Stosunki handlowe Unii Europejskiej z USA

Stosunki handlowe Unii
Europejskiej z USA
Tomasz Białowąs
Rola USA i UE w gospodarce
światowej (2008)
70,0%
60,0%
50,0%
60,6%
53,8%
54,2%
52,3%
45,7%
40,0%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
PKB (nominalne) Eksport towarów Import towarów
Eksport usług
Import usług
• Wysoki deficyt handlowy Stanów
Zjednoczonych z Unią Europejską
400,00
350,00
300,00
Eksport do USA
Import z USA
Bilans handlowy
250,00
200,00
150,00
100,00
50,00
0,00
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
• Wysoki udział Unii Europejskiej w
deficycie handlowym USA
20,00%
18,00%
16,00%
14,00%
12,00%
10,00%
8,00%
6,00%
4,00%
2,00%
0,00%
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
Dlaczego zmniejsza się od
roku 2004 udział Unii
Europejskiej w deficycie
handlowym Stanów
Zjednoczonych?
I. Wzrost deficytu z Chinami
0
35
-50000
30
25
-100000
20
-150000
15
-200000
w mln dolarów
-250000
w % całkowitego deficytu handlowego USA
10
5
0
-300000
1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008
Deficyt handlowy USA z Chinami
• 1983 – pierwszy raz pojawia się deficyt
handlowy 47 mln dol.
• 1986 – od tego czasu ani razu nie wystąpiła
nadwyżka w handlu z Chinami
• 1990 – deficyt przekroczył 10 mld dol.
• 1998 – deficyt przekroczył 50 mld dol.
• 2002 – deficyt przekroczył 100 mld dol.
• 2008 – deficyt osiągnął 267 mld dol. co
stanowiło 32,5% całkowitego deficytu
handlowego Stanów Zjednoczonych
Główne czynniki wzrostu deficytu
handlowego USA z Chinami
• różnice w strukturze gospodarki USA i Chin
• różnice w strukturze przedmiotowej handlu
zagranicznego USA i Chin
• działalność korporacji międzynarodowych
• relacje kursowe dolar/renmimbi
Różnice w strukturze gospodarki
Wzrost udziału w gospodarce Stanów Zjednoczonych od
lat 80. nowoczesnych sektorów high-tech i usług
spowodowały zwiększone zapotrzebowanie na
tradycyjne towary przemysłowe. Obecnie 90% towarów
importowanych przez USA nie ma krajowych
odpowiedników.
W Chinach w tym samym czasie odbywał się proces
industrializacji i rozwój pracochłonnej produkcji
przemysłowej.
Ukształtowała się komplementarna struktura gospodarek.
Różnice w strukturze handlu
Ponad 80% deficytu handlowego USA z Chinami
powstaje w dwóch kategoriach produktów.
Pierwszej obejmującej pracochłonne dobra (tekstylia,
obuwie, zabawki) i tanie produkty mechaniczne i
elektroniczne nie produkowane w USA.
Drugiej obejmującej dobra kapitałowe i
zaawansowane technologicznie (części
samochodowe, półprzewodniki, komputery).
Deficyt w kategorii pierwszej można wytłumaczyć
różną strukturą handlu, w drugiej głównie
działalnością korporacji międzynarodowych.
Działalność korporacji
międzynarodowych w Chinach
• Od rozpoczęcia reform gospodarczych w roku 1978
Chiny stały się jednym z największych na świecie
odbiorców zagranicznych inwestycji bezpośrednich.
• Na koniec roku 2007 skumulowana wartość ZIB w
Chinach osiągnęła 327 mld dol.
• Kapitał zagraniczny przyczynił się do wzrostu
gospodarczego, napływu technologii, powstania
nowych miejsc pracy, ale przede wszystkim wzrostu
eksportu.
• W roku 2005 eksport filii działających w Chinach
stanowił 58% eksportu Chin.
Działalność korporacji
międzynarodowych w Chinach
• Korporacje Stanów Zjednoczonych należą do
największych inwestorów w Chinach.
• Produkcja ich filii zagranicznych zastępuje
wcześniejszy eksport z USA
• W 2006 roku wartość sprzedaży filii USA w
Chinach była dwukrotnie wyższa od eksportu USA
do Chin.
• Analizy ekonometryczne pokazują, że 10% wzrost
ZIB USA w danym przemyśle w Chinach powoduje
7,3% wzrost rozmiarów importu USA z Chin i 2,1%
spadek eksportu USA do Chin.
Kurs renminbi/dolar
• Pomimo trwającej od 2005 roku aprecjacji
renminbi względem dolara jego kurs jest ciągle
zaniżony.
• Rząd Chin utrzymuje niski kurs waluty poprzez
interwencje w postaci zakupów weksli i obligacji
skarbowych rządu USA (w samym 2007 roku 460
mld dol.)
• Umocnienie waluty chińskiej od lipca 2005 roku
do maja 2008 roku o 19% spowodowało zaledwie
2,5% wzrost cen produktów chińskich w USA.
Kurs renminbi/dolar
II. Spadek wartości dolara wobec
euro o około 40% od roku 2002
III. Zmniejsza się udział Stanów
Zjednoczonych w imporcie UE
Rok
Udział eksportu do
Udział importu z UE Udział eksportu do
UE w eksporcie
w imporcie USA USA w eksporcie UE
USA
Udział importu z
USA w imporcie
UE
1995
21,65%
18,11%
18,02%
19,02%
1996
20,95%
18,41%
18,35%
19,47%
1997
20,99%
18,56%
19,60%
18,54%
1998
22,46%
19,82%
22,02%
18,80%
1999
22,36%
19,60%
24,07%
18,27%
2000
21,56%
18,73%
24,68%
17,27%
2001
22,27%
19,91%
24,35%
17,31%
2002
21,21%
20,08%
24,28%
15,40%
2003
21,36%
20,18%
22,56%
13,44%
2004
21,18%
19,32%
21,96%
12,40%
2005
20,70%
18,58%
21,39%
11,68%
2006
20,71%
17,90%
22,75%
12,46%
2007
21,27%
18,16%
21,09%
12,70%
Jak zmieniała się struktura
przedmiotowa wymiany
handlowej Unii Europejskiej ze
stanami Zjednoczonymi w
latach 1997-2007?
EKSPORT
Zmiana
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 19972007
Produkty rolnictwa
5,74 5,47 5,41 4,76 5,01 5,40 5,56 5,44 5,46 5,55 5,50
-0,24
Żywność
5,05 4,77 4,75 4,21 4,40 4,71 4,91 4,67 4,61 4,79 4,89
-0,17
Surowce rolne
0,69 0,69 0,65 0,54 0,60 0,70 0,65 0,77 0,85 0,77 0,61
-0,08
4,34 3,44 3,64 5,58 5,25 5,13 5,69 7,12 8,79 9,50 9,23
4,89
Rudy i inne surowce mineralne
0,31 0,29 0,31 0,28 0,24 0,22 0,21 0,35 0,25 0,33 0,28
-0,03
Paliwa
2,60 1,87 2,22 3,80 3,51 3,88 4,55 5,63 7,19 7,45 7,18
4,59
Metale nieżelazne
1,44 1,28 1,11 1,50 1,49 1,03 0,92 1,14 1,35 1,72 1,77
0,33
84,85 85,83 84,98 83,84 83,86 83,80 83,67 82,77 80,98 80,25 80,34
-4,51
Żelazo i stal
2,92 2,60 1,98 2,00 1,77 1,42 1,13 1,87 2,08 2,26 2,27
-0,65
Produkty chemiczne
14,02 14,79 16,05 17,07 18,40 20,70 22,42 21,71 21,41 21,67 21,93
7,90
8,01 7,87 7,43 7,05 6,76 6,74 6,86 6,96 6,72 6,55 6,16
-1,85
44,33 45,56 44,71 43,21 42,77 41,17 39,95 38,86 38,37 37,56 37,60
-6,73
6,50 5,96 5,76 6,06 5,12 5,12 4,69 4,38 4,19 3,62 3,31
-3,19
15,93 17,52 18,59 18,37 18,71 19,27 19,15 17,88 16,67 16,08 15,82
-0,11
2,97 2,81 2,53 2,36 2,33 2,25 2,18 2,07 1,84 1,73 1,70
1,27
Pozostałe produkty przemysłowe 12,59 12,20 12,28 12,16 11,83 11,51 11,14 11,31 10,57 10,50 10,68
-1,92
Przemysł wydobywczy
Produkty przemysłowe
Inne półprodukty
Maszyny, urządzenia i sprzęt
transportowy,
w tym:
Wyposażenie biurowe i
telekomunikacyjne
Pojazdy drogowe i inny sprzęt
transportowy
Tekstylia i odzież
IMPORT
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
zmiana
1997-2007
9,38 8,06 6,53 6,06 6,10 6,52 6,47 6,08 5,81 5,51 5,56
-3,81
Żywność
6,94 5,85 4,57 3,95 4,17 4,43 4,41 4,11 3,86 3,72 3,80
-3,14
Surowce rolne
2,44 2,21 1,96 2,11 1,93 2,09 2,06 1,97 1,96 1,80 1,76
-0,67
3,86 3,30 2,68 2,85 3,22 2,91 2,76 3,51 4,24 6,10 6,07
2,21
Rudy i inne surowce mineralne
1,02 0,91 0,84 0,84 0,90 0,98 0,98 1,16 1,53 1,75 2,15
1,13
Paliwa
1,74 1,21 1,01 1,03 1,15 0,93 0,78 1,35 1,54 2,63 2,49
0,75
Metale nieżelazne
1,10 1,19 0,83 0,98 1,17 1,00 1,00 1,00 1,16 1,71 1,43
0,33
82,15 83,58 86,23 86,49 86,23 86,07 86,20 86,76 85,96 83,51 83,09
0,94
Żelazo i stal
0,35 0,34 0,30 0,38 0,36 0,38 0,47 0,40 0,53 0,52 0,71
0,37
Produkty chemiczne
12,60 12,72 12,62 13,49 14,65 16,72 18,79 19,95 19,82 19,52 19,47
6,87
4,56 4,41 4,13 4,12 4,45 4,37 4,54 4,43 4,60 4,52 4,68
0,12
51,29 52,96 55,74 54,33 52,34 50,36 47,99 47,26 45,79 44,37 44,35
-6,95
18,85 17,48 18,18 19,40 17,23 14,64 13,66 12,91 12,19 11,30 9,97
-8,87
14,70 16,96 18,88 14,93 15,18 16,26 16,04 16,42 14,75 15,12 17,03
2,33
Tekstylia i odzież
1,53 1,33 1,05 1,02 0,93 0,92 0,87 0,83 0,85 0,81 0,75
-0,79
Pozostałe produkty przemysłowe
11,80 11,81 12,40 13,16 13,50 13,32 13,54 13,89 14,37 13,76 13,12
1,32
Produkty rolnictwa
Przemysł wydobywczy
Produkty przemysłowe
Inne półprodukty
Maszyny, urządzenia i sprzęt
transportowy,
w tym:
Wyposażenie biurowe i
telekomunikacyjne
Pojazdy drogowe i inny sprzęt
transportowy
Handel wewnątrzgałęziowy
Zasadniczą część wymiany UE z USA
stanowi handel wewnątrzgałęziowy.
Handel wewnątrzgałęziowy jest
definiowany, jako dwukierunkowa
wymiana dóbr należących do tej samej
gałęzi przemysłu.
Możemy wyróżnić jego trzy podstawowe rodzaje:
• 1) wymianę produktów zróżnicowanych horyzontalnie –
handel produktami o podobnej cenie i jakości. Zaangażowane
w nią są kraje o podobnym wyposażeniu w czynniki produkcji,
wykorzystujące korzyści skali i specjalizujące się w niszowych
produktach;
• 2) wymianę produktów zróżnicowanych wertykalnie – handel
produktami różniącymi się ceną i jakością. Może być ona
spowodowana odmiennym wyposażeniem w czynniki
produkcji, np. zróżnicowane kwalifikacje pracowników;
• 3) wymianę produktów specjalizowanych wertykalnie –
handel produktami znajdującymi się na różnych etapach
procesu produkcyjnego. Rozwija się dzięki uzyskiwanej
przewadze komparatywnej, np. niskim kosztom pracy.
Warunki rozwoju wymiany
wewnątrzgałęziowej między
dwoma krajami
• 1) dochód per capita w tych krajach będzie
wysoki,
• 2) zróżnicowanie w poziomie rozwoju
gospodarczego (mierzone różnicami w
poziomie PKB per capita) będzie niskie,
• 3) średni poziom PKB obu krajów będzie
wysoki.
SITC
0 – żywność i żywe zwierzęta
1 – napoje i tytoń
2 – surowce z wyłączeniem paliw
3 – paliwa mineralne
4 – oleje i tłuszcze
5 – chemikalia
6 – podstawowe artykuły przemysłowe
7 – maszyny urządzenia i środki transportu
8 – inne wyroby przemysłowe
9 – inne wyroby gdzie indziej nie sklasyfikowane
1962
1,9
2,9
3,4
2,9
2,4
9,9
8,9
12,7
11,8
5,1
2006
17,4
13,1
9,9
2,6
9,0
35,2
25,8
36,8
24,8
14,6
Tab. 13. Udział handlu wewnątrzgałęziowego w poszczególnych sektorach w roku 1962 i 2006 w %
Źródło: M. Brülhart, An Account of Global Intra-industry Trade 1962-2006, “World Economy”, Vol. 32, No. 3, 2009, s. 427.
Porozumienia o współpracy
• 27 II 1990 Deklaracja Transatlantycka
• Propozycja utworzenia TAFTA
• 1998 Transatlantyckie Partnerstwo Gospodarcze
• 2002 Pozytywna Agenda Ekonomiczna
• 2005 Inicjatywa Gospodarcza UE-USA
• 2007 Ramowy Program Wspierania Transatlantyckiej
Integracji Gospodarczej
Jak można ocenić realizację
porozumień o współpracy
między USA i UE?
Instrumenty polityki handlowej
Jakie instrumenty stanowią
największą barierę w wymianie
handlowej pomiędzy USA i UE?
Najważniejsze spory handlowe
• Spór o banany (1996-)
• Spór o stal (2002-2003)
• Spór o zagraniczne korporacje eksportowe (19972006)
• Spór o hormony (1996-)
• Spór o żywność modyfikowaną genetycznie (1998-)
• Boeing-Airbus (1989-)