II Ns 1406/07 - Sąd Rejonowy w Białymstoku

POSTANOWIENIE SĄDU REJONOWEGO W BIAŁYMSTOKU z
dnia 20 lutego 2009 r., Sygn. akt II Ns 1406/07
Przewodnicząca: SSR Marta Radziwon
Sąd Rejonowy w Białymstoku II Wydział Cywilny po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2009 roku w
Białymstoku, na rozprawie sprawy z wniosku Heleny Henryki N. z udziałem Gminy B. o stwierdzenie
nabycia własności części nieruchomości przez zasiedzenie postanawia
I. Stwierdzić, że Emilia B., córka Wiktora i Amelii, nabyła z dniem 1.03.1945 r. przez zasiedzenie
własność nieruchomości położonej w B. przy ulicy A., oznaczonej numerem geodezyjnym x o
powierzchni 0,0752 ha, (wykreślonej zgodnie z mapą z projektem podziału i wykazem zmian
gruntowych, biegłego geodety Rościsława Fiedziukiewicza z dnia 23.12.2008 r., który to szkic
stanowi integralna cześć niniejszego postanowienia), dla której to nieruchomości prowadzona jest
w Sądzie Rejonowym w Białymstoku w IX Wydziale Ksiąg Wieczystych księga wieczysta o
numerze BI1 B/000.
II. Nakazać pobrać od wnioskodawczyni Heleny Henryki N. na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu
Rejonowego w Białymstoku) kwotę 2.282,24 zł (dwa tysiące dwieście osiemdziesiąt dwa złote
dwadzieścia cztery grosze) tytułem pokrycia wydatków tymczasowo w sprawie wyłożonych przez
Skarb Państwa.
III. Stwierdzić, że zainteresowani ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w
sprawie.
UZASADNIENIE
Wnioskodawczyni Helena Henryka N., po ostatecznym sprecyzowaniu wniosku, wniosła o
stwierdzenie nabycia poprzez zasiedzenie przez Emilię B. własności niezabudowanej nieruchomości
oznaczonej numerem ewidencyjnym x w obrębie Nr x o powierzchni 740 m2, położonej przy ulicy O.
w B.
Pełnomocnik uczestniczki Gminy B. pozostawił decyzję do uznania Sądu.
Sąd ustalił, co następuje:
Emilia B. - matka wnioskodawczyni - aktem notarialnym sporządzonym w dniu 23 lutego
1930 roku przez notariusza Stefana Bednarskiego /nr rep. 696/ nabyła od Wincentego J. nieruchomość
gruntową położoną we wsi O. o powierzchni 280 sążni kwadratowych za kwotę 1.200 zł. Znajdowała
się ona w nieprzerwanym posiadaniu Emilii B. do roku 1968, przy czym w jej skład wchodziła
również część gruntu objęta wnioskiem. Nie posiadała ona ani założonej księgi wieczystej, ani zbioru
dokumentów. W trakcie zakładania operatu ewidencji gruntów Miasta B. w 1963 roku wyżej opisaną
nieruchomość zakupioną przez Emilię B. oznaczono numerem ewidencyjnym x w obrębie Nr x,
ustalając jej powierzchnię na 0,1938 ha. Z nieruchomości tej w roku 1967 wydzielono grunty
oznaczone jako działka nr x o powierzchni 0,0740 ha z przeznaczeniem pod urządzenie poligonu
doświadczalnego dla Technikum Wodno-Melioracyjnego w B. Emilii B. pozostała nieruchomość
oznaczona numerem x o powierzchni 0,1198 ha, która przy odnowieniu operatu ewidencji gruntów
otrzymała w obrębie Nr x - W.S. nowy numer x i powierzchnię - 0,1198
ha.
Decyzją Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 27 lutego 1968
roku w sprawie Nr USW.IV-60/4/68 nieruchomość o powierzchni 740 m 2 oznaczona na planie
geodezyjnym sporządzonym przez Miejską Pracownię Geodezyjną w Białymstoku i wpisanym do
ewidencji w składnicy geodezyjnej dnia 27 września 1967 roku za numerem 961/67 jako działka x
została wywłaszczona na rzecz państwa z przeznaczeniem na urządzenie poligonu doświadczalnego
1
dla Technikum Wodno-Melioracyjnego w B. Wywłaszczona nieruchomość została następnie
połączona z innymi wywłaszczonymi wyżej wymienioną decyzją nieruchomościami w jedną działkę
geodezyjną o numerze x. Nie została ona jednak wykorzystana na cel publiczny określony w decyzji
wywłaszczeniowej.
Nieruchomość oznaczona jako działka x o powierzchni 0,1198 ha, położona w B. przy ulicy O.
została przez Emilię B. sprzedana w drodze aktu notarialnego z dnia 9 października 1968 roku /Rep. A
nr 12/86/68/ na rzecz jej córek - Jadwigi K. i Heleny Henryki N. Jednocześnie postanowieniem z dnia
18 marca 1969 roku Państwowe Biuro Notarialne w Białymstoku po rozpoznaniu wniosku wyżej
wymienionych kupujących urządziło księgę wieczystą kw. nr x dla nieruchomości zabudowanej,
oznaczonej numerem geodezyjnym x o powierzchni 0,1198 ha położonej w B. przy ulicy O. z
wpisaniem do niej prawa własności na rzecz Jadwigi K. i Heleny Henryki N.
Aktem notarialnym z dnia 21.12.2006 r. Jadwiga K. darowała na rzecz swojej siostry Heleny
Henryki N. swój udział w spadku po matce Emilii B. i po ojcu Antonim B. Jadwiga K. i Helena
Henryka N. to jedyne dzieci spadkodawców a prawa spadkowe zostały stwierdzone sprawami
toczącymi się w tut. Wydziale Sądu II Ns 1293/06 i II Ns 2131/06.
Powyższe ustalono w oparciu o zgodne wyjaśnienia informacyjne wnioskodawczyni i
uczestniczki postępowania /k. 39,61/ oraz przedłożone przez wnioskodawczynię dokumenty /k.5-22/.
Sąd zważył, co następuje:
Zgodnie z treścią art. 610 k.p.c. w sprawie o stwierdzenie zasiedzenia Sąd stosuje do
orzeczenia odpowiednio przepisy o stwierdzeniu nabycia spadku, a więc bez względu na treść wniosku
i choćby zgodne stanowisko zainteresowanych, Sąd zobowiązany jest do stwierdzenia nabycia
własności na rzecz osób, odnośnie do których nabycie prawa zostanie wykazane i wynika z materiału
dowodowego, choćby była to inna osoba aniżeli wskazana przez wnioskodawcę i uczestników (art.
610 § 1 w zw. z art. 670 § 1 i 677 § 1 k.p.c.). Potwierdził to kilkakrotnie Sąd Najwyższy w swoim
orzecznictwie i Sąd rozpoznając tą sprawę pogląd ten w całości akceptuje (np. postanowienie SN z
10.01.2002 roku, sygn. akt I CZ 194/01 i postanowienie SN z 18.09.1998 roku, sygn. akt III CKN
608/97).
W przedmiotowej sprawie Sąd ustalił zatem stan faktyczny, historię posiadania nieruchomości
objętej wnioskiem i na tej podstawie należało wywieść, na rzecz kogo mogło nastąpić z mocy prawa
nabycie własności. Wnioskodawczyni wskazała, iż jej matka Emilia B. nabyła nieruchomość, w skład
której wchodziła część gruntu objęta wnioskiem, w drodze aktu notarialnego sporządzonego w dniu 23
lutego 1930 roku przed notariuszem Stefanem Bednarskim w Białymstoku. Nie była jednak w stanie
przedłożyć tego aktu, nieruchomość ta zaś nie posiadała założonej księgi wieczystej bądź zbioru
dokumentów, w których prawo własności tej nieruchomości byłoby odnotowane wraz ze wskazaniem
osoby, której przysługuje. Akt notarialny nie został również odnaleziony w Archiwum Państwowym,
pomimo prób podejmowanych przez wnioskodawczynię. Archiwum Państwowe w Białymstoku
zdołało jednakże przedstawić wpis do Repertorium Notariusza Stefana Bednarskiego w Białymstoku
za rok 1930 dotyczący aktu, na który powołuje się wnioskodawczyni. Wynika z niego, iż w dniu 23
lutego 1930 roku pod numerem 696 odnotowano akt sprzedaży przez Wincentego J. na rzecz Emilii B.
działki gruntu położonej w uroczysku „ W." we wsi O., gminy B., powiatu b. o powierzchni 280 sążni
kwadratowych za sumę 1.200 zł. Wypis aktu został wydany Emilii B. Należy stwierdzić, iż powyższy
dokument pochodzący z Archiwum Państwowego nie może być w żadnym wypadku uznany za
wystarczający do stwierdzenia przejścia na Emilię B. prawa własności nieruchomości objętej
wnioskiem, nie znając bowiem jego treści nie można zakładać, iż mocą tego aktu została przekazana
własność a nie jedynie posiadanie, nie ma bowiem dowodu na to czy Wincenty J. był właścicielem czy
jedynie posiadaczem. Jednakże biorąc pod uwagę całokształt okoliczności występujących w sprawie,
w tym przede wszystkim fakt, iż na nieruchomości tej od kilku już pokoleń mieszkają nieprzerwanie
zstępni wyżej wymienionej, w ocenie Sądu nie budzi zatem wątpliwości fakt, iż z dniem podpisania
aktu notarialnego lub w dniach najbliższych po tym Emilia B. objęła wspomnianą nieruchomość w
samoistne posiadanie, zapoczątkowując tym samym bieg terminu zasiedzenia prawa własności, które
2
Sąd przyjął na 1.03.1930 roku. Na marginesie należy zaznaczyć, iż dla tej części nieruchomości, która
nie została wywłaszczona, postanowieniem Państwowego Biura Notarialnego z dnia 18 marca 1969
roku została założona księga wieczysta nr x, stąd też jej stan prawny jest w chwili obecnej
uregulowany.
Na terenie gdzie leży nieruchomość objęta wnioskiem w dacie 1.03.1930 roku, a więc objęcia
jej w posiadanie, obowiązywał jeszcze X tom część I Zwodu Praw Cesarstwa Rosyjskiego. Przepisy
Dekretu z dnia 11.10.1946 r. Prawo Rzeczowe zaczęły obowiązywać dopiero od dnia 01.01.1947 r.
(art. 317 Prawa Rzeczowego). W art. VI § 1 pkt. 1 dekretu z dnia 11.10.1946 r. przepisów
wprowadzających prawo rzeczowe i prawo o księgach wieczystych (Dz. U. nr 57 poz. 321, z dnia 15
listopada 1946 r.) uchylono obowiązywanie m.in. przepisów Zwodu Praw w odniesieniu do tzw.
„przedawnienia ziemskiego". Jednakże w rozdziale IV tego dekretu, w przepisach przechodnich, w
odniesieniu do prawa rzeczowego, w art. XXXIII postanowiono :
§ 1. Do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed wejściem w życie prawa rzeczowego,
stosuje się od tej chwili przepisy tego prawa; dotyczy to w szczególności możności nabycia prawa
przez zasiedzenie.
§ 2. Jeżeli termin zasiedzenia według prawa rzeczowego jest krótszy niż według przepisów
dotychczasowych, bieg zasiedzenia rozpoczyna się z chwilą wejścia w życie tego prawa; jeżeli jednak
zasiedzenie, rozpoczęte przed wejściem w życie prawa rzeczowego, nastąpiłoby przy uwzględnieniu
terminu określonego w przepisach dotychczasowych wcześniej, zasiedzenie następuje z tym
wcześniejszym terminem.
Zauważyć należy, iż regulacja tej treści została także zastosowana w przepisach przejściowych
wprowadzających kodeks cywilny i jest zresztą w wykładni literalnej jednoznaczna. Oznacza ona, iż
do stanów faktycznych, w których początek i koniec biegu terminu zasiedzenia miał miejsce pod
rządami ówcześnie obowiązującego prawa, należy stosować te właśnie regulacje. Zgodnie zatem z
unormowaniami zawartymi w tomie X części I Zwodu Praw, nabycie własności następuje po upływie
lat 10 samoistnego posiadania bez względu na to czy posiadacz znajdował się w chwili wejścia w
posiadanie w złej czy dobrej wierze. Termin ten upłynąłby więc z dniem 1.03.1940 roku. Stanowi o
tym Tytuł Drugi tomu X cz. I Zwodu Praw „Istota i zakres różnych praw majątkowych", gdzie w
rozdziale czwartym zostały określone instytucje „Przedawnienia ziemskiego". Warto zatem zacytować
wprost unormowania tam zawarte:
557. Przedawnieniem ziemskim czyli przedawnieniem nabywczym nazywa się posiadanie
bezsporne trwające w ciągu czasu, określonego przez ustawę i zwanego terminem przedawnienia.
558. Posiadanie, do którego obce osoby nie zgłaszają pretensji, nazywa się
bezspornem; w przeciwnym razie uważa się je za sporne.
559. Lecz pretensje osób obcych do majątku wtedy tylko czynią posiadanie spornem, gdy
wytoczono powództwa w sądach.
560. Dla mocy przedawnienia niezbędnem jest posiadanie w charakterze właściciela, nie zaś
na innej podstawie.
Jedyne wyłączenie przedmiotowe, które nie mogło doprowadzić do nabycia własności to
„majątki dworu zwane cesarskimi". Jak już wyżej wspomniano, Zwód Praw określał przy tym
jednakowy termin przedawnienia ziemskiego:
565. Ogólny termin przedawnienia zarówno dla majątków ruchomych jak i nieruchomych jest
dziesięcioletni.
Na szczególną uwagę zasługuje jednak fakt, iż bieg terminu zasiedzenia przypadł na okres II
Wojny Światowej. Do terminu tego nie wlicza się bowiem okresów zawieszenia wymiarów
sprawiedliwości na podstawie art. 16 dekretu z dnia 6 czerwca 1945 roku o mocy obowiązującej
orzeczeń sądowych wydanych w czasie okupacji niemieckiej na terenie RP /Dz. U. 1945, Nr 25, poz.
151 z późn. zm./, na podstawie którego w stosunku do spraw cywilnych i karnych, których w okresie
okupacji nie można było prowadzić przed sądami polskimi, bądź ze względu na poddanie tych spraw
przez przepisy okupacyjne sądownictwu niemieckiemu, bądź ze względu na prześladowanie ludności
przez okupanta, przez okres od dnia rozpoczęcia okupacji do dnia ponownego uruchomienia sądów
polskich, właściwych dla wniesienia lub kontynuowania tych spraw, uważa się, pod względem
3
skutków prawnych, przewidzianych w prawie materialnym i formalnym, za okres, w którym miało
miejsce zawieszenie wymiaru sprawiedliwości. Jest rzeczą powszechnie znaną, iż za początek okresu
owego zawieszenia należy przyjąć datę 1.09.1939 roku - datę wybuchu II Wojny Światowej, natomiast
jego koniec przedstawiał się różnie w zależności od położenia geograficznego i związanego z tym
przesuwania się Frontu Wschodniego na zachód na poszczególnych terenach należących do RP. W
przypadku Białegostoku oficjalnie uznawaną datą zakończenia okupacji niemieckiej jest dzień
27.07.1944 roku.
Stan faktyczny w sprawie nie budzi wątpliwości, gdyż poza sporem pozostawała okoliczność,
iż Emilia B. do 1968 roku posiadała nieruchomość objętą wnioskiem w sposób niezakłócony, władając
nią jak właścicielka. Na gruncie został zbudowany dom, budynki gospodarcze, działka została
ogrodzona. Organy administracji państwowej także traktowały, mimo braku dokumentów, Emilię B.,
jak właścicielkę, czemu dały wyraz w choćby decyzji wywłaszczeniowej. Zatem zdaniem Sądu
manifestowanie dla otoczenia przez Emilię B., że jest właścicielem, było jednoznaczne i wyraziste i
dla nikogo nie budziło wątpliwości, w sprawie uczestnik także faktu tego nie kwestionował. Z uwagi
zatem na fakt, iż od dnia 1.03.1930 roku do dnia 1.09.1939 roku upłynęło dokładnie 9 lat i 6 miesięcy,
pozostały okres sześciu miesięcy niezbędny do stwierdzenia zasiedzenia należy liczyć od 1.09.1944
roku do 1.03.1945 roku. Tym samym Emilia B. przez zasiedzenie nabyła własność nieruchomości
objętej wnioskiem właśnie z dniem 1.03.1945 roku. Mimo zakończenia działań wojennych na terenie
B. 27 lipca, Sąd uznał, iż odwieszenie biegu zasiedzenia należy liczyć od 1 września, bowiem zdaniem
Sądu po wyzwoleniu był potrzebny czas na zorganizowanie lokalnych władz, administracji czy też
wymiaru sprawiedliwości.
Jak już wyżej wspomniano, wywłaszczona nieruchomość oznaczona jako działka o numerze
geodezyjnym x została połączona z innymi wywłaszczonymi nieruchomościami w jedną działkę
geodezyjną o numerze x. Stąd też powstała konieczność wydzielenia z tej działki obszaru
odpowiadającego dawnej działce oznaczonej wcześniej numerem x w granicach widocznego w terenie
ogrodzenia tego obszaru. Ze względu na fakt, iż działka nr x, położona w Białymstoku przy ul. A.,
została administracyjnie podzielona na działki nr x i x, biegły sądowy z zakresu geodezji w opinii z
dnia 15 stycznia 2009 roku wyodrębnił z działki nr x dwie działki: nr x i x. Nieruchomość oznaczona
jako działka o numerze geodezyjnym x posiadała założoną księgę wieczystą nr BI1B/000. Ostatnia z
podzielonych działek - x - o powierzchni 0,0752 ha odpowiada działce x o powierzchni 740 m2,
wymienionej w decyzji wywłaszczeniowej. Jak wynika z opinii biegłego, różnica powierzchni obu
tych działek spowodowana jest przyjęciem innej - dokładniejszej - metody wyliczania powierzchni w
przypadku działki o numerze geodezyjnym x. Sąd w całości podzielił opinię biegłego uznając ją za
fachową i rzetelną. Wynika z niej, iż wnioskiem objęta jest nieruchomość położona w Białymstoku
przy ul. A. oznaczonej numerem geodezyjnym x o powierzchni 0,0752 ha, dla której w Sądzie
Rejonowym w Białymstoku w IX Wydziale Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta o
numerze BI1B/000.
Mając więc na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.
Wydatki w sprawie Sąd ustalił na kwotę 4.282,24 zł (wynagrodzenie za opinie biegłego k. 96).
Wnioskodawczyni dotychczas uiściła zaliczkę w kwocie 2.000 zł., tym samym winna zwrócić
Skarbowi Państwa pozostałą kwotę 2.282,24 zł., tymczasowo w toku sprawy wydatkowaną przez
Skarb Państwa. W pozostałym zakresie zainteresowani ponoszą koszty postępowania związane ze
swoim udziałem w sprawie (art. 520 § 1 k.p.c.).
4