Wrzesień w Bibliotece - BUW-u

Transkrypt

WRZESIEŃ
W BIBLIOTECE
wrzesień 201 2 r.
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, ul. Dobra 56/66, 00-312 Warszawa
Tel.: 5525660, fax: 5525659, e-mail: [email protected]
http://www.buw.uw.edu.pl
KONFERENCJA JUBILEUSZOWA NUKAT
W roku 2012 przypada ważna rocznica - 20 lat obecności w Polsce systemu VTLS/Virtua, pierwszego
opartego na międzynarodowych standardach systemu bibliotecznego, zakupionego przez BUW, Bibliotekę
Jagiellońską, Bibliotekę Akademii Górniczo-Hutniczej i Bibliotekę Główną Uniwersytetu Gdańskiego. Te
cztery biblioteki pod przewodnictwem Anny Paluszkiewicz i Juranda Czermińskiego zapoczątkowały
wówczas współpracę, zbudowały fundamenty metodyczne (przyjęcie formatów MARC jako schemat
opisu i wymiany danych, stosowanie kartoteki haseł wzorcowych w katalogach komputerowych oraz
ujednolicanie zasad katalogowania) oraz praktyczne (CKHW i CKTCz) dzisiejszego systemu informacji
w Polsce, którego ukoronowaniem jest realizowane od 10 lat współkatalogowanie w katalogu NUKAT.
NUKAT, wspólny katalog bibliotek akademickich i naukowych, tworzony przez polskich bibliotekarzy,
zaczął działać w 2002 roku. Dla jednych była to realizacja zawodowych marzeń, dla innych rewolucja
niechętnie przyjmowana. Po tych dziesięciu latach współpracy nikt sobie już nie wyobraża bibliotek bez
katalogu centralnego NUKAT, a bibliotekarze pokazali, że potrafią owocnie współpracować!
Rocznice te uczciliśmy 4 września w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie „Konferencją
jubileuszową z okazji 10-lecia utworzenia katalogu centralnego NUKAT oraz 20-lecia obecności systemu
VTLS W Polsce i współpracy polskich bibliotek wykorzystujących ten system”.
Konferencja była okazją do podsumowań, wspomnień i serdecznych spotkań z aktorami tamtych
wydarzeń oraz partnerami, sympatykami i przyjaciółmi NUKAT. Szczególnie byliśmy zaszczyceniu
obecnością dr. Richarda Quandta, emerytowanego profesora Uniwersytetu w Princeton (USA), który
w latach 90. jako przedstawiciel Fundacji A. W. Mellona odegrał ogromną rolę w dofinansowywaniu
przez tę Fundację procesu komputeryzacji polskich bibliotek. Wzruszająca była także obecność p.
Stanisława Madeja, dyrektora departamentu w ówczesnym Ministerstwie Edukacji Narodowej, opiekuna
bibliotek, który rozumiał i wspierał wówczas podejmowane przez nas zadania, między innymi utworzenie
w 1996 r. w BUW Centrum Formatów i Kartotek Haseł Wzorcowych, Oddziału koordynującego
1
budowanie CKHW, przekształconego w 2001 r. w Centrum NUKAT. Obecni byli także – tryskający
niezmiennie energią i wizjonerskim entuzjazmem dr Jurand Czermiński, współtwórca NUKAT dr Henryk
Hollender, przewodniczący Zespołu Koordynacyjnego NUKAT dr Wojciech Sachwanowicz,
przewodnicząca Zespołu Koordynacyjnego VTLS Ewa Chrzan, przyjaciele z firmy VTLS – dr Vinod
Chachra, prezes firmy VTLS i Jack Bazuzi, wiceprezes firmy VTLS oraz dyrektor jej europejskiego biura
w Barcelonie, ponad setka uczestników i niemal w komplecie zespół Centrum NUKAT, który starał się
pogodzić świętowanie z zatwierdzaniem bieżącego wpływu rekordów do katalogu NUKAT.
Maria Burchard, kierownik Centrum NUKAT, w referacie 10 lat NUKAT-u podsumowała pierwszą
dekadę katalogu centralnego. Różne aspekty współpracy poruszali w swoich wystąpieniach: Dr Richard E.
Quandt (The Value of Library
Cooperation), Jack Bazuzi
(Then and Now: 20 Years of
Cooperation with Polish
Libraries),
Ewa Chrzan
i Grażyna Jaśkowiak (Siła
współpracy:
20
lat
komputeryzacji
Biblioteki
Uniwersytetu Gdańskiego), Dr
Vinod Chachra (Cooperation
and Integration:
Recent
Developments in VTLS).
Henryk Hollender wygłosił
referat o katalogu centralnym
jako instytucji kultury.
Towarzyskie spotkanie przy
grillu i jubileuszowym torcie,
Fot. Jadwiga Antoniak
w pięknej przedwieczornej
scenerii ogrodu BUW zakończyło uroczystości jubileuszowe. Program konferencji, prezentacje i galeria
zdjęć dostępna na stronie NUKAT w zakładce Konferencja jubileuszowa:
http://centrum.nukat.edu.pl/index.php?Itemid=193
Maria Burchard, Magda Rowińska
26TH ANNUAL VTLS EMEA USERS' GROUP MEETING
Gospodarzem tegorocznego spotkania użytkowników systemu VTLS z Europy, Środkowego Wschodu
oraz Afryki trwającego w dniach 5-7 września 2012 r. była Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie.
W gmachu BUW odbyło się ono już po raz drugi. Tym razem okazją do jego organizacji był podwójny
jubileusz: 20-lecia obecności systemu VTLS W Polsce i współpracy polskich bibliotek wykorzystujących
ten system oraz 10-lecia powstania katalogu centralnego NUKAT. Chociaż właściwa konferencja
jubileuszowa odbyła się dzień wcześniej, to jednak także w wystąpieniach podczas spotkania nie zabrakło
wątków nawiązujących do tej rocznicy. Miało ono jednak przede wszystkim charakter spotkania
roboczego.
Pierwszego dnia (5 września) zorganizowane zostały odbywające się równolegle seminaria, w czasie
których pracownicy firmy VTLS omawiali nowe funkcje oraz rozwiązania zaimplementowane
w kolejnych wersjach zintegrowanego systemu bibliotecznego (obecnie zainstalowanej w BUW 2011.1
oraz następnych 2011.2, 2012.1, 2012.2). Nowości w zakresie administrowania systemem przy użyciu
programu Profiler oraz pracy w poszczególnych modułach tego systemu przedstawiono podczas
Wrzesień w Bibliotece (2012)
2
seminarium I Advances in Virtua: general. Na rozwoju modułu udostępniania oraz gromadzenia
skoncentrowano się na podczas seminarium II Advances in Virtua: Circulation and Acquisitions. Z myślą
o informatykach oraz administratorach baz danych przygotowano seminarium III Drupal & Virtua System
Internals. Zaprezentowano tam system zarządzanie treścią Drupal, omówiono jego architekturę,
właściwości oraz możliwości integracji z systemem VTLS/Virtua. Ponadto przedstawiono zmiany
w zakresie administrowania bibliotecznymi bazami danych prowadzonymi w tym systemie. Uczestnicy
zainteresowani tworzeniem raportów obsługujących przede wszystkim moduł udostępniania mieli okazję
zapoznać się z funkcjonowaniem narzędzi: Infostation oraz Ad Hoc reporting w ramach seminarium IV
Reporting in Virtua: How to Get the Most of It. Ponadto zorganizowana została Directors session, w której
wzięli udział dyrektorzy, menadżerowie, kierownicy oraz liderzy projektów prowadzonych w bibliotekach
użytkujących system VTLS. Specjalnie dla polskich bibliotek przygotowano także seminarium
poświęcone Social OPAC „Chamo”. Do jego wdrożenia przygotowują się polskie biblioteki, w tym BUW.
Odbywające się w kolejnych dwóch dniach spotkania (6 i 7 września) miały charakter otwarty. W ich
programie wzajemnie przeplatały się prezentacje przedstawicieli firmy VTLS (sesje VTLS Presentations,
Show & Tell) oraz użytkowników systemu VTLS/Virtua (sesje Show & Tell). Przewidziane zostały także
wystąpienia zaproszonych gości. Jednym z nich był dr Richard E. Quandt (Princeton University) swoimi
obserwacjami z funkcjonowania bibliotek w Europie Środkowo-Wschodniej podzielił się w wystąpieniu
Reflections on Libraries: 1990-2012, skupiając się na ich aktywności w zakresie: uzupełniania zasobów
książek i czasopism, wprowadzaniu automatyzacji, tworzeniu katalogów centralnych oraz digitalizacji
zbiorów. W konkluzji swojego referatu podkreślił niezwykłe znaczenie współpracy bibliotek dla ich
rozwoju w omawianych obszarach. Jako przykład wspólnych przedsięwzięć bibliotecznych, które
zakończyły się sukcesem wskazał obchodzący dziesięciolecie swojego istnienia katalog centralny
NUKAT.
Sesje Show & Tell zdominowane zostały przez omówienia projektów realizowanych w bibliotekach
użytkujących zintegrowany system biblioteczny VTLS/Virtua oraz inne produkty firmy VTLS. Podjęto
następujące tematy:
- digitalizację starych druków znajdujących się w zbiorach Biblioteki Gdańskiej Polskiej Akademii Nauk
oraz proces ich opracowania w katalogu centralnym NUKAT, a także publikowania w Pomorskiej
Bibliotece Cyfrowej (From the Renaissance and Sky on to Digital Platform: Old Books Collection in the
Polish Academy of Sciences Library, Anna Walczak, Biblioteka Gdańska PAN);
- udział Centrum NUKAT w projektach ogólnopolskich takich jak SYNAT (System Nauki i Techniki)
oraz NUKAT – autostrada informacji cyfrowej, a także projektach o zasięgu międzynarodowym, a wśród
nich: VIAF (Virtual International Authority File) oraz współpraca w ramach katalogu WorldCat (NUKAT:
National and International Project, Agnieszka Kasprzyk, Centrum NUKAT);
- przeprowadzenie zmiany zintegrowanego system bibliotecznego z LAS (Dynix) na oprogramowanie
firmy VTLS w sieci bibliotek publicznych w Hongkongu udostępniającej zbiory prawie czterem milionom
czytelników, 13 milionów egzemplarzy posiada opisy w katalogu komputerowym (Replacement of the
Library System for Hong Kong Public Libraries, Raymond So, Hong Kong Public Library);
- uruchomienie mechanizmu powiadomień dotyczących zbliżającego się terminu zwrotu egzemplarza oraz
przekroczenia tego terminu wysyłanych za pośrednictwem sms-ów czytelnikom, którzy dokonali
aktywacji tej usługi (SMS for circulation notices at GUL, Lena Isaksson, Gothenburg University Library);
- utworzenie Kuwait Digital Repository for Science and Technology (KDT) prowadzonego
w oprogramowaniu Vital firmy VTLS (Kuwait Digital Repository for Science & Technology (KDR),
Shatha D. Al-Own, Kuwait Institute for Scientific Research);
- wykorzystania dostępnego za pośrednictwem strony WWW narzędzia do tworzenia raportów aktywności
naukowej pracowników uczelni utworzonego w wyniku odpowiedniej konfiguracji oprogramowania
Visualizer firmy VTLS (Publication Activity Database + Reporting Tool = University Exhibition Window
on Research Performance, Jana Ilavska, Comenius University Library).
W wystąpieniach podczas 26 Annual VTLS EMEA Users' Group Meeting pracownicy firmy VTLS
przekazywali informacje na temat sytuacji firmy, nowych wdrożeń jej produktów, zmian personalnych
3
i organizacyjnych oraz rozwoju
oferty dla użytkowników.
Koncentrowali się szczególnie na
zagadnieniu integracji produktów
VTLS
(Chamo,
VITAL)
z systemem zarządzania treścią
Drupal,
umożliwienia
użytkownikom
korzystania
z zasobów bibliotecznych za
pośrednictwem
urządzeń
mobilnych (MozGo), czy na
jednolitym systemie dostępu do
zasobów
własnych
oraz
zewnętrznych
(Chamo
Discovery). Podejmowanie tych
tematów zgodne jest z planami
Zakończenie konferencji. Przy mikrofonie - Vinod Chachra, pierwszy z prawej - Jack Bazuzi.
Fot. Jadwiga Antoniak
firmy VTLS, która zmierza
w swych działaniach do utworzenia zestawu narzędzi (tzw. Open skies) dającego czytelnikowi biblioteki
w efekcie ich wzajemnego powiązania możliwość dostępu z jednego miejsca do różnorodnych informacji
niezależnie od ich charakteru - np. metadane, pełne teksty, multimedia, pochodzenia - np. katalog
biblioteczny (Virtua), instytucjonalne repozytorium (VITAL Media), lokalny system zarządzania treścią
(Drupal), serwisy licencjonowane oraz zasoby bezpłatne udostępniane w sieci), wykorzystywanych
w komunikacji urządzeń - np. stacjonarne, mobilne oraz formatu danych - np. MARC21, XML.
Podczas spotkania zarezerwowano również czas na aktywność każdego z uczestników. Służyła temu sesja
Lightning Talks przeznaczona na krótkie (trwające do 5 minut) zaprezentowanie biblioteki przez
wybranego jej przedstawiciela. Doskonałą sposobność do zadania pytań pracownikom firmy VTLS oraz
podzielenia się z nimi uwagami lub sugestiami odnośnie użytkowanych programów stworzono
uczestnikom spotkania w czasie sesji Ask Me! Ponadto w trakcie sesji Knowledge Sharing wymieniano się
doświadczeniami w zakresie funkcjonowania poszczególnych modułów systemu VTLS/Virtua. Nie obyło
się także bez niespodzianki przygotowanej przez organizatorów. Tym razem była nią gra w kręgle, na
która zaproszono uczestników do Centrum Rozrywki Hula-Kula.
Roman Tabisz
KOLEKCJE POKLASZTORNE W BUW — NOWA ODSŁONA
Od września Gabinet Starych Druków i Gabinet Zbiorów Muzycznych BUW biorą udział w projekcie:
„Dziedzictwo kulturowe po klasztorach skasowanych na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej oraz Śląsku
w XVIII i XIX w.: losy, znaczenie, inwentaryzacja”. Przedsięwzięcie jest realizowane od marca br. pod
kierunkiem mediewisty prof. Marka Derwicha, przy finansowym wsparciu Narodowego Programu
Rozwoju Humanistyki.
Podstawowym celem projektu jest umieszczenie w jednym miejscu różnorodnej informacji dotyczącej
skasowanych klasztorów. Służyć temu będzie Portal Wiedzy dostępny online — interaktywne narzędzie
składające się z kilkunastu powiązanych ze sobą tematycznych baz danych, tworzonych przez specjalistów
z różnych dziedzin: historyków, muzealników, archeologów, filologów, teologów, muzykologów,
bibliotekoznawców. Znajdą się tu m.in. bazy: rękopisów, druków, akt urzędowych kasacyjnych
i pokasacyjnych, dziedzictwa przyrodniczego i mobiliów, a także baza biograficzna — poświęcona losom
zakonników. Wirtualnemu scaleniu ulegnie informacja o obecnie rozproszonym i niekiedy ukrytym bądź
słabo rozpoznanym dziedzictwie kulturowym: od książek, archiwaliów i nut po meble i naczynia
4
liturgiczne.
W ramach współpracy, z inicjatywy Gabinetu Starych Druków do witryny projektu (www.kasaty.pl)
zostanie dobudowana baza online poświęcona bibliotekom skasowanych klasztorów, która będzie nosić
nazwę: „Biblioteki klasztorne: historia, znaki własnościowe, źródła”. W bazie znajdą się adnotowane hasła
książnic klasztornych z dołączonym materiałem źródłowym: zdjęciami zapisów i znaków
proweniencyjnych.
Jeśli chodzi o pozostałości księgozbiorów klasztornych, do tej pory w zbiorach BUW udało się
zidentyfikować książki pochodzące z około 120 bibliotek (przypuszczalne szacunki to w sumie ok. 10 tys.
woluminów), które należały do klasztorów skasowanych w XVIII-XIX wieku na terenie dawnej
Rzeczpospolitej. Zdecydowano, że na potrzeby bazy online opracowanie obejmie początkowo około 100
książnic, z których w zbiorach GSD zidentyfikowano co najmniej 3 książki.
Zgodnie z przygotowanym przez GSD schematem hasła, obejmie ono materiał zgrupowany w trzech
strefach: 1) informacja o bibliotece, 2) ilustracje, 3) źródła. W pierwszej strefie znajdą się m.in. różne
formy nazw bibliotek klasztornych używane w zapisach i znakach własnościowych oraz syntetycznie ujęta
historia i charakterystyka biblioteki (poszczególne etapy jej rozwoju, informacja o nabytkach i ubytkach,
postaciach z nią związanych). W strefie ilustracji zostaną umieszczone zdjęcia wybranych znaków
proweniencyjnych, z odpisem ich treści in extenso i ewentualnym komentarzem. Natomiast w strefie
źródeł znajdzie się informacja o dawnych katalogach i inwentarzach oraz o nowszej literaturze, na
podstawie której sporządzono hasła.
Do projektu dołącza również Gabinet Zbiorów
Muzycznych BUW, w którego zbiorach
znajduje się ok. 4,5 tys. rękopisów i ok. 1,5 tys.
wol. druków muzycznych, pochodzących
z wrocławskich i innych śląskich klasztorów
oraz kościołów. Najpełniejsza informacja o nich
znajduje się obecnie w alfabetycznym katalogu
kartkowym oraz częściowo w kartotece
proweniencyjnej. Opisy rękopisów muzycznych
są od dłuższego czasu sukcesywnie
wprowadzane
do
specjalistycznej,
muzykologicznej bazy RISM (Międzynarodowy Katalog Źródeł Muzycznych).
W ramach projektu w zbiorach GZM zostanie przeprowadzona kwerenda, której celem będzie ustalenie
proweniencji możliwie jak największej liczby rękopisów. Część z nich posiada zapisy własnościowe, ale
pochodzenia większości obiektów nie da się ustalić. Na podstawie adnotacji, wpisów kopistów, nazwisk
właścicieli i not biograficznych kompozytorów – zakonników, zostaną określone miejsca funkcjonowania
manuskryptu. W efekcie tych prac ma powstać tabela proweniencji rękopisów z kolekcji GZM. Kolejnym
etapem będzie „wyfiltrowanie” opisów manuskryptów klasztornych z bazy RISM i przeniesienie ich do
specjalnego formularza opracowanego na potrzeby projektu — tak zaadaptowane dane zostaną
uwidocznione na stronie www.kasaty.pl.
Dla Gabinetu Starych Druków projekt ów jest szansą na nowoczesną prezentację efektów wieloletniej
„mrówczej” pracy, a także na domknięcie pewnych aspektów tychże badań. Zgromadzenie w jednym
miejscu zdjęć różnorodnych znaków własnościowych poszczególnych bibliotek będzie nie tylko okazją do
mini-monograficznego ujęcia tematyki proweniencji klasztornych, ale również stworzy możliwość
identyfikacji własnych kolekcji osobom bądź instytucjom posiadających książki tak oznaczone.
W przypadku muzykaliów scalenie informacji bibliograficznej i proweniencyjnej dotyczącej śląskich
rękopisów pozwoli na dostrzeżenie w różnych kontekstach osób związanych ze środowiskiem
klasztornym (zakonnik-kopista-twórca-kompozytor-właściciel), oraz zbadanie niezwykle istotnych dla
zrozumienia recepcji dzieł przemieszczeń repertuarowych utworów funkcjonujących w śląskim kręgu
muzyki sakralnej.
Izabela Wiencek, Ewa Hauptman-Fischer
5
FESTIWAL NAUKI 2012
W trakcie tegorocznego, XVI już Festiwalu Nauki BUW zaproponował sześć spotkań.
1.
Do tańca i do różańca... O muzykowaniu w dawnych klasztorach - spotkanie, które poprowadziły
Magdalena Borowiec, Ewa Hauptman-Fischer z Gabinetu Zbiorów Muzycznych (odbyło się raz jako
lekcja festiwalowa, a raz jako klub młodzieżowy).
2.
Dziwne losy mongolisty i syna rzezaka. Profesorowie warszawskiej Szkoły Głównej (1862-1869) spotkanie, które poprowadziły Alina Cywińska i Lilianna Nalewajska z Oddziału Udostępniania
i Informacji Naukowej odbyło się raz jako klub młodzieżowy a raz jako popołudniowe spotkanie
festiwalowe).
3.
Przesłanie moralne w Pracowitości i lenistwie Williama Hogartha i Kupcu londyńskim
George’a Lillo – klub młodzieżowy prowadzony przez Małgorzatę Łazicką z Gabinetu Rycin.
4.
Czy wolnomularze spacerowali po warszawskich ogrodach? Architektura ogrodowa doby
Stanisławowskiej ― jej rola i znaczenie - klub festiwalowy prowadzony przez Przemysława Wątrobę
z Gabinetu Rycin.
Spotkania od lat gromadzą wierną festiwalową publiczność, życzliwą i szczerze zainteresowaną
prezentowanymi tematami. Festiwal Nauki jest świetną okazją, żeby pokazać osobom z zewnątrz obiekty
biblioteczne i efekty prowadzonych przez Bibliotekę prac, a jednocześnie przypomnieć, że identyfikujemy
się z naczelnym hasłem Festiwalu „Brak inwestycji w naukę, to inwestycja w ignorancję”.
Anna Wołodko
KONFERENCJE, SEMINARIA, WARSZTATY
Młodzi bibliotekarze, zniszczona łyżka i marka biblioteki…
Co wspólnego ma łyżka z bibliotekarzami??? Od Forum Młodych Bibliotekarzy, które odbyło się w Łodzi
w dniach 11-12 września – bardzo dużo! Podczas swojego wystąpienia otwierającego tegoroczne Forum
Elżbieta Stefańczyk, przewodnicząca SBP, zaprezentowała fragment filmu Matrix, w którym mały
chłopiec siłą woli wyginał łyżkę. Oczywiście chodziło o ukazanie siły, jaka drzemie w każdym człowieku,
także w NAS – młodych bibliotekarzach. Tę swoją energię mamy wykorzystać na zmiany w bibliotekach,
na rozwój i na budowanie marki, zarówno bibliotek, jak i bibliotekarzy. Zaprezentowany fragment filmu
wywołał uśmiech na wielu twarzach, a wygięty niewielki sztuciec przejdzie do historii FMB. A może
powinna powstać statuetka wręczana corocznie dla najlepszych, najkreatywniejszych młodych
bibliotekarzy właśnie w kształcie wygiętej łyżeczki – symbolu siły młodych bibliotekarzy?
Tegoroczne Forum odbywało się pod hasłem Biblioteka jako marka. Jednogłośnie stwierdzono, że forum
było zbyt krótkie na tak ciekawy temat. W ciągu niespełna dwóch dni zaprezentowano 35 referatów
i przeprowadzono 15 warsztatów. Program podzielono na trzy równoległe panele, więc uczestnicy stali
często przed trudnym wyborem czy wybrać warsztaty, czy jeden z referatów. Prelegenci przyjechali
z różnych miast i miasteczek Polski, reprezentowali biblioteki duże i malutkie, uczelniane, naukowe,
publiczne i szkolne. Łączyło ich jedno – pasja związana z pracą!
W wykładzie inauguracyjnym Marka w nowych czasach profesor Robert Kozielski uświadomił wszystkim
uczestnikom, jak wielkie ma znaczenie w naszych czasach branding rozumiany jako budowanie marki.
Następnie Olena Gimos, gość specjalny z Ukrainy, podzieliła się doświadczeniami z budowania marki
Biblioteki Naukowej Uniwersytetu Naukowego Akademii Kijowsko-Mohylańskiej. W dalszej kolejności
bibliotekarze z Polski opowiadali o działaniach wpływających na markę swoich bibliotek. Były referaty
o grywalizacji (definiowanej przez wikipedię jako wykorzystanie mechaniki znanej np. z gier fabularnych
6
i komputerowych, do modyfikowania zachowań ludzi w sytuacjach niebędących grami, w celu
zwiększenia ich zaangażowania), wykorzystaniu Internetu, e-learningu, Facebooka, bibliotekarskich
blogach, identyfikacji wizualnej, współpracy międzyinstytucjonalnej i użytkownikach-klientach.
Wśród referentów prezentujących się pierwszego dnia, pojawiło się również nazwisko moje i Doroty
Kuźnickiej (oczywiście przekręcone). Ponieważ Dorota w ostatnim momencie musiała zrezygnować
z wyjazdu, referat wygłosiłam sama. Na widowni dzielnie wspierała mnie koleżanka z BUW Ewelina
Bajgus. O czym związanym z marką BUW mówiłam? O buwingu jako modzie na bibliotekę. W czerwcu
przeprowadziłyśmy z Dorotą ankietę wśród czytelników na temat marki BUW i buwingu. Badania te stały
się podstawą wystąpienia, które spotkało się z zainteresowaniem i wywołało wiele pytań dotyczących
gmachu biblioteki, czytelników, buwingu i akcji BUW do 5 rano.
Wyjazd na Forum Młodych Bibliotekarzy uważam za bardzo udany. Jest to bardzo ciekawe spotkanie
umożliwiające wymianę doświadczeń i nawiązanie nowych kontaktów. Temu drugiemu szczególnie
sprzyjają międzypanelowe dyskusje, wieczorna uroczysta kolacja i integracja. Mam nadzieję, że
w przyszłorocznym Forum Młodych Bibliotekarzy, które odbędzie się w Olsztynie, będziemy mieli
większą grupę reprezentującą BUW. Po wizycie w Łodzi wiem, że warto wykorzystywać takie spotkania,
ponieważ jest to inwestycja w MARKĘ BIBLIOTEKI!
Karolina Kamińska
Konferencja „Bibliotecas 2029” odbyła się między 21 a 23 września w miejscowości Jumilla na
południowym Zachodzie Hiszpanii (region Murcia). Pojechałam tam na zaproszenie Instytutu Polskiego
w Madrycie oraz lokalnych organizatorów. Wystąpiłam z referatem Real or ideal? What scenarios for
libraries? The case of Poland, który po hiszpańsku (organizatorzy zapewnili tłumaczenie symultaniczne)
brzmiał wdzięcznie ¿Real o ideal? ¿Qué perspectiva aguarda a las bibliotecas? El caso de Polonia.
Wzięłam też udział w dyskusji panelowej, gdzie wspólnie z bibliotekarzami ze Stanów Zjednoczonych,
Finlandii i Hiszpanii omawialiśmy różne aspekty przyszłości bibliotek. Ja mówiłam o new professionals,
czyli osobach, które (niezależnie od wieku) zaczynają wykonywać zawód bibliotekarza.
Konferencja w Jumilli zgromadziła około 60 uczestników. Wszyscy byli z Hiszpanii, jedynie zaproszeni
prelegenci reprezentowali inne kraje (wymienione powyżej). Kristiina Kontiaien przedstawiła strategię
Fińskiego Stowarzyszenia Bibliotekarzy (nota bene kierowanego do niedawna przez Sinikkę Sipilä,
obecnie prezydent-elekt IFLA) i wytłumaczyła, dlaczego Finowie tak cenią biblioteki. Karen Hartman
omówiła nowe role bibliotek publicznych na amerykańskich przykładach oraz raport „Museums, Libraries
and
21st
Century
Skills”
(www.imls.gov/about/21stcskills.aspx)
–
traktujący o tym, co tak naprawdę będzie się
liczyło w najbliższej przyszłości jeśli chodzi
o umiejętności i kompetencje informacyjne
i społeczne. Ja przedstawiłam (z komentarzem
krytycznym i różnymi ozdobnikami) polski
projekt z 2011 r. „Scenariusze przyszłości
bibliotek”
(http://www.biblioteki.org/repository/PLIKI/DO
KUMENTY/SCENARIUSZE_PRZYSZLOSCI
_BIBLIOTEK_www.pdf).
Cała konferencja była poświęcona rozważaniom
o przyszłości bibliotek (szczególnie
Hiszpańska winnica. Jedno z lepszych miejsc na inaugurację konferencji
publicznych), a nazwę wzięła z filmu
dla bibliotekarzy. Fot. Zuza Wiorogórska
„Terminator”, w którym ok 2029 był opisany
jako ten, w którym maszyny zbuntowały się przeciwko ludziom.
Kilka słów o Jumilli - miejscowości, do której przeciętny turysta raczej nie dotrze.
25-tysięczne miasteczko położone wśród gór, na poziomie 500 metrów n.p.m obecnie słynie głównie
z dobrego wina, wytwarzanego w kilkunastu winnicach usytuowanych wokół Jumilli. Jest jednym
7
z obowiązkowych przystanków hiszpańskich turystów na tzw. „winnej drodze” (hiszp. Ruta del vino).
Trudno jednak nie zauważyć w nim śladów historii: górujący nad miasteczkiem średniowieczny zamek
(miejsce jednej z konferencyjnych sesji) czy XV-wieczne kościoły to dość późne budowle, wszak Jumilla
to iberyjska wieś z czasów Imperium Rzymskiego (choć mówi się o mieszkańcach już w epoce brązu),
następnie zdobyta w trakcie podbojów arabskich i pozostająca pod panowaniem arabskim do 1241 roku.
Zuza Wiorogórska
W dniach 24-26 września na Politechnice Łódzkiej odbyła się
VI Międzynarodowa Konferencja
Naukowa Rozkład i korozja materiałów technicznych.
Przedstawiono na niej najnowszy stan badań nad rozkładem różnych materiałów technicznych przez
mikroorganizmy. Procesom biodeterioracji podlegają wszystkie materiały, nawet stopy tytanu, uważane
dotychczas za odporne na korozję mikrobiologiczną. Z uwagi na tę cechę oraz na gęstość tytanu, która jest
porównywalna do gęstości kości, uważano go za idealny materiał wszczepienny i powszechnie
stosowany m.in. w inżynierii biomedycznej.
Najnowsze badania wykazują, że także i ten materiał pokrywa film mikrobiologiczny.
Ciekawe badania na temat znaczenia promieniowców w biodeterioracji zabytków przedstawiła dr Joanna
Karbowska–Berent z UMK. Wykazała ona szkodliwy wpływ promieniowców (Streptomyces) na
malowidła olejne, rysunki naskalne, skórzane wyroby archeologiczne oraz dokumenty i księgi na
pergaminie. Promieniowce te mają zdolność rozkładu kolagenu w pergaminie i mogą spowodować ubytek
jego masy, co jest niezauważalne gołym okiem, ale można to wykazać wagowo.
Na konferencji poruszany był też problem nadużywania dezynfekcji zbiorów, szczególnie przez biblioteki,
archiwa. Nie należy podejmować tego typu działań w większym zakresie niż to konieczne, ponieważ
skutki są wręcz odwrotne do zamierzonych. Wyjałowiony materiał szybko staje się pożywką dla jeszcze
większej kolonii mikroorganizmów. Dezynfekowane mogą być tylko te obiekty, co do których badaniami
mikrobiologicznymi potwierdzono, że są zaatakowane przez pleśnie.
Ciekawe wyniki wykazało badanie wpływu promieniowania radiacyjnego na tekstylia. Stwierdzono, że
duże dawki promieniowania (100 kGy) na tkaniny wykonane z lnu, bawełny i jedwabiu powodują
pogorszenie ich właściwości mechanicznych, najbardziej niekorzystnie wpływa to na len, osłabiając jego
wytrzymałość mechaniczną.
Zaprezentowane na konferencji badania będą miały wpływ na efektywne zabezpieczenie przed
niekorzystną działalnością mikroorganizmów wielu materiałów mających zastosowanie m.in.
w przemyśle, budownictwie, czy też w zbiorach muzealnych. Z drugiej strony posłużą one do rozwinięcia
technologii wykorzystujących zdolności rozkładu przez mikroorganizmy bardziej przyjaznych
środowisku, służących ekologii.
Elżbieta Duziak
Konferencja Kościelne zbiory muzyczne w bibliotekach polskich
Tegoroczna konferencja Sekcji Bibliotek Muzycznych SBP Polskiej Grupy Narodowej IAML miała
miejsce w Gnieźnie w dniach 26-28 września. Gospodarzem konferencji było gnieźnieńskie Archiwum
Archidiecezjalne we współpracy z Sekcją Bibliotek Muzycznych SBP, Archidiecezjalną Komisją ds.
Śpiewu, Muzyki Kościelnej i Służby Liturgicznej, Muzeum Archidiecezjalnym i Studium Muzyki
Kościelnej w Gnieźnie. Honorowym patronatem konferencję objęli Jego Eminencja Arcybiskup
Metropolita Gnieźnieński Prymas Polski Józef Kowalczyk oraz starosta gnieźnieński Dariusz Pilak, którzy
serdecznie powitali uczestników konferencji.
Program konferencji odnaleźć można na stronie na stronie SBP:
http://www.iaml.pl/Konferencja_Gniezno_2012_Informacje_Program.htm#program
Z pełnym tekstem powitalnego wystąpienia Księdza Prymasa można się zapoznać pod adresem:
http://www.prymaspolski.pl/pl/prymas_polski/dokumenty/muzyczne_dziedzictwo.html
Sesje konferencyjne poświęcone były w tym roku zagadnieniu Kościelne zbiory muzyczne w bibliotekach
8
polskich. Temat bardzo ciekawy i aktualny, gdyż obecnie na terenie naszego kraju prowadzonych jest
szereg projektów badawczych dotyczących muzykaliów pochodzących ze zbiorów kościelnych. Niestety
jeszcze więcej źródeł kościelnych nadal oczekuje na swoje muzykologiczne opracowanie. Obecnie trudno
sobie wyobrazić prowadzenie prac katalogowych nad muzykaliami bez korzystania z bazy danych The
International Inventory of Musical Sources - Répertoire International des Sources Musicales (RISM),
z tego też względu organizatorzy konferencji zaprosili do wzięcia w niej udziału przedstawiciela
Centralnej Redakcji RISM we Frankfurcie nad Menem, Guido Krausa. Jego referat pokazywał, jak
podstawowym i niezbędnym narzędziem są bazy RISM w procesie katalogowania muzykaliów,
wyszukiwania konkordancji oraz identyfikowania kompozycji zapisanych bez nazwiska twórcy lub
przypisanych niewłaściwym autorom.
Wśród czynnych uczestników konferencji przeważali muzykolodzy i bibliotekarze muzyczni
reprezentujący uniwersyteckie ośrodki badawcze (UAM w Poznaniu, Uniwersytet Jagielloński,
Uniwersytet Wrocławski, UKSW, Uniwersytet Muzyczny w Warszawie) oraz biblioteki szkół wyższych
i inne biblioteki naukowe (BUW, Biblioteka Narodowa, Biblioteka Śląska, Biblioteka Instytutu
Muzykologii UJ, Biblioteka Katedry Muzykologii UAM, Biblioteka Narodowego Instytutu Fryderyka
Chopina, Biblioteka Główna Akademii Muzycznej w Katowicach, Biblioteka Główna Akademii
Muzycznej w Gdańsku). Bardzo nas cieszy, że w konferencji wzięły udział również osoby niezwiązane ze
środowiskami muzykologicznymi czy bibliotecznymi, jak np. Tomasz Kmita z Śląskiego Towarzystwa
Muzyki Kościelnej, który zaprezentował nam bardzo ciekawy referat poświęcony muzykaliom
przechowywanych w bibliotece kościoła św. Krzysztofa we Wrocławiu.
Naszą bibliotekę reprezentowała trzy pracownice Gabinetu Zbiorów Muzycznych. Przedstawione referaty
były poświęcone dwóm kompozytorom, których twórczość przechowywana jest w zbiorach muzycznych
BUW oraz zachowanej spuściźnie jednego z klasztorów śląskich cysterek. O muzykaliach pochodzących
z Trzebnicy opowiedziała Ewa Hauptman-Fischer, przybliżając w swoim wystąpieniu dzieje tego
śląskiego zakonu oraz pokazując na przykładzie zachowanych rękopisów muzycznych, na jakie konkretne
potrzeby tego zgromadzenia zakonnego powstały. Referat Ludmiły Sawickiej przedstawiał sylwetkę
i twórczość kapelmistrza katedry wrocławskiej Johanna Georga Clementa (1710-1794) – nader płodnego
kompozytora. Pełnił on stanowisko
kapelmistrza w katedrze przez ponad 58 lat,
jego twórczość dostarcza przykładów, jakie
kompozycje wykonywane były w środowiskach
katedralnych w owym czasie. Największa
kolekcja autografów kompozycji Clementa
znajduje się właśnie w GZM BUW.
W wystąpieniu szczególny nacisk położono na
charakterystykę
twórczości
mszalnej
i kantatowej wrocławskiego muzyka. Elżbieta
Jasińska –Jędrosz zaprezentowała sylwetkę
polskiego muzyka Mariana Sawy (1937-2005).
Był to wybitny organista, niezmiernie płodny
kompozytor twórczości organowej i chóralnej
(w przeważającej części o charakterze
religijnym) oraz znakomity pedagog muzyczny.
Wart podkreślenia jest fakt, iż jego liczna
Uczestnicy konferencji Gniezno 2012
i bardzo ciekawa spuścizna kompozytorska
przechowywana jest w Archiwum Kompozytorów Polskich Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie.
Wieczorem pierwszego dnia Konferencji została odprawiona msza św. pod przewodnictwem ks. kanonika
Ryszarda Figla, długoletniego przewodniczącego Archidiecezjalnej Komisji ds. Śpiewu, Muzyki
Kościelnej i Służby Liturgicznej w Gnieźnie, następnie miał miejsce koncert organowy w wykonaniu
organisty Bazyliki Archikatedralnej Ryszarda Superczyńskiego. W drugim dniu uczestnicy mieli okazję
9
zwiedzania Katedry wraz z podziemiami i obejrzenia słynnych drzwi gnieźnieńskich, a jak nam
powiedziano, nie każdy może dostąpić tego zaszczytu. Wieczorem odbyła się uroczysta kolacja, na której
okazało się, że bibliotekarze i muzykolodzy nie tylko lubią pracować z nutami, ale również doskonale
z nich śpiewają. Z racji tego, że konferencja odbywała się w Muzeum Archidiecezjalnym, była to też
niepowtarzalna okazja do poznania najcenniejszych dzieł sztuki sakralnej przechowywanych w zbiorach
gnieźnieńskich.
Ludmiła Sawicka
SUB SIGNO HEREDITATIS
Izabela Wiencek
Można powiedzieć, że jeśli chodzi o szeroko pojęte wydarzenia ważne dla zbiorów specjalnych, to
mijający rok przebiegał pod znakiem księgozbiorów historycznych: ich losów, rekonstrukcji, ochrony
i popularyzacji. Wyrazem zainteresowania tą problematyką były konferencje, spotkania nieformalne,
publikacje oraz jedno rozporządzenie ministerialne. Zacznijmy od spotkań nieformalnych.
5 lipca w warszawskiej siedzibie ICM-u odbyło się zebranie w związku z planowanym utworzeniem
w ramach platformy SyNaT (System Nauki i Techniki, www.synat.pl) naukowo-edukacyjnego portalu,
poświęconego polskim księgozbiorom historycznym. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele różnych
środowisk i instytucji krajowych: historycy, bibliotekoznawcy, kustosze zbiorów specjalnych, informatycy.
Uczestnicy przedstawili wiele pomysłów obrazujących, jak pilne są potrzeby przeniesienia wiedzy już
istniejącej, bądź dopiero wytwarzanej, do przestrzeni cyfrowej. Była mowa m.in. o centralnym e-katalogu
rękopisów średniowiecznych w bibliotekach polskich, rekonstrukcji katalogów historycznych (np.
biblioteki Radziwiłłów, Załuskich, króla Stanisława Augusta), tzw. Nowym Chwalewiku - E. Chwalewik:
Zbiory polskie: archiwa, bibljoteki, gabinety, galerje, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie
i na obczyznie, w porządku alfabetycznym według miejscowości ułożone. T. 1-2. Warszawa ; Kraków 19261927 - (uaktualnienie informacji o stanie liczbowym kolekcji historycznych w bibliotekach polskich),
bazie proweniencji starych druków. Dyskusja dotyczyła ukierunkowania portalu (popularno-edukacyjny
czy naukowy?) i stopnia szczegółowości zawartych w nim informacji. Poszczególne projekty zostaną
zaprezentowane w najbliższym numerze czasopisma „Z badań nad książką i księgozbiorami
historycznymi”.
W dniach 19-20 września odbyła się konferencja Zagarnięte–ukryte–poszukiwane–odzyskane,
zorganizowana przez Zakład Wiedzy o Książce IINiSB UW. Na uwagę zasługuje ciekawa inicjatywa
organizatorów, którzy zaprosili do udziału osoby reprezentujące rozmaite instytucje: prawników,
policjantów, bibliotekarzy, historyków, pracowników Ministerstwa Kultury i instytutów powołanych dla
ochrony dziedzictwa. Dzięki temu mogły się spotkać różne punkty widzenia, zwłaszcza w kontekście
ochrony i odzyskiwania dóbr kultury, czyli problemów najbardziej palących i niejednokrotnie
wymagających regulacji prawnych.
Wygłoszono kilkadziesiąt referatów w dwóch równoległych sesjach. Większość z nich omawiała losy
poszczególnych zabytków, bądź całych kolekcji, przemieszczanych, bezpowrotnie utraconych podczas
minionych wojen lub ocalałych. Obok smutnych prób rekonstrukcji lub rejestracji strat były też
doniesienia o odkryciach: referat Bartłomieja Czarskiego z BN dotyczył nieznanego superekslibrisu Jana
III Sobieskiego, widniejącego na woluminie, który w 2011 roku wystawił na sprzedaż francuski dom
aukcyjny Alde. Justyna Jasiewicz (IINiSB UW) przedstawiła interesującą historię poszukiwań fragmentów
wazowskich rezydencji wciąż odnajdywanych na dnie Wisły, zaś Alicja Szulc (BU Poznań) zdała relację
z poszukiwań poznańskich starych druków i rękopisów, obecnie przechowywanych w Szwecji. Inny temat
poruszyła niżej podpisana, mówiąc o staropolskich zaklęciach przeciw złodziejom książek, które
spotykamy w starych drukach (Kto tę książkę ukradnie, temu ręka upadnie itp.).
Osobną grupę stanowiły referaty o tematyce policyjno-prawnej. Paweł Bańkowski z Komendy
10
Wojewódzkiej Policji w Krakowie i Olgierd Jakubowski z Narodowego Instytutu Muzealnictwa (NIM)
powrócili do sprawy kradzieży cymeliów w Bibliotece Jagiellońskiej w latach 90. Ad vocem
wypowiedział się obecny na sali Michał Spandowski z Zakładu Starych Druków BN, prostując
nieścisłości i dorzucając garść interesujących faktów kuluarowych jako uczestnik owych wydarzeń –
biegły powołany do identyfikacji druków. Była również mowa o międzynarodowej współpracy policji
w poszukiwaniu skradzionych dzieł sztuki (Marcin Goch) oraz o działalności MKiDN w zakresie
restytucji dóbr kultury po 1990 r. (Karina Chabowska).
Jeden z referatów dotyczył Narodowego Zasobu Bibliotecznego: Problemy zabezpieczenia przed
przestępczością zbiorów tworzących NZB. Przedstawił go Piotr Ogrodzki z NIM, redaktor naczelny pisma
„Cenne, bezcenne, utracone”, którego najnowszy numer jest w całości poświęcony zbiorom specjalnym
w bibliotekach polskich (polecamy).
Konferencja Księgozbiory rozproszone. Losy księgozbiorów historycznych po II wojnie światowej, która
odbyła się miesiąc później na Zamku w Malborku (19 października), dotyczyła głównie powojennych
losów zbiorów poniemieckich. Referaty omawiały m.in. peregrynacje książek pomorskich ze zbiorów
prywatnych i instytucjonalnych (Szczecin, Malbork, Gdańsk), działalność zbiornic księgozbiorów
zabezpieczonych w Katowicach i Szczecinie, rejestrację strat wojennych (inkunabuły). Nie było na tej
konferencji przedstawiciela BUW; o tematyce wnioskujemy z tytułów wystąpień.
Podsumowując oba spotkania, należy stwierdzić, iż najwięcej referatów skupiało się na omówieniu losów
jednej przemieszczonej/utraconej/zachowanej kolekcji bądź zabytku. Analiza wątków kryminalnych
pozwoliła na dokładniejsze przyjrzenie się przyczynom kradzieży starych druków. Są to zarówno kwestie
legislacyjne: luki w prawie, brak odpowiednich przepisów, nadużycia urzędników państwowych (poczta
dyplomatyczna), jak i zwykłe zaniedbania, polegające na wadliwym lub niedostatecznym zabezpieczeniu
obiektów. Zabrakło może zwrócenia uwagi na aspekt związany z tzw. czynnikiem ludzkim: kim bywają
przestępcy, jak często stają się nimi sami pracownicy zbiorów specjalnych, oraz, co za tym idzie, czy błąd
tkwi w procedurze zatrudniania czy też w późniejszym braku kontroli nad „opiekującymi się” zbiorami?
Innym problemem, nieporuszonym wprost na konferencji wrześniowej IINiSB, ale obecnym w kuluarach,
jest sprawa ujawniania przez biblioteki proweniencji księgozbiorów należących przed 1939 r. do osób,
których spadkobiercy obecnie mogą rościć do nich prawo własności. Brak regulacji prawnych prowadzi
do sytuacji, gdy instytucja posiadająca zabytkowy księgozbiór, w wyniku roszczeń majątkowych, traci do
niego prawa. Należy pamiętać, że to istotny czynnik, hamujący w Polsce przez dziesięciolecia
publikowanie informacji o proweniencjach książek pochodzących z tzw. Ziem Odzyskanych. Jednak
kwestia jest na tyle trudna i złożona (bo polityczna), że nie ma co oczekiwać jej rozwiązania w ciągu
najbliższych lat.
Natomiast po wielu latach starań powstało wreszcie Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego w sprawie Narodowego Zasobu Bibliotecznego (Dz. U., poz. 797, z dn. 4 lipca 2012).
Uczestnicy 5. już edycji konferencji organizowanej przez Centralną Bibliotekę Wojskową Ochrona NZB
w czasie pokoju, kryzysu i wojny, która odbyła się 27 września, bardzo liczyli na komentarz Mariusza
Dworsatschka, wicedyrektora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, który jest członkiem Rady ds. NZB,
powołanej w czerwcu tego roku. M. Dworsatschek w referacie Co chronić? Pojęcie narodowego zasobu
bibliotecznego a zakres jego ochrony, przedstawił głównie historię zmagań, jakie się toczyły w Polsce od
połowy lat 70. w kwestii sprecyzowania, a następnie utworzenia NZB. Dziś, po licznych dyskusjach,
publikacjach i projektach, mamy akt prawny, który ustanawia, że ex definitione tylko dwie polskie
biblioteki posiadają NZB: Biblioteka Narodowa i Jagiellońska (do tej pory było ich 56). Pozostałe
instytucje, jeśli uznają, że ich zbiór w całości bądź w części podlega definicji podanej w rozporządzeniu,
mogą wystąpić o włączenie go do NZB. Abstrahując od sensu powołania tego specyficznego konstruktu
prawnego, nie mającego analogii w innych krajach, rozporządzenie nie uściśla niestety kryteriów, na
podstawie których wyodrębnia się najcenniejsze zbiory, a o środkach finansowych, które są niezbędne dla
odpowiedniego ich zabezpieczenia mówi: „zapewnia [je] organizator biblioteki”. Pytanie, które się tu
narzuca, brzmi: po co w takim razie NZB? Przecież „organizator biblioteki” i tak robi, co może, żeby
zapewnić swoim zbiorom właściwą ochronę, a rozporządzenie niczego nie narzuca i niczego nie
11
zapewnia, jest niewiążące jak licencja Creative Commons. M. Dworsatschek uprzedzając komentarze
i pytania zebranych zapewnił, że tekst rozporządzenia stanowi tylko preludium do dalszych
szczegółowych instrukcji i wskazówek. Cóż zatem? „Czekamy na dalsze instrukcje”.
KADRY
Nowo zatrudnieni:
- mgr Natalia Pawlak, mł. bibliotekarz, Oddział Udostępniania i Informacji Naukowej, od 24 września.
Przestali pracować:
- mgr Anna Król, samodzielny referent, Oddział Administracyjny, od 30 września.
Numer zamknięty 5 grudnia 2012 r.
Redakcja: Anna Wołodko
Współpraca: Anna Zawadzka
Korekta: Elżbieta Petrović
Projekt graficzny: Anna Pełka
Redakcja zastrzega sobie możliwość skrótów i_zmian redaktorsko-korektorskich
Uwagi, komentarze i_teksty do biuletynu można przesyłać na adres [email protected]
w_Pegasusie: aniac
12

Wrzesień w Bibliotece - BUW-u

Transkrypt

Podobne dokumenty

Wirtualny Katalog Lubelskich Bibliotek Naukowych

Wersja do druku - BUW-u