządkownia' choć przy pelnej asckuracji' Dopiero po lynl w obrębieslowaŹyszeńdoroslych.jednowymiarowców.'dobierająsiętc2 klólc:oi możcdojść przewagi fizycznej jednak wyraźncj braku obońlnym' choćjakościoworóżnym'pohamo$'.lniużar}oczności pańnerz)'seksualni'Mimo pożerani.l popęd D0 dokoPulacJiz nich' zbliźeniemożebardzo]atwowyzwolić w obojgu jakby pręwency'jnym' Trudnow tych wnrunkachoczekiwać.aby paręspoily jakiekolwick lrwal skomPlikowanym' 3I1nn dzięki nic dochodzi masakry wcwnąlrzga. alt plciowy. szcwięzj'Ajednał u zwjl)Źqt.które wykazujqsilnqł8resywDość milosDym(czy moźernczcjagrcsywnym)poprzedzającym często zaznacza się lendencja do 1worzenin !vzględ sladel czterdl|c\lu nie trwłly.h' tunkową z odleglości dostrzeże samiec Kiec]ychęlny do koPulowani.l czynnik.lmi wzmacniającynr i tlLką więź srlj dwurodzicielska R)1. Matkowymi rde wiźLdomo). opiek.l dotychczźls cenlymctlów s.lmicę(po czymją roŻpoznaje potomslwem i lrudność spotkania polencjalnych się pMnclów przy nad jącej podparle nA szc7\p. np' balleżcnie poczynaod grożcniajej|Vposla|vieprzypomin rzadkim rozsiedleniu' K-raby szkarlalncjednakzc dzo 1| ani nie opickują się dzicć' cactr'l terazrozstrzygasię pienł'sfaislotDakwestia:czy samicarównież'jc\( ani też nie mają trudności w ńj, zn.llezjeniu odpowicdniego pllńnern. że za1ohli}, poplocbu takchyżo' w czmycha ni€ Jeśli nas(Ioiukopul.tcyjnym' lnt€ r esującej est u nich ponadloprzemiesz nie sIępopęd(jwdIapicZnic1wa Dic bylby w Śaniejej do8onić.Ale jeślilak - ucieczkajestza]narkowan. btlc i 8gresjiwewną1rzgatunkowci. które Konrad LoreDzchyba niub)'l ktllc3or\'cz tylko utrzymaćkonkurenla!v pŹyzwoilej odl€ 8 lości' nic rozgranicza' Zacicr.lnie s;ę pŹybli/)' ich granic daje się Zauu'ażyćnie tylko u kraaby się jakby s micę. prowokując Teraz z ko]ci cofa sit l'.lmiec. bów (ot szkarlllnYch' i ła' RozpoczylrI|się dlugotrwalaflza podbic8ów do przodu.za(rzymali (1)nięć ..lq'alząw tNłrz..'przy zachov'aniumiędzy obojgiemniezmienncgo sr.irxu.Żldlic nie od*aŹ.l się go przekroczyć:wyd.ljesię. że kafde mogłl)h) Sk.rzypłocz_ zwierzę nie z tego światt i boimysię.''co naukowona/)trt wyrazićslov,,ami '.i chciclibyśmy' sytutlcję się konfliklem między dwoma sprzccznymipopędami:lęku i scksu. |v 0khl.fu ł.t.jl^| ĄlĄĄ4.d ńd]li w klóryntślednak nlomencicsamieczirlrzymujesię i wysoko unosi p|/t' !L('l). dnit}pa|god|óży.Teral samic.t7bliźasię i z.lczyna8o dlugo i st.lrannie ndli| ( ],ł dnda'||l)k!l' knn-t.h|.dI te. nn'.D!nrtiu klć. co jeszczc nie znaczy. że od tej chwili wszyslko pójdzie 1użbez 1.l kl szkód' Ńierzaclkosię ztiarza.żejemunie podob. się sposób.wjnkj go dol\ J \\'. (n)crlLZrażony'rej(cruicbez większychccremonii i na tym sprawasię urywa' Roipoc)ęrrrakcja nŃże się loczyć dalcj lylko !v sytuacji,kiedy sn|lrLctl to,/brrkJnr.Lt[tlic.?rlno,.:r nr/)rnJ). lo pi.n!,/c ,i;.,tn\m ^^,SknlPlocz dotykanicm$Prorvadzi silmca !v pelne podnicceniesel\trrrnieprzer$,anyIn E|(roJem glol'łę /e.|(|./{(.Jl(, |'rlnJos|.'.l|., nr7}nomInr i.|t|c8U..^!|ldi nę' Ale teżilrr lym ko|iczy się f.lz zbliżenia'.pokojowcgo''.bez kiellntlnr] ll'*..t.rn r"n l'"l". '.' 1"lr.1 r'5un' ..l'IL..mou j||. /ull'lIJ,/enIe ll-u]lą: -.w|o[a' oboPóhrejk|wiożerczości' PIfoJ (iJIJ nrl)kĄuJ lIJ|oml||.| Sl!l1|i(' encr8ię' ijego wreszcic |odko\łlJJo,,uif|..'mo(l|'l$\. irosnicepoaniecenicsamc ui|ktywnia brcfl. nfl s jcLll|.| ktol('j idniśi.l plr) J$ ie oc/U' lo nIJIcoc/} lI,j.:J)n kl|'||''d 'Ii/Eujc sJmicę. ::jla .]Ó !d|} l s lel po/ycjl$ nod '.ć' n.l*r.'c.l.ię hlzLlchenl zwaneilodtou 'r| pon'.'""z ru. p',1 te).] llnIiiroJho$(.(lJIl.,/pr,,Ó. };)|' chodouc Nie ie'r .trt!fr/) llnt t.i n.rrlldy febouc s/c.)p.,rI odr)o/J 17 j du: druga to większe oczy, zlożoDe,bardzie.jcofnię|e szerzej rozstawiohe' centymetńw. ciala możesięgnąćażsześćdziesięciu calkowita dIugość sprawa dru8a to brak podobieństwacfterech istniejącychna świecięsl|tunków skrzyploczy doja}ichkolwiek innych dziśżyjącychzwierząt.są rfc. czywiściejakby ostańcami,osi€ r oconyni pPez swych klewniaków' klórz\' wymarlijuż w znmierzch|ychepokach.a nawete.achgeologicznych'D1aczęgo przetrwalyi dlaczc8oprawie wcale się nie zmienily od syluru,czy]i od bcl Rząd zoo1omal pięciusetmilionów lat - trudnopowiedziećz pewnością' (xł'ms byI wó\. r.') ostro8ony siczny' do któreso należąskrzyp'oczę wielkoraklmi Razem f wymar|ymijużdawno czas liczniej reprezentow.tny. z pn' zalicza się osko8ony do gromadyslaroraków(M€ | o.|!on1a|a)'l te' w(^:|' ]ak z |ego\\i. jęczlkami. do podgrońady szczękoczułkowców(Chelicetą|.1). dać. wszyŚko mieścisię w typie stawonogów'a najbliższymi'jakze nic|o. dobnymi' krewniakamiskrzyplaczy są pajęczaki,którejednakjuż od da\tll stl zwicrzęlamilądowymi' l oto t ka konserwa.pŹypominającnraczejskontpiakl. którym wsz k nic ies(. niżpi!ąka. lazi sobie po dnie w przybrzeżnejslrefie zachodniegoAlIl|n. (yku na pólkuli pólnocnej.Trzy inne siostrzancgatunki żyjąu poh'dnioso. -wschodnichwybrzeżyAzji' w er ch płleo-i mezozoiczncjgatunkiosl|ogo' nów byly licznieiszeiszerzcj rozsi€ d lonel zamieszkiwalyówczcsne mo17.l tl obsr:rrlchdzisiejszejEuropy i Blisbego wschodu. Przednia.opisanajuż.podkowiilstatarczaprzykrywa8}owolulów,n t) |nlL zw9żt!ącasię ku tybwi i po bokach' zębata.przyslaniaodwlok' od slrcn\ brzusznejwidać liczne pary odnóźy.z klórych pierwsza- szcfękoczulki a nickiedy I(j$" pokarmu.glównie nalżów' pierścienic, sluży do ch\ł,y(.lnia nicŹ glonów. Pięć prr zakończonychszczypcami odnóży 8lowotu}owianrJ tlnrlmi 'l'r/!Ploc/ Lru./) l$lrd' pokJnn \\ | I'I mo.nec/9icr n.r.rdowe. między odnóżamileżyotwór ustny-Z kolei pięć par nóg od\t4o|'ośrodkowej wych to nosicjelc licznych cieniulkich platków pelniqcychfuDkcjeoddcchlI $e' J w|ęc'kr/eli' skrzyplocz przeorujepi szcfyste i mulislc dno lnorskie,częściowobtld/ c.lllo$ lCR'vęq nim ,'fltrlcbuIqcKied} pelzapo wi.r7chu'odp}ch.l'lł l\ ]|1| pnrąodnóŹy i kolccm odwloka niby narciarzkijkami' czasęm zdarzl mu nl teźplywtlć iwlcdy znów niespodziankl:czyni to w pozycji odwróconei' d(, sóry nogami. nadającsobic napędwjotlujĄcymi ruchlmi odnóży odw|oll0wych, co ranzem wzmagaoplukiwanieskrzeli.Przy opadaniuz powrotenrrrJ dno' r lukżcpoJ d/iil|'nicmni prlytIld |.lImozc \iq 7dJrl}c.Ze \krz)p|''j/ Iegnic n1lgrzbiccie' | 'iak m.l się teraz odwrócjć? w takich sytuacjachz o\. 7a do akcji kolec odwłokowy,który podpieracialonibytyczkaj pozwa. muprzewrócićsięnabżuch. (LinuIuspot,Phenus\p|zypada !. okes rozrodczyskżyploczyat]antyckich lata' To' że ich samce są znacznie mniejszeod samic.nie iestni. Bpoczątek @finniezwyk|yff,,Edyżpodobnjejest u bardzowie|ugatuDkówzwierz4t'Do rłyjątlównJtomi.lstna|eżyzjJwisko' ,,e ZwiĆŹęmorslie. w dodal|u \kr7eIo. d''sznybezkręgowiec'wyłaziz wody na Iąd'aby tu ztożyćjaja. skzyploczc lodEjmujątakie wycieczki parami,przy czym maly samiecbywa uczepionydo odwlokasamicy.Przy Pelni księżyca'w czasieodplywu'pchająsiępo piachuw góĘ plażydo linij. którą osią8anajwyższafa1aprzyplywu syzygijnego*'Tu 9rrnjcawykopujedolek i skladado niegood dwustudo tysiąc.tjaj,klóre samiec apladnja w miarę ich pojawianiasię, po czym oboje mfczepiajł się i kazde oEobnopowracado moża. w 'iednymsezonierozrodczymskladaniejai możc odbywacsię oko|odziesięciurazy' choć poszczegó|ne jajeczkamajq;];spelnł pólcentymetraśrednicy, to larwy.wylęgającesiępd uPlywic mięsiąca'są zale. d!łiemj]imetrowejdlu8ościi w Pierwszejfazic nie mająjeszczekompleiuod. nół ani kolca.Zmyte z pl'ażypeez pŻyp|yw syzygijny,plywająswobod ie w Bli, rosnąi linicją' Po lrzech latachi ponaddziesięciulinieniaih osiągajądojplciową'a żyćmogąponoćokolo dwudziestu1łt. rzalość wybr7czyJmerykrń\ktch. gdz|c.tr7yp|oc,,y b}$a niclaZbJrdfowte|e' .U EanaJq onec/ę\lodo r}bickich slcci'LudZieul) $ cjl lch c,,isemiJ|o n.l!\o. 2n''czas€ m , po zmieleniu.jakokarmy dla drobiu.w ZatoceTonki11skiej pola. wia sięje równjcż do ccIów konsumpcyjnychdIa lurjzi. Alc mjeso skrzvolo. czy wydajesig Europejczytommdle i nrcsmr.zne. nretierlypodobno m:r Masnoścj kujące' wano w\Pomnteć.ic str,,yploc,,Jn.l/}w:lj.l 8d7ien'e3. ,..fi i*"n:^"" oae''kró|em IrJbó$'.l1bo..podtoq tcn)|n krcbem.' ct.o.,''1nli'io, upi"ri n! niewielema wsoólne!o. Patron kabarctu - pratcha.wiec I o n i e p o k t l / n c{ l i c f y o d d \ ^ Ui n o l d o p | ę l n l h | uL c l I I } m c l l o ! \ d !r .uf8woi ś e Ęc4i ,l.k o u i l I c n J d c r Z n J c , , q c c z' r e s z l q I r u d n o l U U z } w l c l i ( / b y p o i e d ) n ( f c j . _ r | ! * ' ' n J i s ) / V c Iq L J / d )1 |ń | . . | ' Iul t n 9 / j f ' ' l ) n ' ( | c | | ' o . . I t o . o i ' , P o . r e l ru", , , ' , ' ...' łt wlcd) 7 Z'cmiłn. Jcdnc]l]ro(e| 79