M. Bartoszewicz – Sieciowy charakter współczesnej przestępczości

Mateusz Bartoszewicz
[email protected]
Uniwersytet Wrocławski, Instytut Studiów Międzynarodowych
Wrocław 2016
Sieciowy charakter współczesnej przestępczości zorganizowanej.
Determinanty i generowane zagrożenia dla podmiotów państwowych.
Artykuł ukazał się w Półroczniku Instytutu Studiów Międzynarodowych
Uniwersytetu Wrocławskiego: „Racja Stanu. Studia i materiały”, nr 1 (17)/2015,
red. nacz. Marczak T., Wrocław: Oficyna Wydawnicza Arboretum, ISSN: 20817991, s. 35-44.
1. Wprowadzenie
Kultura popularna świata zachodniego wykreowała obraz mafii lub szerzej
– przestępczości zorganizowanej (dalej PZ), jako struktury ściśle zhierarchizowanej, z jasno
określonym
przywództwem
i
zasadami
bezwzględnego
posłuszeństwa
członków 1.
Niemniej jednak, dzięki znacznemu rozwojowi metod operacyjnych policji2, postępowi
technologicznemu i wprowadzeniu instytucji świadka koronnego – duża część klasycznych
(zbudowanych na sztywnych i hierarchicznych powiązaniach) grup przestępczych została
rozbita. Kierownictwo grup nowopowstałych oraz tych, które przetrwały – doszło
do wniosku, że jedyną możliwością funkcjonowania w zglobalizowanych realiach XXI w.
jest opracowanie struktury, która nada działaniom grup PZ elastyczności. Tego typu strukturę
cechującą się złożeniem z wielu elementów, współpracujących na zasadzie dowolnego
doboru, organizowanych najczęściej do konkretnego zadania, po realizacji którego
ewentualne więzy mogłyby ulec zanikowi – można zwięźle określić mianem sieci.
Dlatego też tematyka artykułu ogniskuje wokół transnarodowych sieci przestępczości
zorganizowanej (dalej sieci PZ) i zagrożeń dla podmiotów państwowych przez
nie generowanych.
1
2
Produkcje filmowe dotyczące mafii: Ojciec Chrzestny, reż. F. F. Cappola, USA 1972; Scarface,
reż. B. De Palma, USA 1983; Chłopcy z Ferajny, reż. M. Scorsese, USA 1990.
Przykład: Umieszczenie w strukturach PZ agentów działających pod przykryciem, którzy wspinając się
po szczeblach kariery – docierali w wyniku pracy operacyjnej do ścisłego kierownictwa.
Strona 1 z 11
Artykuł w rozdziale 2 i 3 zawiera analizę porównawczą sieci PZ z klasycznym mafijnym
modelem hierarchicznym. Następnie autor podejmuje się próby scharakteryzowania zagrożeń
płynących ze strony współczesnych sieci PZ oraz analizy wrażliwych punktów państw
narodowych, które umożliwiają sieciom przestępczym skuteczne działanie.
2. Pojęcie przestępczości zorganizowanej i organów bezpieczeństwa
W literaturze przedmiotu nie istnieje jedna, uniwersalna definicja PZ. Rozmaici badacze,
w zależności od przyjętego punktu widzenia, zwracają uwagę na różne aspekty zjawiska.
Na podstawie wielu prób zdefiniowania PZ podejmowanych przez przedstawicieli wymiaru
sprawiedliwości oraz ekspertów kryminologii, doliczając do nich opisy przedstawiane przez
ich byłych członków3 – A. Miczkowska wyróżniła szereg cech charakteryzujących dzisiejszą
PZ.
Przestępczość zorganizowana – trwałe, planowe i zorganizowane zazwyczaj w sposób
hierarchiczny, współdziałanie grupy osób, mające na celu zdobycie władzy (lub wpływu
na nią) oraz osiągnięcie zysków. Współpraca w ramach PZ zorientowana jest na popełnianie
przestępstw przy zastosowaniu bezprawnej przemocy i korupcji. Dążąc do monopolizacji
rynku i eliminacji konkurencji, PZ poszerza strefy wpływów w wymiarze krajowym,
regionalnym i globalnym. Grupy PZ cechują się hermetycznością zewnętrzną i wewnętrzną
oraz dążeniem do legalizacji dochodów pochodzących z popełnianych przestępstw4.
Organy bezpieczeństwa (OB) – zespół instytucji, służb, formacji i jednostek,
które podporządkowane legalnym władzom, odpowiadają za zapewnienie bezpieczeństwa
strukturze organizacyjnej państwa, zamieszkującym w jego obrębie obywatelom i ich mieniu.
OB współtworzą system bezpieczeństwa narodowego5.
3
4
5
Przykład: „najpopularniejszy” polski świadek koronny. Zob. A. Górski, Masa o pieniądzach polskiej mafii,
Warszawa 2014.
Opracowanie własne na podstawie: A. Miczkowska, Problematyka przestępczości zorganizowanej, Wrocław
2009, s. 124-128. http://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/docmetadata?id=34579&from=publication
[02.02.2016].
Definicja OB - własna autora. System bezpieczeństwa narodowego - całość sił, środków i zasobów
przeznaczonych przez państwo do realizacji zadań w dziedzinie bezpieczeństwa, odpowiednio do tych zadań
zorganizowana (w podsystemy i ogniwa), utrzymywana i przygotowywana. Składa się z podsystemu
(systemu) kierowania i szeregu podsystemów (systemów) wykonawczych. Zob. Mini słownik Biura
Bezpieczeństwa
Narodowego,
https://www.bbn.gov.pl/pl/bezpieczenstwo-narodowe/minislownik-bbnpropozy/6035,MINISLOWNIK-BBN-Propozycje-nowych-terminow-z-dziedziny-bezpieczenstwa.html
[02.02.2016]
Strona 2 z 11
3. Hierarchiczna przestępczość zorganizowana
W 1951 r. amerykańska Komisja Kefauvera, a za nią Komisja Specjalna do Stosowania
Prawa i Wymiaru Sprawiedliwości (1967), na wiele lat wyznaczyły główny nurt postrzegania
PZ.
Klasyczne
grupy
przestępcze
rozpatrywane
były
jako
organizacje
ściśle
zhierarchizowane6, na szczycie których stał jeden lub kilku kluczowych decydentów,
traktowanych z szacunkiem przez wszystkich podwładnych. W wąskim gronie kierownictwa
zapadały decyzje, które później „spływając” w dół struktury, docierały do bezpośrednich
wykonawców w formie rozkazu. Wytyczne były wysoce precyzyjne a obowiązująca zasada
bezwzględnego posłuszeństwa wymagała od podwładnego pełnej lojalności i oddania. Podział
pracy w tradycyjnych strukturach mafijnych był ściśle określony. Poszczególni członkowie
znali swoje miejsce w grupie i musieli respektować zasady awansu za lojalne i skuteczne
wykonywanie poleceń. Podobnie znana im była groźba poniesienia kary (często najwyższej)
za zdradę lub nieskuteczność w działaniu.
Hierarchiczne grupy PZ nie były wystarczające elastyczne, by móc w nieskończoność
ukrywać swoje istnienie przed organami ścigania. Więzy strukturalne pomiędzy członkami
grup przestępczych lub całymi grupami a ich zewnętrznym środowiskiem były
długoterminowe i silne, co skutkowało znaczną przejrzystością grup PZ dla obserwatorów
zewnętrznych. Członkowie grup przestępczych byli dobrze znani lokalnym politykom
i przedstawicielom OB7 oraz – nawet samym obywatelom. Ściśle hierarchiczny sposób
działania po zaistnieniu woli politycznej realnej walki z PZ – dawał możliwość skutecznego
rozbicia grupy przez nagłe przerwanie łańcucha dowodzenia na odpowiednio wysokim
poziomie. Likwidacja ścisłego kierownictwa grupy w przypadku wielu grup skutkowała utratą
spójności organizacji jako całości – czego przykład stanowi historia polskich grup PZ z lat 90.
XX i początków XXI w. Po wprowadzeniu instytucji świadka koronnego i osadzeniu
w więzieniach kierownictwa grup – organizacje traciły spójność i ulegały rozbiciu
na mniejsze organizmy, często pogrążając się we wzajemnych oskarżeniach i porachunkach.
Nie oznacza to, że PZ w Polsce przestała istnieć. Wręcz przeciwnie – nastąpiło
6
7
A. Miczkowska, Problematyka przestępczości…, op. cit. s. 123.
Wieloletnia współpraca w ramach układów korupcyjnych przyczyniała się do wytworzenia względnie
trwałych brudnych wspólnot.
Strona 3 z 11
jej przebranżowienie w kierunku przestępczości białych kołnierzyków8, co symbolicznie
wyraża cytat: „przestępcy zdjęli dresy, założyli garnitury”9.
4. Sieci przestępczości zorganizowanej
Organizacja sieciowa – zbiór niezależnych jednostek gospodarczych, prawnych
lub społecznych, realizujących różnorodne przedsięwzięcia koordynowane przez organizacjęintegratora, posiadającą ważne (lecz nie niezbędne) dla działalności kompetencje lub zasoby.
Istotnymi cechami organizacji sieciowej są: dobrowolność przystąpienia do sieci, równoległa
realizacja różnorodnych projektów i przedsięwzięć, kompatybilność kompetencji organizacjiintegratora
oraz
pozostałych
kooperantów,
przenikanie
się
z
innymi
sieciami,
wykorzystywanie sieci komputerowych w komunikacji, jak również duży potencjał
w zakresie organizacyjnego uczenia się10.
Sieci PZ stanowią alternatywę dla typowych przestępczych grup hierarchicznych.
Opierają swoją działalność o struktury rozproszone i elastyczne, składające się z wielu
„modułowych” elementów/ogniw (ludzi i grup), tworzących więzy o wiele bardziej
zróżnicowane niż hierarchiczny system podporządkowania i wydawania rozkazów.
W ramach poszczególnych modułów należących do sieci PZ powstają powiązania:

dwustronne i wielostronne,

symetryczne i asymetryczne (np. stosunki klientelistyczne),

o charakterze przestępczym, jak i legalnej działalności gospodarczej,

wypełnione przemocą (skierowaną do wewnątrz sieci lub na zewnątrz),
jak i pomocą wzajemną (wsparcie prawnicze, doradztwo, stosowanie korupcji itp.),

krótkookresowe (realizacja zadań ad hoc) i długofalowe (strategiczne partnerstwa
lub kontakty)11.
Współczesne sieci PZ współpracują ze sobą na zasadzie dowolnego wyboru,
często ad hoc, uwzględniając posiadane umiejętności oraz możliwości finansowe
8
9
10
11
A. Krupa, Analiza podmiotów funkcjonujących w europejskich strukturach przestępczych i problem
ich efektywnego zwalczania, [w:] red. H. Tendera-Właszczuk, Ewolucja i ocena funkcjonowania trzeciego
filaru Unii Europejskiej, Kraków 2009, s. 168-173.
A. Czupryn, Pitbull 2 Nowe Porządki. Vega: Przestępcy zdjęli dresy, założyli garnitury, 22.01.2016,
Polskatimes.pl, http://www.polskatimes.pl/artykul/9318472,pitbull-2-nowe-porzadki-vega-przestepcy-zdjelidresy-zalozyli-garnitury-zwiastun-trailer,id,t.html [04.02.2016].
Opracowanie własne na podstawie: A. Maik, Istota i Pojęcie Organizacji Sieciowej, [w:] Studia i Materiały.
Miscellanea Oecoomicae, Wydział Zarządzania i Administracji Uniwersytetu Jana Kochanowskiego
w Kielcach, Nr 2/2013, s. 336-337.
M. A. Kędzierski, Sieciowość współczesnych organizacji przestępczych funkcjonujących w obszarze
przestępczości zorganizowanej i terroryzmu, „Przegląd bezpieczeństwa Wewnętrznego” 10/14, s. 74.
Strona 4 z 11
lub operacyjne swoich członków. W przeciwieństwie do struktur ściśle hierarchicznych
(typu mafijnego), sieci PZ cechuje:
 Przewaga powiązań horyzontalnych nad wertykalnymi – relatywny egalitaryzm
większości członków sieci wynika częściowo z praktyki zbierania materiałów
kompromitujących na współpracowników lub współsprawców przestępstw.
Powstała w ten sposób „brudna wspólnota” tworzy sytuację trwałej, stabilizującej
niepewności, w której posiadanie „haków” na inne ogniwa daje gwarancję
bezpieczeństwa12.
 Wymienność pełnionych funkcji przez członków sieci – przykład stanowi zasada
„karuzeli stanowisk”, w ramach której osoby użyteczne lub niebezpieczne dla sieci
przestępczych zostają eliminowane lub „odcinane” dopiero w ostateczności.
Zamiast tego ukrywa się je przed OB i przesuwa na dalszy plan działania13.
 Wyższa synergia działań – ogniwa sieci nie muszą ciągle rywalizować o pozycję
z innymi elementami. Więzi i kontakty są nawiązywane ad hoc, więc liczą się
głównie możliwości operacyjne (kontakty, kapitał czy dostęp do informacji
niejawnych).
 Rekrutacja bazująca na powiązaniach rodzinnych, etnicznych lub znajomościach.
 Brak sztywnych zasad działania, co skutkuje wysoką elastycznością sieci PZ.
 Dowolność realizacji zadań i podejmowania decyzji na niższych poziomach
decyzyjnych (m.in. zarządzanie przez cele).
 Komunikacja bezpośrednia i niesformalizowana (wspólne imprezy towarzyskie,
wyjazdy integracyjne itp.).
 Większy potencjalny zasięg oddziaływania przestrzennego (poza obszarem
geograficznym – również w ramach systemów teleinformatycznych)14.
Pomimo funkcjonowania rozproszonego i elastycznego, sieci PZ nie są zupełnie
pozbawione
elementów
hierarchicznych.
W
każdej
z
nich
występują
węzły,
tj. punkty kluczowe ze względu na położenie w strukturze, w których przecina się wiele
powiązań. Oprócz tego w sieciach istnieją elementy silniejsze i słabsze, jednak zasadniczą
różnicę od klasycznej struktury hierarchicznej stanowi fakt, że nie istnieje jedno centralne
12
13
14
A. Zybertowicz. Antyrozwojowe grupy interesu: zarys analizy, Warszawa 2005, s. 12. dostęp online:
https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/1141/A.%20Zybertowicz,%20AntyRozwojowe%20Grupy
%20Interes%C3%B3w_%20zarys%20analizy.pdf, [04.02.2016].
Ibidem.
M. A. Kędzierski, Sieciowość współczesnych organizacji przestępczych…, op. cit., s. 96-97.
Strona 5 z 11
stanowisko kierowania, po odcięciu którego system przestałby funkcjonować. Poszczególne
elementy
sieci
PZ
są
bardziej
anonimowe,
często
względnie
autonomiczne,
więc utrata/odcięcie jednego lub kilku z nich – nie destabilizuje funkcjonowania całej
organizacji.
Znaczny rozwój technologii teleinformatycznych w ciągu ostatnich 15 lat umożliwił
organizacjom przestępczym skuteczne dostosowanie się do nowych realiów. Współcześnie
przestępcy nie muszą budować wielopiętrowej infrastruktury organizacyjnej czy quasiprzedsiębiorstw kryminalnych, które do niedawna były fundamentem skutecznego nadzoru
nad działalnością całych grup przestępczych. Dziś w zupełności wystarcza doraźne
zapewnianie wystarczającego zbioru sił i środków na potrzeby realizacji konkretnych celów
przestępczych. Po realizacji zadania – ogniwo sieci, które bezpośrednio wykonywało zadanie
może „rozpłynąć się” w otoczeniu na pozór niekryminalnych sieci społecznych 15.
5. Osłabienie władzy państw narodowych wynikające z globalizacji
Współczesny kształt globalizacji wynika z ekspansjonistycznej kultury zachodu.
Fundamentalne przyczyny narastającej liczby współzależności pomiędzy różnymi częściami
świata wywodzą się z poliarchii rdzenia kultury zachodniej – i są to m.in.: rozprzestrzenianie
się kapitalizmu korporacyjnego; bezprecedensowy rozwój technologii, który nadał przestrzeni
nową rolę (już nie bariery, ale łącznika); wzrost przenikalności granic państwowych,
ułatwiający zarówno liberalizację handlu ale także handel narkotykami, bronią i ludźmi.
Procesy związane z globalizacją pomimo wielu aspektów pozytywnych, osłabiają realną
władzę państw narodowych. Trudno odmówić racji K. Filipkowi, że „obecne stadium
globalizacji sieciowej charakteryzuje ontologiczny konflikt, który wyklucza państwa z coraz
to nowych obszarów władzy publicznej”16. W istocie, współczesne podmioty państwowe mają
problemy z pełną kontrolą swojego terytorium, zapewnieniem bezpieczeństwa obywatelom
i co wydaje się najtrudniejszym do zaakceptowania ograniczeniem – byciem jedyną siłą
posiadającą monopol na przemoc. Poza aktorami gospodarczymi w postaci korporacji
transnarodowych, coraz większy wpływ na kształt świata zyskują rozmaite sieci PZ:
włoska Cosa Nostra, japońska Yakuza, kolumbijskie i meksykańskie kartele narkotykowe,
amerykańska i rosyjska mafia oraz chińskie triady. Wszystkie te organizacje od końca lat 90.
15
16
Ibidem, s. 74-75.
K Filipek, Nowa geopolityka sieciowa, „Przegląd Geopolityczny” 2011, t. 3, s. 71.
Strona 6 z 11
XX w. zaczęły działać w sposób coraz bardziej usieciowiony, a tym samym – coraz bardziej
„konkurencyjny” w stosunku do legalnych władz państwowych17.
6. Przenikalność granic i mobilność sieci PZ
Dzięki procesom globalizacyjnym sieci PZ mogą funkcjonować zarówno globalnie,
regionalnie jak i lokalnie. Rozwój technologii i połączeń komunikacyjnych umożliwia
przestępcom swobodę poruszania się w geograficznej przestrzeni międzynarodowej i świecie
wirtualnym, tym samym nie wymuszając rezygnacji z wpływu na lokalne struktury władzy.
Dzisiejszy świat przestępczy posiada zdolność do przybierania coraz to nowych form,
ciągłego nawiązywania współpracy na nowych polach i równie łatwego jej rozluźniania18.
Transfer kapitału w zglobalizowanym świecie, z punktu widzenia technologicznego,
odbywa się coraz częściej w postaci przesłania impulsu elektronicznego przez sieć
internetową z jednego końca świata na drugi. Współczesna PZ nie musi już tworzyć
fikcyjnych i rozbudowanych struktur organizacyjnych by zalegalizować pieniądze
pochodzące z przestępstw. Globalny system bankowy złożony z tysięcy różnych instytucji
finansowych rozsianych po całym świecie (włączając w to raje podatkowe) otwiera
przestępcom wiele możliwości prania pieniędzy, m.in: dokonywania fikcyjnych transakcji
kupna-sprzedaży lub w ramach importu/eksportu; wyłudzeń kredytów na podstawione osoby
fizyczne lub prawne (tzw. słupy) albo na siebie; zakupu upadających przedsiębiorstw
lub przepisywania majątku na członków rodziny lub znajomych19.
Sieci PZ wykorzystują trudną sytuację w państwach słabych lub upadłych, traktując
je jako „bezpieczne przystanie”, w których mogą zakotwiczyć swoje struktury20. Niewielkim
kosztem skorumpowania miejscowych elit politycznych sieci PZ „wykupują” bezpieczeństwo
i możliwość stabilnego funkcjonowania w miejscach, do których zasięg oddziaływania
OB państw zachodnich nie dociera – lub dociera jedynie w nieznacznym stopniu.
17
18
19
20
Ibidem, s. 72-73.
P. Williams, Strategia dla Nowego Świata: zwalczanie terroryzmu i transnarodowej przestępczości
zorganizowanej, [w:] red. J. Baylis, W. James, G. S. Colin, E. Cohen, Strategia we Współczesnym Świecie.
Wprowadzenie do studiów strategicznych, Kraków, 2009 r, s. 212-213.
W. Jaroch, Przestępczość gospodarcza. Aspekty prawnokarne, kryminologiczne i kryminalistyczne, Olsztyn
2014, s. 63.
W Ameryce Południowej i Środkowej państwami słabymi lub zagrożonymi upadkiem są: Meksyk,
Gwatemala, Haiti i Kolumbia. W Afryce na skraju upadku znajdują się: Somalia, Sudan, Sudan Południowy
oraz Republika Środkowoafrykańska. Na Bliskim Wschodzie najmniej stabilne są: Syria, Irak i Afganistan.
Z kolei w sąsiedztwie Unii Europejskiej państwami, w których występują problemy ze stabilizacją są: Bośnia
i Hercegowina, Republika Serbska, Ukraina i Macedonia. Zob. Fragile State Index 2015, Fund for Peace,
http://fsi.fundforpeace.org/map/2015heatmap.png [03.02.2016].
Strona 7 z 11
7. Biurokratyczna machina państwowa versus sieci przestępcze
Sieci PZ mają większą prężność działania i łatwość adaptacji w różnych warunkach,
aniżeli hierarchicznie skonstruowana administracja państw zachodnich. Przyczyn takiego
stanu rzeczy jest wiele: po pierwsze – sieci przestępcze nie muszą liczyć się z „kapryśną”
opinią publiczną, która w działaniach państw demokratycznych odgrywa ważną rolę
ze względu na cykliczne wybory. Po drugie – sieci przestępcze nie są odpowiedzialne przed
żadnymi legalnymi organami kontrolnymi, które krępowałyby działalność ich członków.
Po trzecie – sieci nie muszą brać na siebie obowiązków typowych dla państw narodowych,
m.in. kontroli całości terytorium, ochrony obywateli, zapewniania warunków do wymiany
towarowej itp. Wystarczy im skuteczne sprawowanie kontroli nad wybranymi aspektami
przestrzeni
przez
krótki
czas,
wymagany
do
osiągnięcia
konkretnego
celu.
Po czwarte – w przeciwieństwie do administracji państwowej, sieci przestępcze są zasadniczo
odporne na szkody i ataki z zewnątrz. Po utraceniu jednego elementu, sieć jest w stanie
dynamicznie przerzucić jego zadania na inny, tym samym odbudowując zdolność do działania
jako całości21.
8. Podatność elit państwowych na korupcję i szantaż
Sieci PZ dla osiągania swoich celów posługują się przemocą, szantażem i korupcją.
W wielu państwach zachodniego kręgu kulturowego zarobki urzędników i przedstawicieli
OB są na niskim poziomie. Fakt ten naraża ich w sposób systemowy na oferty korupcyjne
w zamian za „pomoc” w realizacji celów grup przestępczych. Jeżeli poza niskimi zarobkami
urzędników weźmiemy pod uwagę jeszcze niską etykę i moralność przedstawicieli władz
– stosunkowo łatwo jest zdobyć na któregoś urzędnika lub polityka materiały
kompromitujące. Daje to możliwość szantażowania zarówno osób odpowiedzialnych
za zwalczanie sieci PZ jak i polityków, którzy poddani szantażowi będą wprowadzać ustawy
dopasowane do interesów grup przestępczych.
21
P. Williams, Strategia dla Nowego Świata…, op. cit. s. 213.
Strona 8 z 11
Jeżeli uda się skorumpować wystarczająco wielu urzędników, polityków i przedstawicieli
OB, może to doprowadzić do zawłaszczenia państwa przez najsilniejsze grupy przestępcze.
Powstaje wtedy sieciowe środowisko niskiego ryzyka22, w ramach którego jednostki należące
do układu przestępczego lub antyrozwojowej grupy interesu23 – otrzymują możliwość
popełniania przestępstw bez strachu przed poniesieniem kary.
Według P. Williams’a transnarodowa PZ stosuje precyzyjnie wymierzoną korupcję,
paraliżując skuteczne działania policji, sądów oraz legalnie wybranych władz państwowych.
Analogicznie do wirusa HIV, sieciowa PZ przełamuje stopniowo bariery obronności
atakowanego organizmu, by móc bez przeszkód zajmować się swoją typową działalnością
przestępczą: handlem bronią i narkotykami, przemytem ludzi czy przestępczością
gospodarczą24.
9. Wykorzystanie techniki i kamuflaż społeczny
Tak jak legalnie funkcjonujące przedsiębiorstwa wykorzystują najnowsze zdobycze
techniki, tak też sieci przestępcze nie pozostają w tej materii w tyle. Internet i telefonia
komórkowa w komunikacji; samochody, samoloty i statki w transporcie; nowe rodzaje broni
w walce; osiągnięcia psychologii w zarządzaniu – wszystkie te elementy są skutecznie
i bezwzględnie wykorzystywane przez grupy przestępcze. Ponadto zakładanie kont
w e-bankach, korzystanie z usług e-urzędów, kontakty nieformalne, wspólne spędzanie
wolnego czasu czy wymiana informacji na forach internetowych – powodują nakładanie się
przestępczych relacji sieciowych na zwykłe sieci społeczne (towarzyskie, rodzinne, religijne).
Dzięki temu przestępcy mogą długotrwale i skutecznie kamuflować się w legalnie
funkcjonujących sieciach społecznych, z których wyłonienie poszczególnych ogniw
kryminalnych stanowi trudne wyzwanie dla OB25.
22
23
24
25
Ibidem, s. 211.
Członkowie antyrozwojowych grup interesu działają na niekorzyść dobra wspólnego zbiorowości,
ale nie muszą popełniać przestępstw sensu stricto Zob. A. Zybertowicz. Antyrozwojowe grupy…, op. cit. s. 2,
https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/1141/A.%20Zybertowicz,%20AntyRozwojowe%20Grupy
%20Interes%C3%B3w_%20zarys%20analizy.pdf, [04.02.2016].
P. Williams, Strategia dla Nowego Świata…, op. cit., s. 214.
M. A. Kędzierski, Sieciowość współczesnych organizacji…, op. cit., s. 75.
Strona 9 z 11
10. Podsumowanie
Dzisiejsza
transnarodowa
przestępczość
zorganizowana
przyjmuje
postać
sieci
strukturalnie elastycznych, rozproszonych i składających się z wielu elementów.
Grupy te tworzą więzy bardziej zróżnicowane niż klasyczne powiązania hierarchiczne.
Ich współpraca odbywa się na zasadzie dowolnego doboru w zależności od wyznaczonego
celu i potrzebnych do jego realizacji zasobów. Sieci takie nie są pozbawione elementów
hierarchicznych. W każdej z nich występują węzły, tzw. punkty kluczowe ze względu
na położenie w strukturze oraz elementy silniejsze i słabsze. Niemniej jednak od klasycznej
zorganizowanej przestępczości hierarchicznej odróżnia je fakt nie występowania jednego
centralnego stanowiska kierowania, po odcięciu którego system przestałby funkcjonować.
Istnienie i efektywne funkcjonowanie sieci przestępczych zmusza do poszukiwania
przyczyn takiego stanu rzeczy. Innymi słowy muszą istnieć pewne luki w bezpieczeństwie
na poziomie środowiska międzynarodowego jak i na poziomie państw je tworzących.
Takich punktów wrażliwych jest stosunkowo wiele. Są to m.in.:

procesy wynikające z globalizacji osłabiające władzę państw narodowych,

bezprecedensowy rozwój technologii, który umożliwia grupom przestępczym
jednoczesne efektywne funkcjonowanie na polu lokalnym, regionalnym oraz
globalnym,

istnienie państw słabych i upadłych dających „azyl” grup przestępczym,

znaczna różnica w działaniu – pomiędzy sztywną, biurokratyczną machiną
państwową a dynamiczną i elastyczną formą działania sieci PZ,

podatność elit państw zachodnich na korupcję, przemoc i szantaż,

brak w wielu krajach społeczeństwa obywatelskiego jako przeciwwagi dla
nieformalnych i korupcyjnych powiązań,

możliwość skutecznego kamuflowania się sieci przestępczych w ramach legalnych
sieci społecznych.
Strona 10 z 11
Bibliografia:
Literatura:
1)
Filipek K., Nowa geopolityka sieciowa, „Przegląd Geopolityczny” 2011, t. 3.
2)
Górski A., Masa o pieniądzach polskiej mafii, Warszawa 2014.
3)
Jaroch W., Przestępczość gospodarcza. Aspekty prawnokarne, kryminologiczne i kryminalistyczne,
Olsztyn 2014.
4)
Kędzierski M. A., Sieciowość współczesnych organizacji przestępczych funkcjonujących
w
obszarze
przestępczości
zorganizowanej
i
terroryzmu,
„Przegląd
bezpieczeństwa
Wewnętrznego” 10/14.
5)
Krupa A., Analiza podmiotów funkcjonujących w europejskich strukturach przestępczych
i problem ich efektywnego zwalczania, [w:] red. H. Tendera-Właszczuk, Ewolucja i ocena
funkcjonowania trzeciego filaru Unii Europejskiej, Kraków 2009.
6)
Maik A., Istota i Pojęcie Organizacji Sieciowej, [w:] Studia i Materiały. Miscellanea Oecoomicae,
Wydział Zarządzania i Administracji Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Nr 2/2013.
7)
Miczkowska
A.,
Problematyka
przestępczości
zorganizowanej,
Wrocław
2009,
http://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/docmetadata?id=34579&from=publication [02.02.2016].
8)
Williams P., Strategia dla Nowego Świata: zwalczanie terroryzmu i transnarodowej
przestępczości zorganizowanej, [w:] red. J. Baylis, W. James, G. S. Colin, E. Cohen, Strategia we
Współczesnym Świecie. Wprowadzenie do studiów strategicznych, Kraków, 2009.
9)
Zybertowicz
A.,
Antyrozwojowe
grupy
interesu:
zarys
analizy,
Warszawa
2005,
https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/1141/A.%20Zybertowicz,%20AntyRozwojowe
%20Grupy%20Interes%C3%B3w_%20zarys%20analizy.pdf, [04.02.2016].
Inne źródła (w tym internetowe):
1)
Czupryn A., Pitbul 2 nowe porządki. Vega: Przestępcy zdjęli dresy, założyli garnitury, 22.01.2016,
Polskatimes.pl,
http://www.polskatimes.pl/artykul/9318472,pitbull-2-nowe-porzadki-vega-
przestepcy-zdjeli-dresy-zalozyli-garnitury-zwiastun-trailer,id,t.html [04.02.2016].
2)
Fragile State Index 2015, Fund for Peace, http://fsi.fundforpeace.org/map/2015heatmap.png
[03.02.2016].
3)
Mini słownik Biura Bezpieczeństwa Narodowego, https://www.bbn.gov.pl/pl/bezpieczenstwonarodowe/minislownik-bbn-propozy/6035,MINISLOWNIK-BBN-Propozycje-nowych-terminowz-dziedziny-bezpieczenstwa.html [04.02.2016].
4)
Produkcje filmowe dotyczące mafii: Ojciec Chrzestny, reż. F. F. Cappola, USA 1972; Scarface,
reż. B. De Palma, USA 1983; Chłopcy z Ferajny, reż. M. Scorsese, USA 1990.
Strona 11 z 11