Diagnoza w pomocy profesjonalnej

Diagnoza w pomocy profesjonalnej
Diagnoza jest ogromnie istotną częścią postępowania,
gdyż w zależności od rozpoznania pacjent powinien być kierowany
na krótką poradę, intensywne leczenie (zwłaszcza gdy poprzednia terapia
się nie powiodła) lub złagodzenie objawów odstawienia nikotyny
(ambulatoryjnie bądź na oddziale szpitalnym).
Gotowość do zmiany i motywacja do rzucenia palenia. Około 40% obecnych palaczy nie bierze pod
uwagę zaprzestania palenia. Ci pacjenci mogą być niedoinformowani, nie wierzyć w możliwość zmiany, mieć
postawę obronną albo opór przed zmianą. Kolejne
40% ma mieszane uczucia w związku z zaprzestaniem:
pojawiają się plany rzucenia palenia, ale pacjenci nie są
jeszcze gotowi, żeby się do tego zobowiązać. Pozostałe 20% ma zamiar przestać palić w ciągu najbliższych kilku miesięcy. Znaczna część z nich w poprzedzającym roku próbowała rozstać się z papierosami lub
zrobiła niewielkie kroki w tym kierunku, takie jak zmniejszenie liczby wypalanych papierosów [*].
Oczywiście ważne jest także określenie stopnia uzależnienia, ponieważ kiedy jest on głębszy, może być
potrzebne bardziej intensywne leczenie, zwłaszcza farmakoterapia. Potwierdzoną trafność i rzetelność ma
szeroko stosowana do diagnozy skala Fagerströma.
Proponuje się także inne wskaźniki uzależnienia od
nikotyny, takie jak liczba papierosów wypalanych
dziennie, pora zapalenia pierwszego (jest to jedna z
pozycji skali Fagerströma), poziom kotyniny (jednego z produktów rozpadu nikotyny), objawy odstawienia podczas ostatniej próby, liczba niepowodzeń
w rzucaniu palenia.
Motywacja i przeszkody. Najczęściej spotykane
powody podejmowania prób rzucania palenia to dążenie do poprawy stanu zdrowia i reakcja na nacisk
społeczny. Najczęstsze przeszkody to obawa przed
przybraniem na wadze, lęk przed złym znoszeniem
objawów abstynencyjnych i lęk przed porażką.
Historia palenia. Próbowało rzucić je w przeszłości 70% palaczy. Najważniejsze obszary wymagające rozpoznania to m. in. powody rzucania palenia,
zaburzenia psychiczne podczas prób zaprzestania, przyczyny wpadki, jak długo udało się utrzymać abstynencję, czy poprzednie leczenie było prowadzone
właściwie (jak długo trwało, jak dawkowane były
leki), akceptowanie leczenia, wiara w jego skuteczność, oczekiwania względem leczenia w przyszłości.
Czynniki psychospołeczne. Ponieważ wsparcie społeczne jest jednym z głównych czynników, który pozwala przewidzieć sukces próby zaprzestania palenia,
trzeba dowiadywać się również o to, czy inne osoby
w gospodarstwie domowym i bliscy przyjaciele kiedykolwiek palili i czy palą obecnie, a jeśli tak, to jaka
jest ich gotowość do rzucenia palenia wraz z pacjentem, albo przynajmniej niepalenia w jego obecności.
Określić trzeba też, czy bliskie osoby i przyjaciele
wspierali poprzednie próby rozstania się z papierosami, czy też w nich przeszkadzali.
Preferencje pacjenta. Wielu pacjentów ma zdecydowanie pozytywny lub negatywny stosunek do farmakoterapii, terapii grupowej i indywidualnej. Czasem woleliby przerwać jakiegoś określonego dnia.
Takie i inne preferencje oraz ich podłoże muszą być
brane pod uwagę przy opracowywaniu planu terapii.
Poziomy nikotyny i kotyniny oraz tlenku węgla.
Poziom dwóch pierwszych związków może być mierzony we krwi, ślinie i moczu. W poziomie nikotyny
znajduje odbicie palenie podczas kilku ostatnich godzin, podczas gdy poziom kotyniny – produktu przemiany nikotyny – jest wrażliwy na palenie przez ostatnich siedem dni i jest lepszą miarą całkowitej dziennej
dawki nikotyny. Poziom tlenku węgla jest mierzony
zwykle w wydychanym powietrzu i obejmuje palenie
podczas kilku ostatnich godzin. Największą zaletą tego
wskaźnika jest łatwość pomiaru.
Ogólna ocena psychiatryczna i medyczna. W rozpoznaniu psychiatrycznym u palaczy powinno się kłaść szczególny nacisk na występowanie zaburzeń afektywnych
oraz na nadużywanie innych substancji psychoaktywnych.
Problemy jednego i drugiego typu są bardzo rozpowszechnione wśród palaczy i nie ulega wątpliwości, że
mają duży wpływ na rzucanie palenie. Trzeba także ustalić, czy u palaczy występują sygnały lub objawy, wskazujące na najczęstsze przyczyny zachorowań i śmiertelności w tej populacji, na przykład choroby
sercowo-naczyniowe, rak płuc i inne przewlekłe choroby płuc. Palaczy cygar, fajki oraz osoby używające tabakę lub tytoń do żucia trzeba zbadać na okoliczność raka
jamy ustnej i górnych dróg oddechowych.
[* ]
W.F.Velicer, J.L.Fava, J.O.Prochaska, D.B.Abrams,
K.M.Emmons, J.P.Pierce: Distribution of smokers by stage in
three representative samples. Preventive Medicine R.1995 nr
24, s.401-411.
23