04-13 - zszarzecze

Ocena użytkowości mlecznej
System identyfikacji i rejestracji zwierząt
Podstawą prowadzenia oceny użytkowości mlecznej jest oznakowanie każdej krowy. Do
roku 2001 oznakowane były tylko krowy objęte oceną, a od roku 2002 system identyfikacji
dotyczy wszystkich zwierząt.
System identyfikacji i rejestracji zwierząt został wprowadzony w celu:

ujednolicenia identyfikacji zwierząt,

ułatwienia prowadzenia stada bydła przez hodowcę,

kontroli przemieszczania zwierząt,

monitorowania sytuacji epizootycznej w kraju przez służby weterynaryjne,

archiwizowania danych, co umożliwia sprawdzenie warunków życia zwierzęcia od
urodzenia do uboju.
Podstawą rejestracji bydła jest nadanie niepowtarzalnych w skali kraju numerów
składających się z 14 znaków: PL + 12 cyfr.
wzór kolczyka
Oprócz kolczyka każde zwierzę posiada paszport, który zawiera podstawowe informacje
o zwierzęciu i dane dotyczące właściciela. Paszport jest dokumentem identyfikującym i
towarzyszącym zwierzętom w trakcie przemieszczania.
Organizacja i sposób prowadzenia oceny użytkowości mlecznej krów
Ocena użytkowości mlecznej jest podstawowym elementem prowadzenia pracy
hodowlanej i polega na oszacowaniu wydajności mlecznej krowy na podstawie
przeprowadzanych okresowo tzw. próbnych dojów. W czasie próbnego doju waży się
mleko uzyskane od każdej ocenianej krowy w cyklu całodobowym i pobiera
reprezentatywne próbki do określenia zawartości tłuszczu, białka, komórek somatycznych i
mocznika.
Od 1 lipca 2006 r. ocenę użytkowości mlecznej nadzoruje Polska Federacja Hodowców
Bydła i Producentów Mleka, której podlegają 3 Regiony Oceny - w Bydgoszczy, Parzniewie i
Poznaniu.
Zootechnicy prowadzący ocenę użytkowości mlecznej są pracownikami Regionów oceny.
W Polsce ocenę użytkowości mlecznej krów prowadzi się metodą klasyczną. Do niedawna
jedyną uznawaną za oficjalną była metoda A-4, w której próbne doje wykonuje się co 4
tygodnie, kontrolując dój wieczorny i ranny. Aktualnie obowiązują również metody A-8
(próbne doje wykonuje się co 8 tygodni, kontrolując dój wieczorny i ranny) i AT-4, w której
próbne doje przeprowadza się co 4 tygodnie przemiennie: w jednym miesiącu rano, w
drugim wieczorem. Wszystkie 3 metody, czyli A-4, A-8 i AT-4, są uznawane w Polsce za
oficjalne, a ich wyniki mogą być podstawą do wpisu zwierząt do ksiąg zarodowych. Wybór
zastosowanej metody zależy od właściciela stada.
Aby przeprowadzić dój próbny, zootechnik oceny przyjeżdża do gospodarstwa i najpierw
przygotowuje „Wykaz krów ocenianych" na podstawie „Wykazu zdarzeń", który prowadzi
hodowca. Niezbędna jest również skrzynka z odpowiednią liczbą buteleczek na próby
mleka. Butelki powinny zawierać środek konserwujący, np. mikrotabs, aby próby mleka nie
uległy skwaszeniu podczas transportu (najczęściej pocztą). Butelki powinny być zaopatrzone
w ponumerowane korki. Dla każdej krowy przeznaczona jest jedna butelka na próbę mleka,
a w dokumencie „Wykaz krów ocenianych" zootechnik oceny wpisuje numery butelek i
odpowiadające im numery krów.
Zootechnik, który prowadzi ocenę, w oborze z zainstalowaną dojarką bańkową powinien
być wyposażony w wiadro i wagę do ważenia mleka oraz pipetę o pojemności 25 ml do
pobierania próbek mleka. Po wydojeniu krowy mleko pochodzące z jednego doju przelewa
się do wiadra uprzednio wytarowanego i zapisuje jego masę z dokładnością do 0,1 kg.
Następnie miesza się je pipetą i pobiera próbkę.
W oborach z dojarką przewodową lub w dojarniach stosuje się urządzenia pomiarowe,
tzw. mlekometry, np. Milk-Meter firmy Tru-Test lub Milkoscope MK II firmy De Laval.
Urządzenia te pozwalają odczytać ilość wyprodukowanego mleka przez krowę (mleko
przepływa przez urządzenie odpowiednio podłączone na drodze: aparat udojowy - rurociąg
mleka), oraz automatycznie pobierają próbkę mleka do specjalnego pojemnika. Rola
zootechnika polega tu na przelaniu pobranej przez aparat próbki do odpowiedniej dla danej
krowy buteleczki i zapisaniu ilości mleka wyprodukowanego przez krowę.
Butelki z pobranymi próbkami mleka wstawia się do skrzynki (skrzynki muszą być
zamykane na kłódkę lub plombowane) i razem z dokumentami „Wykaz krów ocenianych" i
„Wykaz zdarzeń" wysyłane są do laboratorium istniejącego przy Regionie Oceny.
W laboratorium w pobranych próbkach mleka oznacza się następujące składniki:

procentową zawartość tłuszczu,

procentową zawartość białka,

procentową zawartość suchej masy,

liczbę komórek somatycznych (określa stan zdrowotny wymienia),

zawartość mocznika (określa prawidłowość zbilansowania dawki pokarmowej pod
względem zawartości białka i energii).
Wyniki uzyskane w laboratorium wraz z „Wykazem krów ocenianych" trafiają do Zakładu
Elektronicznej Techniki Obliczeniowej (ZETO). System gromadzenia, przetwarzania, analizowania i prezentowania informacji związanych z oceną użytkowości mlecznej jest
skomputeryzowany i nosi nazwę SYMLEK. Do ZETO trafiają wszystkie dane z terenu, a
wychodzą informacje wynikowe w postaci tzw. Raportów Wynikowych (RW).
Po każdym próbnym doju gospodarstwo otrzymuje dwa dokumenty wynikowe:
 RW-1 „Wyniki stada" - sprawozdanie okresowe (dotyczy średnich wartości dla
całego stada),
 RW-2 „Raport z próbnego doju" (dane dotyczące użytkowości mlecznej dla każdej
krowy).
Informacje z raportów wynikowych wpisywane są przez zootechnika oceny do Karty
Jałówki - Krowy i są podstawą do prowadzenia analizy użytkowości mlecznej. Na podstawie
RW-2 można też wykreślić krzywe laktacji. Na podstawie wyników użytkowości mlecznej
można też ocenić tzw. równomierność laktacji. W tym celu oblicza się wskaźnik
równomierności laktacji (WRL):
WRL = (M2/M1) x 100,
gdzie:
M2 - ilość mleka uzyskana w okresie od 101 do 200 dnia laktacji,
M1 - ilość mleka uzyskana w okresie od 1 do 100 dnia laktacji.
Analizując zawartość mocznika w mleku badanych krów, można określić, czy żywienie
krów jest prawidłowe - zawartość mocznika w zakresie 150-300 mg/l. Jeśli dawka
pokarmowa zawiera za mało białka, to poziom mocznika w mleku jest poniżej 150 mg/l,
jeśli natomiast w dawce występuje nadmiar białka (np. okres wczesnej wiosny, gdy
podstawą żywienia krów jest tylko pastwisko), to w mleku poziom mocznika jest zbyt
wysoki - powyżej 300 mg/l.
Wyniki oceny użytkowości mlecznej krów mają bardzo szerokie zastosowanie i służą
następującym celom:

określenie wydajności mlecznej i postępu w produkcji mleka;

ocena zdolności przekazywania na potomstwo wysokiej mleczności i pożądanego
składu mleka;

ocena skuteczności i efektów przeprowadzanych zabiegów hodowlanych;

uzyskanie informacji niezbędnych do prowadzenia selekcji (krowy o wysokiej
wydajności mogą być kandydatkami na matki buhajów, a krowy o niskiej
produkcyjności można przeznaczyć do krzyżowania towarowego);

stosowanie normowanego żywienia;

ocena efektywności ekonomicznej stada na podstawie stwierdzonej wydajności
mleka, tłuszczu i białka.