szótár 1

Transkrypt

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Polsko Węgierska Encyklopedia
-
Wersja 01 01 2017
W
7699
wjadać się (wjeść się) – beeszi magát, beivódni
wjadać się w miąż życia – beivódni az élet
velejébe
wjazd, wjazdy [1. wjechanie dokądś; 2. miejsce,
którym lub przez które się wjeżdża; 3.
Opisy różnych wjazdów znajdujemy w
dziełkach Ł. Gołębiowskiego, np.: wjazd
pana młodego („Lud polski”, str. 196),
wjazd posłów (str. 182), wjazd królowej
Ludwiki Maryi (str. 185), wjazd trybunału
(„Domy i dwory”, str. 274). (Ob. Ingres,
Enc. Star. t. II, str. 272)] – bemenet,
beutazás, behajtás; bejárat, szabad út, pálya
wjazd (dla samochodów) – kocsibejáró
wjazd do garażu – garázsbejárat
wjazd na autostradę – autópálya-bejárat,
autópálya-felhajtó
wjazd pociągu – a vonat befutása v. bejárása v.
érkezése
wjazd pochyły – lejtős pálya, út
wjazd tryumfalny – győzelmi bevonulás
wjazd wzbroniony! – behajtani tilos! tiltott út
wjazdowy, -a, -e – bejárati, beutazási, behajtási;
bemenő, bejáró (vonat), beálló
wjechać (wjadę, wjedzie) — wjeżdżać [1. jadąc,
znaleźć się gdzieś, dostać się dokądś;
2. jadąc, dostać się na powierzchnię czegoś
wysokiego; 3. jadąc, wpaść na coś lub na
kogoś] – behajtani; bemenni, beutazni
wjechać do miasta – behajtani, bemenni a városba
wjechać na autostradę – ráhajtani az autópályára
wjechać na co – meglökni vmit
wjechać na górę – felhajtani, felmenni vmire v. a
hegyre
wjechać na kogo jak na łysą kobyłę – rászáll
vkire; kellemetlenkedni vkinek; nem száll le
vkiről
wjechać ruchomymi schodami – felmegy a
mozgólépcsőn
wjechać w miasto – behajtani a városba
wjeść się (wjem się, wje się, wjedzą się) – beeszi
magát, beivódni
wjeżdżać (wjechać) – behajtani;
bemenni,
beutazni
wkalkulować — wkalkulowywać [1. wliczyć coś
w koszty; 2. uwzględnić coś w swoich
planach, w ocenie czegoś itp.] –
beleszámítani,
számításba
venni,
belekalkulálni
WKKF
(Wojewódzki
Komitet
Kultury
Fizycznej)
–
(dawno)
Vajdasági
Testnevelési és Sport Bizottság
wkleić — wklejać [umocować coś w czymś za
pomocą
kleju]
–
beragasztani,
beleragasztani, beenyvezni
wkleić arkusze – íveket, lapokat beragasztani
wkleić a. wklejać coś – vmit beilleszteni
wklejanie, wklejenie – beragasztás
wklejka [oddzielna kartka doklejana do stronicy
książki, zawierająca najczęściej ilustracje,
mapy, tabele itp.] – (nyomd.) beragasztás,
beragasztott lap
wklęsło – homorúan
wklęsłodruk [zob. druk wklęsły] – (nyomd)
mélynyomás
wklęsłodrukowy, -a, -e – (nyomd) mélynyomási
wklęsłonośny, -a, -e – laposorrú
wklęsłorzeźba [zob. relief wklęsły] – lapos v.
féldombormű, bas-relief
wklęsłość [1. cecha tego, co jest wklęsłe;
2. miejsce wklęsłe] – homorúság, mélyedés;
horpadás
wklęsło-wypukły,
-a,
-e
[ograniczony
powierzchniami kulistymi, z jednej strony
wklęsłą, z drugiej – wypukłą] – homorúdomború, konkáv-konvex
wklęsły, -a, -e; wklęśnięty, -a, -e [wgłębiony,
zapadnięty] – horpadt, homorú
wklęsnąć (wklęsnę, wklęśnie) [stać się wklęsłym] –
beomolni, lapossá válni
wklęśnięcie [miejsce wklęśnięte] – homorúság,
mélyedés
wklinować – beékelni, beverni
wklinować się – beékelődni, beszorulni,
beleszorulni
wkład [1. kwota pieniężna lub określone
wartości rzeczowe wnoszone jako udział
do przedsiębiorstwa, spółdzielni, spółki
itp.; 2. pieniądze złożone w banku;
3. udział w czymś; 4. zapasowy element
wymienny jakiegoś przedmiotu] – betét;
(suma) betét, letét, befektetés; kiadás, költés
vmire; (np. pracy) hozzájárulás, befektetés;
járulék
wkład a wista – látra szóló betét
wkład bankowy – bankbetét
wkład bezterminowy – határidő nélküli betét
wkład bieżący – folyószámlabetét
wkład czekowy – csekkbetét
wkład do długopisu – golyóstollbetét
wkład do puderniczki – betét
wkład jego wynosi dziesięć tysięcy – az ő
befektetése tízezret tesz ki
wkład kapitałowy – tőkebefektetés
wkład niepieniężny – nem pénzbeli betét
Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU
Wydanie poprawione i rozszerzone
7700
wkład oszczędnościowy – takarékbetét
wkład pieniężny – pénzbetét
wkład terminowy – határidős betét
wkład wzmacniający [wkład, który jest
stosowany wielu rodzajach odzieży,
zwykle na tyle w celu wzmocnienia
ochrony odzieży przed
przetarciem,
rozciągnięciem, rozdarciem, itp. Zwykle
stosowane do wzmocnienia kieszeni, kolan
oraz kroku spodni.] – alátét (1) [A
ruhadarab különböző részein a belső oldalra
erősített kelme, elsősorban annak a résznek
az alaktartását, a szakítószilárdságát javító, a
kopásállóságát biztosító céllal. Többnyire a
zsebeknél, és nadrágokon a térd és a lépés
környezetében alkalmazzák.]
wkład z płótna – vászonbetét
wkład z tuszem – tuspatron
wkład żyrowy – zsiróbetét
wkładać [zob. włożyć] – betenni, berakni,
behelyezni, rárakni; (pieniądze) befektetni,
betenni; (odzież, ubranie) felvenni, felölteni;
(kapelusz) feltenni
wkładać buty – cipőt felhúzni
wkładać (włożyć) coś – felvenni vmit; betenni vmit
(szekrénybe)
wkładać a. włożyć cukier do kawy – cukrot tesz a
kávéba
wkładać a. włożyć dyskietkę – a lemezt betenni v.
behelyezni
wkładać energię – energiát befektetni
wkładać film do aparatu – filmet befűzni v.
betenni a fényképezőgépbe
wkładać a. włożyć do kieszeni – zsebre tenni
wkładać a. włożyć kapelusz – felteszi a kalapot
wkładać na lewą stronę – fordítva, fonákul venni
fel vmit
wkładać a. włożyć niemowlę do becika –
csecsemőt bepólyázni
wkładać a. włożyć pieniądze do banku – bankba
teszi a pénzt
wkładać a. włożyć ręce do kieszeni – zsebre dugja
a kezét
wkładanie – betevés, behelyezés, berakás; feltevés
wkładanie penisa do cipki a. vaginy – a pénisz
behelyezése a hüvelybe
wkładanie się – hozzászokás, beleélés
wkładka [1. to, co się wkłada do środka czegoś
lub między coś a coś w celu izolacji,
wypełnienia wnętrza itp.; 2. pot. kawałek
mięsa dodawany do zupy; 3. dodatek do
książki lub czasopisma w postaci
prospektu, ilustracji, tabeli itp., włożony
luźno
w
określone
miejsce;
4.
mechaniczny środek antykoncepcyjny
-
Wersja 01 01 2017
umieszczany w macicy; 5. część jakiegoś
narzędzia, urządzenia wkładana między
inne części w celu zabezpieczenia ich
przed tarciem, uszczelnienia, wyrównania
itp.] – (műsz.) betét, zár; rács; (członkowska)
tagsági díj, tagdíj; tollbetét; (cipőben)
talpbetét
wkładka
adaptera
–
hangszedő
tű;
bemenőtranszformátor
wkładka wewnątrzmaciczna (wewnątrzmaciczna
wkładka
antykoncepcyjna,
spiralka
domaciczna, ang. Intra Uterine Device, IUD)
[bardzo popularny i skuteczny środek
antykoncepcyjny,
przeznaczony
dla
kobiet. Ocenia się, że na świecie, głównie
w krajach wysoko rozwiniętych, stosuje go
ok. 160 milionów kobiet. Wkładka jest
skuteczna przez wszystkie dni cyklu
miesięcznego i zależnie od typu może
pełnić swą funkcję od roku do 5, a nawet
do 12 lat (Coopper T380A). Skuteczność
wkładek mierzona wskaźnikiem Pearla
utrzymuje się poniżej 1.] – méhen belüli
fogamzásgátló
eszköz
(intrauterine
device=IUD)
[kisméretű,
T-alakú,
műanyagból készül, és a méh üregébe kell
felhelyezni a terhesség megelőzése céljából]
wkładka bezpiecznikowa – biztonsági zár
wkładka do butów – talpbetét, cipőbetét
wkładka douszna – füldugó
wkładka kapitałowa – tőkebefektetés
wkładka korkowa – parafabetét
wkładka mikrofonowa – gomblyukmikrofon;
mikrofonbetét, mikrofonkapszli
wkładka ortopedyczna [odpowiednio wygięty
kawałek skóry, tworzywa itp. wkładany
do
obuwia
w celu
korygowania
nieprawidłowości w budowie stopy] –
ortopéd cipőbetét; lúdtalpbetét
wkładka przeciwhałasowa [Ochronnik słuchu
noszony w zewnętrznym kanale usznym
albo w małżowinie usznej zamykający
wejście do zewnętrznego kanału usznego.]
– füldugó
wkładka reklamowa – behúzott reklám
wkładka z gazety – programfüzet, program
wkładkowy, -a, -e – betét-, betéti, tétre vonatkozó
wkładowy, -a, -e [przymiotnik od: wkład] –
befektetési, betéti
wkłady wspólników – törzsbetétek
wkłuć — wkłuwać [kłując, wbić, wsadzić w coś]
– beleszúrni, belebökni vmibe
wkłuć się — wkłuwać się [trafić igłą do żyły, do
kręgosłupa itp.] – szúrással eltalálni vmit,
tűvel behatolni vmibe
wkoło (wokół) – körül, körülötte, környékén
7701
wkomponować — wkomponowywać [włączyć
coś w pewną kompozycyjną całość] –
belekomponálni
wkomponować rysunek w makietę okładki – a
fedőlap burkolatába rajzot komponálni
wkomponować się — wkomponowywać się
[włączyć się w pewną kompozycyjną
całość] – belekomponálódni
wkopać, wkopnąć — wkopywać [1. kopiąc,
zagłębić w ziemi; 2. umieścić coś gdzieś
silnym kopnięciem; 3. pot. zdradzić,
wydać kogoś; 4. pot. postawić kogoś w
trudnej, kłopotliwej sytuacji] – beásni,
elásni
wkopać kogo – kellemetlenségbe rántani v. dönteni
vkit; belerántani vkit vmibe
wkopać słup – oszlopot beásni
wkopać się — wkopywać się [1. kopiąc, zagłębić
się w ziemię; 2. wcisnąć się, zaryć się w
coś; 3. pot. zdradzić się; 4. pot. uwikłać się
w trudną sytuację] – beássa v. elássa
magát; (közb.) elárulja magát; bajba jutni
wkopania kamienia węgielnego – a kőszén elásása
wkopanie – beásás, elföldelés
wkorzenić — wkorzeniać – elmélyíteni, átitatni,
beoltani
wkorzenić zasady – elveket oltani be
wkorzenić się – gyökeret ver v. ereszt;
megerősödni
wkorzenienie – itatás, beitatás, átitatás
wkorzenienie się – meggyökerezés, gyökérverés
wkraczać [zob. wkroczyć] – átnyúlni, belenyúlni;
belépni, bemenni; (np. wosjko do miasta)
benyomulni,
behatolni,
bevonulni;
elmélyedni, belemélyedni vmibe
wkraczać a. wkroczyć na drogę (czego) – rálép
(vminek) az útjára
wkraczający, -a, -e – belépő, bemenő; bevonuló
wkradać się w (czyje) łaski – (vkinek a) kegyeibe
férkőzni
wkradać się w czyje zaufanie – vkinek a bizalmába
férkőzni
wkrapianie – becsöppentés, becsöpögtetés
wkraplacz
[zob.
pipetka]
–
cseppentő,
szemcseppentő
wkraplanie,
wkrapianie
–
becsöppentés,
becsöpögtetés
wkraść się (wkradę się, wkradnie się) — wkradać
się [1. wejść gdzieś ukradkiem; 2. pojawić
się
gdzieś
niepostrzeżenie
lub
niepotrzebnie] – belopakodni, belopózni,
belecsúszni; (átv.) becsúszni, bekerülni
wkradać się w łaski kobiety – a nő kegyeibe
lopózkodni
-
Wersja 01 01 2017
wkraść się w czyją łaskę a. w czyje łaski –
kegyeibe lopózkodni vkinek; vki kegyébe,
jóindulatába belopódzni v. belopja magát
wkradła się pomyłka – hiba csúszott bele
wkręcać a. wkręcić śrubę – csavarozni, becsavarni
wkręcić — wkręcać [1. kręcąc czymś, umieścić to
w czymś innym; 2. wsunąć coś pomiędzy
obracające
się
części
jakiegoś
mechanizmu; 3. pot. umieścić kogoś na
jakimś stanowisku, zabiegając o to u
kogoś; 4. pot. spowodować, że ktoś znalazł
się w kłopotliwej sytuacji] – becsavarni,
rácsavarni, betekerni, rátekerni, (csavarva)
betolni; körülcsavarni; rábeszélni
wkręcić co komu – ráerőszakolni v. rátukmálni
vkire vmit
wkręcić kogo gdzie – bedugni v. bejuttatni vkit
vhová (vmilyen állásba)
wkręcić śrubę – becsavarja a csavart
wkręcić żarówkę – becsavarni a villlanykörtét
wkręcić się — wkręcać się [1. zostać wkręconym
w coś; 2. zostać wciągniętym przez
obracające
się
części
jakiegoś
mechanizmu; 3. pot. dostać się gdzieś
sprytnie, mimo przeszkód] – furakodni;
befurakodni, befúródni
wkręt [śruba z wyżłobieniem w główce
umożliwiającym wkręcenie tej śruby w
otwór albo w jakiś miękki materiał] –
csavar
wkrętak [zob. śrubokręt] – csavarhúzó;
csavarkulcs
wkrętka [element konstrukcyjny w postaci
tulejki
z
gwintem,
wkręcany
w
gwintowany otwór innego elementu] –
csavar, anyacsavar
wkrętka Archimedesa – archimédeszi csavar,
végtelen csavar
wkroczenie – behatolás, benyomulás, bevonulás,
belépés
wkroczenie legionów – légionisták bevonulása
wkroczenie wojsk – a hadsereg bevonulása
wkroczenie wojsk niemieckich do Krakowa – a
német hadsereg bevonulása v. benyomulása
Krakkóba
wkroczenie z językiem – nyelves behatolás
wkroczenie z penisem – behatolás pénisszel
wkroczyć — wkraczać [1. wejść wolno,
uroczyście; 2. o wojsku: wejść w granice
jakiegoś kraju, rejonu; 3. rozpocząć
działanie zmierzające do przywrócenia
naruszonego
porządku;
4. zacząć
znajdować się w jakimś stanie, w jakiejś
sytuacji, w jakimś miejscu; 5. zacząć
mówić, pisać o czymś] – belépni, bemenni;
7702
(np. wosjko do miasta) benyomulni,
behatolni, bevonulni, betörni
wkroczyć do kraju – bevonulni az országba
wkroczyć na drogę kapitalistycznego rozwoju – a
kapitalista fejlődés útjára lépni
wkroczyć zbrojnie do kraju – fegyverrel betörni
az országba
wkroić (wkroję, wkroi), wkrajać — wkrawać
[pokrajawszy coś, włożyć, wrzucić do
czegoś] – bevágni, bevagdalni
wkroić cebulę do sałatki – hagymát vág a
salátához
wkropić — wkrapiać [1. kropiąc, wprowadzić
coś, zwykle jakiś płyn do czegoś; 2. pot.
zbić kogoś; 3. pot. wypić trochę alkoholu]
– becsepegtetni; megverni, elverni (vkit);
(átv.) kis alkoholt fogyasztani, inni egy
keveset
wkroplić — wkraplać [wpuścić coś do czegoś
kroplami] – cseppenteni, becsepegtetni
wkrótce (niedługo) – hamarosan, rövidesen,
csakhamar, nemsokára, maholnap; idestova
wkrótce dojdziemy do jeziora – hamarosan egy
tóhoz érünk
wkrótce po czym – kevéssel v. nemsokára vmi után
wkruszenie – belemorzsálás, belevagdalás
wkruszyć – belemorzsolni, belevagdalni
wkruszyć drożdże – élesztőt belemorzsolni
(tésztába)
wkuć — wkuwać [1. kując, umieścić coś w
czymś; 2. pot. nauczyć się czegoś z trudem,
zwykle na pamięć] – belekovácsolni;
magoltatni, beleverni; magolni
wkuć coś – bemagolni vmit; bevágni vmit
wkuć słówka łacińskie – latin szavakat magoltat
wkuć się — wkuwać się [1. kując, dostać się w
głąb czegoś; 2. zob. wkuć w zn. 2.] –
belekovácsolódni; magolni
wkulać, wkulić (wkulę, wkuli) – besüllyeszteni,
belemélyeszteni, behúzni
wkulić głowę w ramiona – fejét a vállai közé
húzza
wkulić się [znaleźć się gdzieś, wcisnąć poprzez
skulenie się, skurczenie] – besüllyedni,
belemélyedni, behúzódni
wkupić się — wkupywać się [uiszczając pewną
opłatę lub ofiarowując jakiś dar, dostać
się gdzieś] – megvenni vmihez a jogot;
megváltani, megvásárolni; befizetni
wkupne [kwota za wejście w spółkę / kwota za
wejście do spółki] – (dawno) belépődíj
wkwaterować (wkwateruje) [zainstalować na
kwaterze, wprowadzić na kwaterę] –
beszállásolni, bekvártélyozni
-
Wersja 01 01 2017
wkwaterować żołnierzy. (= wstawić na kwaterę)
– katonákat elszállásolni v. bekvártélyozni
wkwaterować się [wprowadzić się na kwaterę,
stanąć gdzie kwaterą a. na kwaterze] –
beszállásolja magát
wprowadzić się a. wprowadzać się z powrotem –
visszaköltözni; visszaköltözködni
wlać — wlewać [1. lejąc ciecz, wprowadzić ją do
wnętrza czegoś; 2. wzbudzić w kimś jakieś
uczucia, nastroje itp.; 3. pot. zbić kogoś] –
önteni, beönteni, betölteni; ömleszteni; (átv.)
leütni vkit
wlać do czegoś – beleönteni, hozzáönteni vmihez
wlać wino do szklanki – bort tölt a pohárba
wlać się — wlewać się [1. lejąc się, płynąc, dostać
się gdzieś; 2. przedostać się gdzieś; 3. pot.
upić się] – beömleni, torkollni; ömleni;
összefolyni; (átv.) leissza magát, berúgni
W-LAN (Wireless Local Area Network) [zob.
bezprzewodowa sieć lokalna] - 'W-LAN'
(vezetéknélküli
helyi
hálózat)
[rádiófrekvenciás összeköttetésre alapozott
helyi kommunikációs hálózat; a 2,45 GHz-es
tartományban az ú.n. Direct Sequence
Spread
Spectrum
szerint
működő
összeköttetés 150 méteres körzetben 11
Mbps adatátvitelre képes; a W-LAN
bizonyos mértékig a 'háztáji' Bluetooth
technika
vetélytársa,
de
a
frekvenciatartományt eltérően használja;
mindkét
technikára
számítógépillesztőkártyák kaphatók]
wlazł kotek na płotek i mruga [Wlazł kotek na
płotek to popularna piosenka warszawska
z pierwszej połowy XIX wieku. Jest
melodią znaną większości mieszkańców
Polski. Używana jako kołysanka, dla
początkujących muzyków często jest
jednym z pierwszych samodzielnie
wykonywanych utworów.] – (a boci boci
tarkának megfelelő gyermekvers) kerítésre
mászott a cica és pislogat
Wlazł kotek na płotek
Wlazł kotek na płotek
I mruga,
Ładna to piosenka,
Nie długa.
Nie długa, nie krótka,
A w sam raz zaśpiewaj koteczku,
Jeszcze raz.
7703
wlec (wlokę, wlecze; wlókł) [1. ciągnąc, przesuwać
z trudem coś lub kogoś po czymś;
2. prowadzić kogoś wbrew jego woli;
3. pot. prowadzić, nieść, wieźć za sobą
kogoś
lub
coś
niepotrzebnego,
niewygodnego] – vonszolni, húzni, cipelni,
hurcolni; elhurcolni
wlec nogą za nogą – egyik lábát a másik után
vonszolja
wlec za sobą nogi – lábát volszolja, húzza a lábát
wlec się [1. być wleczonym po czymś; 2. iść,
jechać powoli, z trudem; 3. o dymie, mgle
itp.: snuć się w koło; 4. pot. ciągnąć się
przez długi czas] – vánszorogni, kullogni,
vonszolja magát, cammogni, baktatni,
húzódni; lépésben haladni; támolyogni
wlec się w ogonie – elmaradni, végén maradni,
hátul kullogni ["Polska nie może wlec się w
ogonie Europy!": Lengyelország nem
kulloghat Európa végén; Lengyelország nem
maradhat Európa végére]
wlec się w ogonie – hátul kullogni, elmaradozni
wlecieć (wlecę, wleci) — wlatywać [1. unosząc
się, dostać się do wnętrza czegoś; 2. wpaść
gdzieś; 3. pot. wbiec, wjechać gdzieś
pędem, nagle lub wpaść na kogoś, na coś]
– berepülni; berohanni, berontani, alárepülni;
felröppenni, felrepülni
wleciał jak bomba – berontott; úgy jött, mint
derült égből a mennykőcsapás; bombaként
rontott be
wlepić — wlepiać [1. umieścić w czymś przez
przyklejenie; 2. pot. zmusić kogoś do
wzięcia czegoś; 3. pot. wyznaczyć komuś
coś jako karę] – beragasztani
wlepić komu baty – megbüntetni, elnáspángolni
vkit
wlepić komu zły towar – rossz árut sózni vkire
wlepić w kogo oczy – szemét mereszti vkire
wlepić a. wlepiać (w kogo/co) wzrok – fixírozni
(vkit/vmit)
wlew [1. otwór w zbiorniku do wlewania płynów;
2. zob. infuzja; 3. kanał, przez który ciekły
metal przepływa do formy odlewniczej] –
(műsz.) tölcsér, öntő, befolyó; (med.) infúzió;
beömlés, beöntés
wlew kroplowy [zob. kroplówka] – dózisadagoló,
csepegtető
wlew rzeki do morza – a folyó torkolata
wlew zbiornika – a tartály befolyója
wlewek [półfabrykat hutniczy w postaci bloku ze
stali lub innego metalu] – (műsz.) rúdvas,
vastömb, nyersöntvény
wlewka [zob. infuzja] – infúzió
wlewki [(u Zygmunta Glogera) w prawie polskiem
znaczyły to samo, co teraz cesja patronom.
-
Wersja 01 01 2017
Nie wolno było spraw wlewkami nabywać,
ani nabywać praw od cudzoziemców
przeciw krajowcom (Vol. leg. f. 483, 488)]
– (daw., praw) – (lat.) patrónusi cessio,
cesszió; adományok
wlewnica [metalowa forma do odlewania stali;
zlewnica] – kokilla, öntőforma
wlewowy, -a, -e – (műsz.) tölcsér-; (med.) infúziós
wleźć — włazić [1. poruszając się flegmatycznie,
ociężale, wejść gdzieś, pod coś, do środka
czegoś; 2. pot. znaleźć się w jakiejś
trudnej, kłopotliwej sytuacji; 3. pot. leząc,
wejść na coś, na wierzch czegoś, na górę;
4. pot. leząc, wdepnąć w coś niechcący lub
wejść dokądś nie w porę, ze szkodą dla
kogoś lub siebie; 5. pot. o chorobie, bólu:
zaatakować jakiś organ, kończynę; 6. pot.
idąc, natknąć się na coś, na kogoś lub
nadepnąć na coś nogą; 7. pot. utkwić w
czymś, dostać się do czegoś; 8. pot.
zmieścić się w czymś] – bemászni,
bekúszni; felmászni, rámászni; (átv.)
betolakodni
wleźć komu na kark – a nyakára nő v. mászik
vkinek
wleźć komu w drogę – útjában állni vkinek; zavarni
vkit; útban van; beleszólni vkinek az ügyébe
wleźć komu w parade – keresztezni vkinek az útjait
v. útját; (közb.) útjába állni vkinek; elsózni
vkinek vmit; beleköpni vkinek vmijébe
wleźć na płot – felmászni a kerítésre
wleźć w długi – eladósodni; adósságba keveredni
wleźć w kaszę – csávában v. slamasztikában lenni;
csávába kerülni
wliczanie, wliczenie – beszámítás, besorolás
wliczyć — wliczać [włączyć coś do rachunku, do
jakiejś liczby] – beszámítani, beleszámítani,
hozzászámítani, beleérteni, belevenni
wliczyć się — wliczać się [zostać wliczonym do
rachunku,
do
jakiejś
liczby]
–
beleszámítódni, beszámítódni; beszámításra
kerül
wliczywszy to – beleértve, beleszámítva ezt
VLIW (ang. Very Long Instruction Word) [nazwa
architektury mikroprocesorów z bardzo
długim słowem instrukcji] – Very Long
Instruction
Word
(Nagyon
hosszú
utasításszó) vagy VLIW [egy olyan
processzor architektúrára utal, amely
utasításszinten használja a párhuzamosítást.
Egy olyan processzor, amely egymás után
hajtja végre a feladatokat (nem a csővezetékszabály szerint), energiát pazarolva és lassan
működve.]
WLL
(ang.
Wireless
Local
Loop),
Bezprzewodowa Pętla Abonencka [jest to
system,
który
łączy
końcowego
7704
użytkownika z publiczną komutowaną
siecią telefoniczną, używając sygnałów
radiowych jako substytutu miedzianego
łącza przewodowego.] – WLL (ang.
Wireless Local Loop) vezeték nélküli helyi
hálózat
wlokący się w tyłe – uszálypolitikát folytatni
wlot [1. miejsce, przez które coś wlatuje,
wchodzi, wpływa; 2. przedostawanie się
pary, cieczy do zbiornika, kanału itp.] –
(műsz.) bebocsájtás, beeresztés; berepülés
wlot akustyczny – akusztikai bemenet
wlot pary – gőzbevezetőcső, gőzbeömlés
wlot powietrza – levegő nyílás
wlot tuby – kiszélesedő tölcsérszájnyílás
wlot tuby (głośnik) – szájnyílás (tölcséres
hangszóró)
wlot tuby głośnika – tölcsérszájnyílás
wlotowy, -a, -e – bebocsájtó, beeresztő, bevezető
VLSM (Variable Length Subnet Mask) [cecha
niektórych
protokołów
trasowania
umożliwiająca podzielenie i rozróżnianie
podsieci z już istniejących podsieci. VLSM
umożliwia podział adresu np. klasy C (254
hosty, maska 255.255.255.0) na kilka
mniejszych podsieci zawierających różne
liczby hostów. Aby informacja o sieciach
była dobrze rozprowadzana pomiędzy
routerami,
odpowiednie
protokoły
trasowania muszą wymieniać pomiędzy
sobą pełną informacje o sieciach łącznie z
maskami.] – VLSM (Variable Length
Subnet Mask); változó alhálózat méretek
włać w kogo ducha – lelket önteni vkibe
władać [1. sprawować władzę; 2. o uczuciach:
kierować czyimś postępowaniem i czyimiś
myślami; 3. móc poruszać ręką, nogą,
palcami itp.; 4. umieć posługiwać się
jakimś narzędziem] – (czym) uralni, ura
vminek, uralkodni vmin; (czym) rendelkezni
(vmivel),
birtokában
van
(vminek;
tökéletesen tudni, uralni, bírni vmit;
irányítani,
vezetni,
igazgatni;
(hist.)
kormányozni, uralkodni, hatalmat gyakorolni
włada trzema językami – három nyelven beszél
władać bronią – jól tud bánni a fegyverrel; jól
kezeli a fegyvert, jól lő
władać (czym) – uralni (vmit); ura vminek,
uralkodni vmin
władać językami – nyelveket beszélni
władać kapelusz – feltenni a kalapot
władać obcym językiem – tökéletesen bírja az
idegen nyelvet
władać obcymi językami – idegen nyelveket
beszélni
władać państwem – államot vezetni v. igazgatni
-
Wersja 01 01 2017
władać piórem – tökéletesen ír, jól ír, tud írni,
mestere a tollnak
władać ręką – ura a kezének
władać sobą – ura önmagának
władać wojskiem – hadsereget vezetni v. irányítani
władający, -a, -e – uralkodó, uraló
władanie – uralás, bírás, tökéletes tudás
władanie językiem – tökéletes nyelvtudás v.
nyelvismeret
władca [1. ten, kto sprawuje władzę w jakimś
kraju; 2. ten, kto ma nad kimś jakąś
władzę] – uralkodó, kormányzó; a hatalom
birtokosa; (hist.) fejedelem
Władcy Polski – lista obejmuje książąt i
królów Polski. Pierwszą dynastią panującą w
Polsce byli Piastowie. Rządzili od powstania
państwa polskiego (około 900 roku) do 1370,
z krótką przerwą na panowanie Przemyślidów
(1291-1305). W latach 1138-1320 miało
miejsce tzw. rozbicie dzielnicowe, kiedy
władza nad ziemiami polskimi należała
równocześcnie do wielu niezależnych książąt
piastowskich. Od 1370 do 1399 roku panowali
dwaj monarchowie z węgierskiej linii
Andegawenów, zaś od 1386 do 1572 roku
przedstawiciele dynastii Jagiellonów, jednej z
linii litewskich Giedyminowiczów. Od 1573
roku do upadku państwa polskiego w 1795 (III
rozbiór Polski) roku władcy byli wybierani w
drodze wolnej elekcji. Po kongresie
wiedeńskim tytuł królów Polski nosili cesarze
rosyjscy z dynastii Romanowów (25 stycznia
1831 r. sejm zdetronizował Mikołaja I, choć
ten nie uznał tej decyzji, bo konstytucja nie
przewidywała możliwości detronizowania
króla).
A kora középkori Lengyelország szláv
népessége
alapvetően
két
jelentősebb
államalakulatot hozott létre. Az egyiket
Krakkó környékén az úgynevezett wiślanok
(jelentése: Visztula mentiek) hozták létre, míg
a másikat Gniezno központtal a polanok
(vagyis mezeiek) alkották meg. Ez utóbbiban
lépett trónra a később meghatározó Piastdinasztia, amelynek legjelentősebb tagja I.
Mieszko fejedelem lett, aki felvette a
kereszténységet, és seregével meghódította a
Balti-tenger partját, Sziléziát és KisLengyelországot. Megalapította a független
lengyel egyházat, amelynek központját a
leigázott Krakkóba helyzte. A dinasztia
hatalma töretlen volt egészen 1138-ig, amikor
III. Boleszláv úgy döntött, hogy országát
felosztja
négy
gyermeke
között.
A
feldarabolódott birodalom anarchiába süllyedt,
legerősebb központja Krakkó vezetésével
fennmaradt. Csak 1320-ban sikerült újra
egyesíteni a régi területeket, bár Szilézia egy
része
Csehországhoz
került.
A virágkorát élő Lengyel Királyságnak a
Jagelló-ház uralma alatt szembe kellett néznie
a keletről egyre nagyobb fenyegést jelentő
Oroszországgal. 1569-ben Lengyelország és
Litvánia úgy döntöttek, hogy közösen
összefognak az orosz fenyegetés ellen, és
1569-ben létrehozták a lublini uniót, a két
ország egyesülését. Erre a korra tehető a
választott uralkodók időszaka is, vagy más
néven a nemesi köztársaság (Rzeczpospolita)
létrejötte. Ez szétzilálta az országot, csak
ritkán egyeztek az érdekek, amely végül
Lengyelország felosztásához vezetett. 1795-re
három nagy szomszédja osztozkodott az
ország területén.
7705
władczo – uralkodóan, szuverén módon, szuverén
módon
władczość – uralkodás
władczy, -a, -e – uralkodówładczyni [forma żeńska od: władca] –
uralkodónő, női kormányzó; kormányzónő
Władek, Władzio – Laci
władnąć (czym) – hatalmába kerít
władnie – uralkodóan, szuverén módon, szuverén
módon
władny, -a, -e [upoważniony do czegoś] –
uralkodó, hatalmas
władować — władowywać [1. ładując, umieścić
gdzieś, ułożyć na czymś; 2. pot. wsadzić
kogoś gdzieś; 3. pot. trafić pociskiem
gdzieś] – berakni, (na co) felrakni, rárakni
(vmire), berakodni
władować coś – rakodni v. berakodni vmit
władować się — władowywać się [1. umieścić się
gdzieś; 2. pot. stworzyć sobie trudną,
niekorzystną sytuację; 3. pot. idąc lub
jadąc, zderzyć się z czymś; 4. pot. spotkać
kogoś, coś nieoczekiwanie] – felmászni,
cihelődni
władowanie – berakás, berakodás
władyka [1. tytuł biskupów w słowiańskich
Kościołach
prawosławnych;
2. daw.
władca, pan, zwłaszcza na Rusi] – (dawno)
úr, uralkodó
Władysław [Imię słowiańskie oznacza - władać
sławnie. Mężczyzna o takim imieniu jest
człowiekiem niezależnym, wrażliwy na
troski ludzkie, pewnym siebie, ale w
wydaniu sądów powściągliwy. Ma stały
charakter, lubi porządek, sprawiedliwość i
prawdę. Niezwykle sobie ceni wolność
myśli i swobodę działania. Ma inklinacje,
by
zajmować
się
tajemnicami
nadprzyrodzonymi, związanymi z życiem i
śmiercią. Wierzy w przeznaczenie. W
zawodzie nie osiąga zbyt wielkich
sukcesów. Zyskuje uznanie jako samouk,
który zdolny jest do odkrycia rzeczy
nowych. Tylko swoją uczciwą pracą może
się wzbogacić. Rodzinę zakłada wcześnie,
dzieci ma sporo. Edukuje je na dobrych
fachowców. Jedno z nich może być
-
Wersja 01 01 2017
duchowym
kierownikiem
wybitnych
osobistości. Jest zwolennikiem tradycyjnej
formy rodziny. Patronem tego imienia jest
św. Władysław, król Węgier.] – László,
Ulászló (hatalom és dicsőség) [férfinév a
szláv Vladislav névből fejlődött Ladiszló,
Ladiszló, Lacló, László alakokon keresztül.
A szláv név elemeinek jelentése: hatalom és
dicsőség.]
Pierwszy sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka na trybunie
honorowej pochodu pierwszomajowego na Placu Defilad w
Warszawie (fot. z 1967)
Władysław Gomułka (ur. 6. lutego 1905. w
Krośnie, zm. 1 wrzwśnia 1982 w
Konstancinie),
polski
polityk
komunistyczny, w latach 1956-1970 l
sekretarz PZPR ] – Władysław Gomułka
(1905-1982) lengyel kommunista politikus
I. (Szent) László
Władysław I Święty (I. (Szent) László, ur. ok. 1048
w Polsce, zm. 29 lipca 1095 w Nitrze,
obecnie Słowacja) [król węgierski z
dynastii Arpadów, stronnik papieża
Grzegorza VII podczas jego konfliktu z
cesarzem Henrykiem IV. Był synem Beli I,
króla Węgier, i jego żony nieznanej z
imienia córki Mieszka II Lamberta, króla
Polski. Urodził się w Polsce, gdzie jego
7706
ojciec znajdował się na wygnaniu. Na
Węgrzech znalazł się po powrocie Beli,
który nastąpił około 1050 roku. W 1077
roku po śmierci swojego brata Gejzy I
został królem Węgier. W 1077 roku
poślubił Adelajdę, córkę Rudolfa, księcia
Szwabii. Miał z nią córkę Piroskę (Irenę).
Jego wspomnienie jako świętego obchodzi
się 30 czerwca.] – I. (Szent) László
(Lengyelország, 1046 – Nyitra, 1095. július
29.) Árpád-házi magyar király (1077 –
1095). Bátyja, I. Géza után lépett a trónra,
utóda Könyves Kálmán volt. Apja – I. Béla
magyar király – és anyja – Richeza
(Adelheid) lengyel hercegnő, (II. Mieszko
Lambert lengyel fejedelem lánya) – második
fia volt. Egy gyermeke született, Piroska
(Priske), későbbi bizánci császárné. A László
név
szláv
eredetű,
a
Vladiszláv
keresztnévből származik, a jelentése:
hatalom és dicsőség. 1091-ben elfoglalta
Horvátországot, miután beavatkozott az
ottani belviszályokba. Erősen keresztény
hitű, bátor, harcias király volt. Az ő
uralkodása
alatt
avatták
az
első
magyarországi szenteket: Gellért püspök, I.
István, Szent Imre, András és Benedek
remeték. Előbb Somogyvárott, majd 1106ban Váradon helyezték örök nyugalomra
véglegesen, az őáltala alapított régi
Székesegyházban, mely akkor a nagyváradi
várban volt. Őt magát 1192-ben avatták
szentté.]
Władysław II Jagiełło (lit. Jogaila Algirdaitis,
biał. Ягайла Уладзіслаў, ukr. Володислав
Ягайло, ur. zapewne ok. 1362, zm. 1
czerwca 1434 w Gródku) [wielki książę
litewski w latach 1377-1381 i 1382-1392,
król Polski i najwyższy książę litewski w
latach 1386-1434. Syn Olgierda i jego
drugiej żony Julianny, córki księcia
twerskiego Aleksandra, wnuk Giedymina.
Założyciel dynastii Jagiellonów. Imię
Władysław otrzymał dopiero na chrzcie,
wcześniej używał tylko swego pierwszego
imienia: Jagiełło.] – II. Ulászló lengyel
király: II. Jagelló Ulászló, lengyelül
Władysław II Jagiełło, litvánul Jogaila,
belarusz nyelven Ягайла (1351. k. – Gródek,
Litvánia 1434. május 31. v. június 1.)
[Litvánia nagyhercege 1377–1381 között és
1382–1401 között, Lengyelország királya
1386–1434 között. Olgierd Giedyminowicz
fia, Giedymin, litván nagyherceg unokája.
Az első lengyel király a Jagello dinasztiából.
Valójában Jogaila a neve, a Władisław
(Ulászló) nevet lengyel királlyá történő
megkoronázása után kapta. A várnai
-
Wersja 01 01 2017
ütközetben elesett I. Ulászló magyar király
édesapja.]
Władysław II Wygnaniec (1105-1159) [książę
zwierzchni
polski,
krakowski,
sandomierski, wschodniej Wielkopolski,
kujawski, śląski i zwierzchni pomorski w
latach 1138-1146.] – II. Ulászló lengyel
fejedelem (Száműzött Ulászló, lengyelül
Władysław II Wygnaniec) [Krakkó, 1105 –
Altenburg, 1159) Lengyelország, Krakkó,
Sandomierz, keleti Nagy-Lengyelország,
Kujávia, Szilézia és Pomeránia nagyhercege
1138-1146 között.]
Władysław III Laskonogi (ur. 1161-1166/1167,
zm. 3 listopada 1231) [książę wielkopolski,
w latach 1194-1202 w południowej
Wielkopolsce, w latach 1202-1229 w
Wielkopolsce, w latach 1202-1206, 12281229 książę krakowski, w 1206 oddał
Kalisz Henrykowi I Brodatemu z linii
śląskiej, 1206-1210 i 1218-1225 w
Lubuszu, 1216-1217 tylko w Gnieźnie,
choć
według
innych
prawdopodobniejszych wersji oddał wtedy
bratankowi tylko południowo-zachodnią
Wielkopolskę.] – III. Ulászló lengyel
fejedelem (Hosszúlábú v. „Merevtérdű”
Ulászló, lengyelül Władysław III Laskonogi)
[nagy-lengyelországi herceg 1194–1202
között dél-Nagy-Lengyelországban, 1202–
1220 között Nagy-Lengyelországban, 1202–
1206 között és 1228–1229 között krakkói
herceg, 1206-ban átadta a hercegséget a
sziléziai ágból való I. Szakállas Henriknek,
1207–1210 és 1208–1225 között Lubuszban,
1216–1217 között csak Gnieznoban, bár
más, valószínűbb változat szerint akkor
Nagy-Lengyelországnak csak a dél-nyugati
részét adta át bátyjának.]
Władysław IV Kuman a. Kumańczyk węg.: IV
László [z dyn. Arpadów, ur. 1262, zm. 10
lipca 1290, Körösszeg, syn króla Stefana
V. Król Węgier od 1272 z dynastii
Arpadów; 1278 popierał Rudolfa I
Habsburga
przeciwko
Przemysłowi
Ottokarowi II; 1282 pokonał Kumanów;
zamordowany przez nich.] – IV. László,
Kun László (1262. – Körösszeg, 1290. július
10.) [Árpád-házból származó magyar király.
Az 1272. szeptember 3. előtti koronázásától
haláláig uralkodott. Apja V. István magyar
király, anyja Erzsébet kun hercegnő volt.]
Władysław IV Waza (ur. 9 czerwca 1595 w
Łobzowie, zm. 20 maja 1648 w Mereczu)
[król Polski w latach 1632-1648 i tytularny
król szwedzki 1632-1648, wybrany carem
rosyjskim 1610, tytularny car rosyjski do
1634, syn Zygmunta III Wazy i jego
pierwszej żony Anny Habsburżanki.] – IV.
7707
Ulászló
lengyel
király
[(lengyelül
Władysław IV Waza) született 1595. június
9-én Łobzówban, Krakkó negyedében,
meghalt 1648. május 20-án Mereczben,
Litvániában - Lengyelország királya és
címzetes svéd király 1632-1648 között,
1610-ben Oroszország cárjának választják,
címzetes orosz cár 1634-ig, III. Zsigmond és
első felesége, Habsburg Anna fia.]
Władysław V Pogrobowiec (ur. 22 lutego 1440 w
Komárom, zm. 23 listopada 1457 w
Pradze) [arcyksiążę Austrii w latach 14401457, król Czech (jako Ładysław I
"Pohrobek") i Węgier (jako Władysław
V) w latach 1453-1457 z dynastii
Habsburgów.
Jedyny
syn
króla
niemieckiego, Czech i Węgier Albrechta II
Habsburga i Elżbiety Luksemburskiej,
córki
cesarza
Świętego
Cesarstwa
Rzymskiego Narodu Niemieckiego, króla
Czech
i
Węgier
Zygmunta
Luksemburskiego.]
–
V.
László
(Utószülött) (Komárom, 1440. február 22. –
Prága, 1457. november 23.) [csehül Ladislav
Pohrobek, németül Ladislaus Postumus,
magyar király és cseh király, Ausztria
hercege, 1453-tól Ausztria első főhercege. A
Habsburg-ház
második
uralkodója
Magyarországon, és az egyetlen Habsburgházi magyar király, aki Magyarországon
született. A Habsburg-ház alberti (senior) ága
férfi ágon vele halt ki.]
Władysław II Jagiellończyk (ur. 1 marca 1456 w
Krakowie, zm. 13 marca 1516 w Budzie)
[król czeski od 1471, węgierski od 1490,
syn króla polskiego Kazimierza IV
Jagiellończyka i Elżbiety Rakuszanki] - II.
Ulászló (Krakkó, 1456. március 1. – Buda,
1516. március 13.) [Uralkodói mellékneve:
Dobrze (Dobzse) László. Magyarország,
Horvátország és Csehország királya. (Neve
lengyel nyelven: Władysław II Jagiellończyk,
cseh nyelven: Vladislav Jagellonský)]
Władysław III Warneńczyk (ur. 31 października
1424 w Krakowie, zm. 10 listopada 1444
pod Warną) [król Polski i najwyższy
książę litewski od roku 1434, król Węgier
jako Ulászló I od 1440, starszy syn
Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej.
Na tronie Litwy Władysław nie zasiadł,
księciem
litewskim
obwołano
jego
młodszego
brata,
Kazimierza
Jagiellończyka.] – I. Ulászló (lengyelül:
Władysław III Warneńczyk) (Krakkó, 1424.
október 31. – Várna, 1444. november 10.)
[Jagelló-házból származó magyar király és
III. Ulászló néven lengyel király is.
Lengyelországban 1434. június 1-jétől,
Magyarországon 1440. július 17-étől haláláig
-
Wersja 01 01 2017
uralkodott. Apja II. Ulászló lengyel király, a
Jagelló-ház első jelentős uralkodója, anyja –
II. Ulászló negyedik felesége – Holszányi
Zsófia volt.]
Władysław I Łokietek (ur. między 3 marca 1260
a 19 stycznia 1261 zm. 2 marca 1333,
Kraków) [książę na Kujawach Brzeskich i
Dobrzyniu 1267-1275 (pod opieką matki),
udzielne rządy razem z braćmi 1275-1288,
książę brzeski i sieradzki 1288-1300,
książę sandomierski 1289-1292, 1292-1300
lennik Wacława II, regent w księstwie
dobrzyńskim 1293-1295, książę łęczycki
1294-1300, książę wielkopolski i pomorski
1296-1300, na wygnaniu w latach 13001304, od 1304 w Wiślicy, od 1305
ponownie w Sandomierzu, Sieradzu,
Łęczycy i Brześciu, od 1306 w Krakowie i
zwierzchnictwo
nad
księstwami
inowrocławskim i dobrzyńskim, 13061308/9 na Pomorzu, od 1314 w
Wielkopolsce, od 1320 król polski, od 1327
zamiana
Sieradza
i
Łęczycy
na
Inowrocław i Dobrzyń, w 1329 utrata
ziemi dobrzyńskiej, w 1332 utrata Kujaw.
– Lokietek Ulászló, I. Ulászló lengyel király
(lengyelül Władysław I Łokietek) [született
1260 vagy 1261-ben, meghalt 1333. március
2-án Krakkóban, brześći Kujáviában és
Dobrzyńban herceg 1267-1275 (anyja
gyámsága alatt) együtt uralkodik testvéreivel
1275-1288 között, brześći és sieradzi herceg
1288-1300 között, sandomierzi herceg 12891292 között, 1292-1300 között II. Vencel
hűbérese, a dobrzyńi hercegségben helytartó
1293-1295 között, łęczycai herceg 12941300 között,
nagy-lengyelországi és
pomerániai herceg 1296-1300 között, 13001304 között száműzetésben, 1304-től
wiślicai herceg, 1305-től újra sandomierzi,
sieradzi, łęczycai és brześci, 1306-tól
Krakkóban és nagyherceg az inowrocławi és
dobrzyńi hercegség felett, 1306-1308/9
között Pomerániában, 1314-től NagyLengyelországban, 1320-tól lengyel király,
1327-től Sieradz és Łęczyca helyett
Inowrocław és Dobrzyń, 1329-ben elveszti
Dobrzyńt, 1332-ben Kujáviát. Lánya,
Lokietek Erzsébet 1320-ban Károly Róbert
magyar király felesége lett.]
Władysław Łokietek (1260 - 1333) – Urodzony
w 1260 lub 1261 r., zmarł 2 III 1333 r. w
Krakowie, gdzie został pochowany; syn księcia
Kazimierza kujawskiego i jego trzeciej żony
Eufrozyny, córki księcia opolsko-raciborskiego
Kazimierza I; ożeniony z Jadwigą, córką
Bolesława Pobożnego, z którą miał sześcioro
dzieci; od 1267 r. książę łęczycki i kujawski, od
1288 r. - sieradzki, w okresie 1296-1300 książę
wielkopolsko-pomorski, 1288-1292 i od 1305 r. -
7708
sandomierski, od 1306 r. książę krakowski,
pomorski i kujawski, od 1314 r. - wielkopolski,
od 1320 r. król polski. Po śmierci Leszka
Czarnego w 1288 r. toczył walki z książętami
śląskimi, Henrykiem IV Probusem i Wacławem II
czeskim. Pokonany przez tego ostatniego w 1292
r. musiał opuścić Sandomierz, zrzec się wszelkich
praw do Małopolski i uznać jego zwierzchnictwo,
otrzymując w lenno ziemię sieradzką i dzielnicę
kujawską.
Wybrany
w 1296
r.
wbrew
testamentowi Przemysła II na tron wielkopolski,
przybrał tytuł księcia Królestwa Polskiego i
Pomorza, co doprowadziło do walk z Henrykiem
III Głogowskim. Ponieważ nie mógł sprostać
Wacławowi II i tracił poparcie w kraju, Łokietek
został złożony z tronu na zjeździe w Poznaniu
w 1300 r., po czym schronił się na Węgry. W
1304-5 r. przy pomocy oddziałów węgierskich
opanował ziemię sandomierską, a po śmierci
Wacława II (1305 r.) i Wacława III (1306 r.),
odzyskując poparcie społeczne, zajął Kraków i
Pomorze Gdańskie. Popierany przez arcybiskupa
Jakuba Świnkę, musiał stawić czoło opozycji
krakowskiej pod przewodnictwem biskupa Jana
Muskaty, co przeszkodziło mu w udzieleniu
pomocy Pomorzu Gdańskiemu opanowanemu
w 1308-09 r. przez Krzyżaków. W Krakowie
jeszcze raz wybuchł bunt w 1311 r., tym razem
pod wodzą wójta Alberta. W 1314 r. Łokietek
opanował Wielkopolskę, korzystając z wybuchu
powstania przeciw synom Henryka III
głogowskiego. Starania o koronę królewską
zostały uwieńczone sukcesem w 1320 r. Ostatnie
lata jego panowania upłynęły pod znakiem
eskalacji konfliktu polsko-krzyżackiego, co
zakończyło się, mimo zwycięstwa pod Płowcami
w 1331 r., utratą Kujaw rok później. Pochowany
w katedrze wawelskiej.
Władysława – Ladiszla, a Władysław női
névváltozata
władza [1. prawo rządzenia państwem; też:
rządzenie członkami rodziny, instytucji,
stowarzyszeń;
2. instytucje,
organy
rządzące; też: osoby rządzące; 3. zdolność
poruszania częściami własnego ciała;
4. oddziaływanie na kogoś] – erő, képesség;
(organ
władzy)
hatóság
(hat.);
törvényhatóság;
felsőbbség;
hatalom,
uralom; befolyás, tekintély; hatalom,
lehetőség, irányítás; (tréf.) szerv, orgánum;
közeg
władza absolutna – abszolút hatalom
władza bezsilna – tehetetlen, erőtlen hatalom
władza dyscyplinarna – fegyelmi hatóság
władza
dyskrecjonalna
[władza
organu
państwowego, który ma uprawnienia do
podejmowania decyzji w konkretnych
sprawach w sposób nieskrępowany
przepisami] – korlátlan hatalom
władza ekonomiczna – gazdasági hatalom
władza konsularna – konzuli hatalom
-
Wersja 01 01 2017
władza ludowa – népi hatalom; népuralom
władza ludu – népuralom, a nép uralma, a nép
hatalma
władza miejscowa – helyi hatóság
władza monetarna – monetáris hatalom
władza naczelna – főhatalom
władza nadzorcza – felügyeleti hatóság
władza najwyższa – legfelső hatóság; főhatalom
władza należy do ludu – a hatalom a népé
władza namiestnicza – helytartói hatalom
władza nieudolna – tehetetlen hatalom
władza ochrony zabytków – műemlékvédelmi
hatóság
władza opiekuńcza [prawa i obowiązki
opiekunów
względem
małoletniego
dziecka] – gyámhatóság
władza państwowa [władza na danym
terytorium państwowym] – államhatalom
władza proletariatu – proletárhatalom
władza publiczna – közhatalom
władza radziecka – szovjethatalom
władza rodzicielska [prawa i obowiązki
rodziców względem małoletniego dziecka]
– szülői tekintély
Władza rodzicielska. (u Zygmunta Glogera)
Prawa nasze przepisują, że syn pod władzą ojca
zostający jedną z nim osobę stanowi i oddzielnej
pieczęci, t. j. herbu, używać nie może. Za syna
„kosterę”, t. j. przegrywającego w kostki, rodzice
nie są obowiązani płacić; syn nieusamowolniony
nie mógł ani pożyczki zaciągać, ani innych
kontraktów zawierać. Dziecko za winę rodziców
nie mogło być karane, równie jak rodzice za winę
dzieci. Konstytucja z r. 1768 utrzymała prawo
Kazimierza Wiel., że ani syn za życia rodziców
nie może odłużać ich mienia, ani oni płacić jego
długów. Konstytucja z r. 1776 weksle, kwity
pieniężne
i
wszelkie
zapisy
synów
nieusamowolnionych, za nieważne uznała. Dzieci,
wykraczające przeciw rodzicom, na proste
żądanie rodziców Excepta Mazowieckie chcą
mieć przez starostę wieżą karane. Jeżeli jednak
ojciec lub matka byli w powtórnem małżeństwie,
wykroczenie dziecku zarzucone musiało być
dowiedzionem (Vol. leg. II, f. 934). A gdyby się
dziecko targnęło na rodziców, postanowiona była
kara główna, t. j. kara śmierci, jak na gwałciciela
glejtu królewskiego, i niegodność brania spadku
uznana (Vol. leg., II, f. 944 i 978).
władza sądowe; władza sądownicza – bírói
hatóság
władza sądownicza [władza rozstrzygania
sporów, orzekania o czyjejś winie lub
niewinności
i
wymierzania
sprawiedliwości; też: niezawisłe sądy,
które
mają
taką
władzę]
–
igazságszolgáltatási hatalom; bírói jog
hatóság; jurisdictio; bírói hatalom
7709
władza scentralizowana – központosított hatalom
władza terenowa – helyi hatóság
władza ustawodawcza [władza uchwalania praw
i przepisów obowiązujących w danym
państwie; też: parlament, który ma taką
władzę]
–
törvényhozói
hatalom;
törvényhozó hatalom [a törvényhozás terén
működő hatalom. Egy igen elterjedt elmélet
az államhatalomnak hármas felosztását állítja
fel: törvényhozói, birói és végrehajtó
hatalom.]
władza w ręce ludu – hatalom a nép kezében
władza wierzchnia – fennhatóság
władza wykonawcza [władza kierowania krajem
na podstawie obowiązującego prawa; też:
rząd, który ma taką władzę] – végrehajtó
hatalom
władza wyższa – felsőbb fórum
władza zdecentralizowana – decentralizált
hatalom
władza zwierzchnia – felettes hatóság
władze – hatalom; hatóságok, szervek
władze administracyjne – közigazgatási szervek;
ügyirányító, adminisztratív hatóság
władze autonomiczne – független hatalmak
władze celne – vámhatóság
władze centralne – központi hatóság
władze cywilne – polári hatóságok
władze fiskalne – pénzügyi hatóság
władze kierownicze – vezető szervek
władze lokalne – helyi hatóságok
władze naczelne – felettes hatóság, főhatóság,
felsőség
władze państwowe – állami hatóság
władze partyjne – pártszervek
władze podatkowe – adóhatóság
władze porządkowe – rendfenntartó közegek
władze szkolne – iskolai hatóság (gondnokság,
iskolaszék)
władze
umysłowe
[zdolność
myślenia,
odczuwania] – szellemi képességek
władze wojskowe – katonai hatóságok
władze zwierzchnie – felettes hatóság
władztwo [1. daw. władza, rządy; 2. daw. moc
oddziaływania na ludzi, na świat] –
hatalom, erő
włam [pot. włamanie] – betörés
włamacz komputerowy (zob. haker)
–
számítógépes betyár, számítógépes betörő;
hacker, (biz.) hálórágó
włamać — włamywać [włączyć do składu
podczas łamania szpalt w kolumny] –
betörésről értesülni
-
Wersja 01 01 2017
włamać się (włamię się, włamie się) — włamywać
się [1. dostać się do zamkniętego
pomieszczenia siłą, niszcząc urządzenia
zabezpieczające; też: otworzyć siłą
skrytkę, kasę itp. w celach rabunkowych;
2. po pokonaniu zabezpieczeń bezprawnie
odczytać lub zapisać dane w komputerze
lub w sieci komputerowej] – betörni
(rabolni)
włamać się do mieszkania – lakást feltörni
włamać się do programu – (inf.) programot
feltörni
włamać się dokądś – betörni vhová
włamanie [1. napad rabunkowy połączony z
wyłamaniem urządzeń zamykających;
2. bezprawne odczytanie lub zapisanie
danych w komputerze albo w sieci
komputerowej połączone z pokonaniem
zabezpieczeń] – betörés
włamywacz, włamywaczka – betörő, tolvaj (ffi/nő)
włamywacz komputerowy [(ang.) cracker
[komp.] [zł.]] – (ang.) cracker [szoftverek,
számítógépes és távközlési rendszerek
feltörésére szakosodott "kalóz"; a cracker
rendszerint ártó vagy haszonszerzési
szándékkal dolgozik, szemben a hackerrel,
aki inkább intellektuális kihívásként
foglalkozik a biztonsági rések felderítésével]
własne mieszkanie – öröklakás
własne podwórko – saját porta; (átv.) szakmai
sovinizmus, szűk látókör
własnego cienia się lęka; własnego cienia się boi
– fél a saját árnyékától
własnoręcznie – sajátkezűleg; önkezűleg
własnoręcznie podpisać – sajátkezűleg aláírni
własnoręcznie podpisać czek – sajátkezűleg
csekket aláírni
własnoręczność – sajátkezű volta vminek
własnoręczny, -a, -e [napisany, zrobiony własną
ręką] – sajátkezű
własnoręczny podpis – sajátkezű aláírás (s. k.)
własnościowy, -a, -e – tulajdon-, tulajdoni, birtok-,
vagyoni
własność [1. to, co ktoś posiada; 2. prawo do
rozporządzania rzeczą z wyłączeniem
innych osób, w granicach określonych
przez ustawy i zasady współżycia
społecznego; 3. daw.; zob. właściwość w zn.
1; 4. (u Zygmunta Glogera) O własności
ziemskiej za doby Piastów pisał najpierw
Lelewel („Początkowe prawodawstwo i
uwagi nad dziejami”), tudzież Józef Hube
(„O spadkach słowiańskich”).
Wal.
Dutkiewicz powiada, że własność ziemi
należała do ojca rodziny i jego potomstwa
i stąd przy aljenacjach zezwolenie
7710
sukcesorów naturalnych było wymagane.
Dalsi zaś krewni, z tegoż rodu
pochodzący, mieli tylko zastrzeżone prawo
pierwszeństwa nabycia i odkupienia przed
obcymi, co zwano prawem bliższości lub
retraktem (ob. Retrakt). Ciekawy ustęp z
XIII w. znajduje się in libro fundationis
claustri in Heinrichow na Śląsku,
wyjaśniający prawa sukcesorów do
sprzedanego rodowego ich majątku.
Wspólna
własność
między
braćmi
wcześnie była usuwana, bo już w statucie
Wiślickim (Vol. leg. I, f. 40) nazwana
matką niezgody, a dział dopuszczany,
doradzany i ułatwiany a upływ czasu lat 3
i miesięcy 3 czynił go niewzruszonym,
zrobiony zaś w kancelaryi panującego,
odrazu był ważny. Szlachcie litewskiej
dopiero sejm Brzeski 1566 roku nadał
zupełną wolność rozporządzania, do czego
pierwej nie miała prawa.] – tulajdon (tul.),
birtok, vagyon; (przedmiot) tulajdonság,
jellegzetesség, sajátosság
własność całego narodu – az egész nép tulajdona
własność chemiczna – vegyi tulajdonság
własność grupowa – csoporttulajdon
własność indywidualna – egyéni tulajdon,
magántulajdon
własność języka – nyelvi sajátosság
własność kapitalistyczna – tőkés tulajdon
własność kolektywna – kollektív v. közös tulajdon
własność korporacyjna – egyesületi v. testületi
tulajdon
własność ludu – a nép vagyona
własność narodowa – nemzeti tulajdon;
néptulajdon
własność nieruchoma – ingatlan
własność ogólnonarodowa – össznépi v. nemzeti
tulajdon; össznemzeti tulajdon
własność osobista [to, co należy do jednego
człowieka, co nie jest wspólną własnością
rodzinną, społeczną itp.] – személyi
tulajdon
własność państwowa – állami tulajdon; kincstári
tulajdon
własność prywatna – magántulajdon; magánbirtok
własność prywatna narzędzi i środków
produkcji
–
a
termelőeszközök
magántulajdona
własność przyzagrodowa – háztáji tulajdon
własność publiczna – köztulajdon
własność ruchoma – ingó tulajdon v. vagyon;
ingóság
własność skarbowa – kincstári tulajdon
własność socjalistyczna – szocialista tulajdon
-
Wersja 01 01 2017
własność społeczna – társadalmi tulajdon
własność spółdzielcza – szövetkezeti tulajdon
własność spółki – társasági tulajdon
własność tabularna [zob. posiadłość tabularna] –
telekkönyvi tulajdon
własność wspólna – közös tulajdon
własność ziemi, własność ziemska – földtulajdon,
földbirtok
własnowolnie – akaratosan, önfejűen, önként,
szabad elhatározásából v. akaratából
własnowolność – szabad elhatározás
własnowolny, -a, -e [postępujący tylko według
własnej woli; też: wynikający z czyjejś
własnej woli] – akaratos, önfejű; önkéntes,
szabad elhatározású, szabad akaratú
własny, -a, -e [1. będący przedmiotem czyjegoś
wyłącznego posiadania; 2. taki, w którym
ktoś, o kim mowa, sam brał (bierze)
udział, którym się posługuje, którego jest
sprawcą itp.; 3. związany z tym, o kim
mowa, więzami pokrewieństwa, przyjaźni,
środowiskiem społecznym itp.; 4. właściwy
tylko temu, o kim mowa] – saját, tulajdon,
ön; maga
własne słowa – saját szavai
własny interes – saját egyéni érdek
własny korespondent – saját tudósító, külön
tudósító
własnym kosztem – saját költségére v. költségén
własnym oczom nie wierzy – nem hisz a saját
szemének
własnym przemysłem – saját szorgalmából v.
szorgalomból
własnym sumptem [na własny koszt] – saját
költségén
własnymi siłami – saját erejéből
własowiec [członek kolaboracyjnego Komitetu
Wyzwolenia Narodów Rosji, założycielem
którego był generał Andriej Andriejewicz
Własow, ros. Андрей Андреевич Власов] –
(hist.) a felszabadító szovjet csapatokkal
kollaboráló személy
właściciel [ten, kto ma jakąś własność] –
tulajdonos, birtokos
właściciel domu – háztulajdonos; háziúr
właściciel fabryki – gyártulajdonos
właściciel fabryki wyrobów żelaznych –
vasgyáros
właściciel firmy – cégtulajdonos (cégt.)
właściciel kapitału – tőketulajdonos
właściciel konta – számlatulajdonos
właściciel majątku – földbirtokos
właściciel majątku ziemskiego – földbirtokos;
földesúr
7711
właściciel małego majątku ziemskiego –
kisbirtokos
właściciel niewolników – rabszolgatartó
właściciel obligacji – kötvénybirtokos, kötvény
tulajdonosa
właściciel prawa autorskiego – szerzői jog
tulajdonosa
właściciel restauracji – vendéglős
właściciel samochodu – autótulajdonos
właściciel towaru – árutulajdonos, az áru
tulajdonosa
właściciel ziemski – földtulajdonos, földbirtokos;
földesúr
właścicielka – tulajdonosnő
właścicielski, -a, -ie – tulajdonosi
właściwie [1. partykuła, za pomocą której
mówiący podkreśla to, co chce powiedzieć,
np. Właściwie to nie mam żadnych
aspiracji.; 2. partykuła, za pomocą której
mówiący poprawia lub uzupełnia swoją
wypowiedź albo wypowiedź rozmówcy,
np. Z dnia na dzień, a właściwie z godziny
na godzinę wszystko się zmieniło.;
3. partykuła, za pomocą której mówiący
przekazuje, że nie wszystko rozumie,
pamięta itp., np. O co ci właściwie chodzi?]
– illedelmesen, helyesen, trisztán, rendesen,
pontosan;
tulajdonképp
(tkp.),
tulajdonképpen,
helyesen,
valójában,
voltaképp, voltaképpen, igazán; jóformán
właściwie… - tulajdonképpen…
właściwie jestem trochę zajęty – tulajdonképpen
kicsit fáradt vagyok
właściwie mówiąc – úgyszólván
właściwie nie warto o tym dłużej mówić –
tulajdonképpen nem érdemes erről hosszasan
v. többet beszélni
właściwie nie wiem – valójában nem is tudom
właściwie o co ci chodzi v. idzie? – tulajdonképpen
miről is van szó?
właściwie użyć jakiego terminu – pontosan
betartani v. megtartani vmilyen időpontot
właściwości
akustyczne
pomieszczenia
–
teremsajátság
właściwości
akustyczne
pomieszczenia
wytłumionego – száraz akusztika (terem)
właściwości biegunowo odrębne – egymással
ellenétes tulajdonságok
właściwości
hydrofilowe
[właściwości
umożliwiające
dobre
zwilżanie
powierzchni wodą, jej rozlewanie się na
powierzchni cienką warstwą] – hidrofil
tulajdonságok
właściwości izolacyjne – szigetelő tulajdonság v.
sajátosság
-
Wersja 01 01 2017
właściwości lecznicze ziół – gyógyfüvek
gyógyhatása, gyógyító ereje
właściwości narkotyczne – kábító tulajdonság
właściwości niemnące [tymczasowa zmiana lub
deformacja
struktury
tkaniny
(najczęściej)
wykończonego
wyrobu,
powstająca przez nacisk podczas noszenia.
Jej zdolność do powrotu pierwotnej formy
zależy
od
stopnia
deformacji,
elastyczności, struktury i składu materiału
tekstylnego. Może być usunięta przez
prasowanie, a wielu przypadkach przez
powieszenie na dłuższy okres.] – gyűrődési
tulajdonság [A gyűrődés a kelme vagy a kész
ruhadarab átmeneti alakváltozása, torzulása,
amit nyomás idéz elő. A gyűrődési
tulajdonság leírja, hogy a gyűrődés mennyire
marad meg tartósan. Ez a kelme
rugalmasságától,
azaz
elsősorban
nyersanyagától, szerkezetétől és kikészítési
módjától függ.
Vasalással többnyire
eltávolítható, egyes kelmefajtáknál hosszabb
ideig tartó felfüggesztett állapotban is
kisimul.]
właściwości przesyłowe – átviteli jelleggörbék (az
átviteli függvények grafikus ábrázolása; dB
és kHz)
właściwość [1. to, co jest charakterystyczne dla
danej osoby lub rzeczy; 2. cecha tego, co
właściwe, odpowiednie; 3. praw. zakres
spraw, które podlegają określonemu
organowi państwowemu] – tulajdonság,
sajátság, sajátosság, jelleg, jellegzetesség;
kvalitás;
minőség,
érték,
képesség;
helyesség; (sąd) illetékesség
właściwość gleby – a talaj jellege v. tulajdonsága
właściwość języka v. językowa – a nyelv
tulajdonsága; nyelvi sajátosság
właściwość sądu – a bíróság illetékessége
właściwość użytkowa [możliwość i cecha
charakterystyczna tkaninylub dzianiny
spełniająca
fizyczne
i
chemiczne
właściwości, które są przedstawione w
opisie celu jej użytkowania. Mogą
zawierać
trwałość,
odporność
na
gniecenie, ochrona i odporność na inne
deformacje.] – használati tulajdonság [Egy
textília
olyan
tulajdonsága,
amely
meghatározza
a
használatban
való
viselkedését
és
ezzel
gyakorlati
használhatóságát. Ide tartoznak fizikai és
kémiai tulajdonságok egyaránt, mint pl. a
tartósság, a moshatóság, a méretállandóság
stb.]
właściwość zachowanie się – a viselkedés
helyessége, helyes viselkedés
właściwy, -a, -e [1. taki, jaki być powinien;
2. charakterystyczny dla kogoś lub czegoś;
7712
3. zgodny z prawdą; 4. stanowiący
najważniejszą część czegoś; 5. mający
typowe cechy danego gatunku, grupy
przedmiotów czy zjawisk; 6. praw.
uprawniony do działania] – sajátos,
sajátságos,
sajátszerű; tulajdonképpeni,
valódi, igazi, reális; (słuszny, odpowiedni)
helyes, megfelelő; helyénvaló szabatos;
(kompetentny, sąd) illetékes; jellegzetes,
jellemző
właściwa higienia – helyes higiénia
właściwa władza – illetékes hatóság
właściwe i przenośne znaczenie wyrazu – a szó
valódi és átvitt értelme
właściwe wartość – reálérték
właściwe wyzyskanie czasu – az idő kellő
kihasználása
właściwe wyzyskanie materiału – az anyag kellő
v. megfelelő kihasználása
właściwej porze – kellő időben, jókor, a
megbeszélt időben
właściwy ciężar – fajsúly
właściwy człowiek na właściwym miejscu –
megfelelő ember a megfelelő helyen
właściwy powód – igazi ok
właściwy sąd – illetékes bíróság
właściwy ton – megfelelő hangnem
właściwy wyraz – megfelelő, helyes, szabatos
kifejezés
właściwy zamek renasansowy – jellegzetes
reneszánsz vár
właśnie1 [1. partykuła, za pomocą której
mówiący wyróżnia, ze względu na
określoną cechę, dany obiekt lub stan
rzeczy, przeciwstawiając go innym, np.
Właśnie w tej sprawie kieruję do państwa
apel.; 2. partykuła, za pomocą której
mówiący
potwierdza
słuszność
przypuszczenia zawartego w pytaniu
rozmówcy, np. Czy to oznacza, że mógłbym
od jutra pójść na urlop? – Właśnie.;
3. partykuła, za pomocą której mówiący
potwierdza tożsamość sądu rozmówcy i
identyfikując się z tym sądem, daje do
zrozumienia, że chciał powiedzieć to samo,
np. To jest bardzo korzystny kontrakt. –
Właśnie.] – pedig, éppen, éppenséggel; pont
most; pontosan, na látod!; persze, hogyne
właśnie dlatego – éppen azért
właśnie jadę do Krakowa – éppen Krakkóba
utazok
właśnie kończę pisać – éppen befejeztem az írást
właśnie nadpłynął statek – a hajó éppen
megérkezett
właśnie nawinęła mi się okazja – éppen alkalom
adódott v. nyílt (vmire)
-
Wersja 01 01 2017
właśnie o to chodzi – éppen v. pont erről van szó
właśnie przyszedł – pont most érkezett
właśnie skończałam … lat. – most töltöttem be az
X. évet
właśnie teraz – éppen most
właśnie teraz dochodzimy do Dworca
Centralnego (do Dworca Wschodniego, do
Dworca Zachodniego) – éppen most érünk
a
Központi
pályaudvarhoz
(Keleti
pályaudvarhoz, Nyugati pályaudvarhoz)
właśnie teraz oglądam ten – éppen most nézem
ezt
właśnie teraz żartuje – éppen most tréfálkozik
właśnie tu – éppen itt
właśnie wczoraj otrzymałam od niej list – éppen
tegnap kaptam tőle levelet
właśnie wtedy – éppen akkor
właśnie zamówiłem (zamówiłam) wódkę – épp
rendeltem egy vodkát
właśnie zapomniałem – éppen gondoltam (rá)
właśnie że bardzo – nagyon is
właśnie2 [przysłówek komunikujący, że dane
zdarzenie odbywa się w chwili mówienia,
odbywało się bezpośrednio przed nią lub
w czasie innego zdarzenia] – nahát
właśnie że tak! – de! dehogynem! igenis úgy!
właz [otwór służący do wchodzenia do wnętrza
czegoś]
–
(bány.)
bejárat;
utcai
csatornanyílás
włazić [zob. wleźć] – bemászni, bekúszni; (átv.)
betolakodni
włazić komu w drogę – vkinek az útját keresztezni,
útjában állni v. lenni valakinek
włazić w pasztet – (átv.) bajba v. csávába jutni v.
kerülni v. keveredni
włazowy, -a, -e – bejárati
włączenie – belefoglalás, beleszámítás; (vill.)
bekapcsolás (áramé); kezdés, kezdet;
bekapcsolás, összekapcsolás, beleszámítás
włącznie [partykuła włączająca do zakresu
charakteryzowanej w zdaniu całości jej
ostatni element, np. Festiwal filmowy
będzie trwał do soboty włącznie.] – együtt,
bezárólag, beleértve
włącznie z kosztami – költségekkel együtt,
beleértve a költségeket
włącznik – kapcsoló [uniwersalny włącznik:
univerzális kapcsoló]; kapcsológomb
włącznik główny – főkapcsoló
włącznik ścienny – fali kapcsoló
włączony, -a, -e – bekapcsolt
włączyć
—
włączać
[1. spowodować
funkcjonowanie jakiegoś urządzenia przez
połączenie go ze źródłem energii; 2.
rozpocząć dostarczanie gazu, prądu, wody
7713
itp.; 3. połączyć coś z jakąś większą
całością; 4. spowodować, że ktoś weźmie
udział w czymś, co już jest zorganizowane;
5. rozpocząć odbiór jakiejś audycji, filmu,
odtwarzanie muzyki itp.; 6. zacząć coś
gotować] – befoglalni, beleszámítani,
belakapcsolni; bekapcsolni, összekapcsolni,
összekötni
włączyć a. włączać coś – bekapcsolni vmit
włączyć aparat – bekapcsolni a készüléket
włączyć kierunkowskaz – irányt jelezni; kitenni az
irányjelzőt; indexelni
włączyć komputer – számítógépet bekapcsolni
włączyć komputer do sieci – bekapcsolja a
számítógépet a hálózatba
włączyć a. włączać luchenkę – begyújtani v.
bekapcsolni a tűzhelyet
włączyć maszynę – a gépet bekapcsolni
włączyć prąd – bekapcsolja az áramot
włączyć silnik – motort beindítani
włączyć światło – meggyújtani, felkapcsolni a
villanyt; a világítást v. lámpákat bekapcsolni
włączyć się — włączać się [1. o urządzeniach:
rozpocząć działanie; 2. zacząć brać udział
w czymś, co już jest zorganizowane] –
bekapcsolódni
włączyć się do pracy v. w pracę partii –
bekapcsolódni a pártmunkába
włączyć się do ruchu – besorolni
włączywszy
moje
koszty
–
költségeim
felszámításával
Włoch [obywatel Włoch] – olasz, olasz férfi
włochatość – bolyhosság, pihésség; szőrösség,
bozontosság
włochaty, -a, -e [obrośnięty włosami, kudłami] –
bolyhos, pihés, szőrös, bozontos
Włochy [Republika Włoska (wł. Italia,
Repubblica Italiana) – państwo położone w
Europie Południowej, na Półwyspie
Apenińskim, będące członkiem wielu
organizacji, m.in.: Unii Europejskiej,
NATO.] – Olaszország [Olaszország
(hivatalosan az Olasz Köztársaság; olaszul
Italia, hivatalosan Repubblica Italiana)
független ország Dél-Európában, amely
magába foglalja a Pó folyó völgyét, az
Appennin-félszigetet és a Földközi-tenger
két legnagyobb szigetét, Szicíliát és
Szardíniát.]
włoczek – kis háló
włodarka – felügyelőnő; bírónő
włodarstwo – ispáni tiszt v. hivatal
włodarz [(u Zygmunta Glogera) Włodarz,
vlodarius był pierwotnie nazwą urzędnika
w rodzaju namiestnika książęcego w
-
Wersja 01 01 2017
danem miejscu. W dokumencie z r. 1254
czytamy: „Janko vlodarius poznaniensis”.
Później nazwa ta jak wiele innych spadała
do godności coraz niższych, tak że w XVI
wieku oznaczała już kmiecia wybranego
przez dziedzica do dozorowania wszelkich
robót rolniczych na folwarku. Knapski
powiada, że włodarzem zowie się: „dozór
folwarku mający: urzędnik, starosta,
dwornik”.
Właściwie
„urzędnikiem”
zwano dawniej dzisiejszego rządcę lub
ekonoma, który zarządzał folwarkiem,
zastępując dziedzica. Gostomski w dziełku
swojem „Gospodarstwo” pisze za czasów
Batorego: „Urzędnik nie ma więcej robót
żadnego dnia rozkazować, niźli ma
włodarzów, bo ich nie będzie kto dojźrząc
(komu dojrzeć), chyba przy panie, aby to
sługami opatrzyć mógł, wolnego czasu, kiedy
słudzy potemu”. Włodarze spełniali zatem
obowiązki dzisiejszych gumiennych i
karbowych, a piszący to pamięta jeszcze,
jak ojciec jego, zanim oczynszował
włościan swoich w r. 1859, wybierał
zawsze jednego z uboższych ale uczciwych
i roztropnych włościan na „włodarza”,
który latem dozorował w polu robotników
a zimą młocki w stodole i innych robót na
gumnach,
nazywany
stąd
często
„gumiennym”.] – botosispán v. botos ispán
(‘nagybirtok
munkásaira
felügyelő
alkalmazott); felügyelő; falusi bíró’
włodarzyć [1. daw. sprawować nad czymś
władzę;
2. kierować
robotnikami
folwarcznymi w dawnym majątku
ziemskim] – felügyelni, csőszködni
Włodek, Włodzio – a Vladimir beceneve
włodyka (władyka) – (dawno) úr, uralkodó
Włodzimierz [słowiańskie imię męskie. Składa
się ze słów Włodzi- – "panuje" i -mierz,
które pochodzi z dawnego -mir – "pokój".
Formą staropolską tego imienia jest zatem
Włodzimir (analogicznie do Sławomir czy
Krzesimir).] – Vladimir (béke felett
uralkodó) [szláv eredetű magyar férfinév.
Elemeinek jelentése: hatalom és béke. Rokon
név: Ladomér.]
włok [1. sieć do połowu ryb dennych; 2. sieciowe
narzędzie połowu ryb. Włok morski wielki wór (o dwóch klinowatych
skrzydłach, które rozwierają się podczas
ciągnięcia włoka w wodzie), zwężający się
w matnię] – fenékháló, halászháló, hosszú
vonalháló; madarász-húzóháló; gyalom,
csapda
 włok denny (włok wleczony po dnie) –
fenekes fenékháló
7714
 włok pelagiczny, tuka pelagiczna [włok
do połowu na pełnym morzu, na dużych
głębokościach, zwykle ciągniony przez
dwa statki] – tengeri fenékháló
włoka (włóka) – (hist.) jobbágytelek; szántó,
szántóföld; (dawno) kószáló, csavargó; céda
włokita – (dawno) kóborlás, ténfergés
włos (włosy) [1. cienki twór rosnący na głowie
człowieka i na ciele ssaków; 2. owłosienie
ciała
ludzkiego
lub
zwierzęcego;
3. szczecina naturalna z niektórych
zwierząt lub produkt sztuczny do wyrobu
szczotek, pędzli itp.; 4.
puszysta
powierzchnia
niektórych
tkanin,
przypominająca włosy zwierzęce; 5. mała
sprężynka w zegarku] – (na głowię) haj,
(jeden włos) hajszál; (zarost na ciele) szőr;
(jeden włos) szőrszál; (átv.) hajszálnyi, vmi
apró; hajszálrúgó
włos blond – szőke haj
włos ci z głowy nie spadnie! – a hajad szála sem
görbül meg!
włos długi, rozum krótki – (közm) hosszú haj,
rövid ész
włos koński – lószőr
włos mu z głowy nie spadnie – a haja szála sem
fog meggörbülni
włosek [1. zdr. od włos w zn. 1.; 2. jeden z
wytworów
komórek
skórki
roślin
okrywającej liście, część kwiatu, owoce i
młode pędy; 3. u wielu zwierząt: jeden z
nitkowatych wyrostków pokrywających
całe ciało lub niektóre jego części] –
hajszálacska, hajacska; (na głowię) hajszál;
(na ciele) szőrszál
włosiany, -a, -e – lószőr-; szőrös
włosiane sito – szőrszita
włosianka
[sztywna
tkanina z osnową
bawełnianą i wątkiem z włosia końskiego
lub ze sztucznego włókna] – (szöv.)
lószőrrel
átszőtt
merevítőanyag
(szabászatban)
włosie [sztywne włosy, zwykle z ogona lub
grzywy konia] – szőr; lószőr
włosienica [typ odzienia używanego w
niektórych kręgach religijnych na znak
pokuty
i
samoudręczenia,
bardzo
popularna w średniowieczu. Było ona
najprawdopodobniej wytwarzana z sierści
koziej, co nadawało jej niezwykle szorstką
i nieprzyjemną w dotyku strukturę.
Używana w klasztorach aż do 1960 roku.]
– szőrruha, szőrcsuha
włosiennica [szorstka szata noszona dawniej na
gołe ciało dla umartwienia, pokuty lub z
powodu żałoby] – szőrruha, szőrcsuha;
-
Wersja 01 01 2017
daróc [1. gyapjúposztó. – 2. az ebből a
posztóból készült kabátféle felsőruha]
włosień – vastag, durva szőr
Włosień kręty (Trichinella spiralis) [1. nicień
pasożytujący w jelicie cienkim człowieka i
wielu ssaków; 2. należy do nicieni. Jest
jednym z najgroźniejszych pasożytów
człowieka - wywołuje chorobę włośnicę
(trychinozę), która może mieć ciężki
przebieg, kończący się niekiedy śmiercią.]
– trichina (Trichinella spiralis) [egy
élősködő fonálféreg, mely emlősök (és
esetleg madarak?) bélcsatornájában és
izomzatában él. Mivel kizárólag húsevéssel
terjed, ezért csak ragadozó, dögevő, vagy
mindenevő emlősöket fertőz; köztük az
embert is.]
włoski, -a, -ie (wł.) [dotyczący Włoch, Włochów]
– olasz (ol.)
włoska kapusta – kelkáposzta
Włoska Rota, Italska Kohorta [był to oddział
liczący od 500 do 1000 żołnierzy,
rekrutujących się widocznie z Włochów.
Taką dowodził Korneliusz.] – római kohors
[A római hadsereg légiókból állt, melyek
kohorsokra (zászlóaljakra) és századokra
voltak felosztva (ApCsel 10,1; 21,31)]
włoski orzech – közönséges dió
włoski [język włoski] – olasz; olasz nyelv
włoskowate – (kapilary) hajszálcső
włoskowatość [fiz. zjawisko wywołane siłami
działającymi między drobinami ciał
stałych i ciekłych, polegające na
wznoszeniu się do różnej wysokości w
naczyniach i rurkach o różnej średnicy
cieczy znajdującej się w równowadze] –
hajszálcsövesség [A felületi feszültség
megnyilvánulása: a folyadékok a felületi
feszültség hatására keskeny csövekben
(kapillárisokban) felemelkednek, lyukacsos
szilárd anyagokban szétterjednek; oka az,
hogy a szilárd anyag más-más erővel vonzza
a folyadék és a levegő molekuláit.
Másképpen fogalmazva a különböző
érintkező anyagok esetén eltérő az adhézió
és a kohézió.]
włoskowaty, -a, -e [cienki jak włosek] –
hajszálvékonyságú; (fiz.) hajszálcsöves;
hajszáleres
włoskowate pęknięcie – hajszálrepedés
włosowy, -a, -e – hajszálas, hajszáleres
włosowy, -a, -a, -e – hajwłosy [1. owłosienie głowy ludzkiej; 2. (u
Zygmunta Glogera) (noszenie zarostu).
Człowiek nie posiadający pierwotnie
brzytwy ani nożyczek, nosił zarost taki,
jaki mu dało przyrodzenie, natura.
7715
Kościół chrześcijański, cywilizując pogan,
zalecał im strzyżenie głów kudłatych,
mając na względzie głównie czystość.
Długa broda była dla wojownika w
przyłbicy żelaznej prawie niemożliwą, to
też rycerstwo polskie postrzygało brody,
zostawiając wąsy. Piastowie golili brody.
… Stefan Batory nosił wąsy, a brodę przy
skórze nożyczkami przystrzygał. 3. są
ochroną i nakryciem niektórych części
ciała. Izraelitom nie wolno było
wystrzygać łysiny, ani golić krajów brody
jako znak żałoby (co czynili poganie).
Nazyrejczyk nie strzygł się w czasie
trwania
ślubu.
Długie
włosy
są
naturalnym okryciem głowy dla kobiety,
są (znakiem podległości wobec męża.
Mężczyzna ma ma mieć włosy krótkie i ich
nie przykrywać w czasie modlitwy.
Zarówno kobiety jak i mężczyźni mogą
wykazać zamiłowanie do skromności
sposobem uczesania włosów. Siwy włos
(sędziwość,
siwizna)
jest
ozdobą.
Naśmiewanie się z łysiny karane było
przez Jahwe. Broda miała u Izraelitów
duże znaczenie. Nie wolno jej było golić po
bokach. Chanun, znieważył posłów
Dawida przez ogolenie im bród do połowy.
Ezdrasz, na wieść o zawieraniu małżeństw
między
Żydami
i
nie-Żydówkami,
wyrywał sobie włosy z głowy i brody.] –
haj; hajzat; szőr
Richard Neave, a Manchester Egyetem
törvényszéki
szakértő
munkatársa
vezetésével,
törvényszéki
arcrekonstrukcióval elkészítették egy I.
században Jeruzsálem környékén élt zsidó
férfi arcát, hogy megmutassák, milyen
lehetett Jézus. A haj hosszát illetően a
bibliaszakértők szerint inkább rövid, göndör
haj jöhetett számításba .
włosowaty, -a, -e [podobny do włosa] – haj-,
hajszál-, hajszerű
włosy czarne, jak haban – ébenfekete haj
włosy jak pela – olyan haj, mint a selyem; selymes
haj
włosy, jak szczotka – dróthaj; olyan haj, mint a
drót
włosy jasne jak len – lenszőke, világosszőke haj
-
Wersja 01 01 2017
włosy kędziorkowate – bodorított haj
włosy kręcone – göndör v. hullámos haj
włosy lepią od potu – a haj ragad az izzadságtól
włosy lniane – lenszőke haj
włosy łamliwe – töredezett haj
włosy mi się jeżą – égnek mered v. áll a hajam
włosy mi wstają na głowie – égnek áll a hajam
włosy mi wyszły – kihullt a hajam
włosy miała gładko uczesane – haja simára volt
fésülve
włosy mu dęba stanęły – égnek állt v. meredt a
haja
włosy mu wypadają – hullik a haja
włosy mu się kędzierzawią się – göndörödik a haja
włosy mu się palą – (tréf.) lángol a haja
(lángvörös, tűzpiros)
włosy mu rosną kędzierzawo – göndören nő a
haja; göndör haja nő
włosy mu kołtuniały z brudu – a haja összeragadt
a piszoktól
włosy mu się najeżły – égnek állt a haja
włosy na głowie stanęły dęba – égnek állott a haja
włosy nieprawdziwe – álhaj, vendéghaj
włosy podniosły się – égnek állt v. meredt a haja
włosy rudzieją – a haj vörösödik
włosy rzadkie – ritka haj
włosy Samsona [symbol siły, męstwa (Sdz 16): I
gdy mu się tak każdego dnia
naprzykrzała, że go przyprawiała o
strapienie, a nawet o śmiertelne
wyczerpanie, wówczas otworzył przed nią
całe swoje serce i wyznał jej: «Głowy
mojej nie dotknęła nigdy brzytwa,
albowiem od łona matki jestem Bożym
nazirejczykiem. Gdyby mnie ogolono, siła
moja odejdzie, osłabnę i stanę się zwykłym
człowiekiem».] – Sámson haja; az erő és
férfiasság szimbóluma
7716
włosy się zakręciły – a haja összecsavarodott
włosy splecione we dwa warkocze – két copfba v.
fonatba font haj
włosy stają dęba, włosy się jeżą – égnek áll a haja;
minden hajszála égnek mered
włosy stają na głowie – égnek áll a haja
włosy suche – száraz haj
włosy ścięte – megnyírt v. lenyírt haj
włosy w karbach (fryzury w karbach) – konty
włosy wichrzą się – a haj összekuszálódik
włosy wypadają – hullik v. kihullik a haja
włosy wypadły – a haj kihult
włosy z łupieżem – korpás haj
włosy zbielały – a haj megőszült
włosy zniszczone – igénybevett haj
włoszczyzna [1. warzywa używane łącznie jako
składnik zup, rosołów i innych potraw; 2.
język włoski] – (warzywa) zöldség; nyelv.,
szokás olasz, olaszosság; olasz v. olaszos
jellege v. volta vminek; (język włoski) olasz,
olasz nyelv; olasz szokások
włoszczyzna do zupy – leveszöldség
włoszczyzna – Olaszhon, Itália; olaszlakta föld v.
vidék
Włoszka [obywatelka Włoch] – olasz nő v. lány
włoszka [gatunek pszczoły] – méhfajta
włościanin [daw. chłop, rolnik] – paraszt,
földműves, falusi ember
włościanka – parasztasszony, parasztlány; falusi nő
v. asszony v. lány
włościański, -a, -ie – paraszti, parasztos, falusi
włościaństwo [daw. chłopstwo] – parasztság,
parasztnép, falusiak
włość [daw. duży majątek ziemski] – nagy
földbirtok,
falu,
földbirtok;
ország,
országrész; mező, rét; parasztság
włośnica,
trychinoza,
trichinelloza
(łac.
trichinosis, trichinellosis, ang. trichinosis,
trichinellosis)
[1.
ciężka
choroba
pasożytnicza, spowodowana zarażeniem
człowieka lub zwierzęcia włośniem krętym
(Trichinella
spiralis;
2. choroba
pasożytnicza
człowieka
i
zwierząt
wywoływana przez włośnie] – trichinózis; a
trichura spiralis nevű féreg okozta betegség
(élő trichinákat tartalmazó sertés hússal jut
az emberbe; súlyos izomfájdalom lép fel,
gyakran halálos)
Włośnica (Setaria P. Beauv.) [1. rodzaj roślin z
rodziny wiechlinowatych. Gatunkiem
typowym jest Setaria viridis (L.) P. Beauv.;
2. trawa występująca w wielu gatunkach]
– muharfélék; Setaria fajok [egynyári
kozmopolita növények; Zöld muhar (Setaria
viridis)]
-
Wersja 01 01 2017
włośnik [delikatny włosek wyrastający na
młodej części korzenia rośliny, służący do
pobierania wody z gleby] – hajszálgyökér
włożenie – betevés, behelyezés, berakás, betétel
włożyć (włożę, włoży) — wkładać [1. umieścić coś
w czymś; 2. poświęcić swój czas, wysiłek,
pracę itp. w jakimś celu; 3. ubrać się lub
ubrać kogoś w coś; 4. wpłacić gdzieś
pieniądze; 5. wydać na coś pieniądze] –
betenni, berakni, behelyezni, bedugni;
rárakni; (odzież) felvenni, feltenni, felhúzni,
felölteni; (közg.)
befektetni, invesztálni;
hozzájárulni, résztvenni
włożyć biżuterię – feltenni az ékszert
włożyć buty – cipőt húzni, felhúzni a cipőt
włożyć co do pieca – kemencébe v. kályhára tenni
vmit
włożyć co do piecyka – a sütőbe tenni vmit
włożyć coś do lodówki – betenni vmit a
hűtőszekrénybe
włożyć co na siebie – magára ölt v. vesz (vmit)
włożyć czapkę – sapkát felvenni
włożyć do koszyka sklepowego – betenni a
kosárba
włożyć energię – energiát befektetni
włożyć film do aparatu – filmet befűzni v. betenni
a fényképezőgépbe
włożyć futro – bundát felvenni
włożyć jarzmo na kark kogo – járomba v. igába v.
igájába hajtani vkit
włożyć jarzmo na kark wołu – igát rakni az
ökörre
włożyć kapelusz na głowę – feltenni kalapot, fejre
tenni a kalapot
włożyć kapelusz – feltenni a kalapot; kalapot
felvenni
włożyć karakułowe – karakül; perzsebunda
włożyć kartę – telefonkártyát behelyezni v. betenni
włożyć kluczyk – az indítókulcsot bedugni
włożyć komu pęta – bilincsbe verni vkit
włożyć kożuch na wywrót – kifordítva veszi fel a
báránybundát
włożyć list do koperty – beteszi a levelet a
borítékba; borítékolja a levelet
włożyć mu między zęby monetę – fogához veri a
garast (harácsol, átveri a másikat, folyton
kalkulál)
włożyć na kogo jarzmo – vkit igába fogni, vkire
jármot rakni
włożyć na kogo obowiązek – kötelezettséget róni
vkire
włożyć na siebie marynarkę – felveszi a kabátját
v. kiskabátját
7717
włożyć papier do maszíny – betenni v. befűzni a
papírt az írógépbe
włożyć penisa do pochwy – (med.) a péniszt
behelyezni v. betenni a hüvelybe
włożyć pieniądze do banku – pénzt helyezni v.
tenni a bankba
włożyć pieniądze do kieszeni – pénzt zsebre tenni
v. zsebre vágni
włożyć ręce za pas – (átv.) ölbe tett kézzel ülni
włożyć suknie do walizki – a női ruhákat a
bőröndbe rakni
włożyć ubranie a. sukienkę – felvenni a ruhát;
ruhát felvenni
włożyć w co inicjatywę – kezdeményezni vmiben
vmit
włożyć w co kapitał – tőkét fektetni vmibe
włożyć w co pracę – résztvenni vmilyen munkában;
munkát fektetni vmibe
włóczebne (daw. wołoczebne) [Tak zowie się na
Mazowszu i Podlasiu zwyczaj chłopców,
chodzenia w drugi dzień Wielkiejnocy z
powinszowaniem świąt, z oracjami,
śpiewem Alejuja lub „Konopielki” i
zbierających malowane jajka i pierogi na
ucztę. Na Litwie i Rusi zwyczaj ten zowią
wołoczebne.] – húsvéti népszokás, húsvét
második napján a fiúk elmennek énekelni és
adományokat gyűjtenek a mulatságra
włóczęga [1. człowiek włóczący się po świecie,
niemający stałego miejsca pobytu; 2.
wędrówka
bez
określonego
celu;
podróżowanie bez określonego celu to
włóczęga] – csavargó, tekergő, lézengő,
kuncsorgó ember; csavargás, kóborlás,
bitangolás, tekergés, lézengés, kuncsorgás
włóczęga pod eskortą – tolonc; teher, súly,
nehezék
włóczęgowski, -a, -ie – csavargówłóczęgostwo – csavargás, bitangolás, kóborlás,
lézengés
włóczek [1. mała siatka na ryby; mały włok; 2.
dawniej: a) rybak wlokący sieć; b)
rzemieślnik wiążący sieci rybackie; c)
flisak; d) człowiek bronujący pole] –
(dawno) boronáló ember; tutajos; halász
włóczenie – húzás, vonszolás; boronálás
włóczenie się – csavargás, kóborlás, tekergés
włóczka [słabo skręcona nić wełniana, używana
np. do ręcznego wyrobu dzianin] – fonal,
kötőfonal,
hímzőfonal,
selyemszál;
(bawełna) pamut; boronálás
włóczkowie krakowscy [(u Zygmunta Glogera)
Największą liczbę flisów na Wiśle
dostarcza lud z okolicy Krakowa, zowiąc
ich włóczkami. Włóczkowie krakowscy,
zwłaszcza na przedmieściu Zwierzyniec
-
Wersja 01 01 2017
nad Wisłą osiedli, tworzyli oddzielne
bractwo i posiadali stare prawo
spławiania
drzewa
do
miasta
i
prowadzenia go dalej.] – (daw) krakkói
tutajosok
włóczkowy, -a, -e – fonalas
włócznia [1. kłująca broń drzewcowa, używana
do XV w.; 2. rodzaj dzidy, kopii; 3. ogólna
nazwa długiej prostej broni drzewcowej *
oszczep] – lándzsa, dzsida, kopja
 włócznia jako broń prymitywna (ludy
pierwotne i oddziały chłopskie)
o grot kościany, rogowy lub kamienny, grot
sporządzony z narzędzi gospodarskich,
czasami brak wyodrębnionego grotu
(zaostrzone drzewce);
o przykłady: dzida, kosa bojowa, oszczep,
szydło, widły bojowe;
 włócznia jako broń armii starożytnych
o włóczniami posługiwały się armie różnych
wojsk, m.in. chińskie, greckie, macedońskie,
rzymskie, starogermańskie;
o groty metalowe (żeleźca), o różnych
kształtach, drzewca wzmacniane na różne
sposoby;
o przykłady: dziryt, hasta, pilum, sarissa,
trójząb;
 włócznia jako broń armii średniowiecznych i
nowożytnych
o groty rozwinięte, o silnie zróżnicowanych
konstrukcjach, często drzewca były
dodatkowo zaopatrzone w proporce lub
pompony;
o przykłady: glewia, guan dao, halabarda,
kopia (broń), lanca, naginata, pika, qiang,
rohatyna, spisa, yari.
Logicznym kryterium podziału wydaje się być
ciężar i rozmiar włóczni. W oparciu o nie
możemy wyróżnić:
 lekkie włócznie piechoty i myśliwskie
 ciężkie włócznie jazdy (kawaleryjskie), np.:
kopia.
włóczyć [1. ciągnąć coś po płaszczyźnie; 2. pot.
prowadzić,
wozić
kogoś
gdzieś
niepotrzebnie, wbrew jego woli] – húzni,
vonszolni; hurcolni; (táj.) boronálni
włóczyć nogami – totyogni
włóczyć pole – földet boronálni; boronálja a földet
włóczyć się [1. chodzić, jeździć bez określonego
celu z jednego miejsca w inne; 2. bywać w
miejscach dla kogoś niestosownych; 3. pot.
o rzeczach: być włóczonym; 4. pot. o mgle,
dymie itp.: snuć się] – kóborolni;
csavarogni, kószálni, őgyelegni, bitangolni,
lézengeni, ődöngeni; járkálni; mászkálni
włóczyć się po balach – bálozni
włóczyć się po knajpach – kocsmázni
włóczyć się po świecie – csavarogni a világban,
kószálni, utazgatni
7718
włóczykij [pot. ten, kto się włóczy] – csavargó
włożył kamizelkę na odwrót – kifordítva vette fel
a mellényt
włożył list między książki – a könyvek közé tette a
levelet
włóczęga [1. człowiek włóczący się po świecie,
niemający stałego miejsca pobytu;
2. wędrówka bez określonego celu] –
(czynność) csavargás, kóborlás; (człowiek)
csavargó, tekergő
włóczęgowski, -a, -ie – csavargówłóczęgostwo – csavargás
włók (włok) [1. zob. włóka w zn. 1.; 2. zob. włok]
– fenékháló, halászháló, hosszú vonalháló;
madarász-húzóháló; gyalom, csapda
włóka [1. konne lub ciągnikowe narzędzie
rolnicze do wyrównywania i kruszenia
górnej warstwy gleby; 2. dawna jednostka
powierzchni gruntu ornego; też: grunt o
takiej powierzchni] – (hist.) jobbágytelek;
szántó (30 hold), szántóföld; (dawno)
kószáló, csavargó; céda
(u Zygmunta Glogera) Ody morgiem czyli
jutrzyną nazwano taką przestrzeń roli, którą
można było parą wołów zaorać przez dzień od
rana, to włóka oznaczała większe pole, które po
zoraniu lub posiewie potrzeba było włóczyć czyli
bronować także cały dzień. Do włóki
chełmińskiej i polskiej przywiązano następnie
znaczenie przestrzeni 30-morgowej (r. 1576, Vol.
leg. II, f. 949), czyli, jak ją matematycznie
określano, długiej 300 a szerokiej 30 prętów,
licząc pręt po łokci warszawskich 7 i pół. Włóka
tem się różniła od łanu, że oznaczała przestrzeń
orną czyli włóczną, gdy łan oznaczał pewien
wymiar (w różnych stronach rozmaity) całego
gospodarstwa, więc z łąkami, wygonami i t. d.
Ponieważ mórg litewski był o ćwierć większy od
nowopolskiego, więc w tym samym stosunku i
włóka litewska jest większą od polskiej. W
Wielkopolsce włókę roli zwano często z
niemiecka hubą lub hufem. Jak morgi tak i włóki
bywały kilku wymiarów; w królewszczyznach
mierzono na 33 morgowe.
włókienko – szálacska; kis rost
włókienkowaty, -a, -e – szál, fonal alakú
włókienkowy, -a, -e – szálacskás
włókiennictwo [gałąź przemysłu zajmująca się
wyrobem włókien sztucznych, nici,
przędzy itp. oraz produkcją tkanin i
dzianin] – textilgyártás, textilipar
włókienniczy, -a, -e – textilwłókiennik – textilmunkás, textilgyáros
włókienny, -a, -e – szálas, rostos
włókna
białkowe
[1. naturalne
włókna
przemysłowe pochodzenia zwierzęcego,
zbudowane z białek; 2. sztuczne włókna
przemysłowe
otrzymywane
ze
-
Wersja 01 01 2017
zmodyfikowanych białek naturalnych] –
fehérjeszálak
włókna karbonizowane [włókna otrzymywane
przez częściowe zwęglenie surowca] –
karbonizált szálak
włókna mięśni – izomrost
włókna mineralne [włókna z substancji
nieorganicznych,
naturalnych
lub
syntetycznych] – ásványi szálak
włókna naturalne [włókna otrzymywane z
surowców roślinnych i zwierzęcych] –
természetes rostok v. szálak
włókna respirabilne [włókna o długości powyżej
5µm o maksymalnej średnicy poniżej 3µm
i o stosunku długości do średnicy > 3.] –
respirábilis szálak
włókna syntetyczne [włókna otrzymywane z
polimerów syntetycznych] – szintetikus
szálak
włókna sztuczne [włókna wytwarzane z
surowców naturalnych przez ich obróbkę
chemiczną] – műszálak
włókna wiskozowe [rodzaj włókna powstającego
w wyniku chemicznej obróbki celulozy.
Celulozę
do
produkcji
włókien
wiskozowych otrzymuje się z oczyszczonej
masy drzewnej, typowo z drzew iglastych,
niekiedy
liściastych
(najczęściej
stosowanym drewnem jest sosna, świerk
lub buk). Masę poddaje się działaniu ługu
sodowego, a następnie dwusiarczku węgla
(CS2). W efekcie otrzymuje się produkt
przejściowy, celulozoksantogenian sodu.
Półprodukt ten roztwarza się w
rozcieńczonym wodnym roztworze zasady
sodowej, otrzymując wiskozę – płyn
przędzalniczy o konsystencji miodu. Ciecz
ta jest następnie przetłaczana przez zespół
dysz o drobnych otworkach, zanurzonych
w roztworze kwasu siarkowego. W
roztworze kwasu następuje koagulacja
wiskozy
z
wytworzeniem
nierozpuszczalnych
włókien.
Jako
produkty uboczne powstają siarkowodór
oraz siarczan sodu. Włókna produkowane
są jako włókna ciągłe (jedwab, kord) lub
cięte (bawełnopodobne i wełnopodobne).]
– viszkóz szálak [A viszkóz szálat kb. 100
éve állítják elő mesterséges úton, de
természetes
alapanyagból,
mégpedig
cellulózból.]
włókniak (łac. fibroma) [1. - nowotwór łagodny
powstały z tkanki łącznej. Wyróżniamy
włókniaki miękkie (fibroma molle) i
włókniaki twarde (fibroma durum,
dermatofibroma,
fibrosis
nodularis
subepidermalis). 2. nowotwór łagodny] –
7719
(med) fibróma; (orv.) egy jóindulatú,
kötőszövetes csomó, ami sok nő mellében
előfordul; (orv.) fonalszerű, lógó szemölcs v.
jóindulatú daganat
włókniarski, -a, -ie – textiles, textilmunkáswłókniarka – textilmunkásnő
włókniarz [robotnik zatrudniony w przemyśle
włókienniczym] – textiles, textilmunkás;
textilipari munkás
włóknik krwi (fibryna) – fibrin, vérrostanyag
włóknik mięśnia – izomfehérje, miozin, az izomzat
fehérje természetű rugalmas anyaga
włóknik roślinny v. drzewny [zwany też
błonikiem zwiększa masę stolca] –
cellulóze
Rendezetlen szálak halmazából álló fátyol mikroszkópi
képe
włóknina [1. materiał tekstylny produkowany
przez wzmocnienie włókien staplowych
lub ciągłych filamentów lub pasm
techniką mechaniczną lub fizyko –
chemiczną
lub
ich
połączeniem.
Mechanicznie wzmocnione materiały
włókninowe mogą być dziane łacznie
z włoknami (przez tuxting, sploty bez
wiązań, ze stopu), lub przeplatane
systemem łączenia wiązaniem (systemem
Arachne lub Mali). W materaiłach
włokninowych wzmacnianych fizyko chemicznie stosowane są płynne środki
wiążące (spraye, imregnacje, sytemy
impregnowanych nici, drukowanie), stałe
środki wiążące (poprzez domieszkę
włókien, proszków, sklejenie warst
włokien),
i
fizyczne
(wykurczanie
termiczne, stapianie, zgrzewanie) lub
chemicznie
(wykurczanie
chemiczne,
pęcznienie,
rozpuszczanie
powierzchniowe).
W
materiałach
włókninowych wytwarzanych medodami
łączonymi
stosowane
są
metody
mechaniczne, fizyczne lub chemiczne. Do
materiałów włóknionowych nie zalicza się
tekstyliów produkowanych w procesach
tkania,
dziania,
haftowania
lub
splilśniania. 2. Włóknina – wyrób
włókienniczy
płaski,
tworzony
bezpośrednio ze strumienia włókien przez
ich spilśnianie, sklejanie, igłowanie lub
przeszywanie (wyrób nietkany). Do
włóknin należą również filce bite. Nazwy
-
Wersja 01 01 2017
włóknina używa się też błędnie w
odniesieniu do przędzin. — Wszystkie
włókna zwierzęce posiadają naturalną
zdolność do pilśnienia, co wykorzystuje się
do produkcji filcu i sukna. Pozostałe
włókniny produkowane są z włókien nie
posiadających takich właściwości. Na
równomierną warstwę (strumień) włókna
napylana jest ciecz klejąca (żywica),
następnie całość jest prasowana (ściskana
między
walcami)
lub
szybko
przeigłowywana listwami zawierającymi
do kilku tysięcy igieł przeciągających i
spętlających włókna między sobą. Często
w
celu
zwiększenia
parametrów
wytrzymałościowych,
włókniny
poddawane są przeszywaniu (igłowaniu).
Gotowe włókniny mogą być powlekane
tworzywami wodoodpornymi lub klejem.
Nowa generacja linii produkcyjnych do
wytwarzania włóknin zamiast igieł
wykorzystuje energię mikrostrumienia
wody, wytryskiwanej pod wielkim
ciśnieniem
(dochodzącym
do
250
atmosfer) z dysz zawierających kilka
tysięcy
otworków.
Strumienie
te,
skierowane na warstwę niesprasowanego
włókna z kilku kierunków, zapętlają je i
wiążą mechanicznie ze sobą. Ten rodzaj
produkcji pozwala na dużą wydajność
maszyn, wielokrotnie przewyższającą
prędkość
maszyn
włókienniczych,
wykorzystujących metalowe igły jako
środek spętlający włókno. W branży
włókienniczej tę technologię przyjęło się
określać jako "hydrodynamiczną" lub
"aqua-jet". Kolejnym etapem rozwoju
branży
włókiennictwa,
produkującej
włókniny jest stosowanie maszyn, które
zamiast wody do spętlania włókna stosują
sprężone powietrze, kierowane na włókna
w sposób identyczny, jak to ma miejsce w
przypadku
technologii
"aqua-jet".
Technologia stosująca sprężone powietrze
do spętlania włókna nosi w branży
włókienniczej nazwę "air-jet".] – nemszőtt
kelme [1. Olyan kelme, amely alapvetően
nem
fonalakból,
hanem
rendezetlen
elhelyezkedésű
elemiszálakból alkotott
vékonyabb fátyolból vagy vastagabb
bundából áll, és ezt a viszonylag laza
szálképződményt mechanikai kezeléssel,
ragasztással, vagy ezek kombinálásával
erősítik meg. A mechanikai szilárdítás pl.
állhat abból, hogy a szálbundát kiálló
tüskékkel ellátott tűk sorozatával át- meg
átszúrják és ezzel az érintett szálakat szinte
egymáshoz csomózzák (ez az ún. tűzéses
eljárás), vagy hasonló hatást vékony, erős
7720
vízsugarakkal érnek el, vagy a szálbundát
fonalak sorozatával átvarrják (ez az ún.
varrvahurkolás). A ragasztásos szilárdításhoz
felhasználhatók
pl.
olyan
alacsony
olvadáspontú szálak, amelyeket bekevernek
a szálbundába, és azok ott hőhatásra
megolvadnak és összeragasztják a bundát,
vagy alkalmazhatnak valamilyen szintetikus
ragasztóanyagot, amivel utólag telítik a
szálbundát és az az ezt követő hőkezelésnél
fejti ki a hatását. A nemszőtt kelméknek igen
széleskörű felhasználása van mind a
ruhagyártásban használt kellékanyagok (pl.
ragasztós bélések, melegítő bélések stb.),
mind a műszaki textíliák körében (pl. szűrők,
szigetelések, kompozitok gyártása stb.). 2. A
nemszőtt kelmék a textilipar termékei között
fontos helyet foglalnak el. Maga az
elnevezés nem szerencsés, mert bár valóban
olyan kelmékről van szó, amelyeket nem a
klasszikus szövéssel állítanak elő, de nem is
kötéssel, fonatolással, vagy a csipkekészítés
valamely módszerével – amelyek viszont
szintén nem szövési eljárások, terméküket
mégsem sorolhatjuk a „nemszőtt kelmék”
fogalomkörébe. Az elnevezés az angol
„nonwovens” kifejezés tükörfordítása, amit
azután más nyelveken is szó szerint átvettek,
így került a magyar szaknyelvbe is. — A
„nemszőtt kelmék” ebben az értelemben
olyan kelmék gyűjtőneve, amelyeket nem
egymást
keresztező
vagy
egymáson
átkulcsolódó fonalak alkotnak, hanem többékevésbé kusza, bár lapszerűen szétterített
szálhalmazból (szövedékből) állnak, ahol a
szálakat
mechanikai
vagy
kémiai
eljárásokkal erősítik egymáshoz. (Ezek az
anyagok tehát rokonságban vannak a csak
gyapjúból előállítható, szintén szövés nélkül
készülő nemezzel. A hagyományos nemezt
azonban hivatalosan nem tekintik „nemszőtt
textíliának”.)
A
szálak
lapszerűen
elhelyezkedő
halmazára a textilipari
eljárásokban a „fátyol” vagy „bunda”
szakkifejezést használják (függően a gyártási
fázistól és a képződmény vastagságától is),
ilyen formán a „nemszőtt kelmék”
voltaképpen fátyol vagy bunda alapú
textilanyagok. Mivel a fátyol vagy bunda
laza szerkezetű, önmagában nem kellően
szilárd képződmény, szükség van a
megerősítésére.
A
nemszőtt
kelmék
definícióját nemzetközi szabvány[1] rögzíti.
Eszerint nemszőtt kelme az olyan irányított
vagy véletlenszerűen elhelyezkedő szálakból
mesterséges úton képzett lap, szövedék vagy
szálhalmaz, amelyben a szálakat a súrlódás
és/vagy kohézió és/vagy adhézió tartja össze,
kivéve a papírt és a kötéssel, szövéssel, a
-
Wersja 01 01 2017
szövedék fonalakkal történő megerősítésével,
vagy nemezeléssel készített kelméket. (A
papírtól való különbözőségre nézve lásd
alább a Nedves eljárás c. fejezetben tett
megjegyzést.)]
włókninowa wyściółka [zob. - wyściółka] ragasztós közbélés nemszőtt kelméből ragasztós szalag [Keskeny szalag, amelynek
hőre lágyuló műanyag bevonata hő és
nyomás hatására ragasztóként működik, így
ez
a
szalag
közbélésként
rétegek
összeragasztására használható.]
włóknistość – rostosság; vminek szálas, rostos,
fonalas volta
włóknisty, -a, -e [1. o mięsie, jarzynach: trudny
do pogryzienia; 2. zbudowany z włókien –
komórek; 3. dostarczający włókna –
surowca
włókienniczego;
4. mający
strukturę
złożoną
z
elementów
przypominających włókna] – rostos, szálas,
fonalas
włókno [1. wydłużona komórka pełniąca w
organizmie ludzkim lub zwierzęcym
określoną funkcję; 2. jedna z bardzo
długich, martwych komórek roślinnych
ułożonych w pasma wzmacniające
narządy; 3. surowiec naturalny lub
tworzywo sztuczne, z którego wyrabia się
przędzę;
4. jedno
z
wydłużonych,
równoległych względem siebie pasm, na
jakie dzielą się niektóre substancje] – rost,
szál, szövőrost, növényrost; (vill.) izzószál
włókno abutilonowe [włókno z łodygi rośliny
jednorocznej lub starszej sadzonki
z rodziny
fioletoworóżowej.
Łodyga
zawiera pomiędzy 10% a 30% włókien,
które jest wykorzysztywane do produkcji
worków, lin i parieru. Znane jest także w
handlu jako chińska juta.Roślina pochodzi
z wschodniej Azji.] – abutilon szál (kínai
jutaszál) [Szálasanyag, amelyet egy, a
mályvák családjába tartozó egyéves vagy
annál öregebb növény szárából nyernek. A
növény szára 10-30 % rostot tartalmaz, amit
zsákok, kötelek és papír gyártására
használnak. A kereskedelemben kínai
jutaszál néven is ismerik. A növény KeletÁzsiából származik.]
włókno
bananowe
[tekstylne
włókno
otrzymywane z pochew liści drzewa
bananowego, jest to bylina, roślina
równikowa. Jest najmocniejszym ze
wszystkich
włókien
łykowych.
Charakterystyczne dzięki odporności na
wyginanie, gnicie i morską wodę. Znane
takę jako "Manila“, podczas gdy
aborygeni nazywają je „Abacą“.] –
manilakender (Musa textilis), abaca [1. A
7721
szerkezeti rostok körébe tartozó szálasanyag,
amelyet egy trópusi évelő növény leveleiből
nyernek. Igen nagy szilárdságú, ellenáll a
hajlítgatásoknak, a rothadásnak és a sós
víznek. 2. a banánfélék (Musaceae)
családjába tartozó rostnövényfaj, a szizál
után
a
második
legfontosabb
levélrostnövény, amelynek rostját azonban a
legtöbb más levélrostnövénytől eltérően a
növény levélnyele adja. A Fülöp-szigeteken
őshonos növény kötéláru készítésére
alkalmas rostja miatt a XIX. században vált
fontossá. 1925-ben a hollandok Szumátra
szigetén kezdték termeszteni, majd az USA
Mezőgazdasági Minisztériuma létesített
ültetvényeket Közép-Amerikában. Minthogy
a II. világháborúban a szövetséges hatalmak
nem juthattak hozzá a fülöp-szigeteki
manilakenderhez, az amerikai termelés
nagymértékben megemelkedett; a világ
legnagyobb
manilakender-termelője
mindazonáltal a Fülöp-szigetek maradt. A
manilakender nagyon hasonlít közeli
rokonához, a banánhoz (M. sapientum). A
manilakender gyöktörzséből mintegy 25
húsos, kb. 5 cm átmérőjő, rost nélküli hajtást
hoz. Ezeket 12-25 levél veszi körül, amelyek
hüvelyszerűen egymásba ékelődő módosult
levélalapjai (a levélhüvelyek) lágy (nem fás)
álszárat alkotnak. Az álszár átmérője 30-40
cm lehet. A hosszúkás, kihegyezett
levéllemez
színe
élénkzöld,
fonáka
sárgászöld, hossza 1-2,5 m, legnagyobb
szélessége 20-30 cm.]
włókno celulozowe [produkowane z celulozy.
Jego włóknotwórcza substancja jest
tworzona przez regenerowaną celulozę lub
pochodną celulozy. Do grupy włókien
celulozowych z celulozy regenerowanej
możemy zaliczyć miedziowe włókna, które
są wytworzone z celulozy rozpuszczonej w
wodzie
amoniakalnej
miedziowego
wodorotlenku.
Grupa
pochodnych
włókien celulozowych włącza diacetatowe
włókno, które jest wyprodukowany z
acetatu celulozowego i triacetatowego
włókna, który jest wyprodukowany z
acetatowego włókna.] – cellulózszál
[Cellulóz alapú mesterséges szálasanyag,
regenerált cellulózból készül. Ebbe a
csoportba tartozik a viszkózszál, amelynek
gyártásánál a cellulózt először cellulóznátriummá, majd ezt széndiszulfiddal
cellulóz-xantogenáttá alakítják, ami már
nátrium-hidroxidban oldható és ebből húzzák
a cellulózszálat; a rézoxid-szál, amelyet a
cellulóznak rézoxidammóniák oldatban való
feloldásával gyártanak; az acetátszál,
amelynél
ecetsavas
kezeléssel
-
Wersja 01 01 2017
cellulóztriacetátot, majd ennek alkálikus
kezelésével (elszappanosításával) az ún. 21/2
acetátot kapják és ebből húzzák a
cellulózacetát szálat. Ezek a szálasanyagok
rendkívül fontosak a textilipar számára, a 20.
század közepén a mesterséges szálasanyagok
világtermelésének tetemes részét képezték.
Az utóbbi időkben a sok célra jobban
megfelelő
szintetikus
szálasanyagok
előretörése miatt háttérbe szorultak.]
włókno chemiczne [popularna nazwa stosowana
dla włókien tekstylnych produkowanych
z naturalnych i syntetycznych polimerów
poprzez
chemiczne
technologie.
Przędzenie włókien odbywa się poprzez
przygotowanie roztworu lub stopienie
polimeru do środowiska gdzie będzie
mogło ono zastygnąć lub skoagulować, a
następnie zostanie poddane dalszym
obróbkom. Chemiczne włókno może
przybrać formę podobną do bawełny,
wełny albo ciągłego filmanetu (jedwabiu).
Przemysłowa
produkcja
włókien
chemicznych z regenerowanej celulozy
rozpoczęła się na początku XIX wieku.
Następne duże odkrycie dokonano w 1930
roku – wytworzono syntetyczne włókno,
które mogło być zastosowane w
odzieżownictwie.
Odkrycie
włókna
poliamidowego spowodowało gwałtowną
zmianę w produkcji włókien – proces
powtórzył
się
dla
włókien
poliakrylonitrylowych, a następnie w roku
1940 z włóknem poliestrowym. Włókna
chemiczne powinny być rozpatrywane
jako zastępcze za włókna naturalne; w
wielu przypadkach są one nawet t dużo
lepsze (np.: w odniesieniu do siły na
rozciąganie, ścieranie i ich odporność
chemiczną), a także wiele cech można im
nadać podczas procesu tworzenia.] mesterséges szál, vegyiszál [Összefoglaló
megnevezése a természetes ill. mesterséges
alapanyagokból
kémiai
eljárásokkal,
mesterségesen készült szálasanyagoknak. A
természetes
alapanyagból
készült
mesterséges szálak gyűjtőneve: regenerált
szálasanyagok,
a
mesterséges
alapanyagokból
készített
mesterséges
szálaké: szintetikus szálasanyagok. A
szálképzés egy apró nyílásokkal ellátott
lapon történik, a szálak anyagát képező
polimert oldott vagy olvasztott formában
ezeken a nyílásokon préselik át, majd az így
keletkezett szálakat egy kicsapó fürdőn
átvezetve (nedves eljárás), ill. levegővel
lehűtve (száraz eljárás) ismét szilárd
halmazállapotúvá alakítják. A mesterséges
szálak végső formájukban lehetnek folytonos
7722
("végtelen") szálak (ezek neve: "filament"),
vagy ezt a szálköteget a pamuthoz vagy a
gyapjúhoz hasonló hosszúságú szálakra
darabolják (ezek a "vágott szálak"). A
mesterséges szálak nagyipari gyártása a
regenerált cellulóz szálakkal kezdődött a 19.
század végén. Szintetikus szálat először az
1930-as években sikerült előállítani. A
poliamid (nylon) feltalálása (1935), majd
nagyüzemi gyártásának megindulása (1938)
nagy lökést adott a fejlesztő munkáknak. Ezt
követte az 1940-es évek végén a poli(akrilnitril) (röviden: akril), majd a poliészter
szálak megjelenése és elterjedése (az 1950-es
évek második felében). A fejlődés pedig
azóta sem állt meg és rendre jelennek meg
újabb és újabb szintetikus szálfajták. A
mesterséges szálasanyagok nem helyettesítik
mindenben és mindenütt a természetes
szálakat, bár sok tekintetben felülmúlják
azokat tulajdonságaikban, és nagy előnyük,
hogy tulajdonságaik (szilárdságuk, nyúlásuk,
vegyszerállóságuk,
hőállóságuk
stb.)
tervezhetők és irányíthatók.]
włókno ciągłe (1) [tekstylne włókno o
nieskończonej
długości
z jedwabiu
sztucznego.] – Filament (1) [Végtelen
hosszú mesterséges szál.]
włókno ciągłe (2) [włókno które jest bardzo
długie i może być przetwarzane tak jak
materiał. Włókna ciągłe to jedwab,
monofilament, pakuła i kabel.] – Filament,
végtelen elemiszál [Textilipari feldolgozásra
alkalmas, gyakorlatilag végtelen hosszú szál.
Ilyen például a monofilament (röviden:
monofil) fonal, és ilyen szálakból áll a
filamentfonal és a fonókábel.]
włókno cięte [zwykle używana ale niepoprawna
nazwa dla (wiskozowego włókna- włókno
produkowane z ksantogenianu celulozy
rozpuszczonego w sodzie kaustzcynej.
Zobacz celulozowe włókno.] – vágott szál
(2) [Az angol nyelvterületen olykor
helytelenül használt kifejezés a viszkóz
szálakra, melynek helyes meghatározását
lásd a cellulóz szálaknál.]
włókno cięte, włókno odcinkowe [włókno
chemiczne, które jest cięte lub rwane w
celu
osiągnięcia
długości
włókna
naturalnego (w rodzaju bawełnianego B 60 mm w długości; w rodzaju wełnianego
V - 60 mm - 110 mm w długości), aby
ułatwić jego przetwarzanie na takich
samych maszynach (np., w połączeniu z
włóknami naturalnymi o odpowiedniej
długości).] – vágott szál (1) [Mesterséges
szál, amely a filamentek feldarabolásával
(vágásával, tépésével) jön létre, hogy azután
önállóan vagy más szálakkal keverve
-
Wersja 01 01 2017
fonóipari eljárásokkal font fonal vagy
nemszőtt kelme legyen gyártható belőle. A
pamutfonóipari eljárásokhoz 60 mm körüli, a
gyapjúfonóipari eljárásokhoz 60-100 mm
hosszú vágott szálakat készítenek.]
włókno
elastomerowe
[grupa
włókien
chemicznych,
charakteryzująca
się
wysoką rozciągliwością. Wykorzystywane
w produktach, które wymagają wysokiej
elastyczności
(elastyczna
bielizna,
skarpety, rajstopy, odzieży sportowej).
Wykorzystywane
w
tkaninach
i
dzianinach
na
wierzchnią
odzież
(najczęściej spodniach) w połączeniu
z innymi włóknami.] – elasztán fonal [A
szintetikus szálasanyagok egy fajtája, amely
nagyon nagy rugalmas nyúlásával tűnik ki.
Olyan
termékekben
használják
más
szálasanyagú
fonalakhoz
társítva,
amelyeknek nagyon rugalmasaknak kell
lenniük (rugalmas fehérneműk, zoknik,
harisnyák, fürdőruhák, egyes felsőruházati
termékek - pl. nadrágok -, rugalmas kötelek
stb.).]
włókno elementarne [włókno elementarne nie
może być podzielone wzdłużnie bez jego
zniszczenia lub popsucia. Sztuczny jedwab
jest najczęściej łączony w dużą liczbą
włókien elementarnych o nieskończonej
długości.]
–
Filament
(2)
[Olyan
mesterségesen előállított folytonos textilszál,
amely már nem választható szét további
szálakra anélkül, hogy kárt szenvedne. A
filamentfonalak egy vagy több (esetenként
igen nagy számú) filamentből - elemi szálból
- állnak.]
włókno kenaf, konopie [tropikalna roślina
z rodziny Malvaceae. Może osiągnąć
wysokość do 3m i dostarczać włókno
łykowe które jest wytrzymalsze od juty.
Wykorzystywane w produkcji lin, kordów
i worków.] – Kenaf [1. Ketmia konopiowata,
kenaf (Hibiscus cannabinus) 2. A
mályvafélék családjába tartozó trópusi
növény, akár 3 méter magasra is megnő. A
szárából nyert rostok a jutánál is erősebbek,
így a juta helyettesítésére használhatók.
Köteleket, durva szöveteket készítenek
belőle.]
włókno kendir [łykowe włókno z jednorocznej
rośliny łykowej z rodziny barwinków.
Wyróżniają się dużą wytrzymałością,
miękkością
i
higroskopijnością.
Bawełnopodobne włókna są bardzo
miękkie i cienkie – cieńsze od bawełny.
Uprawiane są w południowo-wschodniej
Azji. Jest najczęściej wykorzystywane ma
szorstkie tkaniny i na kordowe produkty.]
– Kendir [A mérsékelt és szubtrópusi
7723
éghajlat alatt elterjedt évelő növény
(Apocinum venetum) rostjaiból nyert
szálasanyag (háncsrost). Délkelet-Ázsiában
termesztik. Nagyon erős, puha és nedvszívó.
A kotonizált (lúgos eljárással feltárt) szálak
nagyon vékonyak és puhák, a pamutnál is
finomabbak. Durva szöveteket és köteleket
készítenek belőle.]
włókno kokosowe [1. włókno otrzymywane z
owoców
orzecha
kokosowego;
2.
uzyskiwany ze środkowej warstwy
owoców kokosa. Osiąga długość 13 cm - 35
cm. Włókno to jest doceniane ze względu
na
jego
odporność
na
wodę,
wytrzymałość; jest wykorzystywane do
produkcji
pędzelków,
wycieraczek,
bieżników i lin marynarskich.] –
kókuszrost; kókuszszál [A kókuszpálma
gyümölcsét, a kókuszdiót borító durva rost
(ezért "gyümölcsrost"-ként sorolták be a
textilipari szálasanyagok közé). Erős,
kopásálló, elfásodott, rothadásnak jól
ellenálló,
13-35
cm
hosszú
szál.
Kókuszszőnyegeket,
hajóköteleket,
kábelszigeteléseket készítenek belőle, a
hajóépítésben tömítőanyagnak is használják.]
włókno łykowe [otrzymywane z roślin i znane od
czasów starożytnych. Zawiera łyko z łodyg
kilku roślin. Jego substancje chemiczne to
celuloza, tłuszcze, woski, popiół, pektyny i
inne hemicelulozy, lignina i woda.
Uzyskiwane poprzez frakcję, łamanie i
czesanie. Najbardziej znane włókna
łykowe to len, konopia, juta i ramia. Są
znakomite ze względu na ich sprężystość,
wytrzymałość i elastyczność.] – háncsrost
[Egyes növények szárából nyerhető,
fonalgyártásra alkalmas rostok, amiket az
emberiség már az ősidők óta használ. Vegyi
összetételükre jellemző, hogy túlnyomórészt
cellulózt tartalmaznak, emellett alkotóelemei
hemicellulózok, pektin, lignin, zsírok és
viaszok és egyéb anyagok. Az aratást
követőleg a szárakat megtisztítják a
magoktól, majd a feltárás (leggyakrabban
vizes áztatás) műveletével elválasztják a
rostokat a kóró egyéb szöveteitől. Ezt
szárítás, törés, tilolás (a megtört fás részek
eltávolítása), majd gerebenezés (a rövid
szálak eltávolítása fésüléssel) követi. A
legismertebb háncsrostok: a len, a kender, a
juta és a rami. Ezek erős, hajlékony,
rugalmas szálak, amit a textilipar sokféle
termék előállítására használ.]
włókno metaliczne [Chemiczne lub naturalne
włókno z metalową powłoką. Fizyczne i
chemiczne właściwości nie ulegają zmianie
po procesie metalicznego sprayu. Włókna
są trwale antystatyczne lub przewodzące i
-
Wersja 01 01 2017
cechy te są trwałe nawet po kilku
praniach.] – fémezett szál [Fémbevonattal
ellátott mesterséges vagy természetes
alapanyagú szál. A fémbevonat nem
változtatja meg a szál eredeti fizikai és
kémiai tulajdonságait, de elektromosan
vezetőképessé teszi a szálat és ezzel pl.
lehetővé teszi a sztatikus elektromosság
elvezetését. Ezt a tulajdonságát ismételt
mosásban is megtartja.]
włókno mineralne [jest otrzymywane z
przetopu; jest jednym z grupy włókien
produkowanych
z
żużlu,
lub
produkowany jest z naturalnego skalenia.
Ma gładką powierzchnię i okrągły
przekrój poprzeczny, nadające jej wygląd
włókna szklanego. Jest bardzo trwałe na
gorąco i odporne na chemikalia. Nie jest
łatwe do przędzenia i dlatego stosuje się je
tylko do celów technicznych, jako materiał
na izolację termiczną i akustyczną.] –
ásványi eredetű szál [Azbesztből, salakból,
földpátból, bazaltból készült szálasanyagok
gyűjtőneve. Rendkívül hő- és vegyszerállók.
Az azbesztből fonalat és szövetet, fonatolt
textíliákat is készítettek, de egészségre
ártalmas volta miatt ma már kiszorult a
használatból. Az ásványi eredetű szálakat
műszaki
textíliák,
szigetelőanyagok,
kompozitok készítésére használják.]
włókno modalne [włókno wiskozowe, którego
wydłużenie na mokro przy obciążeniu 22
mN.dtex-1 jest mniejsze od 15%. W
porównaniu ze standardowymi włóknami
wiskozy nadaje wyrobom włókienniczym
doskonałą
stabilność
wymiarową,
wytrzymałość i wysoką odporności na
działanie
alkaliów.]
–
modálszál
[Módosított viszkózszál, amely száraz és
nedves állapotban erősebb a viszkózszálnál,
és maradó nyúlása 22 mN/dtex terhelésnél
15% alatt marad. Általában vágott szálként
használják. A belőle készült késztermék
mérettartóbb,
tartósabb,
mint
a
viszkózszálból
készült
textília.
A
modálszálak körébe tartozó polinóz szál
jobban ellenáll a lúgos kezeléseknek is és
mercerezhető.]
7724
włókno moussbryl [fantazyjne, bezbarwne,
szorstkie włókno wiskozowe, w matowym
lub błyszczącym wykończeniu, które
tworzy modne efekty, stosowane zwłaszcza
na materiały damskich płaszczy. Pochodzi
z Francji a nazwa jest zarejestrowaną
marką firmową.] – moussbryl [Egy francia
gyártmányú sima, fényes viszkózfonal
márkaneve, amivel díszítő hatásokat lehet
elérni pl. női kabátanyagokon.]
włókno naturalne [w. przędzone jako tekstylne z
naturalnych polimerów roślinnych lub
zwierzęcych. W.n. z trzech kategorii:
warzywne,
zwierzęce
i
mineralne.
Warzywne w. jest tworzone poprzez
przedłużenie
warzywnych
komórek,
podstawy celulozy. Najbardziej znane
warzywne w. zawiera bawełna oraz len.
W. zwierzęce, którego podstawą jest
keratyna, np. róg, zawiera różne rodzaje
zwierzęcych włosów, wełnę owczą oraz
przędzone w., które są tworzone za
pomocą
wydzieliny
z
jedwabnych
gruczołów konkretnych gąsienic (jedwab
naturalny). Asbestos jestw. Mineralnym.]
–
természetes
szál
[Természetben
rendelkezésre álló növényi, állati vagy
ásványi eredetű szál, ami alkalmas arra, hogy
belőle textilipari technológiával fonalat
és/vagy kelmét állítsanak elő. A növényi
eredetű természetes szálak (pl. pamut, len,
kender stb.) hosszúra nyúlt sejtekből állnak,
amelyek anyaga cellulóz. Az állati eredetű
természetes
szálasanyagok
alapanyaga
fehérje: a szőröké (pl. a birkagyapjúé) a
keratin, a selyemhernyó mirigyváladékából
nyert hernyóselyemé a fibroin. Ásványi
eredetű szálasanyag az azbeszt és a
bazaltszál.]
włókno nerwowe (akson) – idegrost
włókno osiowe [zob. akson] – axon; Idegnyúlvány:
a neuronok hosszú nyúlványa [Általában
védőhüvely borítja, a védőhüvellyel
körülvett axon az idegrost. Az axon
hőtermelését Archibald Vivian Hill Nobeldíjas angol fiziológus vizsgálta, e folyamat
az axonok anyagcseréjét tükrözi.]
włókno profilowane
[w. z przekrojem
poprzecznym w kształcie gwiazdy,
kwadratu, podkowy lub innym podobnym
w poprzecznym odcinku. Stopiony
polimer przeciskany jest przez dysze
zawierające
otwory
o
specjalnym
kształcie. A melt is pushed through a
spinning nozzle with concave openings in
the required shape. Włókna z kanalikiem
w środku w. jest specyficznym rodzajem
w. profilowanego. Otrzymywane są one
poprzez łączenie włókien elementarnych o
-
Wersja 01 01 2017
różnych
kształtach
przekrojów
poprzecznych we włókno techniczne z
wewnętrznym kanalikiem w.p. z hollow
braid. W.p. jest dodawane do wyrobów w
celu spowodowania lekkiego połysku.] –
profilszál [Csillag, négyszög, háromszög,
patkó, vagy más jellegzetes alakú
keresztmetszettel rendelkező mesterséges
szál. A szálhúzásnál olyan alakú nyíláson
sajtolják át a polimert, ami a kívánt
szálkeresztmetszetnek
megfelel.
Egy
speciális fajtája a profil keresztmetszetű
üreges szál. A profilszálakkal szép csillogó
fényt lehet elérni a textílián.]
włókno roślinne [w. które może być przędzone
jak tekstylne; uzyskiwane z ziaren, łodyg,
liści i jagód. Dzieli się je na: z ziaren
(bawełniane, z łodyg (lniane, konopne ,
juta, kenaf, ramie, Bengal hemp), z liści
(sizal, Manila hemp), oraz z pestek
(kokosowe, etc.) Zawierają celulozę,
ligninę i pektyny.] – növényi eredetű
szálasanyagok [A természetes szálak egy
nagy csoportja; ide tartoznak a magszálak
(mindenek előtt a pamut, emellett pl. a kapok
és még néhány más szál), a háncsrostok (pl.
a len, a kender, a juta, a kenaf, a rami), a
szerkezeti rostok (pl. a szizál), valamint a
gyümölcsrost
(kókusz).
A
növényi
szálasanyagok
mindegyikének
fő
alkotóeleme a cellulóz.]
włókno syntetyczne1 – műszál
włókno
syntetyczne2
[wytwarzane
z
syntetycznych
materiałów
makromolekularnych tworzących włókno
(polimery), oraz tworzone za pomocą
polireakcji z prostych chemicznych
materiałów (monomery). Dzięki jego
właściwościom, które mogą być zmieniane
(odporność na wysoką temperaturę, siła
napięcia,
elastyczność,
itp.),
jest
ekwiwalentem w wielu przypadkach
włókna naturalnego. Charakterystyczny
ze względu na swoją małą siłę, odporność
na zużycie, elastyczność, utrzymanie
kształtu, odporność na wpływ atmosfery;
to oznacza, że wyroby z w.s. są łatwe do
konserwacji. Stosowane w produkcji
bielizny oraz tkanin i dzianin na damskie
sukienki i męskie garnitury, a także w
wyrobach o technicznym przeznaczeniu.
Początkowo produkowane i powszechnie
stosowane w przemyśle włókienniczym i
odzieżowym w połowie lat 30-tych; jego
techniczne opracowanie nadal trwa.
Najważniejsze
rodzaje
w.s.
to:
poliamidowe, poliestrowe, poliolefinowe,
poliakrylonitrylowe,
poliwinylowe
chlorkowe, poliwinylowe alkoholowe,
7725
poliwinylowe liden, polifluoretylenowe i
poliuretanowe.] – szintetikus szál [A
szintetikus szálak a mesterséges szálak
(vegyiszálak) egy csoportját alkotják;
többnyire kőolaj-származékokból nyert
egyszerű molekulák (monomerek) vegyi
eljárásokkal történő összekapcsolásával
(szintetizálásával) előállított láncmolekulák
(polimerek), amelyeket szál alakban hoznak
létre. Fő tulajdonságaikat (szakítóerő, nyúlás,
rugalmasság, vegyszerállóság, hőállóság,
éghetőség, elektromos vezetőképesség, fény,
keresztmetszet stb.) a gyártás során be lehet
állítani, ennélfogva ma már rendkívül sok
fajtájuk van, amelyek a legkülönbözőbb
felhasználási
célokra
készülnek.
A
leggyakrabban
előforduló
típusok
a
poliészter, poliamid, polipropilén, poliuretán,
poli(akril-nitril) alapanyagú szálak, de
ezeken kívül sok más anyag is ismert.
Fejlesztésük az 1930-as években kezdődött,
az első, ruházati célra is alkalmas szintetikus
szálat, a Nylont (egy fajta poliamid szálat)
1939-ben kezdték nagyüzemileg gyártani.
Azóta a fejlődés töretlen. A ruházati és
műszaki
textíliák
nélkülözhetetlen
alapanyagai.]
włókno szklane [szkło w postaci nitek, używane
m.in. do celów izolacyjnych] – üvegszál
włókno sztuczne – műrost, műszál
włókno
wiskozowe
[włókno
tekstylne
produkowane z ksantogenian celulozy
rozpuszczonego w żrącym roztworze sody.
Wytworzone jako wiskozowy sztuczny
jedwab
oraz
wiskozowe
włókno
podstawowe. Jego główny surowiec to
celuloza z drewna drzew iglastych.
Wiskozowe włókno jest silne, jednak gdy
jest mokre, jego siła zmniejsza się o
połowę; inne niepożądane właściwości
zawierają tendencję do gniecenia się.
Wiskozowe włókno podstawowe mieszane
jest
najczęściej
z bawełnianymi,
wełnianymi lub poliestrowymi włóknami
w
produkcji
tkanin
i
dzianin
przeznaczonych na bieliznę, płaszcze i
suknie.] – viszkózszál [A természetes
alapanyagú mesterséges szálasanyagok egyik
legjelentősebb
fajtája.
Gyártásakor
facellulózból nátronlúggal történő kezeléssel
cellulóz-alkálit készítenek, ezt foszlatják,
érlelik, majd szén-diszulfid hozzáadásával
cellulóz-xantogenáttá alakítják. Ezt híg
lúgban feloldva "viszkózoldat" keletkezik,
amely érlelés (a megfelelő polimerizációs
fok beállítása) után már alkalmas a
szálhúzásra. Az oldatot a szálképző lap apró
nyílásain átpréselve kénsav tartalmú fürdőbe
nyomják, ahol visszaalakul cellulózzá (ezért
-
Wersja 01 01 2017
a "regenerált cellulóz-szálak" csoportjába
tartozik) és megszilárdul. Az így kapott
szálköteget nyújtják, eltávolítják belőle a
kénmaradványokat,
öblítik,
fehérítik,
szárítják, esetleg felvágják. Gyártását a 19.
század végén találták fel, azóta igen nagy
jelentőségre tett szert. Ma már egyre jobban
igyekeznek helyettesíteni, mert a gyártási
folyamat drága és környezetszennyező. A
viszkózszál szárazon elég erős, de nedvesen
szakítószilárdsága a felére csökken, nyúlása
viszont növekszik. Nagyon gyűrődékeny. A
viszkóz vágottszálat főleg pamuthoz,
gyapjúhoz, poliészterhez keverve használják,
a viszkóz filamentfonalakat selyem típusú
szövetek és kötött kelmék (főleg blúz-, ruhaés
fehérneműanyagok)
készítésére
használják. Jelentős még a viszkóz
kordfonalakból
készült
gumiabroncsbetétszövet.]; viszkóza szövet
włókno wzmocnione [posiada poprzeczny
chemiczny splot między głównymi
łańcuszkami
makromolekularnymi,
nadając mu zredukowaną absorpcyjność
oraz mozliwość zgrubienia w wodzie i
alkalii. Materiały tekstylne wytwarzane
z takich włókien posiadają wzmocnioną
przestrzenną stabilność oraz chwyt na
mokro.] – megerősített keresztkötésű szál
[Poliamid- és viszkózszálaknál alkalmazott
kémiai eljárás, amellyel a szálat alkotó
láncmoelkulák között több keresztkötést
hoznak létre, hogy fokozzák a szál
szakítóerejét. Ugyanakkor viszont csökken a
szál nedvességfelvevő és víz ill. lúg hatására
bekövetkező duzzadási képessége. Az ilyen
szálakból készített textíliák erősebbek,
mérettartóbbak és kellemesebb fogásúak.]
włókno z agawy [włókno tekstylne z powyżej
jedno
rocznej
tropikalnej
rośliny
z rodziny
amarylis
(pierwotnie
w
Ameryce), która osiąga wysokość od 1m
do 1.8m. Najważniejszymi cechami sisalu
jest wodoodporność i lśniąca biel.
Wykorzystywane do lin i kordów.] – agavé
7726
szál [Szálasanyag, amelyet egy, az amerikai
eredetű Amaryllidaceae családba tartozó,
több mint egy éves trópusi növény 1-1,8 m
hosszú leveleiből nyernek. A legfontosabb
fajta ezek közül a szizál, ennek vízálló
levelei
fényes
fehérek.
Kötélés
zsineggyártásra használják.]
włókno z kanałem [należy do grupy włókien
profilowanych. Specjalnie profilowane
dysze są wykorzystywane w przędzeniu,
podczas gdy możliwe jest regulowanie
rozmiaru sieci zagłębień i liczba tych
zagłębień we włóknie. Wgłębienia we
włóknach mają wpływ na właściwości
izolacyjne, podnoszą przepuszczalność
powietrza,
wpływają
na
objętość,
karbowalność i redukują skłonności do
pilingowania.
Na
początku
wykorzystywane były w przemyśle
tekstylnym,
a
następnie
znalazły
zastosowanie w medycynie i innych
dyscyplinach.] – üreges szál [A mesterséges
szálak egy fajtája. Készítéséhez speciális
kialakítású szálképző nyílást használnak,
hogy a szál belsejében üreg keletkezzék. Az
üreg mérete és esetleg azok száma a
szálképzésnél változtatható. Az ilyen
szálaknak kisebb a fajlagos tömege, nagyobb
a hőszigetelő képessége és a göndörödési
hajlama, és kevésbé göbösödnek. A ruházati
ipar mellett nagy szerepük van az
egészségügyi textíliák, a lakástextíliák
gyártásában és más területeken is.]
włókno zmodyfikowane [jego pierwotna jakość
jest zmodyfikowana chemicznie lub
fizycznie,
chociaż
zmodyfikowany
składnik nie przekracza 15% (20%
włókien poliwinylidenowych). Włókno to
jest określane czasami jako włókno
drugiej
lub
trzeciej
generacji.
Produkowane jest w różnych wariantach
typów, które pogrupowane są w dwóch
podstawowych grupach: a) włókno tak
zmodyfikowane,
że
własności
są
przystosowane do przeznaczenia danego
produktu (odzież, tekstylia domowe); b)
włókno, którego właściwości są nadawane
podczas
produkcji,
i
które
są
przeznaczone do umieszczenia aplikacji
(włókna dwuskładnikowe).] – módosított
szálasanyagok
[Olyan
mesterséges
szálasanyagok,
amelyeknek
eredeti
tulajdonságait kémiai és/vagy fizikai
-
Wersja 01 01 2017
módszerekkel megváltoztatták, azonban a
módosított összetevők részaránya nem
haladja meg a 15 %-ot (ill. polivinilidén szál
esetében a 20 %-ot). A módosított
szálasanyagok alapvetően két csoportba
oszthatók: a) azokra, amelyeket úgy
módosítottak, hogy tulajdonságaik egy adott
felhasználási
terület
(pl.
ruházat,
lakástextília) igényeinek feleljenek meg,
valamint b) azokra, amelyek minőségi
tulajdonságait a szálgyártás során állítják be
és amelyek célja meghatározott tulajdonság
elérése (ilyenek pl. a kétkomponensű szálak).
Ezeket a szálasanyagokat 2. ill. 3. generációs
szálasanyagoknak is nevezik.]
włókno zwierzęce [naturalne włókno pochodzące
z sierści
zwierząt
oraz
z kokona
jedwabnika, itp.; składa się z wysoko
molekularnych protein. Są podzielone na
cztery główne grupy: wełna, włosy, końska
sierść,
oraz
naturalny
jedwab.
Wykorzystywane do produkcji przędzy,
nici oraz filcu, oraz tkanin, które z nich
powstają. Spośród włókien zwierzęcych, w
przemyśle włókienniczym w największym
stopniu
wykorzstywane
sa
wykorzystywane są wełna i naturalny
jedwab.] – állati eredetű szálasanyagok [A
természetes szálasanyagok egy nagy
csoportja; részben különböző állatok (pl. juh,
kecske, teve, láma, nyúl stb.) textilipari
feldolgozásra alkalmas szőrzete, részben a
selyemhernyó
vagy
egyes
pókfajták
mirigyváladéka tartozik ide. alpakagyapjú,
angóragyapjú, gyapjú, moher gyapjú,
hernyóselyem, teveszőr, tussah selyem,
vikunya.]
włósie (włosie) – lószőr
włóż na siebie coś ciepłego – végy magadra vmi
melegebbet; végy magadra vmi meleg holmit
wmarsz – bevonulás
wmarsz na stadion – (sp) bevonulás a stadionba
wmarsz niemieckiej pierwszej grupy pancernej
do Belgradu [12 kwiecień 1941 rok] – az
első német páncélos csapatok bevonulása
Belgrádba (1941. április 12.)
wmarzać, wmarznąć – belefagyni
wmarzanie – belefagyás
wmarzanie w lód – jégbefagyás, jegesedés
wmarzanięcie – belefagyás
wmaszerować — wmaszerowywać [maszerując,
wejść dokądś] – bemasírozni, bevonulni
wmaszerować do kraju – bevonulni az országba
wmawiać (wmawiam, -asz, -ają) [zob. wmówić] –
(co w kogo) bebeszélni (vmit vkinek), (co
komu) elhitetni (vmit vkivel); (co w kogo) a
lelkére köt (vkinek vmit)
7727
wmawiać, jak w chorego jajko – bebeszélni
vkinek vmit; gyereket beszélni vki hasába
wmawianie – elhitetés
wmawianie w siebie – önámítás, autoszuggesztió;
önbefolyásolás, önsugalmazás; (szándékos)
önbecsapás
wmf (ang. Windows Metafile Format - format
metaplików Windows) [format graficzny
stosowany w systemach Windows,
zawierający instrukcje dla systemu
operacyjnego, jak wyświetlać grafikę
wektorową i rastrową. Pliki WMF
(rozszerzenie .wmf) zajmują mniej
miejsca niż zawierające te same
informacje bitmapy.] – WMF (Windows
Meta File) [1. vmf fájlformátum; 2.
Windows
metafájl
vektorgrafikus
adatformátum.]
WME (ang. Wireless Multimedia Extensions),
znany także jako WMM (ang. Wi-Fi
Multimedia) [to standard Wi-Fi Alliance,
oparty na IEEE 802.11e. Zapewnia
podstawową jakość transmisji w sieciach
IEEE 802.11. WMM priorytetuje ruch w
czterech kategoriach dostępu (głos, wideo,
wysoki priorytet i pobieranie danych w
tle), które są wykorzystywane do
przydzielania dostępu aplikacjom do
zasobów
sieciowych.
Produkty
obsługujące
WMM
potrafią
bezproblemowo komunikować się ze
starszymi urządzeniami pozbawionymi tej
funkcjonalności. Jednak nie zapewniają
gwarantowanej przepustowości. Nadaje
się do prostych aplikacji, które wymagają
QoS, takich jak Voice over IP (VoIP) dla
telefonów Wi-Fi. WMM zastąpuje
stosowanie DCF z EDCF dla CSMA/CD
bezprzewodowej transmisji ramki i jest
realizowany dla sieci QoS pomiędzy AP i
klientem sieci bezprzewodowej przez
media RF] – WMM (Wi-Fi Multimedia)
vagy más néven WME (Wireless Multimedia
Extensions)
WMI
(ang.
Windows
Management
Instrumentation) [zestaw protokołów i
rozszerzeń
systemu
Windows
umożliwiających zarządzanie i dostęp do
zasobów komputera, takich jak adaptery
sieciowe, aktualnie otwarte programy,
lista procesów, odczyty z wbudowanych
czujników
temperatury,
odczytów
woltomierzy itp. WMI oferuje również
zdalny dostęp do zarządzanych elementów
komputera. WMI jest implementacją
standardu
CIM
(ang.
Common
Information Model), zdefiniowanego przez
komitet normalizacyjny DMTF (ang.
-
Wersja 01 01 2017
Distributed Management Task Force).
Jednym z popularnych zastosowań WMI
jest tworzenie prostych skryptów w języku
VBScript do zarządzania podsystemami
komputera, jak na przykład zdalna
zmiana adresu IP karty sieciowej.] – WMI
(ang.
Windows
Management
Instrumentation)
wmiecenie – besöprés
wmieszać [1. mieszając, połączyć coś z czymś; 2.
uczynić kogoś uczestnikiem jakiejś
nieprzyjemnej sprawy] – belekeverni,
összekeverni,
hozzákeverni;
(közb.)
„behúzni”, „beugratni”
wmieszać kogo do spisku – összeesküvésbe
keverni vkit
wmieszać kogo w co – belekeverni vkit vmibe
wmieszać się [1. wejść między jakąś grupę osób;
2. wziąć udział w czymś; 3. stać się
uczestnikiem
jakiejś
nieprzyjemnej
sprawy] – betolakodni, befurakodni;
belekeveredni, belevegyülni. elvegyülni;
(átv.)
beleavatkozni,
beavatkozni,
beleszólni; közbeszólni; beleártja magát
vmibe
wmieszać się do rozmowy – beleszólni a
beszélgetésbe
wmieszać się w jaką sprawę – beavatkozni
vmilyen ügybe
wmieszać się w tłum – befurakodni a tömegbe
wmieszanie – belekeverés
wmieszanie się – beavatkozás
wmieść
(wmiotę,
wmiecie)
—
wmiatać
[zamiatając, wsunąć coś miotłą, szczotką
pod coś lub do środka czegoś] – besöpörni
WML (ang. Wireless Markup Language) [jest
standardowym językiem używanym do
tworzenia, oraz kodowania stron i
serwisów Internetowych wyświetlanych na
urządzeniach przenośnych korzystających
z (WAP). WML jest aplikacją języka
XML i został zaprojektowany z myślą o
urządzeniach
o
niewielkiej
mocy
obliczeniowej,
niewielkiej
pamięci
operacyjnej i powolnym dostępie do
Internetu – przykładem są tu telefony
komórkowe.] – Wireless Markup Language
- 'WML' jelölőnyelv (vezetéknélküli jelölő
nyelv)
[1. egy XML alapú leírónyelv,
amelyet a WAP specifikációt támogató
eszközökhöz terveztek. Elsődleges funkciója
a kis kapacitású mobil eszközöknél, például
PDA-knál
és
mobiltelefonoknál,
dokumentumok lejegyzése. Ezen készülékek
teljesítménynövekedése révén egyre inkább
szorítja ki a WML-t az elterjedtebb HTML
és XHTML. 2. mobil eszközökhöz készült
7728
információszolgáltatások leíró nyelve, az
XML
egy
változata;
3.
Mobil
kommunikációs eszközökhöz kifejlesztett
nyelv. 4. szabványjavaslat Web-oldalak
szöveg- részeinek hordozható gépek kijelzőin
történő ábrázolására (GSM-telefon, PDAkézigép, stb.); az "XML" nyelvből levezetett
"WML" része a "WAP" protokollnak; a
nyelv jelentősége hosszútávon bizonytalan,
mert a műszaki fejlődés a Web-oldalak teljes
-és nem csak a szövegrészek- ábrázolása
irányába halad; HTML Web-oldalak
átfejtése
WML-formátumra
megfelelő
programokkal lehetséges]
wmontować — wmontowywać [1. montując,
umieścić gdzieś; 2. montując film, audycję
itp., umieścić w nich jakiś fragment
obrazu lub dźwięku] – beszerelni,
összeszerelni, felszerelni
wmówić — wmawiać [1. skłonić kogoś do
uwierzenia w to, co mu się mówi; też:
skłonić kogoś do przyznania się do tego, co
mu się przypisuje; 2. pot. nakłonić kogoś
do wzięcia, zjedzenia, wypicia itp. czegoś]
– (co w kogo) bebeszélni (vmit vkinek), (co
komu) elhitetni (vmit vkivel); rábeszélni
wmówić co w kogo – elhitetni vkivel vmit;
rábeszélni vkit vmire; belebeszélni vkinek
vmit
wmówić sobie – bebeszél magának (vmit);
elképzelni
WMRM Write Many, Read Many – WMRM,
Write Many, Read Many; „sokszor írható,
sokszor olvasható” (optikai lemez)
wmurować
—
wmurowywać
[murując,
umocować coś w czymś] – befalazni
wmurowanie – befalazás
wmurowanie tablicy pamiątkowej – emléktábla
elhelyezése a falba
wmusić (wmuszę, wmusi) — wmuszać [zmusić
kogoś do przyjęcia, zjedzenia czegoś] –
kényszeríteni;
(co
w
kogo/co)
belekényszeríteni
(vmit
vkibe/vmibe);
rákényszeríteni, ráerőszakolni (vmit vkire)
wmuszać a. wmusić (w kogo co) – ráerőszakolni
(vkire vmit)
wmuszanie – ráerőszakolás
wmyślenieć się – elmélyülés
wmyślić się — wmyślać się [zastanowić się nad
czymś głęboko] – elmélyedni, beleéli magát
(vmibe)
wnet [w krótkim czasie po czymś] – hamar,
csakhamar, rögtön, azonnal, tüstént, mindjárt
wnęka [1. wgłębienie w elewacji budynku lub w
ścianie wewnętrznej; 2. naturalne lub
wykute wgłębienie w skale, ścianie
kopalni itp.] – bemélyedés, (w ściane)
-
Wersja 01 01 2017
falbemélyedés, fülke; vakablak; (bonct.)
hylus, hilus; köldök; az anatomiában a
mirigyeknek azon helyét nevezik igy, ahol a
vérerek és idegek betérnek; bemélyedés v.
nyílás a szerveken, ami idegek és erek
belépési helye
wnęka, komora (akustyczna) – üreg
wnęka kanału głosowego – hangzó üreg
wnęka komora – üreg
wnęka kuchenna – főzőfülke
wnęka okienna – ablakfülke, ablakmélyedés
wnęka płuca – tüdőkapu
wnęka rezonansowa – rezonáns üreg
wnęka strzelecka – lövészteknő
wnęka sypialnia – hálófülke
wnękawaty, -a, -e – bemélyedt, besüppedt
wnętrzarski, -a, -ie – (közb.) belsőépítészeti
wnętrzarstwo [sztuka urządzania wnętrz] –
belsőépítészet
wnętrzarz – belsőépítész
wnętrze [1. miejsce znajdujące się wewnątrz
czegoś; 2. życie duchowe człowieka;
3. pomieszczenie znajdujące się wewnątrz
budowli, często rozumiane jako całość
artystyczna] – belső rész; belsőrész, belseje
vminek; benső, belvilág; lakás, helyiség;
(átv.) szív, lélek
wnętrze naczynia – az edény belseje
wnętrze ziemi – a föld belseje, a föld méhe
wnętrzniak [1. grzyb o owocniku otwierającym
się dopiero po dojrzeniu zarodników;
2. pasożyt bytujący wewnątrz ciała
żywiciela; 3. pasożyt żyjący wewnątrz
ciała żywiciela] – (gombafajta); giliszta,
bélféreg
wnętrzności
[narządy
wewnętrzne
jamy
brzusznej, klatki piersiowej i miednicy
człowieka lub zwierzęcia] – belsőség,
belsőségek, zsiger, zsigerek; belső részek;
bél
wnętrzności, jelito – belek
wnętrzny, -a, -e (zob. wewnętrzny) – (dawno)
belső, belülső
wniebogłosy [pot. bardzo głośno] – hangosan,
teljes erejéből, erősen, teli torokból,
torkaszakadtából; tele torokkal
wniebogłosy krzyczeć – teljes erejőől kiáltozni v.
kiabálni; teljes erejéből kiáltozik v. kiabál
wniebowstąpienie [przeniesienie się osoby
świętej do nieba za życia (nie po śmierci)
wraz z ciałem (nie sama dusza). Dwie
najbardziej znane postacie, którym
przypisywane jest wniebowstąpienie, to
Jezus
Chrystus
oraz
Mahomet.
Wniebowstąpienie znane jest także w
buddyzmie
(mnich
Śantidewa)
i
hinduizmie
(bóg
Kryszna).]
–
mennybemenetel (Illés, Krisztus, Mária,
Mohamed)
7729
Wniebowstąpienie Pańskie (Jezus sam szedł do
swego Ojca); ; Wniebowstąpienie Pana
Jezusa
[1.
wstąpienie
do
nieba
zmartwychwstałego Jezusa Chrystusa.
Jako święto chrześcijańskie obchodzone
corocznie 40 dni po Zmartwychwstaniu
Pańskim.
W
Polsce
w
kościele
rzymskokatolickim uroczystość ta zgodnie
z
dekretem
watykańskiej
Kongregacji ds. Kultu Bożego i
Dyscypliny Sakramentów - od 2004 r.
obchodzona jest w VII Niedzielę
Wielkanocną. — 2. jedno z dwunastu
wielkich świąt, ustanowione na pamiątkę
cielesnego wstąpienia Zbawiciela do nieba
w obecności Jego uczniów (Mk 16,19; Łk
24,51;
Dz
1,4-11)
i
obchodzone
czterdziestego dnia po święcie Paschy.
Sięga czasów apostolskich. Kanony jutrzni
ułożyli Jan z Damaszku i Józef
Hymnograf. Kanoniczna ikonografia
„Wniebostąpienie" powstawała już w IV
w.
i dokładnie przekazuje tekst
nowotestamentowy (Dz 1,4-11). W
centrum kompozycji znajduje się postać
Bogurodzicy Orantki, będącej obrazem
Kościoła
nowotestamentowego.
Tym
samym ujawniony zostaje dogmatyczny
sens święta - powstanie Kościoła
Chrystusowego,
którego
rodzicami
chrzestnymi staną się obecni przy
wniebowstąpieniu apostołowie. Ikona
„Wniebowstąpienie" znajduje się w
rzędzie ikon świąt w ikonostasie. — 3.
wstąpienie do nieba zmartwychwstałego
Jezusa
Chrystusa.
Jako
święto
chrześcijańskie obchodzone corocznie w
40. dzień po Zmartwychwstaniu Pańskim.
W Polsce w kościele rzymskokatolickim
-
Wersja 01 01 2017
uroczystość ta – zgodnie z dekretem
watykańskiej Kongregacji ds. Kultu Bożego
i Dyscypliny Sakramentów – od 2004 r.
obchodzona jest w VII Niedzielę
Wielkanocną.
Wniebowstąpienie jest
ukoronowaniem i zakończeniem życia
ziemskiego Jezusa oraz Jego triumfem. W
dziesięć
dni
po
Wniebowstąpieniu
większość chrześcijan świętują Zesłanie
Ducha Świętego. Jezus przez 40 dni po
swoim zmartwychwstaniu przebywał
wśród uczniów. Po upływie tego czasu
Apostołowie udali się razem na Górę
Oliwną (Dzieje Apostolskie 1:12). W
obecności uczniów Jezus uniósł się w górę
i zniknął. Wniebowstąpienie Jezusa
Chrystusa opisują: Ewangelia Marka
16:19, Ewangelia Łukasza 24:50-51oraz
Dzieje Apostolskie 1:9-11. — 4. jest to
powrót Pana na miejsce, w którym był
przed przyjściem na ziemię. 40 dni po
Swym zmartwychwstaniu Pan zebrał
Swoich uczniów na Górze Oliwnej i po
pobłogosławieniu ich zniknął im z oczu;
po czym stał się poprzednikiem świetych i
arcykapłanem
wg
porządku
Melchisedeka. Wniebowstąpienie Pańskie
zrobiło
miejsce
zstąpieniu
Ducha
Świętego, co nastąpiło w dzień Zielonych
Świątek.] – Áldozócsütörtök, áldozónap,
Urunk
mennybemenetelének
ünnepe
(Ascensio Domini); az Úr v. Jézus v. Úr
Jézus
mennybemenetele [1. Krisztus
mennybemenetelének napja, pünkösd előtt
tíz nappal; 2. (egyh.) mennybemenetel,
áldozócsütörtök húsvét után a 40. nap, ekkor
ünnepli a kereszténység Jézus Krisztus
mennybemenetelét. A hazai katolikusok
inkább az első két kifejezés valamelyikét,
míg a protestánsok a harmadik megnevezést
használják.
Jézus
Krisztus
mennybemenetelének
leírása
az
Újszövetségben három helyen szerepel:
Márk evangéliuma 16. fejezetében, Lukács
evangéliuma 24. fejezetében és az Apostolok
cselekedeteiről írt könyv 1. fejezetében. Az
ősegyház a 4. századig a Szentlélek
eljövetelével együtt, pünkösdkor ünnepelte.
De ekkortól a Szentírásból ismert húsvét
utáni 40. napra került. Így (a nyugati
kereszténységben) legkorábbi lehetséges
dátuma: április 30, a legkésőbbi pedig június
3. A 12. századtól kezdett elterjedni az
ünnephez kapcsolódó körmenet szokása. A
középkori és kora újkori Magyarországon
szokás volt, hogy az áldozócsütörtöki misén
a mennybemenő Krisztust ábrázoló szobrot
kötelekkel
felhúzták
a
templom
mennyezetéig. A katolikus egyházban 1918-
7730
ig ez az ünnep volt a húsvéti szentáldozás
határnapja; ebből ered az egyedülálló magyar
név: áldozócsütörtök. Liturgikus színe: a
fehér. Az ünnep témáját az evangélikus
liturgikus könyv így foglalja össze: „Isten
jobbjára ült: közbenjár egyházáért.”]
Wniebowzięcie [1. w niektórych wyznaniach
chrześcijańskich: wzięcie Matki Boskiej
do nieba; 2. Wniebowzięcie: związane z
tym
święto
kościelne;
3.
Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny
(łac. Assumptio Beatae Mariae Virginis in
coelum)];
Wniebowzięcie Najświętszej
Marii Panny – (egyh.) Nagyboldogasszony
ünnepe (Mária megdicsőülése; Boldogságos
Szűz Mária mennybevétele)
wniebowzięty, -a, -e [1. przepełniony zachwytem,
radością; też: świadczący o takich
uczuciach; 2. o Matce Boskiej: wzięta do
nieba] – elragadtatott, boldog, üvözült,
mennybevitt; (átv.) elragadtatott, nagyon
boldog
wniesienie – beírás, bevezetés, befizetés
wniesienie opłaty – befizetés
wniesienie oskarżenia – vádemelés
wnieść (wniosę, wniesie; wniósł) — wnosić
[1. niosąc, umieścić kogoś lub coś w
środku czegoś; 2. niosąc, umieścić kogoś
lub coś wyżej albo na wierzchu czegoś;
3. dodać jakiś nowy element; 4. wnosić:
wyciągać wniosek; 5. swoim pojawieniem
się gdzieś sprawić, że zapanował tam jakiś
nastrój; 6. przedstawić komuś, zwykle na
piśmie, coś do rozpatrzenia, załatwienia;
7. złożyć oficjalną prośbę, formalny
wniosek itp.; 8. zapłacić należną kwotę] –
bevinni,
behozni;
becipelni;
(átv.)
benyújtani, felterjeszteni, előterjeszteni;
hozományba hozni; beírni, bevezetni;
javasolni, indítványozni, fellépni vmivel;
jövedelmezni
wnieść (czyje) zdrowie – felköszönteni (vkit);
emeli poharát vki egészségére
wnieść do ksiąg rachunkowych – bevezetni a
számlakönyvbe, elkönyvelni
wnieść interpelację – kérdést intézni vkihez;
interpellációt benyújtani v. beterjeszteni
wnieść mężowi majątek – vagyont hozott férjének
a házasságba
wnieść na górę – felhozni, felcipelni, felemelni
wnieść odwołanie – fellebbezni, fellebbezést
benyújtani
wnieść oskarżenie przeciw a. przeciwko komuś –
vádat emelni vki ellen
wnieść podanie – kérvényt benyújtani v. beadni;
kérvényezni
-
Wersja 01 01 2017
wnieść pozew przeciwko komuś – keresetet beadni
vki ellen
wnieść projekt – indítványozni, indítványt
beterjeszteni
wnosić a. wnieść pretensje – igényt támaszt
wnieść a. wnosić protest przeciw czemuś – óvást
emelni vmi ellen
wnieść powództwo – keresetet benyújtani
wnieść reklamację – reklamálni, felszólamlást
tenni
wnieść rozwód – válópert indítani
wnieść skargę – (jog) panaszt emelni v. tenni,
keresetet indítani v. benyújtani
wnieść skargę do sądu – vádat emelni, keresetet
indítani bíróságon
wnieść skargę (przeciw a. przeciwko komu) – vádat
emelni (vki ellen)
wnieść sprawę do sądu – ügyet bíróság elé vinni
wnieść stół do pokoju – asztalt vinni a szobába
wnieść zamęt – (átv.) megzavarni vmit, zavart
kelteni
wnieść zażalenie – vádat emelni, panaszt tenni v.
emelni, feljelenteni, bepanaszolni, bevádolni
wnieść się – beköltözni, behurcolkodni
wnijście (wejście) – (dawno) bejárat, bemenet;
nyílás, kapu, ajtó, küszöb; nyílás, bemenet
wnijść (wnijdę, wnijdzie) (dawn. wejść) – (dawno)
bemenni
wnik – (dawno) madárfogó háló
wnikanie – behatolás, benyomulás, beszívódás;
(átv.)
belemélyedés,
elmélyedés,
meggyőződés
wnikliwa analiza – beható elemzés, alapos
vizsgálat
wnikliwie – behatóan, alaposan, elmélyedten
wnikliwość
–
alaposság,
elmélyültség,
áthatolhatóság, átjárhatóság
wnikliwy, -a, -e [bardzo uważny, dociekliwy] –
beható, alapos, elmélyedt, mélyreható,
megindító, szívhezszóló
wnikliwa analiza – beható elemzés
wnikliwy sąd – mélyreható megállapítás v. ítélet
wnikliwy umysł – beható szellem
wniknąć — wnikać [1. dostać się do wnętrza
czegoś; 2. dotrzeć myślą do istoty czegoś;
3. oddziałać na coś] – (w co) behatolni,
bejutni (vmibe); elérni (vmeddig); (átv.)
bemélyedni (vmibe), elmélyedni (vmiben),
alaposan megismerni (vmit)
wniknąć do serca – szívéig ér v. hatol; szívébe
markol
wniknąć w czyją myśl – behatolni vkinek a
gondolataiba, igyekszik vmit megérteni
7731
wniknąć w szczegóły – rátárni a részletkérdésekre;
elmerülni a részletekben
wniknięcie – behatolás, benyomulás
wniosek
[1. projekt
przedstawiony
do
rozważenia
i
decyzji;
2. wynik
rozumowania; też w logice: twierdzenie
wyprowadzone ze zdań uznanych za
prawdziwe; 3. prośba skierowana do
odpowiednich
władz
dotycząca
załatwienia jakiejś sprawy] – (propozycja)
indítvány, javaslat, ajánlat; (eredmény)
következtetés, végkövetkeztetés, tanulság;
(bölcs) következtetés; (jog) kérelem,
kérvény, beadvány
wniosek co do czego v. w sprawie czego –
indítvány vminek az ügyében
wniosek incydentalny – alkalmi javaslat
wniosek jego upadł na zebraniu – a gyűlés
elvetette v. eljejtette javaslatát
wniosek nagły – sürgősségi indítvány
wniosek o co – javaslat vmiről v. vmire
wniosek o ogłoszenie upadłości – csődbejelentés
wniosek o ułaskawienie – kegyelmi kérvény v.
folyamodvány
wniosek o zamknięcie dyskusji – javaslat a vita
befejezésére
wniosek poszedł – elfogadták a javaslatot
wniosek poszedł większością głosów – (átv.) a
javaslatot szavazattöbbséggel megszavazták;
a javaslat szótöbbséggel keresztülment v.
átment
wniosek przez analogię – analogikus v. analóg
következtetés
wniosek przyszedł – elfogadták a javaslatot
wniosek przyszedł większością głosów – a
javaslatot szótöbbséggel elfogadták
wniosek racjonalizatorski – újítási javaslat
wniosek upadł – a javaslatot elvetették; elvetették
a javaslatot
wniosek zastał przegłosowany – a javaslatot
megszavazták
wnioskodawca, wnioskodawczyni – indítványozó,
indítványtevő (ffi/nő), vmit javasoló ffi/nő
wnioskować [1. wyprowadzać z czegoś wniosek;
2. występować z oficjalnym wnioskiem o
coś] – következtetni, következtetésre jutni,
következtetést levonni; tanulságot levonni
wnioskować coś z czegoś – következtetni vmiből
vmire
wnioskować o czymś – következtetni vmire
wnioskowanie [1. rozumowanie polegające na
wyprowadzeniu wniosków ze zdań
uznanych za prawdziwe; 2. jest to jedna z
najbardziej
podstawowych
odmian
rozumowania
obok
sprawdzania,
-
Wersja 01 01 2017
dowodzenia i wyjaśniania] – (folyamat)
következtetés [Az ismerttől az ismeretlen
felé haladó gondolkodási tevékenység, olyan
logikai művelet, amely lehetővé teszi, hogy a
rendelkezésünkre álló ismeretekből kiindulva
logikai úton új ismeretekre tegyünk szert.]
wnioskowanie przez analogię [wnioskowanie o
posiadaniu pewnej cechy przez dany
przedmiot
na
podstawie
jego
podobieństwa do innych przedmiotów
mających tę właśnie cechę] – analóg
következtetés
wnioskowanie redukcyjne [zob. redukcja w zn.
4.] – redutív következtetés; indukció
wniwecz [daw. całkiem, zupełnie] – egészen,
teljesen; egyáltalán, semmivé; tökéletesen;
szőröstül-bőröstül, végképp
wnosić (wnoszę) [zob. wnieść] – bevinni, behozni;
következtetni
wnosić a. wnieść o głosowanie nad wotum
zaufania – bizalmi szavazást javasolni
wnosić a. wnieść o uchwalenie wotum nieufności
– bizalmatlanságot szavazni
wnosić pretensję – sérelmezni
wnosić pismo do sądu – irat benyújtani v.
beterjeszteni (bíróságon v. bíróságnak)
wnosić podanie do kogo – kérelmet intézni v.
előterjeszteni v. benyújtani vkihez
wnosić a. wnieść podanie w sprawie (czego) –
(vmiért) folyamodni
wnosić poprawkę – helyesbítést eszközölni,
javítást bevezetni v. végrehajtani
wnosić pozew – beidézni, megidézni (a bíróságra)
wnoszę z tego, że – ebből azt következtettem, hogy
wnosić się [zob. wnieść się] – beköltözni,
behurcolkodni, beköltözködni
wnoszenie – következtetés
wnuczę – kis unoka
wnuczka, wnusia [córka syna lub córki] – unoka,
lányunoka, (lány) kisunoka
wnuk, wnuczek, wnusio, wnuś [syn syna lub
córki] – unoka, fiúunoka, kisunoka
wnuki [wnuczki i wnukowie] – unokák
wnukowie – unokák
wnyk [sidło na zwierzynę w postaci pętli ze
sznura lub z drutu] – tőr, csapda, kelepce,
madárfogó háló; (wnyki) ütés, verés, csapás
wnyki [narzędzie kłusownicze w formie pętli
wykonanej z drutu, linki stalowej lub
sznura, służące do chwytania dzikich
zwierząt. Działanie wnyku polega na
zaciśnięciu się pętli na ciele zwierzęcia,
które zazwyczaj ginie] – tőr, csapda,
kelepce, madárfogó háló
7732
woal [1. przejrzysty szal noszony dawniej przez
kobiety,
zwykle
na
kapeluszu;
2. przezroczysta, cienka tkanina z silnie
skręconej przędzy; 3. o smudze mgły,
dymu itp., okrywającej coś lub ciągnącej
się za czymś; 4. coś skrywającego istotę
jakiegoś zjawiska lub prawdę o czymś] –
fátyol
woal [elastyczna, trochę ostra, porowata lekka
tkanina, wytworzona z lekkich, ostrych
skręconych przędz; gęsty splot płócienny,
dzięki czemu jest transparentna. Zwykle
jest jednokolorowa lub z nadrukiem.
Stosowana do damskich sukien i bluzek,
oraz jako tkanina ozdobna. W. może to
być bawełniana, jedwabna lub wełniana
tkanina. Nazwa została nadana przez
Francuza ("voile" = woal; np. a lekka
transparentna tkanina).] – voile [1.
Könnyű, rugalmas, fátyolszerű szövet, amit
finom, erősen sodrott pamut-, gyapjú- vagy
selyemfonalból vászonkötésben szőnek.
Egyszínű vagy nyomott kivitelben női ruhák,
blúzok anyaga, vagy dekorációs célra
használják. Az elnevezés a francia "voile"
(ejtsd: voál) szóból ered, aminek egyik
jelentése: fátyol. 2. Fátyolszerű, finom
szövet általában pamutból, de előfordul
fésűsgyapjú-fonalként is (gyapjú voile).
Szemcsés fogású, a nagy sodratszámú
fonalnak/cérnának
köszönhetően
alig
gyűrődik. 3. (fátyolszövet): Háló vagy
csipkeszerű vékony szövet pamutból vagy
poliészterből, egyszínűre festhető sokféle
árnyalatban.
Átlátszó
függönyök,
ágydrapériák
és
alsófüggönyként
használhatjuk. Könnyen mosható, kicsit kell
csak kinyomkodni. Selyem és gyapjú voile
finom drapériának használható.]
woal, gabardyna [elastyczna, lekka wełniana
tkanina, o charakterystycznej krepowej,
porowatej,
ziarnistej
powierzchni
precyzyjnie wykonana, osiągnięta przez
zastosowanie
wysoko
skręconych,
oznaczonych, ziarnistych przędz. Jest w
splocie panamskim, steep twills, oraz
innych splotach. Stosowany do damskich
sukien.] – krepp-voál [Könnyű, rugalmas
gyapjúszövet jellegzetesen kreppes, érdes
felülettel, amit erősen sodrott fonalak
használatával érnek el. Panama -, lépcsős
-
Wersja 01 01 2017
sávoly- vagy más kötésmódban készül és női
ruhák célját szolgálja.]
woal, welon [przewiewny, transparentny, lekki
materiał tekstylny; o strukturze podobnej
do siateczki, z małymi lozenge-shaped or
hexagonal
dziurkami.
Dekorowany
przędzą ozdobną. Stosowany jako modny
lub dekoracyjny element w odzieży lub
kapeluszach.] – fátyol [Nagyon könnyű,
finom, áttetsző kelméből készült női
ruhadarab, szerkezetét apró négy- vagy
hatszögletes nyílások alkotják. Jellemző
anyaga a tüll. Menyasszonyi ruhák és más
különleges alkalmi öltözékek, egyes
népviseletek, egyházi ruhák kiegészítője.]
woalka [1. kawałek przezroczystego materiału,
stanowiący
przybranie
kapelusza
damskiego, zwykle przysłaniający twarz;
2. cienka, przejrzysta zasłona do okrycia
twarzy. Szyta z muślinu, tiulu, koronki lub
siatki, mogła być ozdabiana delikatnym
haftem. Woalka różni się tym od welonu,
że jest krótsza i przymocowana do
kapelusza. Obecnie używana rzadko,
raczej
jako
dodatek
do
stroju
pogrzebowego niż ślubnego. 3. cienka,
rzadka, przejrzysta tkanina do okrycia
twarzy. W ogromne grochy była ulubioną
ozdobą w okresie secesji. Wraca często do
mody jako przybrania eleganckich
kapeluszy.] – arcfátyol, kalapfátyol
woalka żałobna – gyászfátyol
woalować – (dawno) elfátyolozni
wobec [1. przyimek przyłączający nazwę osoby,
instytucji lub organizacji, do której odnosi
7733
się charakteryzowana w zdaniu postawa
lub czynność, np. Wobec handlarzy
narkotyków stosowano surowe kary.;
2. przyimek
przyłączający
charakterystykę okoliczności, zwykle
niekorzystnych, które pociągnęły za sobą
konsekwencje przedstawione w zdaniu,
np.
Wobec
zagrożenia
lawinowego
zrezygnowali ze wspinaczki.; 3. przyimek
wprowadzający podstawę porównania
charakteryzowanego w zdaniu zjawiska
lub przedmiotu, np. Wysiłek był niewielki
wobec
oczekiwanych
rezultatów.;
4. przyimek wraz z rzeczownikiem
nazywającym osobę komunikujący o
obecności danej osoby w czasie danego
zdarzenia, np. Przeprosiła nauczyciela
wobec całej klasy.] – I. előtt, jelenlétében,
iránt; következtében, miatt, folytán; II.
általában,
összesen,
egyetemben;
(kogo/czego)
(vkivel/vmivel)
szemben;
(vki/vmi) iránt
wobec czego – tekintettel vmire
wobec kogo/czego – szemben vkivel/vmivel; iránt
wobec powyższego [z tego powodu] – miatt,
emiatt; a fentiek alapján
wobec powyższych faktów – a történtek után
wobec świadków – tanúk előtt v. jelenlétében
wobec tego [spójnik przyłączający zdanie, w
którym jest mowa o konsekwencjach
faktu
przedstawionego
w
zdaniu
poprzedzającym, np. Dziecko zachorowało,
wobec tego musieli spędzić święta w domu.
– A gyerekek megbetegedett, ezért az ünnepet
otthon el kellett halasztanunk] – eszerint,
ezek szerint; ebből kifolyólag, ezért, ehhez
képest, tehát; akkor; szóval
wobec tego, że – tekintve, hogy; tekintettel arra,
hogy
woblować – frekvenciamodulálni, vobulálni,
lebegtetni, ingadozni, csicseregni
woda [1. przezroczysta, bezbarwna ciecz,
niezbędny składnik organizmów żywych;
2. naturalne lub sztuczne zbiorowisko tej
cieczy w przyrodzie; 3. płyn surowiczy
zbierający się w jamach ciała na skutek
procesów chorobowych; 4. o słowach bez
treści; 4. w przypowieściach może
oznaczać obfitość łez, nieszczęście. Służyła
jako sąd nad ludzkością w potopie. ''Woda
żywa'' - symbol Słowa Bożego w Ewangelii
Jana. Symbol Ducha Świętego wg
Ewangelii Jana 7;38,39.] – víz (H2O)
Woda jako jeden z elementów koniecznych do
życia, odgrywa ważną rolę także w kultach
religijnych. Szczególnie w wodzie żywej, to
znaczy tryskającej ze źródeł i płynącej w
rzekach, dopatrywano się czegoś świętego i
-
Wersja 01 01 2017
leczącego. Ludy krajów pustynnych dobrze
wiedzą co znaczy życiodajna woda. Na
pustynnym Wschodzie w starożytności istniał
kult źródeł i rzek, w których zanurzano się dla
oczyszczenia
wewnętrznego,
moralnego.
Obmycia rytualne o charakterze religijny m
istniały również u Greków, Rzymian i Żydów
(Wj 30,18; Lb 19,7). Do tego nurtu włączyli się
również chrześcijanie, dokonując symbolicznych
obmyć rąk, co stało się powszechnym
zwyczajem.
W epoce pokonstantyńskiej, w oparciu o wzory
antyczne, chrześcijanie zakładali własne baseny
przy bazylikach, dla obmyć sakramentalnych,
jak świadczą o tym Tertulian, Hipolit Rzymski i
Klemens Aleksandryjski.
W chrześcijaństwie najważniejsze było obmycie
z grzechów w sakramencie chrztu świętego. W
wodzie chrztu symbolika widziała rodzicielkę
użyźnioną przez Ducha Świętego i wydającą na
świat dzieci Kościoła (l Kor 6,11).
Woda święcona miała zastosowanie w różnych
czynnościach
liturgicznych.
Najstarsza
wzmianka o wodzie święconej znajduje się w
Aktach Piotra i Tomasza, pochodzących z III
wieku. Natomiast tekst modlitwy na poświęcenie
wody zachował się z IV w. w Eulogium
Serapiona, biskupa z Thumis oraz w
Konstytucjach Apostolskich.
Na Zachodzie chrześcijańskim wiadomość o
wodzie święconej sięga VI wieku. Już wtedy do
wody święconej wsypywano sól. Starożytni
Rzymianie upatrywali w tym siłę odpędzającą
choroby i demony. Widziano w tym również
paralelę do opowiadania biblijnego według
którego Elizeusz wrzucił sól do źródeł Jerycha i
wody zostały uzdrowione.
Początkowo wody święconej używano do
skraplania mieszkań, dla odpędzenia złych
mocy. Dopiero w VIII w. wprowadzono aspersję
niedzielną jako przypomnienie chrztu, jego
skutków i zobowiązań. Pierwotnie poświęcano
wodę w mieszkaniach wierzących, a od VI w. w
kościołach. Modlitwa w Agendzie katowickiej
uwzględnia bogatą symbolikę wody święconej.
Brzmi ona:
"Wszechmogący, wieczny Boże, wysłuchaj
błagania Twojego ludu, który wspomina Twoje
wielkie dzieła przedziwnego stworzenia i
odkupienia. W swojej dobroci stworzyłeś wodę,
aby użyźniała suchą ziemię, a nasze ciała
oczyszczała i pokrzepiała. Ty okazałeś nam
swoje
i
wielkie
miłosierdzie,
kiedy
przeprowadziłeś naród wybrany przez wody
Morza Czerwonego i uwolniłeś go z niewoli
egipskiej, a potem na pustyni gasiłeś jego
pragnienie życiodajną wodą. W obrazie żywej
wody prorocy zapowiadali Nowe Przymierze,
które zawarłeś z ludźmi, przez Chrystusa Pana
naszego. On to uświęcił wody Jordanu i sprawił,
że przez odradzające źródło chrzcielne grzeszni
ludzie stają się nowym stworzeniem. Uświęć,
Panie, tę wodę, aby była znakiem chrztu
świętego, który przyjęliśmy w zaraniu naszego
życia".
VÍZ. - Palesztina vízben szegény föld, ezért a
vizet rendkívül nagyra értékelték; a vízhiány
komoly veszedelmet jelentett (1Kir 17,1; Jer
14,3); a folyók többnyire keskeny vízfolyások
csupán; az emberek a forrásokra és kutakra
vannak utalva; ciszternákat is kell ásniok,
amelyben összegyűlik az eső- és a talajvíz; az
ivóvizet kecskebőr tömlőkben szállították;
gyakran az utcán árulták; szükséges volt a víz a
szertartásos mosakodásokhoz (3Móz 11,32; 16,4;
4Móz 19,7); jelképes értelemben a léleknek a
bűntől való megtisztulására szolgált (Ez 16,4-9;
36,25; Jn 3,5).
amoniakalna
[zob.
amoniak]
–
ammóniákvíz
woda bieżąca [woda płynąca z kranu] – folyóvíz
woda borna – bórvíz; bórsav erősen vizes oldata;
fertőtlenítő hatású folyadék
woda brzozowa, pokrzywowa itp. [płynny
środek kosmetyczny, zawierający wyciąg z
brzozy, pokrzywy itp.] – nyírfavíz stb.
(kozmetikumok)
woda chlorowa [roztwór chloru w wodzie] –
klóros víz
woda chrzcielna – keresztvíz
woda destylowana [woda oczyszczona przez
destylację] – párolt, lepárolt víz; desztillált
víz
woda deszczowa – esővíz
woda do chłodnicy – hűtővíz
woda do kąpieli – fürdővíz
woda do picia – ivóvíz
woda do prania – mosólé
woda dociekła już do progu – a víz már a
küszöbig ért
woda gorzka przeklęstwa [Biblia Gdańska; 4
Moj.
5.18;
zob.
woda
gorzka
przekleństwa] – ÁTOKHOZÓ KESERŰ
VÍZ. [Szent víz, porral keverve; a pap adta
inni annak az asszonynak, aki férje előtt
titkos hűtlenség gyanújába keveredett; ha
valóban vétkes volt, ez a víz átokká lett
benne, ha a víz nem ártott neki, úgy ez az
ártatlanságát bizonyította (4Móz 5,11-31).
Mózes IV. könyve 5:18. És állassa a pap az
asszonyt az Úr elé és fejét meztelenítse meg
az asszonynak, és tegye annak kezére az
emlékeztető ételáldozatot, féltékenységi
ételáldozat az; és a papnak kezében legyen
átokhozó keserű víz.]
woda gruntowa [1. to zasoby wody w
podziemnych warstwach skał, zwanych
warstwą wodonośną; 2. podparta woda
grawitacyjna
tworząca
swobodne
zwierciadło w naturalnych lub sztucznych
rozcięciach terenu, sięgających
do
warstwy wodonośnej. Woda gruntowa
płytka, okresowo zanikająca, nosi nazwę
woda
7734
-
Wersja 01 01 2017
wierzchówki lub wody zaskórnej.] –
rétegvíz (porózus tároló kőzet vize); talajvíz
woda gulardowa [daw.; zob. woda ołowiowa] –
gulárvíz, ólomvíz (ólomacetát)
woda jak krystał – kristálytiszta víz
woda jeszcze zimna, trzeba ją dogrzać – a víz
még hideg, tovább kell melegíteni
woda jodowa – jódos víz
woda kapie – csöpög a csap
woda karbolowa – karbolvíz, karbolos víz
woda karlsbadska – karlsbadi víz
woda kłębi się – a víz buzog v. tajtékzik
woda kolońska [woda toaletowa o nucie
cytrusowej i kwiatowej] – kölnivíz, kölni
woda kotłuje się w gornku – a víz a fazékban forr
woda królewska [mieszanina stężonego kwasu
solnego
i
azotowego
o
silnych
właściwościach utleniających] – királyvíz
[65 m/m%-os salétromsav és tömény (37
m/m%-os) sósav 1:3 térfogatarányú elegye.]
woda kryniczna – forrásvíz, gyógyforrás vize
woda krystalizacyjna [woda zawarta w
krystalicznych hydratach, której nie
można usunąć z kryształu bez zniszczenia
jego struktury] – kristályvíz
woda kwiatowa [woda toaletowa o zapachu
kwiatowym] – virágvíz (illatszer) többek
közt: rózsavíz, epervíz, petrezselyemvíz,
liliomvíz, hársfavirágvíz stb.
woda lawendowa – levendulavíz
woda lecznicza – gyógyvíz
woda letejska [mit. gr. woda z rzeki Lete, której
wypicie przynosiło zmarłym zapomnienie
przeszłości] – (gör.) Léthé folyó vize
woda lodowata – jéghideg víz
woda marznie – a víz jéggé fagy
woda miękka [woda o małej zawartości soli
wapnia i magnezu, w której mydło łatwo
się pieni] – lágyvíz
woda mineralna [pochodząca z naturalnych
źródeł woda o wysokiej zawartości soli
mineralnych] – ásványvíz
woda mineralna gazowana – szénsavas ásványvíz
woda mineralna naturalna – természetes
ásványvíz
woda mineralna niegazowana – szénsavmentes
ásványvíz
woda morska – tengervíz
woda na czyj młyn – (átv.) vmi vkinek a malmára
hajtja a vizet; víz vkinek a malmára
woda na jego młyn – az ő malmára hajtja a vizet
woda nam budynki pobrała – az árvíz elvitte a
házainkat
7735
woda nie powstrzymana przez tamę – a gát által
meg nem állított víz
woda ociecze z dachu – csepeg a tetőről
Woda Oczyszczenia * Czerwona Jałowica –
tisztító víz [A Bibliában Mózes IV. könyve
19. Részének a címe: A tisztító víz. Ebben
olvashatjuk: "Ha valaki megérint bármilyen
emberi holttestet, tisztátalan lesz hét napig.
Az ilyen tisztítsa meg magát azzal a vízzel a
vétektől a harmadik és a hetedik napon,
akkor tiszta lesz." "Amíg nem hintették meg
tisztító vízzel, addig tisztátalan lesz, rajta
van a tisztátalanság." (11., 12., 13. vers).]
woda odparuje a. paruje – elpárolog a víz
woda ognista – (tréf.) tüzesvíz; pálinka, vodka
woda parowała – a víz elpárolgott
woda pitna – ivóvíz
woda płynie ciurkiem – a víz csorog; a víz
csorogva ömlik
woda po kamieniach gulgocze – a víz csörgedezik
a köveken
woda po zmywaniu – mosogatóvíz
woda podskórna – talajvíz
woda pogazowa [uboczny produkt otrzymywany
w procesie suchej destylacji węgla
(koksowanie węgla). Zawiera wodę oraz
amoniak i sole amonowe (głównie węglan
amonu) oraz inne związki w mniejszych
ilościach. Jako produkt uboczny jest
neutralizowana kwasem siarkowym(VI) w
wyniku czego otrzymuje się siarczan(VI)
amonu, który jest używany jako nawóz
sztuczny. Używana jest także do
otrzymywania amoniaku.] – gázvíz [így
nevezik a világítógáz v. generátorgáz
vezetékében lecsapódó kátrányos vízet]
woda powierzchniowa – felszíni víz (tó, folyó stb.)
woda przeciekła przez sufit – a víz befolyik v.
átszivárog a mennyezeten
woda przerwała tamę; woda przerwała się przez
tamę – a víz áttörte v. átszakította a gátat
woda różana [rozcieńczony w wodzie olejek
różany] – rózsavíz
woda rwie brzegi – a víz kimossa a partot
woda rzeczna – folyami v. édesvíz
woda selcerska [woda mineralna lecznicza i
stołowa <od n.m. Nieder Selters,
miejscowość w Niemczech, gdzie są źródła
tej wody>] – selters-víz [világhirüvé lett
ásványviz, amely Niederselters község
határában fakad 4 forrásból]
woda się burzy – a víz háborog
woda się gotuje – forr a víz
woda sięga do szyi – nyakig ér a víz
woda sięgnęła do pasa – derékig ért a víz
-
Wersja 01 01 2017
woda słodka – édesvíz, folyóvíz
woda sodowa – szikvíz, szódavíz
woda sodowa uderzyła mu/jej do głowy [ktoś
staje się zarozumiały, nieprzystępny z
powodu osiągniętych sukcesów, często też
z błahych powodów; zwrot] – (közm.)
(fejébe szállt a szódavíz) fejébe szállt a
dicsőség; megszédült a sikertől
woda stojąca – állóvíz
woda studzienna – kútvíz
woda ściekowa – szennyvíz
woda ścięła się w lód – a víz jéggé fagy
woda święcona [1. woda poświęcona przez
kapłana,
przeznaczona
do
użytku
sakralnego;
2.
sakramentalium
występujące w niektórych wyznaniach
chrześcijańskich.] – egyh. szenteltvíz
(latinul aqua benedicta) [egyes keresztény
egyházakban a megszentelt víz, amellyel az
áldozópap a szentmise elején vagy végén a
hiveket meghinti, vagy a hívek magukat akár
otthon vagy a templomba való belépésükkor,
illetve távozásukkor meghintik.]
woda
tłumiąca
<zapowietrzona>
–
légbuborokfelhő vízben
woda toaletowa – kölnivíz
woda twarda [woda o wysokiej zawartości soli
wapnia i magnezu, w której mydło trudno
się pieni] – magas ásványi sótartalmú
kemény víz
woda ustrojowa – szervezetben v. testben lévő víz
woda utleniona [3% wodny roztwór nadtlenku
wodoru (H2O2). Używany m.in. do
dezynfekcji i przy rozjaśnianiu włosów.] –
(vegyt.) hidrogénperoxid, hidrogénhiperoxid
woda w garnku zawrzała – felforrt a víz a
fazékban
woda w misce nie zamącona – a mosdótálban a
víz nem felzavart
woda w rondłu zakipiała – felforrt a fazékban a
víz
woda w stawie zmętniała – zavaros lett a víz a
tóban
woda wapienna – mészvíz
woda wiślana – a Visztula vize
woda wrze przy 1000 ; woda wrze
w
temperaturze 100 0C– a víz 100 foknál v.
fokon forr
woda wyciekła z dzbanka – a víz kifolyt a
korsóból
woda z cukrem – cukrosvíz
woda z łódki jeszcze nie wyczerpana – a
csónakból a vizet még nem merték ki
woda z śniegu – hólé
7736
woda zacieka za coś – a víz befolyik vhová v. vmi
mögé
woda zakłębiła się w garnku – a víz a fazékban
buzogott v. forrt
woda zakradła się do piwnic – beszivárgott a víz a
pincébe
woda zanieczyszczona – szennyezett víz
woda zaskórna – talajvíz
woda zdrojowa – gyógyvíz, ásványvíz, forrásvíz
woda ze studni – kútvíz
woda źródlana – forrásvíz
woda żelazista – vastartalmú víz
woda żelazna – vastartalmú víz, vasas víz
woda życia – élet vize
wodan (zob. hydrat) – (vegyt.) hidrát [Vizet
tartalmazó vegyület, amelyben a víz
többnyire kristályvíz formájában van jelen.
— Ilyen pl. a gipsz (CaSO4.2H2O), a
kalcium-szulfát hidrátja (a képen). —
Lehetséges azonban, hogy a víz a
molekulába épül be, mint pl. a klorálból
(CCl3CHO) keletkezett
klorál-hidrátnál
[CCl3CH(OH)2].]
Wodan (Wotan, Woden, Wuotan) [germański bóg
ojciec, bóg wojny, mistrz magii.
Przedstawiany był jako postać w
towarzystwie
dwóch
wilków
–
odpowiednik skandynawskiego Odyna. To
on rozdzielał zwycięstwa, zsyłał choroby i
uzdrawiał. Starożytni Rzymianie widzieli
w nim Merkurego.] – Odin v. Vódan [a
germán mitologia alakja, a dühöngő
szélvihar istensége; a skandinávoknál
Odhinn (Ódin) a neve, a szászoknál Wodan,
az angolszászoknál Wôden, felnémet
területen Wuotan alakban fordul elő. Főleg
északi Németországban, Dániában és a
skandináv
félszigeten tartották nagy
tiszteletben. ― A skandináv mitológia
főistene, akinek sok csodás, bátor tettét
örökítették meg a sagák. Apja Bur, anyja
Besztla, Odin pedig szinte az összes Ászisten apja. Csodálatos, félelmet keltő,
démonikus alak. Pártfogolja a harcosokat, a
harci avatási és áldozati szertartásokat, s
háborús viszályokat kelt, így hadistennek
tekinthető. A valkűrök segítségével a
Valhallában gyűjti össze a bátor harcosok
lelkét, hogy az utolsó, végső összecsapáskor
megfelelő serege legyen. Mivel megszerezte
a költészet mézét az óriásoktól, ő a költészet
istene is, a szkáldok pártfogója.]
wode mineralne – ásványvizek, gyógyvizek
-
Wersja 01 01 2017
wodery [1. odzież ochronna, rodzaj „spodnio kaloszy” uszytych z nieprzemakalnych
materiałów, zwykle gumowych, czasem
ocieplanych. Przede wszystkim element
wyposażenia wędkarskiego. Najczęściej
spotyka się wodery o trzech długościach:
sięgające do kroku, do talii lub do pachy.
Czasem używane przez służby ratownicze
– np. w czasie powodzi. 2. (spodniobuty) –
rodzaj
nieprzemakalnego
ubrania,
połączenie kaloszy i nieprzemakalnych
spodni.] – (ang.) Waders; vízhatlan
védőruha
wodewil [1. fr. vaudeville, dawn. 'piosenka
satyryczna; przest. sztuka teatr. a. dialog z
kupletami; lekka komedia' od st.fr.
vaudevire 'piosenka okolicznościowa' od
nazwy regionu Vau de Vire (Calvados w
Normandii, Francja), gdzie piosenki takie
miały powodzenie w XV w.; lekki,
komediowy utwór sceniczny z przewagą
dialogów (w odróżnieniu od operetki), ze
śpiewami, tańcami, muzyką i pantomimą;
2. widowisko sceniczne o charakterze
komedii lub farsy przeplatane piosenkami
i wstawkami baletowymi] – (fr.) vaudeville;
(szính.) bohózat; ének, énekes-zenés
vígjáték; (teatr) operettszínház
wodewilista [1. aktor grający w wodewilach;
2. autor wodewilów] – kabarészínész,
komikus
wodewilistka – kabarészínésznő; kabaréban játszó
színésznő
wodewilowy, -a, -e – vandeville-, kabaréwodniactwo [sporty wodne] – vízisportok
wodniak [1. osoba uprawiająca sporty wodne; 2.
nienowotworowa zmiana, polegająca na
patologicznym nagromadzeniu jałowego,
surowiczego płynu w przestrzeniach ciała
np. wodniak jądra, wodniak pęcherzyka
żółciowego, wodniak błędnika.] – (sp.)
vízisportot űtő sportoló; (dawno) vízen élő
7737
ember, vízi ember v. lakos, pákász; (dawno)
(a Visztula-mellék lakója, Varsó környékén);
(orv.) hydrocele (a görög hydro = víz + kele
= szünet vagy mélyedés szóból) a here körül
összegyűlt folyadék), vízsérv
wodnica
[1.
baśniowa
nimfa
wodna
przebywająca w morzach, jeziorach,
rzekach, wabiąca ludzi; rusałka; 2. linia
wodna, waterlinia] – hableány, sellő,
vízitündér, vízi nimfa; hidr. vízvonal
Wodnik [jeden ze znaków zodiaku; też: osoba
urodzona pod tym znakiem] – (csill.)
Vízöntő
wodnik [1. baśniowa postać przebywająca w
morzach, jeziorach i rzekach; 2. ptak o
brunatnym, plamistym upierzeniu; 3. zob.
topik w zn. 2.] – víz szellem v. istenség;
(áll.) csőszövőpók (Tubitelaria), búvárpók
(Argyroneta aquatica); (ptak) guvat
Wodnik zwyczajny, wodnik (Rallus aquaticus)
[gatunek średniego ptaka wodnego z
rodziny
chruścieli
(Rallidae),
zamieszkujący Europę, Azję i północną
Afrykę] – guvat (Rallus aquaticus) [a
madarak
osztályának
darualakúak
(Gruiformes) rendjébe, és a guvatfélék
(Rallidae) családjába tartozó faj]
wodnistość – vizesség, vizenyősség, vminek vizes
v. nedves volta; (orv.) vízkórosság
wodnistość krwi – hydreamia, vízvérűség
wodnisty, -a, -e [zawierający zbyt dużo wody] –
vizes, vizenyős, nedves, víztartalmú
wodnista zupa – (átv.) bőjti leves
wodnopłat, wodnopłatowiec, wodnosamolot [zob.
hydroplan] – hidroplán
wodnoziemny, -a, -e – kétéltű
wodny, -a, -e [1. będący wodą lub odnoszący się
do wody – cieczy; 2. odnoszący się do
wody – jeziora, rzeki, morza; 3. o
roślinach i zwierzętach: rosnący lub
żyjący w stawach, rzekach, morzach itp.
lub nad ich brzegami; 4. o maszynach,
urządzeniach: wprawiany w ruch za
pomocą wody] – vízi, vízwodna ondulacja – vízhullám (hajban)
wodne farby – vízfestékek, akvarell festékek
wodne ptaki – vízimadarak
Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe
(WOPR) – Önkéntes vízi mentők
wodne zwierzęta – vízi állatok
-
Wersja 01 01 2017
wodochłonność – higroszkópikusság, nedvszívó
képesség, vízszívó- v. víznyelő képesség
wodochłonny, -a, -e [1. łatwo chłonący wodę;
2. wymagający dużej ilości wody] –
higroszkópikus,
víznyelő,
vízszívó,
vízfelszívó
wodociąg [zespół urządzeń technicznych do
czerpania wody z rzeki, gruntu itp.,
uzdatniania jej i rozprowadzania siecią
rurociągów do miejsc odbioru] –
vízvezeték, vízmű
wodociągi miejskie – vízművek
wodociągowy, -a, -e – vízvezetékwodociągi [1. przedsiębiorstwo zajmujące się
głównie rozprowadzaniem wody do miejsc
odbioru; 2. (u Zygmunta Glogera) Pod r.
1399 spotykamy już wiadomość o
wodociągach w Krakowie a przez cały
wiek XV mamy liczne dokumenta,
nadające prawo poboru wody z rur
miejskich tym, którzy rury wodociągowe
przez swoje posiadłości przeprowadzić
dozwolili. W XVI w. z domów nie
mających studzien pobierano rorgeld.
Roku 1582 był w Krakowie rurhaus w
bramie Sławkowskiej, gdzie w 8 świdrów
rury
(drewniane)
do
wodociągów
wiercono.] – vízmű vállalat; vízművek
wodociągowy, -a, -e – vízvezetéki, vízművekhez
tartozó
wododział [dział wód; dział wodny, wododział)
[linia rozdzielająca dorzecza dwóch rzek,
mórz lub oceanów, tereny, po których
wody opadów atmosferycznych spływają
w różnych kierunkach] – vízválasztó
wodogłowie [nadmierne gromadzenie się płynu
mózgowo-rdzeniowego
w
komorach
mózgu
lub
w
przestrzeniach
podoponowych] – (med.) vízfejűség,
hidrokefalusz [Oka, hogy az agyban
termelődő agyvíz nem tud az agykamrákból
elfolyni a gerinc felé, s az állandóan
termelődő folyadék felszaporodik, feszíti az
agykamrákat, azok kitágulnak, eleinte - a
még (már a méhen belül is) nyitott
koponyavarratok miatt - a koponya
tágulásával az agyállomány még csak
mérsékeltebben károsodik, de ha a koponya
elcsontosodott, már csak az agyállomány
összenyomásával, ezáltal tönkremenetele
árán tud tovább növekedni az agykamra.]
wodogrzmot [poet. wodospad] – vízesés, zuhatag
wodolecznictwo [lecznicze wykorzystywanie
fizycznych właściwości zwykłej wody o
różnej
temperaturze]
–
vízkúra,
vízgyógyászat, vízgyógymód; hidroterápia
wodoleczniczy, -a, -e – vízgyógyászati
wodolot [statek wodny wyposażony w płaty
nośne] – szárnyashajó
7738
wodolubka (Hydrurus foetidus) – (alga) Hydrurus
foetidus (Villars)
wodolubny, -a, -e [o roślinach i zwierzętach:
potrzebujący
do
życia
środowiska
wodnego] – (növ., áll.) hidrofil; vízkedvelő
wodołaz [zob. nowofundland] – újfunlandi
(kutyafajta)
wodomiar – vízmérő, vízóra, (hidr.) vízszintmérő,
vízmérce,
vízállásmérő;
(műsz.)
vízállásmutató
wodomiarowy, -a, -e – vízmérő, vízmérési
wodomierz [przyrząd do samoczynnego pomiaru
objętości
wody
przepływającej
w
przewodach zamkniętych] – vízmérő,
vízóra
wodonośność – vminek vizet tartalmazó volta
wodonośny, -a, -e [geol. zawierający wodę] –
vizet tartalmazó; (földt.) vízhordozó
wodoodporność – víztaszító képesség, vízállóság
wodoodporny, -a, -e [odporny na działanie wody,
na przesiąkanie] – víztaszító, vízálló
wodopad (wodospad) – vízesés [Mumlava
Wodopad = Wodospad Mumlavski w
Harrachovie: a harrachovi Mumlava
vízesés; Mumlava vízesés Harrachovban]
wodopój [miejsce w rzece, jeziorze, stawie itp.,
gdzie zwierzęta zwykle piją wodę] – itató
(hely)
wodorek [dwuskładnikowy związek wodoru z
innym pierwiastkiem] – (vegyt.) hidrid [Az
elemeknek közvetlenül a hidrogénnel
alkotott vegyülete. Az alkálifémek és
alkáliföldfémek sószerű hidrideket képeznek,
ilyenek pl. az ionkötésű NaH, CaH2,
amelyeknél a hidrogén negatív töltésű
ionként található. E hidridek vízzel reakcióba
lépnek.]
wodorost [roślina żyjąca w wodzie] – moszat,
hínár, alga, vízinövény
wodorosty koralowate – korallfajta vízilények
wodorotlenek [związek chemiczny zawierający w
cząsteczce grupę wodorotlenową] –
(vegyt.) hidroxid; bázis
wodorotlenek magnezu (o wzorze Mg(OH)2) [to
nieorganiczny związek chemiczny, będący
na ogół słabą zasadą, lecz zdarza się, że
występuje w postaci mocnych zasad] –
-
Wersja 01 01 2017
magnézium-hidroxid
[egy
szervetlen
vegyület, melynek képlete Mg(OH)2. A
magnézium vizes oldatának tekinthető.]
wodorotlenek niklu(II) [nieorganiczny związek
chemiczny niklu z grupy wodorotlenków o
wzorze Ni(OH)2] – nikkel-hidroxid
wodorotlenek sodu, NaOH [nieorganiczny
związek chemiczny, bardzo mocna zasada]
– nátrium-hidroxid (NaOH) marólúg,
marónátron v. lúgkő; nátronlúg [egy fémes
bázis. Vízben oldva erősen lúgos oldatot
képez.]
wodorotlenek wapnia (wapno gaszone) [to
związek chemiczny o wzorze Ca(OH)2,
słabo rozpuszczalny w wodzie (około 1,3
g/dm3 w 293 K.] – kalcium-hidroxid (más
néven oltott mész, vagy E526) [egy
szervetlen vegyület, melynek képlete
Ca(OH)2. Színtelen kristályok, vagy fehér
por formájában fordul elő. A kalciumoxidból, víz hozzáadásával állítják elő.]
wodorotlenki [związki chemiczne zawierające
stabilny kation i anion hydroksylowy OH-.
Kationem zazwyczaj jest metal („M”), a
wzór ogólny wodorotlenków ma wówczas
postać M(OH)x (gdzie x to liczba grup
wodorotlenkowych). Znane są także
wodorotlenki
organiczne,
będące
zazwyczaj czwartorzędowymi związkami
amoniowymi,
np.
(CH3)4N+OH–
wodorotlenek tetrametyloamoniowy.] –
hidroxidok, bázisok (hidroxivegyületek,
hidroxilcsoport) [Hidroxil (OH)-csoportot
tartalmazó vegyületek (hidroxivegyületek).
A
hidroxilcsoport
elektrontaszító
tulajdonságú. A fém-hidroxidok közül
egyedül az alkálifémek és kisebb mértékben
a kalcium, a stroncium és a bárium
hidroxidjai
oldhatók
vízben.
Ezek erős bázisok, oldataiknak nagy a pHértéke.]
 wodorotlenki metali alkalicznych (pierwsza
grupa układu okresowego pierwiastków):
LiOH, NaOH, KOH, RbOH, CsOH. Silne oraz
bardzo
silne
zasady,
bardzo
dobrze
rozpuszczalne w wodzie, aktywne chemicznie,
dysocjujące na jednododatni jon (kation)
metalu oraz anion OH-
 wodorotlenki
metali ziem alkalicznych
(druga
grupa
układu
okresowego
pierwiastków),
bez
amfoterycznego
wodorotlenku berylu: Mg(OH)2, Ca(OH)2,
Sr(OH)2 i Ba(OH)2; dość mocne zasady, jednak
niezbyt dobrze rozpuszczalne w wodzie;
dysocjują na dwudodatni kation metalu oraz
dwa aniony OH-.
 wodorotlenki
amfoteryczne:
Be(OH)2,
Zn(OH)2, Pb(OH)2, Sn(OH)2, Al(OH)3,
Sb(OH)3; słabo rozpuszczalne w wodzie
związki amfoteryczne; W środowisku kwaśnym
dysocjują na kation metalu oraz aniony OH-; w
wodnym środowisku zasadowym na ogół na
anion MOnn- oraz kationy H3O+.
7739
wodorotlenowa grupa (grupa hydroksylowa,
hydroksyl,
–OH)
[jednowartościowa
grupa wchodząca w skład wielu związków
chem., jak woda (H–OH), wodorotlenki
metali (np. Na–OH), alkohole (np. CH3–
OH).] – hidroxid [(hidroxivegyületek,
hidroxilcsoport). Hidroxil (OH)-csoportot
tartalmazó vegyületek (hidroxivegyületek)]
wodorowęglan sodu [sodium hydrogen carbonate
(nazwy zwyczajowe: soda oczyszczona,
kwaśny
węglan
sodu,
bikarbonat,
dwuwęglan
sodu,
NaHCO3)
nieorganiczny
związek
chemiczny,
wodorosól kwasu węglowego i sodu] –
nátrium
hidrogénkarbonát
(nátriumbikarbóna v. köznapi nevén szódabikarbóna)
[enyhén lúgos, vízben jól oldódó só.
Bikarbonát-ionból (HCO3-), és nátriumionból (Na+) áll. A savakat semlegesíti, és
közben szén-dioxid szabadul fel. A
szódagyártás és más vegyipari folyamatok
mellékterméke.]
wodorowy, -a, -e – (vegyt.) hidrogénwodorówka (bomba wodorowa) – (wojsk.)
hidrogénbomba
wodosiarczan – (vegyt.) hidroszulfát
wodosiarczan amonu – (vegyt.) ammóniumhidroszulfát
wodosiarczan molibdenu – (vegyt.) molibdén
hidroszulfát
wodosiarczan sodowy – (vegyt.) nátriumhidroszulfát
wodospad [masa wody rzeki, potoku spadająca z
pewnej wysokości] – vízesés, zuhatag [a
folyóvíz meredeken (körülbelül 90 °-os
szögben) való hirtelen lejtése egy magasabb
szintről]
wodostan [wysokość poziomu wody w rzekach i
jeziorach podawana w odniesieniu do
umownego
poziomu
przez
służbę
hydrograficzną] – vízállás
wodoszczelność – vízállóság, vízhatlanság
wodoszczelny, -a, -e [nieprzepuszczający wody] –
vízálló, vízhatlan
wodotrwałość [odporność wyrobów papierowych
na wodę polegająca na tym, że namoczony
wyrób papierowy nie ulega samorzutnemu
rozpadaniu
się,
rozwłóknianiu,
zachowując przy tym pewną niewielką
wytrzymałość mechaniczną.] – vízállóság
wodotrysk [1. słup wody tryskającej w górę z
urządzenia, do którego jest ona
doprowadzona pod ciśnieniem; 2. pot.
efektowny, lecz zbędny dodatek do czegoś,
-
Wersja 01 01 2017
zwykle do jakiegoś urządzenia] –
szökőkút, vízsugár
wodować [1. o hydroplanie, statku kosmicznym:
osiadać na wodzie; 2. przeprowadzać
nowy lub wyremontowany statek z
suchego doku na lądzie na wodę] –
vízrebocsátani, leszállni a vízre
wodować statek a. okręt – hajót vízre bocsátani
wodowanie – vízreereszkedés, leszállás a vízre v.
vízen; (haj.) vízrebocsátás
wodowanie statku w stoczni – a hajó
vízrebocsátása
wodowęglan – (vegyt.) bikarbonát; a hidrogénkarbonátoknak (a szénsav savanyú sóinak)
elavult neve
Wodorowęglan
amonu,
NH4HCO3
[nieorganiczny
związek
chemiczny,
wodorosól amonowa kwasu węglowego] –
ammónium-bikarbonát
(más
néven
ammónium-hidrogén-karbonát vagy E503ii);
az ammónia bikarbonát sója
wodowęglan sodu – szóda-bikarbonát; nátriumbikarbonát
Wodorowęglan potasu, KHCO3 [to wodorosól
potasowa kwasu węglowego. Związek ten
ma
postać
białych
kryształów
rozpuszczalnych w wodzie. W wyniku
reakcji z kwasami wodorowęglan potasu
wydziela
dwutlenek
węgla.
Wodorowęglan potasu służy jako środek
spulchniający i regulator kwasowości
(przydatny w leczeniu nadkwasoty
żołądka).] – kálium-bikarbonát (más néven
kálium-hidrogén-karbonát,
kálium-savkarbonát vagy E501ii) [egy színtelen,
szagtalan, enyhén lúgos kémhatású só]
wodowskaz [przyrząd do mierzenia wysokości
poziomu wody w rzece, jeziorze lub w
jakimś innym zbiorniku – vízmérce,
vízállásmérő; (műsz.) vízállásmutató
wodowskaz rejestrujący (zob. limnigraf) –
ármérő (mareográf, limnigráf) a vízmagasság
leolvasására és önműködő följegyzésére
szolgáló készülék, mely rendesen a szabad
vagy ezzel közlekedő csatornavizen nyugvó
úszóból áll, melynek vertikális mozgását irón
rajzolja le alatta óramű által egyenletesen
tovavitt papírosra]
wodowskazowy, -a, -e – vízmérce-, vízállásmérő-;
(műsz.) vízállásmutatówodowstręt [1. jeden z objawów wścieklizny
polegający na bolesnych skurczach krtani
podczas picia wody, a nawet na jej widok;
2. zob. wścieklizna] – (med.) víziszony;
(átv.) veszettség
wodozbiór [wieża z umieszczonym na jej
szczycie zbiornikiem wody. Rodzaj wieży
7740
ciśnień zlokalizowanych najczęściej na
terenie zabudowań pałacowych.] –
vízgyűjtő
wodór (hydrogen) (H, łac. hydrogenium) [1.
pierwiastek chemiczny, niemetal z bloku s
układu okresowego. Jest to najprostszy
możliwy pierwiastek o liczbie atomowej 1,
składający się z jednego protonu i jednego
elektronu. 2. pierwiastek chemiczny, gaz
bezbarwny, bezwonny, występujący w
przyrodzie w postaci związków] – (vegyt.)
hidrogén
(H)
(régies,
magyarosított
elnevezése köneny v. gyulany, latinul:
hydrogenium) [a legkisebb atomsúlyú, a
legegyszerűbb szerkezetű vegyi elem;
színtelen, szagtalan gáz. a periódusos
rendszer első kémiai eleme. A hidrogénatom
vegyjele H, rendszáma 1. A hidrogén
valójában igen ritkán fordul elő önálló
atomként,
legtöbbször
kétatomos
molekulákat alkot, melyek képlete H2.
Normálállapotban
színtelen,
szagtalan,
íztelen, nemfémes, egy vegyértékű, igen
gyúlékony gáz.]
wody – fürdő, fürdőhely, gyógyvizek, gyógyforrás
wody brakowało momentami jeszcze w piątek i
w sobotę – a víz pénteken és szombaton még
éppenséggel folyt
wody gruntowe [wody podziemne wypełniające
pory i szczeliny skalne] – talajvíz; karsztvíz
wodór otrzymuje się przez działanie cynku na
kwas siarkowy – hidrogént kapunk, amikor
cink hat kénsavra (Zn + H2SO4 ==>
ZnSO4 + H2)
wody płodowe – (med.) magzatvíz
wody płodowe odeszły – a magzatvíz elfolyt v.
elment
wody podskórne, zaskórne [wody gruntowe
występujące
bardzo
płytko
pod
powierzchnią ziemi] – talajvízek; felszín
alatti vizek
wody słodkie [wody rzek, jezior i stawów
pozbawione soli; też: rzeki, jeziora, stawy
wypełnione tą wodą] – édesvizek
wody słone [wody mórz i oceanów zawierające
sól; też: morza i oceany wypełnione tą
wodą] – sós vizek
wody ściekowe – szennyvizek
wody terytorialne, przybrzeżne [pas morza
określonej szerokości, przyległy do
wybrzeży jakiegoś państwa i stanowiący
część jego obszaru] – partmenti vizek,
felségvizek
wody ługowe – lúgtartalmú víz
wody nawet brakowało – még víz sem folyt
-
Wersja 01 01 2017
wody płodowe [płyn surowiczy, w którym
znajduje się płód do chwili porodu] –
(orv.) magzatvíz
wody podskórne, zaskórne [wody gruntowe
występujące
bardzo
płytko
pod
powierzchnią ziemi] – felszín alatti vizek
(talajvíz, rétegvíz, karsztvíz stb.)
wody poprzybywało w rzekach – a folyók vize
megáradt
Wody Poswarku, Meriba (kłótnia) [lud szemrał
przeciw Mojżeszowi na puszczy w pobliżu
Refidym z powodu braku wody, dlatego
Mojżesz, na rozkaz Boga, uderzył w skałę,
skąd wytrysnęła woda. Miejsce to
nazwano ''Meriba'' od kłótni, tam
wywołanej.] – MÉRIBA (viszály, civakodás,
pörlekedés, elégedetlenség, ellenszegülés) [1.
Hely neve Sínaitól (2) északnyugatra, ahol
Isten vizet fakasztott az izráelitáknak a
sziklából (2Móz 17,1-7). Lásd még:
MASSZA (2). 2. Hely, nem messze KádesBarneától, ahol Isten ugyancsak vizet
fakasztott a sziklából a népének (versengés
vizei); mivel Mózes itt engedetlen volt Isten
kifejezett parancsával szemben, nem
mehetett be az ígéret földjére (4Móz 20,113).]
wody terytorialne, przybrzeżne [pas morza
określonej szerokości, przyległy do
wybrzeży jakiegoś państwa i stanowiący
część jego obszaru] – territoriális vizek v.
övezet; az álló és folyóvizek azon része,
amely a megfelelő partmenti állam
felségterületéhez tartoznak
wody wgłębne – talajvíz
wody wiosenne spłyną z gór – a tavaszi vizek
lefolynak a hegyekről
wodza, wodze [1. daw. pas rzemienny połączony
z wędzidłem, którym jeździec lub woźnica
kieruje koniem; 2. daw. dowództwo,
przewodnictwo]
–
(dawno)
gyeplő,
kantárszár,
fék;
(átv.)
alárendeltség,
fegyelem; (dawno) vezetés, hadvezetőség,
vezénylet,
parancsnokság;
irányítás;
vezetőség, igazgatóság
wodzianka [pot. zupa z rozdrobnionego chleba i
wody] – kenyérleves, üres leves
wodzić (wodzę, wodzi; wodził) [1. idąc, prowadzić
kogoś w różne miejsca; 2. przesuwać coś
po czymś; 3. o samicach ptaków:
opiekować
się
świeżo
wyklutymi
pisklętami do osiągnięcia przez nie
dojrzałości] – vezetni, irányítani; vinni;
áthúzni, átsimítani
wodzić dłonią – tenyerével végigsimítani
wodzić kogo na paska – (átv.) vkit pórázon v.
orránál fogva vezetni; ujjára teker vkit
7741
wodzić kogo na pokuszenie – kísértésbe vinni vkit
wodzić kogo za nos; wodzić za nos – orránál fogva
vezetni (vkit)
wodzić na pasku – pórázon vezetni
wodzić na pokuszenie – kísértésbe vinni (visz)
wodzić oczyma – szemeivel követi
wodzić „od Annasza do Kajfasza” – [Annástól
Kajafásig] Ponciustól Pilátusig küldözgetni
wodzić rej – vezetni, élenjárni, elöl járni, vezérelni,
vezérkedni, főszerepet játszani, elnökölni,
hangadó vmiben
wodzić za nos – orránál fogva vezetni
wodzić się [1. chodzić z kimś wolnym krokiem w
różne miejsca; 2. daw. mocując się z kimś,
przeciągać jeden drugiego z miejsca na
miejsce] – ráncigálni
wodzić się za łby – hajánál ráncigálni, hajánál
fogva húzni; cibálják egymást
wodzirej [1. ten, kto prowadzi tańce na
zabawach, balach, dyktując układ
korowodu, kolejność figur w tańcu itp.;
2. osoba przewodząca innym], wodzirejka
– előtáncos (ffi/nő); a tánc vezetője; (átv.)
vezető, főkolompos, hangadó
wodzirej – (Zespół cygański) cigányprímás
wodzostwo [sprawowanie funkcji wodza; też:
funkcja wodza] – vezetés, irányítás
wodzować – vezetni, irányítani, parancsnokolni
VoIP (ang. Voice over Internet Protocol)
[technologia
cyfrowa
umożliwiająca
przesyłanie dźwięków mowy za pomocą
łączy internetowych lub dedykowanych
sieci wykorzystujących protokół IP,
popularnie
nazywana
"telefonią
internetową". Dane przesyłane są przy
użyciu protokołu IP, co pozwala
wykluczyć
niepotrzebne
"połączenie
ciągłe" i np. wymianę informacji gdy
rozmówcy milczą.] – Voice over IP
(Internet Protokoll feletti hangátvitel –
elterjedt nevén VoIP, Voice over IP vagy
IP-telefónia) [a távközlés egy olyan formája,
ahol a beszélgetés nem a hagyományos
telefonhálózaton, hanem az interneten vagy
más, szintén IP-alapú adathálózaton folyik.
Ez tehát azt is jelenti, hogy privát VoIP
kiépítése minden további nélkül lehetséges
egy helyi hálózaton.]
woj., wojewózdztwo – vajdaság
woj [w średniowiecznej Polsce: rycerz,
wojownik] – (hist.) lovag, harcos (a
középkori Lengyelországban)
wojacki, -a, -ie – katonai
wojackie pieśni [Pieśni śpiewane przez rycerstwo
dzieliły się na dwie odrębne kategorje.
Do pierwszej należały właściwe pieśni
-
Wersja 01 01 2017
bojowe, których śpiew służył Polakom
za hasło do walki. A były to zawsze
pieśni religijne jako najodpowiedniejsze
do chwili, w której każdy szedł gotów na
śmierć. A więc przedewszystkiem
„Bogarodzica”. O śpiewaniu tej pieśni
przed
zwycięstwami w XV w.
przytoczyliśmy opisy z kronik naszych w
Enc. Star. pod wyrazami Bogarodzica i
Pieśni.] – katonadalok, katona nóták
népi
líránk
ideiglenes
és
kényszerű
foglalkozáshoz
kötött
nagy
csoportja;
besorozott, tényleges és leszerelt katonák
életéről, érzelmeiről szóló dal. Átmenetileg,
különösen háború idején, a társadalom
szélesebb körében is ismert lehetett. A vitézi
ének leszármazottja, a történeti ének eszmeiműfaji rokona. Az állandó hadsereg (1715–
1945) hadi tárgyú lírai dalai tartoznak ide,
melyeket az idegen érdekek szolgálatába
kényszerített közlegények énekeltek. A
negyvennyolcas dalokat és a tizenkilences
katonadalokat eszmei tudatosságuk, bizakodó
hangvételük
választja
külön.
„A
történetírónak... katona- és hazafiúi dalainkat
kell tekintenie, ha a népnek valamely korról
szóló ítéletét akarja megismerni” (Kálmány
Lajos).
A katonasirató elsősorban az édesanyák
műfaja, a besorozott és bevonuló fiaikat
búcsúztatták siratóénekkel. (Katonadalban is
megéneklik: Sírhat az az édesanya, Kinek
katona a fia: Mindig van annak halottja, Éjjelnappal sirathatja...). Lényegében ún. önsirató a
múlt századi vagy a régiesebb vidékeken
gyűjtött katonakeserves. A régi verbunkost a
Ferenc József-i időkben a sorozónóta váltotta
fel. A tavaszi sorozástól az őszi bevonulásig
hangzottak fel a búcsúzkodó jellegű
újoncnóták. A kaszárnyai életről és a katonai
kiképzésről számos, műfajilag eléggé eltérő
alkotás szól. Így a részben hetyke, részben
bánatos hangulatú, az átlagnál hosszabb
sorokból építkező és a lépéstartást elősegítő
menetdal, továbbá az élelmezésre, a
bánásmódra panaszkodó lírai kaszárnyanóta,
valamint a bánatos vagy vidám szerelmi
katonadalok.
A katonaélet vidámabb oldalát is megmutatják
az egyes fegyvernemek vetélkedő, kérkedő
jellegű
dalai
(bakanóta,
huszárnóta,
tüzérnóta), s főként a népköltészeti, iskolásirodalmi és egyházi műfajokból átalakított
sokféle tréfás-drasztikus paródia és travesztia
(búcsúztató,
köszöntő,
sirató–egyszeregy,
Szózat-eskü, hiszekegy, imádság, miatyánk,
tízparancsolat, zsoltár stb.), melyek egy része a
lányok szájába van adva (szerelmi fogadalom
stb.).
Külön műfaji csoport a háborús katonadal,
ezen belül a csatadal, melyek panaszos vagy
átkozódó hangon szólnak a harcokról,
sebesülésről, halálról és a temetésről. A
hivatalos-félhivatalos
jellegű
indulók
hangvétele épp ellenkező; a civil életben is
találkozunk velük. – Irod. Seprődi János: A
magyar katonatáncokról (Ethn., 1906); Gömöri
Jenő: A nagy háború katona nótái
(Nagybecskerek, 1918); Mathia Károly: 104
magyar katonadal (Bp., 1942); Volly István:
Előre! (Bp., 1943); Kálmány Lajos: Történeti
énekek és katonadalok (Bp., 1952); Bartók
Béla: A magyar katonadalok dallamai
(Összegyűjtött írásai, I., Bp., 1966).
7742
wojaczka [pot. branie udziału w wojnie] –
hadiszolgálat; haditett; háború, harc
wojak [pot. żołnierz] – harcos, katona
wojaż [podróż, zwłaszcza za granicę] –
kereskedelmi út; utazás, vándorlás
wojażer – kereskedelmi utazó, utazó
wojażować – kereskedelmi utat folytatni; utazni,
utazgatni
Wojciech
(Adalbert)
[(forma
męska)
Przekształcenia i zdrobnienia: Wojteczek,
Wojtek, Wojtuś] [staropolskie męskie
imię pochodzenia słowiańskiego] –
Adalbert; Béla (bec.: Bélus, Béluska) [1. név
bizonytalan eredetű, a legvalószínűbb
magyarázat szerint a régi magyar Bél
személynévből származik a név, az -a betű
itt kicsinyítőképző. A Bél jelentése belső
rész, például: szív. Már a középkorban
mesterségesen azonosították az Adalbert
névvel. A név a 19. században került elő
újra, korábban Árpád-házi királyok nevében
fordult elő. 2. Más magyarázat szerint, –
mivel uralkodók neveként jelent meg a
magyarban – török eredetű, a kora középkori
eurázsiai
sztyeppén
széles
körben
használatos bojla méltóságnév]
Święty Wojciech, Wojciech Sławnikowic (czes.
Vojtěch, niem. Adalbert; ur. ok. 956 w
Libicach, zm. 23 kwietnia 997 pod
Cholinem, ob. koło Świętego Gaju) [czeski
duchowny katolicki, biskup Pragi,
misjonarz, męczennik, uznawany przez
Kościół katolicki za świętego] - Szent
Adalbert (más néven Prágai Adalbert,
csehül Svatý Vojtěch, lengyelül Święty
Wojciech) (957-997) [püspök, 997-ben a
pogány poroszok között vértanúhalált
szenvedett. 1000-ben került sor Gnieznoban
érsekség alapítására. A vértanú sírját ekkor
III.
Ottó
német-római
császár
is
meglátogatta és lándzsát adományozott
Vitéz Boleszlávnak, aki akkor fejedelem
volt. Az esztergomi főszékesegyház az ő
nevét viseli. Teljes neve Nagyboldogasszony
és Szent Adalbert Prímási Főszékesegyház.]
Wojciecha [imię (forma żeńska)] – Wojciecha
(női név)
wojenka – csata, ütközet, villámháború, csetepaté
-
Wersja 01 01 2017
wojennie – harciasan, háborúsan, harcosan;
hősiesen, bátran, vitézül; fegyveresen
wojenny, -a, -e – háborús, hadi, had-, harci
wojenne zwyczaje [(u Zygmunta Glogera) Długosz
opowiada, że Bolesław Krzywousty, gdy
raz oblegał pewien zamek pomorski,
wysłał do oblężonych 2 tarcze, białą i
czerwoną, aby sobie wybrali: biała
oznaczała poddanie grodu i pokój,
czerwona dalsze szturmy. Oblężeni żadnej
tarczy nie przyjęli. W innem miejscu
Długosz opisuje, jak Pomorzanie, oblężeni
w zamku Wieleń, zmuszeni do poddania
się, otworzyli bramy przed Krzywoustym,
ale
na
znak
przyrzeczonego
im
bezpieczeństwa i wyjednanej łaski żądali
przysłania rękawicy z prawej ręki
zwycięzcy, co oczywiście symbolizować
miało dzisiejsze podanie prawej ręki,
widocznie w XII w. tak samo pospolite,
jak w XX-ym. Książęta: Mieczysław,
Bolesław
i
Henryk,
synowie
Krzywoustego, oblężeni r. 1145 w zamku
poznańskim przez najstarszego swego
brata
Władysława,
postanowiwszy
walczyć na przebój, zatknęli na zamku
chorągiew czerwoną. (Długosz).] – (hist.)
hadi v. harci szokások
wojewoda (łac. palatinus) [1. przedstawiciel
administracji państwowej na dane
województwo; 2. w dawnej Polsce:
najwyższy urzędnik królewski
lub
książęcy sprawujący dowództwo nad
wojskiem; 3. od XIV w. do rozbiorów
Polski: najwyższy w hierarchii urzędnik
ziemski, jednocześnie będący senatorem;
4. w dzisiejszych czasach w Polsce jest to
terenowy organ administracji rządowej w
województwie i zwierzchnik zespolonej
administracji
rządowej
na
terenie
województwa. 5. (u Zygmunta Glogera)
Wojewoda, czyli ten, co woje wodzi, t. j.
wojowników wiedzie, wódz, dowódca.
Wyraz niewątpliwie bardzo dawny, skoro
we wszystkich językach słowiańskich
dotąd zrozumiały. Kronikarze polscy,
mówiąc o dziejach pierwotnych narodu,
podają, że Lechici nie mieli panujących
nad sobą, ale żyli jako bracia równi sobie i
tylko z 12-tu ziem lechickich wybierali do
rządu i sądu 12-tu wojewodów.] – vajda,
hadvezér, (dawno) főispán, tartományi
kormányzó (jestem wojewodą)
1. A kora középkortól szláv, főként bolgár
előkelők, fejedelmek, később a moldvai és
havasalföldi fejedelmek címe.
2. Országos méltóság (országnagy) a középkori
Magyarországon (erdélyi vajda).
7743
3. A határőrvidéken és az Északkeleti-Kárpátok
szerb, ruszin, vlach közigazgatási bírói-katonai
egységeinek, a krajnáknak az előjárója.
4. Közép- és újkori lengyel tisztségviselő. A
lengyel állam megalakulása előtt választott,
majd örökletes tisztség. Az állam létrejötte után
a vajda (wojewoda; comes palatinus) országos
méltóság lett, a királyt helyettesítette a
hadvezéri és bíráskodási feladatokban. A
feudális széttagoltság korától (12. század) a
részállamokban területi tisztségviselő. Az
állami egység helyreállítása után (14. század) a
hercegségek helyén vajdaságok alakultak ki,
ahol a vajda a helyi nemesség érdekeit
képviselte. A lengyel nemesi köztársaság
korában (16-18. század) a vajdaságok
esetenként teljes függetlenséget élveztek, így a
lengyel állam felbomlásáig jelentős szerepük
volt a központi hatalom hanyatlásában. 1918-tól
nagyobb közigazgatási terület (vajdaság)
vezetője.
5. A cigányok nagyobb csoportjának helyi
vezetője.
6. A szerb királyi hadseregben a tábornagyi rang
elnevezése (vojvoda).
wojewodzianka [daw. córka wojewody] –
(dawno) a vajda leánya
wojewodzie [daw. syn wojewody] – a vajda fia;
(dawno) vajdafi
wojewodzina [dawniej o żonie wojewody] –
vajdáné, a vajda felesége
wojewodziński, -a, -ie – (dawno) a vajdára
vonatkozó, vajdawojewódzki, -a, -ie – vajdasági, megyei
wojewódzka rada – (dawno) megyei tanács
wojewódzka rada narodowa – (dawno) megyei
tanács; vajdasági emzeti tanács
Wojewódzki Komitet Kultury Fizycznej i
Turystyki w Gdańsku – (dawno) Gdańsk-i
Vajdasági Testnevelési, Sport és Turista
Bizottság
wojewódzkie komisje [ob. Komisje wojewódzkie]
– vajdasági bizottság
wojewódzkie miasto – vajdasági város
województwo (woj.) [1. jednostka podziału
terytorialnego w Polsce, podległa władzy
wojewody; 2. pot. władze tej jednostki] –
megye, vajdaság; (dawno) vármegye
województwo podlaskie – Podlasiei vajdaság
(Podlaskie) székhelye: Białystok
Województwo Rada Narodowa – (hist.) Vajdasági
Nemzeti Tanács
województwo sandomierskie – sandomierz
vajdaság
wojłok [1. filc gorszego gatunku, wytwarzany z
wełny odpadowej i sierści; 2. materia
powstała poprzez sfilcowanie metodami
tradycyjnymi wełny odpadowej oraz
-
Wersja 01 01 2017
zwierzęcej sierści. Różni się od filcu
wyglądem włókien, które są dosyć
delikatne po zewnętrznej stronie i grube
po stronie wewnętrznej. Stosuje się go do
produkcji chodników, koców, podkładek
pod siodła i walonek.] – (vastag) nemez
wojłokowy, -a, -e – (vastag) nemez-, nemez-, filc-,
nemezből való, nemezes
wojna [1. zorganizowana walka zbrojna między
państwami, narodami lub grupami
społecznymi, religijnymi itp.; 2. kłótnia,
bójka; 3. gra karciana polegająca na
automatycznym zbieraniu lew] – háború,
harc
wojna – zob. walka duchowa – háború [A
keresztény élet egy háború. "Mert nem vér
és test ellen van nékünk tusakodásunk,
hanem
a
fejedelemségek
ellen,
a
hatalmasságok ellen, ez élet sötétségének
világbírói ellen, a gonoszság lelkei ellen,
melyek a magasságban vannak." (Ef 6:12)]
wojna agresywna – támadóháború
wojna atomowa, jądrowa, nuklearna [wojna, w
której decydujące znaczenie ma użycie
broni jądrowej] – nukleáris v. atomháború
wojna bakteriologiczna – bakteriológiai háború;
baktériumháború
(súlyos
fertőző
betegségeket okozó baktériumok v. ezekkel
megfertőzött
rovarok
terjesztésével
folytatott, nemzetközi egyezmények tiltotta
hadviselés)
wojna bez wypowiedzenia – hadüzenet nélküli
háború
wojna biologiczna, bakteriologiczna, chemiczna
[wojna, w której jest używana broń
masowego rażenia – mikroorganizmy
chorobotwórcze
oraz
substancje
chemiczne o działaniu toksycznym] –
biológiai, bakteorológiai, vegyi háború
wojna błyskawiczna [wojna mająca na celu
osiągnięcie zwycięstwa w najkrótszym
czasie, rozpoczynana niespodziewanym
atakiem] – villámháború
wojna celna – vámháború
wojna chłopska – (hist.) parasztháború
wojna defensywna – védelmi háború
wojna domowa [1. wojna między obywatelami
tego samego kraju; 2. konflikt zbrojny, w
którym stronami są obywatele jednego
państwa, plemienia lub grupy etnicznej] –
polgárháború; belháború; (átv.) családi
viszály, családi háborúság, perpatvar
wojna ekonomiczna – gazdasági háború
wojna eksterminacyjna – megsemmisítő háború;
irtóháború
wojna gabieżcza – rablóhadjárat
wojna imperialistyczna – imperialista háború
-
Wersja 01 01 2017
nie zwrócili Pomorza. Przygotowując się do
wojny, Łokietek zawarł sojusz z księciem
litewskim Giedyminem. Krzyżacy sprzymierzyli
się z królem czeskim Wacławem II.
Wojna 1327-1332
7744
Wojna kokosza, obraz Henryka Rodakowskiego
wojna
kokosza (rokosz lwowski, rokosz
gliniański) [1. nazwa rokoszu szlachty
polskiej, zawiązanego w lipcu 1537 roku,
w celu zahamowania dążeń Zygmunta
Starego i królowej Bony. Był to pierwszy
sejm rokoszowy szlachty polskiej. 2.
nazwa rokoszu szlachty polskiej w 1537
roku w celu zahamowania dążeń
Zygmunta Starego i królowej Bony.
Królowi przedstawiono 36 postulatów
dotyczących
kodyfikacji
prawa,
poniechania skupu dóbr przez Bonę,
zwolnienia z ciężarów na rzecz kościoła i
wprowadzenia zakazu łączenia niektórych
urzędów (incompatibilitas), ustanowienia
stałych doradców królewskich. Rokosz nie
przyniósł żadnego skutku. Jego nazwa
wzięła się stąd, iż jedynym rezultatem było
wyjedzenie drobiu z okolicy Lwowa, gdzie
zawiązano rokosz. 3. Rokosz lwowski,
zwany wojną kokoszą. 4. Gdy w r. 1537
zwołana przez Zygmunta I na wojnę
przeciwko hospodarowi mołdawskiemu
szlachta, zgromadziwszy się nader licznie
pod Lwowem i Glinianami, długo się
burzyła i sejmikowała, a czeladź jej
tymczasem łapała kury po wsiach,
wyprawę tę, jak pisze Bielski i Górnicki,
„wojną kokoszową” nazwano. Wyraz
„wojna” znajdujemy już w dokumencie z
r. 1255.] – első lengyel nemesi gyűlés
Lwowban (a lengyel nemesség sikertelen
vállalkozása Oláhország ellen 1537-ben,
aminek során Lwów környékén minden
csirkét megettek)
wojna krzyżacka; wojna krzyżowa – keresztes
hadjárat
Wojna 1308-1309
Początek konfliktowi polsko-krzyżackiemu dało
podstępne zajęcie przez Krzyżaków w 1308-1309
Gdańska i Pomorza Gdańskiego. Władysław I
Łokietek usiłował odzyskać utracone terytoria na
drodze sądowej (przed sądem papieskim, 1320).
Mimo korzystnego dla Polski wyroku Krzyżacy
Walki wybuchły w 1326, gdy Krzyżacy złupili
Kujawy i zawarli przymierze przeciwko Polsce z
księciem płockim Wacławem. 1327 Władysław
Łokietek poprowadził wyprawę odwetową i
zmusił Wacława do uznania zwierzchnictwa
polskiego. Posiłkowany przez Giedymina i króla
węgierskiego
Karola
Roberta,
Łokietek
spustoszył 1328 ziemie krzyżackie aż po rzekę
Osę. Także Krzyżacy jeszcze dwukrotnie
najeżdżali ziemie polskie, zajmując bądź paląc
liczne miasta na ziemi kujawskiej, w 1329
zajmując
ziemię
dobrzyńską.
Wspólne
wystąpienie Giedymina i Łokietka w 1330
doprowadziło do zawarcia pokoju i częściowego
zwrotu zagrabionych ziem polskich. Pokój okazał
się nietrwały i już w roku następnym walki
wybuchły na nowo. Mimo zwycięstwa pod
Płowcami w 1331, wojna dowiodła słabości
militarnej strony polskiej. W rok później
Krzyżacy zajęli Kujawy i utrzymali je do 1343,
kiedy zostały zwrócone wraz z ziemią
dobrzyńską Kazimierzowi III Wielkiemu na
mocy postanowień pokoju kaliskiego.
Wojny polsko-krzyżackie 1308-1521 – lengyelkeresztes háborúk (1308-1521)
Wojna 1409-1411
Wojna polsko-krzyżacka rozpoczęła się z nową siłą
za panowania Władysława II Jagiełły. Stroną
wypowiadającą wojnę i dokonującą najazdu na
ziemie polskie był Zakon Krzyżacki, który zajął
ziemię dobrzyńską. Walki rozpoczęły się w 1409, w
roku następnym doszło do rozstrzygającej bitwy pod
Grunwaldem, zakończonej zwycięstwem polskolitewskim. Drugie wielkie zwycięstwo w tej wojnie
odnieśli Polacy pod Koronowem. W wyniku
"wielkiej wojny 1409-1411" Polska odzyskała
(pokój toruński 1411) ziemię dobrzyńską, a Litwa
Żmudź, do której praw Krzyżacy zrzekli się w
Melnie (1422). Kolejne wojny prowadzone przez
Władysława II Jagiełłę (1414 tzw. głodowa, 1422
tzw. golubska) przyniosły Polsce niewielkie
korzyści terytorialne.
Wojna 1431-1435
W wyniku tajnego porozumienia pomiędzy wielkim
księciem litewskim, bratem Jagiełły Świdrygiełłą, a
Krzyżakami w 1431 doszło do najazdu krzyżackiego
na ziemie polskie oraz do zajęcia przez nich Kujaw i
ziemi dobrzyńskiej. W wojnie tej króla polskiego
wspomagali czescy husyci. Walki zakończyły się
zawarciem w 1433 dwunastoletniego rozejmu w
Łęczycy. Wojna na terenach litewskich trwała do
1435, kiedy Krzyżacy zostali pobici przez wojska
polsko-litewskie pod Wiłkomierzem. Kończący
wojnę pokój w Brześciu Kujawskim (1435) nie
spowodował żadnych zmian terytorialnych.
Wojna trzynastoletnia 1454-1466
7745
Kolejnym etapem zmagań polsko-krzyżackich była
wojna trzynastoletnia 1454-1466, prowadzona za
panowania Kazimierza IV Jagiellończyka, która
przyniosła całkowite złamanie potęgi Zakonu.
Bezpośrednią przyczyną wybuchu konfliktu stała się
skierowana do Kazimierza IV Jagiellończyka prośba
Związku Pruskiego o wzięcie w opiekę ziem
pruskich. Król wypowiedział wojnę Zakonowi
Krzyżackiemu i w kilkanaście dni później, 6 marca
1454, ogłosił akt inkorporacji Prus do Królestwa
Polskiego.
Powstanie
zorganizowane
przez
członków Związku Pruskiego doprowadziło w ciągu
miesiąca do usunięcia załóg krzyżackich z
większości miast pruskich. Pod panowaniem
Krzyżaków pozostały jedynie: Malbork, Sztum i
Chojnice. Wyprawa wojenna Kazimierza IV
Jagiellończyka do Prus na czele pospolitego ruszenia
rozpoczęła się od klęski pod Chojnicami (18
września 1454). 1457, po wypłaceniu przez Polaków
zaległego, nie zapłaconego przez Zakon żołdu,
wojska zaciężne poddały twierdzę Malbork. Po
objęciu dowództwa nad siłami królewskimi przez
Piotra Dunina i pokonaniu Krzyżaków w bitwie pod
Żarnowcem (1462) strona polska zdobyła
zdecydowaną przewagę. Gdańsk i Elbląg we
własnym
zakresie
i
własnym
kosztem
zorganizowały flotę kaperską, która skutecznie
blokowała dostawy materiałów wojennych dla
Zakonu drogą morską. Strona krzyżacka poprosiła o
pokój, który został podpisany w 1466 w Toruniu
(toruński pokój 1466). W wyniku wojny Polska
odzyskała Pomorze Gdańskie oraz ziemie:
chełmińską, michałowską i warmińską.
Wojna 1519-1521
Ostatnią fazą konfliktu polsko-krzyżackiego była
wojna, która rozegrała się 1519-1521 za panowania
Zygmunta I Starego. Wielki mistrz Zakonu Albrecht
Hohenzollern odmówił złożenia hołdu Polsce licząc
na poparcie cesarza, książąt niemieckich, wielkiego
księcia moskiewskiego i papieża. Zygmunt I Stary
wysłał przeciwko Krzyżakom hetmana H. Firleja na
czele wojsk zaciężnych, które podeszły pod
Królewiec. 1521 zawarto rozejm. 1525 podpisano
traktat pokojowy, nastąpiła likwidacja Zakonu, a
Albrecht Hohenzollern złożył w Krakowie hołd
lenny Zygmuntowi I Staremu.
http://portalwiedzy.onet.pl/71706,,,,wojny_polsko_krzy
zackie,haslo.html
wojna morska – tengeri háború
-
Wersja 01 01 2017
na Pacyfiku [całokształt działań
militarnych
w
Azji
Wschodniej,
Południowo-Wschodniej i na obszarach
Pacyfiku w okresie od 1937 do 1945 r.,
które przybrały formę szczególnie
natężonego konfliktu w okresie od 7
grudnia 1941 (atak na Pearl Harbor) do 2
września 1945 roku (bezwarunkowa
kapitulacja Japonii), będąc wówczas
częścią II wojny światowej. Wojna
prowadzona była z jednej strony przez
Cesarstwo Japonii i jej nielicznych
sojuszników, a z drugiej przez siły
alianckie ze Stanami Zjednoczonymi na
czele.] – (hist.) a Csendes-óceáni háború;
háború a Csendes-óceánon
wojna napastnicza – támadó háború, támadó
hadjárat
wojna narodowo-wyzwoleńcza
–
nemzeti
felszabadító háború
wojna nerwów – idegháború
wojna nerwów wokół bomby – idegháború a
bomba körül
wojna niepodległościowa – függetlenségi háború
wojna niszczycielska – irtóháború
wojna
wojna nuklearna – nukleáris háború
wojna o ceny – árháború
wojna obronna – védelmi háború, honvédőháború
v. honvédő háború [Wielka Wojna Obronna:
Nagy Honvédő Háború (a szovjet népek
harca a fasiszta agresszorok ellen 1941 és
1945 között)]
wojna odwetowa – megtorló háború
wojna ojczyźniana – honvédő háború
wojna partyzancka (hiszp. guerilla) [forma walki
zbrojnej jednej ze stron, polegająca na
działaniach nieregularnych, odwrotach,
przemarszach i innych formach walki,
przy poparciu
ludności
przeciwko
okupantowi lub rodzimym rządom. Jest to
również wojna, w której są atakowane
małe oddziały wroga. Atakowano z
ukrycia, urządzano zasadzki itp.] –
partizánharc, partizánháború; gerilla háború
v. harc
wojna podjazdowa [unikanie przez słabszą
stronę generalnych bitew i zwalczanie
przeciwnika niespodziewanymi napadami
niewielkich
oddziałów
wojska]
–
partizánharc, partizántevékenykedés
wojna powietrzna – légi háború
wojna pozycyjna [wojna, którą cechują działania
opierające się na tworzeniu stałych
frontów
z
silnie
rozbudowanymi
pozycjami] – állásháború (állóháború),
állásharc [a hadviselés egyik formája,
7746
összefüggő merev arcvonalakon és a kiépített
állás- és erődítményrendszerekben folyó
haditevékenység. Nem képes eldönteni a
háborúk végleges sorsát, ezért a hadviselő
felek általában az állásrendszer áttörésére
törekszenek. A 19. sz. második felében
alkalmazták először, jelentős szerepe volt az
I. világháborúban (1914–18).]
wojna prewencyjna [wojna podejmowana w celu
uprzedzenia
ataku
przeciwnika
i
zmuszenia go do rezygnacji z agresywnych
zamiarów] – prevencisó v. megelőző háború
wojna psychologiczna [planowe wywieranie
presji na jakieś państwo za pomocą
propagandy ideologicznej,
gróźb
i
zastraszania] – pszichológiai háború
wojna religijna – vallásháború
wojna secesyjna [wojna domowa w USA w
latach 1861–1865] – amerikai polgárháború;
Szecessziós Háború
wojna stuletnia [W 1328 roku zmarł ostatni z
synów Filipa Pięknego, król Karol IV.
Jego
śmierć
zakończyła
ponadtrzystuletnie
rządy
dynastii
Kapetyngów. Do tronu po zmarłym
władcy zgłosiło roszczenia aż trzech
pretendentów: dwaj bratankowie Filipa
Pięknego i jego wnuk ze strony córki
Izabeli, król Anglii Edward III, co stało się
przyczyną najdłuższej w historii Europy
wojny o sukcesję.] – százéves háború
[modernkori megnevezése annak a 116 évig
tartó konfliktussorozatnak, ami Anglia és
Franciaország között zajlott 1337 és 1453
között]
wojna światowa (wojna świat.) – világháború
(vh.)
wojna totalna [wojna prowadzona wszelkimi
dostępnymi środkami, zmierzająca do
zniszczenia nie tylko sił zbrojnych
przeciwnika, lecz i całego narodu] – totális
háború
wojna trojańska [mit. gr. wojna Greków z
Trojanami] – trójai háború
wojna walutowa – valutaháború
wojna wewnętrzna – polgárháború, belháború
wojna wybuchła – kitört a háború
wojna wyzwoleńcza – felszabadító háború
-
Wersja 01 01 2017
'Wojny punickie' [to konflikty zbrojne między
dawnymi sprzymierzeńcami, Rzymem a
Kartaginą. Przyczyny wojen punickich to
walka o dominację w zachodniej części
basenu Morza Śródziemnego. Trzy wojny
punickie rozegrały się w latach: 264-241
p.n.e., 218-201 p.n.e. i 149-146 p.n.e..
Wszystkie zakończyły się zwycięstwem
Rzymu, ostatnia zburzeniem Kartaginy i
przejęciem jej wszystkich posiadłości
przez Rzymian, co dało początek
imperium rzymskiemu.] – pun háborúk
wojny religijne – vallásháborúk
wojny sukcesyjne [wojny toczone przez różne
państwa o utrzymanie prawa do sukcesji
tronu i do posiadłości] – örökösödési
háborúk
wojować (wojuje) [1. pot. kłócić się z kimś o coś
lub dążyć zacięcie do przezwyciężenia
czegoś; 2. brać udział w wojnie] – harcolni,
hadakozni, csatázni, háborút v. hadat viselni,
háborúskodni;
(átv.)
veszekedni,
viszálykodni; pusztítani, rabolni
wojować językiem – feleselni, vitatkozni,
szóharcot vívni, nyelvelni
wojować z kimś – ellenségeskedni v. háborúskodni
vkivel
wojowanie – hadakozás, háborúskodás
wojownicza niewiasta – kardos menyecske
wojowniczka – női katona
 Wojna wyzwoleńcza narodu polskiego 19391945 – a lengyel nemzet felszabító háborúja
(1939-1945)
wojna zaborcza – hódító háború, rablóháború
wojna zabójcza – gyilkos háború
wojna zacięta – elkeseredett háború
wojna zaczepna – támadó háború
7747
wojowniczo – harciasan, katonásan
wojowniczo usposobiony – harcias beállítottságú
wojowniczość – harciasság, tettrekészség
wojowniczy, -a, -e [1. skłonny do walki;
2. skłonny do napastliwego zachowania;
też: świadczący o takim zachowaniu] –
harcias, harcos, harckedvelő, veszekedő,
elszánt, tettrekész
wojownik [1. dzielny, doświadczony żołnierz;
2. uczestnik walki toczącej się między
plemionami pierwotnymi] – harcos, katona;
csatár
wojownik o lwim sercu – oroszlánszívű v. bátor
katona
wojsiłka [owad o dwóch parach błoniastych
skrzydeł] – (áll.) skorpiólégy
Wojsiłka pospolita (Panorpa communis) [owad z
rzędu wojsiłek, wielkości do 3 cm] Közönséges
skorpiólégy
(Panorpa
communis) (Linnaeus, 1758) [Andorra,
Belgium,
Franciaország,
Németország,
Olaszország, Svájc, Oroszország, Anglia,
Spanyolország]
wojsk ochrony pogranicza – határőr (hőr.)
wojska [regularne oddziały określonego rodzaju
sił zbrojnych] – csapatok
wojska desantowe – ejtőernyős v. partraszállt
csapatok
wojska frontowe – frontcsapatok
wojska
lądowe
[rodzaj
sił
zbrojnych
przeznaczony do prowadzenia działań
bojowych na lądzie] – szárazföldi haderő v.
hadsereg
wojska
lotnicze
[rodzaj
sił
zbrojnych
przeznaczony do prowadzenia działań
bojowych w powietrzu] – légi haderő v.
hadsereg
wojska nieprzyjacielskie – ellenséges hadsereg
Wojska Ochrony Pogranicza (WOP) [1.
formacja wojskowa, część Wojska
Polskiego, odrębny rodzaj sił zbrojnych
powołany do ochrony granic Polski; 2.
formacja wojskowa przeznaczona do
ochrony granic państwa] – (dawno) határőr
csapatok; határőrség
wojska okupacyjne – megszálló hadsereg
wojska pancerne [oddziały wojskowe, których
głównym wyposażeniem są czołgi lub inne
pojazdy opancerzone] – páncélos haderő v.
hadsereg, harckocsi csapatok
wojska
pograniczne
–
határőr-alakulatok,
határőrség
wojska
powietrznodesantowe
[oddziały
przeznaczone
do
prowadzenia
rozpoznania i działań bojowych na tyłach
-
Wersja 01 01 2017
nieprzyjaciela po przetransportowaniu ich
drogą lotniczą] – légideszant csapatok
wojski [1. w dawnej Polsce: urzędnik ziemski
sprawujący pieczę nad rodzinami i
mieniem szlachty w czasie pospolitego
ruszenia, pełniący też obowiązki sędziego
w zastępstwie starosty; 2. (u Zygmunta
Glogera) Wojski, po łacinie tribunus,
urząd jeden z dawniejszych, bo mamy go
w dokumentach już od wieku XII. W r.
1209 występuje Dzierżykraj tribunus
kaliski, r. 1230 Sobiesław tribunus
lubelski. Odtąd już ci ziemscy trybuni
pojawiają się ciągle po dyplomatach.
Wojscy byli nietylko książęcy. Panowie,
naśladując
książąt,
miewali
także
oficjalistów pod tą nazwą: tak pod r. 1350
nazwany już jest po polsku „wojski”,
którego miał w swych dobrach Maciej z
Golanczewa, biskup kujawski. Tacy
wojscy bywali poborcami opłat i stróżami
porządku
publicznego,
może
przywódcami
pachołków
i
milicyi
nadwornej. Wojscy ziemscy byli, jak się
zdaje,
zastępcami
kasztelanów,
strażnikami zamków, powiatów i ziem,
stróżami spokoju, gdy rycerstwo wyszło
na wojnę. W Polsce piastowskiej każda
okolica
ludniejsza
miała
warowne
grodzisko do schronienia okolicznej
ludności i jej mienia przed napadem
nieprzyjaciół.] – (hist.) (a hadbavonultak
családjának védelmezője); (dawno) (lengyel
hivatali tisztség)
wojsko [1. zorganizowana, uzbrojona grupa
ludzi, którzy są przygotowani do obrony
kraju i walki na wojnie; 2. oddział
żołnierzy;
3. obowiązkowa
służba
obywateli w wojsku; 4. (u Zygmunta
Glogera) O dawnem wojsku w Polsce
znajdują się w naszej Encyklopedyi
oddzielne artykuły: Artylerja polska, Jazda
polska, Piechota polska, Krakusy, Strzelcy,
Szwoleżerowie i wiele pomniejszych,
opracowanych
przez
p.
Bronisł.
Gembarzewskiego
dla
niniejszego
wydawnictwa.] – katonaság, had, hadsereg
(hds.), sereg, honvédség
wojsko cudzoziemskiego autoramentu – idegen
mintára megszervezett katonaság
wojsko kiełzało konie – a katonák a lovakat
felkantározták
wojsko kolonialne – gyarmati katonaság
wojsko komputowe [formacja wojskowa w
Polsce w XVII i XVIII wieku] – besorozott,
rendes hadseregbeli, sorkatonaság
wojsko kwarciane – zsoldos katonaság
7748
wojsko kwarciane: to zaciężne oddziały
wojskowe utworzone w latach 1562-1563 oraz
1567 przez Zygmunta II Augusta. Stanowiły
one stałe siły zbrojne (w odróżnieniu od
pospolitego
ruszenia
czy
oddziałów
powoływanych doraźnie). Były kontynuacją
wojsk obrony potocznej. - Nazwa tych
oddziałów pochodziła od słowa kwarta (łac.
quarta pars - czwarta część), był to podatek,
który był naliczany dzierżawcom w wysokości
1/4 dochodów z dóbr królewskich. Podatek ten
przeznaczony był na utrzymanie wojska
kwarcianego. - Wojsko kwarciane złożone
było z jazdy, piechoty i artylerii. Były to
formacje o charakterze stałym i zaciężne.
Wojsko to liczyło zwykle od czterech do
sześciu tysięcy ludzi. - W czasie pokoju
oddziały te liczyły około 2500 jazdy. W roku
1632 wprowadzono nową kwartę (duplę),
która została przeznaczona na utworzenie
artylerii królewskiej. – W 1652 r. wojsko
kwarciane zastąpiono komputowym.
wojsko kwateruje po wsiach – a katonaságot
falvakban szállásolták el; a katonaság
falvakban volt szálláson
wojsko lądowe – szárazföldi hadsereg
wojsko najemne – zsoldos hadsereg
wojsko nieregularne [wojsko formowane
doraźnie w czasie wojny] – irreguláris
hadsereg v. katonaság
wojsko lądowane – szárazföldi hadsereg
wojsko liniowe – sorkatonaság
wojsko lokuje się w koszarach – a katonaságot
laktanyákban helyezik el
wojsko nadeszło wreszcie – végre megjött a
katonaság
wojsko najmne [formacja wojskowa składająca
się z ochotników walczących za pieniądze,
najczęściej w służbie obcego wojska dla
danego państwa, miasta, władcy, księcia
lub jakiejś organizacji, a nawet osoby
prywatnej] – zsoldoshadsereg
Wojsko niebieskie [określenie gwiazd, jeśli one
stanowią przedmiot pogańskiego kultu
religijnego] – égi seregek [vezére: Szent
Mihály arkangyal]
Wojsko Ochrony Pogranicza (WOP) (Straż
Graniczna) [Pod koniec drugiej wojny
światowej, w lutym 1945 r. odbyło się w
Jałcie
spotkanie
Wielkiej
Trójki
(Roosevelt, Churchill, Stalin), na którym
ustalono przebieg polskiej wschodniej
granicy wzdłuż linii Curzona. Na
Konferencji Poczdamskiej (lipiec 1945 r.)
określono natomiast przebieg polskiej
granicy północnej i zachodniej. Dokonał
się nowy podział Europy, a Polska, której
obszar zmniejszył się do 312 tys. km2,
została wepchnięta w strefę wpływów
Związku Radzieckiego. ― Po 1945 r.
-
Wersja 01 01 2017
państwami sąsiednimi były: ZSRR,
Czechosłowacja oraz od 1949 r. Niemiecka
Republika Demokratyczna. Za ochronę
granicy państwowej odpowiedzialne były,
utworzone w dniu 13 września 1945 r.
Wojska Ochrony Pogranicza podległe
Ministerstwu
Spraw
Wewnętrznych.
System ochrony granicy zorganizowany
był inaczej niż w II RP. Główny nacisk
położono na ochronę odcinka zachodniego
i morskiego koncentrując tam większe siły
i środki niż na wschodzie. Strukturę WOP
tworzyły: Dowództwo WOP, brygady,
bataliony i strażnice. ― WOP), formacja
wojskowa, część Wojska Polskiego,
odrębny rodzaj sił zbrojnych powołany do
ochrony granic Polski. ― W wyniku
przemian i transformacji ustrojowej
Wojska Ochrony Pogranicza zostały
rozformowane w dniu 16 maja 1991 roku,
a w ich miejsce utworzono Straż
Graniczną,
jako
formację
typu
policyjnego o charakterze prewencyjnym,
powołaną do ochrony granic Polski.] –
Határőrség
wojsko odmaszerowało – a katonaság elvonult
wojsko pełne ducha – lelkes hadsereg
wojsko piesze – gyalogság
Wojsko Polskie – Lengyel Hadsereg; (dawno)
Lengyel Néphadsereg
Wojsko Polskie Królestwa Kongresowego
[polska formacja wojskowa Królestwa
Kongresowego] – a Kongresszusi Királyság
lengyel katonai felépítése (1814-1830)
Sztandar
Rodzaj sił zbrojnych: wojska lądowe
Skład: 2 dywizje piechoty
2 dywizje jazdy
3 brygady artylerii
korpusy żandarmerii, saperów,
kwatermistrzowstwa
7749
wojsko polskie zostało rozbite – a szétvert lengyel
hadsereg
wojsko przeciągnęło przez wieś – a katonaság
átvonult a falun
wojsko regularne [wojsko o ściśle określonej
organizacji, mające fachowe dowództwo]
– reguláris katonaság; állandó hadsereg
wojsko stanęło taborem v. obozem – a katonaság
letáborozott v. tábort ütött v. vert
wojsko w nieładzie – szétzilált hadsereg [wojsko
królewskie w nieładzie: szétzilált királyi
hadsereg]
wojsko w świetnych mundurach galowych –
fényes díszegyenruhába v. díszbe öltözött
katonaság
Wojsko Węgierskie – Magyar Honvédség (MH)
(ang. Hungarian Army) (1990-től)
wojsko wolnozaciężne – önkéntes hadsereg
wojsko zaciągowe – toborzott v. zsoldos katonaság
wojsko zaciężne – zsoldos hadsereg
wojskowo – katonailag, katonásan
wojskowo-polityczny – katona-politikai
wojskowość [całokształt spraw związanych z
wojskiem] – katonaság; katonai pálya v.
szolgálat, katonáskodás, katonakötelesség;
hadügy
wojskowy1, -a, -e (woj., wojsk.) – katonai (kat.),
hadi, had-; katona; hadseregWojskowa Agencja Mieszkaniowa – Katonai
Lakásügynökség
Wojskowa Akademia Polityczna im. Feliksa
Dzierżyńskiego (ang. Felix Edmundovich
Dzerzhinsky Political-Military Academy in
Warsaw)
[polska
marksistowskoleninowska wojskowa uczelnia wyższa
istniejąca w Warszawie na Ochocie przy
ulicy Opaczewskiej 2a (od 1960 ul.
Banacha 2) w latach 1951-1990.] – Varsói
Feliks Dzierżyński Katonapolitikai Főiskola
Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRON)
[organ administrujący Polską w czasie
stanu wojonnego. Powstała w nocy 12/13
grudnia 1981, a rozwiązana została 22
lipca 1983. Kierowana przez gen.
Wojciecha Jaruzelskiego WRON miała
charakter całkowicie pozakonstytucyjny,
posiadała cechyjunty wojskowej. - Polacy
obraźliwie określali ten organ WRON-ą.
Niektórym kojarzyło się to z określeniem
niemieckiego orła z okresu II wojny
światowej, również nazywanym „wrona”.
-
Wersja 01 01 2017
Powstało również kilka pogardliwych
piosenek o WRON, takich jak "Zielona
WRONa", "To nic, że kraczą WRONy",
napisanych
przez
członków
"Solidarności" – W 2006 przywódcy
WRON
zostali
oskarżeni
przez
prokuratorów z Instytutu Pamięci
Narodowej
o
popełnienie
zbrodni
komunistycznej, polegającej na kierowaniu
zorganizowanym związkiem przestępczym
o charakterze zbrojnym.] – (tört.) Nemzeti
Megmentés Katonai Tanácsa
wojskowa komenda uzupełnień [organ powołany
do spraw uzupełniania sił zbrojnych i
administrowania rezerwami osobowymi
na określonym obszarze] – katonai
hadkiegészítés
wojskowa organizacja międzynarodowa –
katonai nemzetközi szervezet
Wojskowa Wyższa Szkoła Techniczna im.
Jánosa Bolyaiego – Bolyai János Katonai
Műszaki Főiskola (BJKMF) [A Magyar
Honvédség Parancsnoka a 37/1990. számú
parancsában elrendelte, hogy a pákozdi csata
142.
évfordulója
tiszteletére
1990.
szeptember 29-től a Zalka Máté Katonai
Műszaki Főiskola a "Bolyai János Katonai
Műszaki Főiskola" nevet viselje.]
wojskowa współpraca – katonai együttműködés
wojskowy2 [ten, kto zawodowo lub okresowo
pełni służbę w wojsku] – (hivatásos)
katona, harcos
Wojtek, Wojtuś – az Adalbert v. Béla beceneve
wojujący, -a, -e [taki, który zaciekle walczy o
swoje ideały] – hadakozó; hadviselő;
harcoló, harcos
Wojwodina,
Prowincja
Autonomiczna
Wojwodina, Vojvodina, (węg. Vajdaság)
[autonomiczny okręg w północnej Serbii,
zamieszkany przez 2,03 mln mieszkańców
(2002), przede wszystkim Serbów (65%
liczby ludności) i Węgrów (14%). Stolicą
Wojwodiny jest Nowy Sad, inne większe
miasta to Pančevo, Subotica, Zrenjanin.
Obejmuje serbskie części historycznych
regionów Baczki, Banatu i Sremu.] –
Vajdaság, teljes nevén Vajdaság Autonóm
Tartomány [Szerbia északi, Magyarországgal
határos, részben magyarok által lakott
területe. Autonóm tartomány Szerbia
területén. A tartomány etnikai összetétele
rendkívül változatos: több mint 25
különböző etnikai csoport teszi ki a régió
lakosságának egyharmadát. Vajdaságnak 6
hivatalos nyelve van, amely tükrözi a vidék
sokszínű etnikai és nyelvi összetételét,
valamint gazdag kulturális hagyományait.]
7750
wokabularz [daw. słownik] – (lat.) vocabularium;
szótár,
szójegyzék,
szószedet,
szógyűjtemény
wokacja – vokáció; (dawno) hivatás, elhivatás,
hivatottság
wokaliczne dźwięki – vokális hangok [az emberi
hangadó szervek által kibocsátott hangok,
amelyek a beszédet, az éneket és wegyéb
hangjelenségeket alkotják]
wokaliczny, -a, -e [samogłoskowy; por.
konsonant] – (lat.) vokális; magánhangzós,
magánhangzói
wokalista – énekes
wokalistka – énekesnő
wokalistyka [utwory przeznaczone do śpiewu,
ich wykonywanie, komponowanie itp.] zenei és ének válogatások; énekművészet; az
énekléssel foglalkozó tudomány v. elmélet
wokaliza [fr. vocalise 'wokaliza' z łac. vocalis
'głosowy' od vox dpn. vocis 'głos; dźwięk;
(wy)mowa'; 1. śpiewanie melodii bez
tekstu, polegające na powtarzaniu jednej
samogłoski lub sylaby; 2. utwór wokalny
bez tekstu; 3. solowy utwór wokalny bez
tekstu a. ćwiczenia głosowe, polegające na
śpiewaniu samogłosek a. pewnych sylab] –
vokalizálás; vokalizáló gyakorlat; szóló
vokális mű; csak magánhangzókat éneklés
wokalizacja
[1. jęz.
przekształcenie
się
półsamogłoski
lub
samogłoski
zredukowanej
w
samogłoskę;
2. opracowanie partii wokalnej utworu
muzycznego; 3. od łac. vocalis ‘głosowy’:
w językoznawstwie przekształcenie się
półsamogłoski
lub
samogłoski
zredukowanej w samogłoskę pełną:
Występowanie w języku polskim "e"
ruchomego, np. w formach: korek, korka,
to efekt zaniku jerów w jednych pozycjach
i ich wokalizacji w innych.] – (nyelvt.)
magánhangzóvá változás; vokalizáció [A
vokalizáció általánosan valamilyen hang
kiadását jelenti, ember vagy állat által. Ez a
hang lehet jelentéses vagy jelentés nélküli, a
jelentéses hang pedig lehet nem nyelvi vagy
nyelvi jelzés. Különböző diszciplínákban a
vokalizáció
különböző
szűkebben
meghatározott jelenségekre utal.]
wokalizacja jerów mocnych – a kemény „jer”-ek
magánhangzóvá alakulása
wokalizm (łac. vocalis 'samogłoska') [1. jęz. zasób,
system samogłosek danego języka ,
mających
określone
funkcje
i
pozostających w określonych stosunkach;
system
wokaliczny;
2.
system
samogłoskowy w języku mający określone
funkcje; w języku prasłowiańskim istniały
dwie półsamogłoski zwane jerami: miękki
-
Wersja 01 01 2017
– ü i twardy – ú, które w języku polskim
przekształciły się w samogłoski: twardy
zwokalizował się na e, z poprzedzającą
spółgłoską twardą, miękki na e z
poprzedzającą spółgłoską miękką, np. sen
– sień. Proces ten zakończył się w XIII w.,
jego ślady pozostały np. w przyimkach
nad – nade, przed – przede, w – we, w
formach czasownika iść, np. szedł: szła:
szli, poszedł: poszła: poszli.] – (nyelvt.)
vokalizmus; hangrend
wokalizować – (nyelvt.) vokalizálni
wokalizować się [przekształcać się w pełną
samogłoskę: Jer twardy w tej pozycji
wokalizował się w głoskę "e".] –
magánhangzóvá változni; vokalizálódni
wokalizowanie (śpiewanie melodii bez tekstu) –
dúdolás; szöveg nélkül dallam éneklése
wokalnie – (lat.) vikálisan, énekelve
wokalno-instrumentalny, -a, -e [1. o utworze
muzycznym: przeznaczony do śpiewania i
wykonywania na instrumentach; 2. o
zespole muzycznym: śpiewający i grający
na instrumentach] – vokális-instrumentális
wokalny, -a, -e [1. śpiewany lub przeznaczony do
śpiewania; 2. o zespole: składający się
wyłącznie z wokalistów] – (lat.) vokális;
(zene) ének-, énekhangra írt, énekes, énekre
vonatkozó
wokalny kwartet – (ol.) vokálkvartett; (zene) négy
személy négyszólamú énekegyüttese
wokanda [spis spraw sądowych ułożony według
kolejności ich rozpatrywania w danym
dniu] – (jog) napirend
wokodery, Vocoder właściwie Voice Encoder [1.
urządzenia służące do ograniczania
objętości informacyjnej sygnału mowy
metodą ekstrakcji parametrów i następnie
po przesłaniu parametrów przez kanał
telekomunikacyjny dokonujące resyntezy
tego sygnału. 2. elektroniczne urządzenie
do syntezy dźwięku, w tym także mowy.
Urządzenie zostało wynalezione przez
amerykańskiego
inżyniera
Homera
Dudleya
pracującego
dla
Bell
Laboratories.] – vocoder [olyan kis
berendezés,
amely
segítségével
modulálhatjuk, illetve csökkenthetjük a
beszédhang frekvenciáját.]
wokoło, wokół – körbe, körül, körös-körül; körben;
(czego) (vmi) köré, széjjel
wokoło kogo/czego – vki/vmi körül
wokołoksiężycowy, -a, -e; wokółksiężycowy, -a, e – holdkörüli
wokołomarsjański, -a, -ie – marskörüli
wokołosłoneczny, -a, -e – napkörüli
7751
wokołoziemski, -a, -ie; wokółziemski, -a, -ie –
földkörüli
wokoło[pierwszy
człon
przymiotników
złożonych
oznaczający
położenie,
występowanie czegoś lub ruch dookoła
tego, co nazywa drugi człon złożenia] – (körül)
1
wokół [1. przyimek komunikujący, że to, o czym
mowa w zdaniu, ma miejsce ze wszystkich
stron czegoś lub kogoś znajdującego się w
środku, np. Wielkie ćmy krążyły wokół
lampy.; 2. przyimek określający centralne
miejsce lub środowisko, w którym są
dokonywane charakteryzowane działania,
np. Potrafiła skupić wokół siebie niemałą
grupę uczniów.; 3. przyimek określający
główny temat tego, o czym mowa w
zdaniu, np. Ożywiona dyskusja toczyła się
wokół lustracji.; 4. przyimek wskazujący
na przedmiot, którym się ktoś zajmuje,
np.
Rodzice
krzątali
się
wokół
gospodarstwa.] – körbe, körül, széjjel,
körös-körül; körben
wokół2 [1. ze wszystkich stron miejsca lub we
wszystkie strony z miejsca położonego w
środku, np. Wokół szalała burza.; 2. w
otoczeniu, w środowisku, np. Wszystkim
wokół opowiada o swoich chorobach.] –
körbe, köré
wokół (czego) – (vmi) köré
wola [1. zdolność psychiczna człowieka do
świadomego i celowego regulowania swego
postępowania; 2. to, czego ktoś chce, co
ktoś postanowił; 3. (u Zygmunta Glogera)
Wyraz ten w staropolszczyźnie miał to
samo znaczenie co wolność. Stąd ziemię
pustą, oddaną osadnikom z uwolnieniem
ich na pewną liczbę lat od wszelkich służb,
powinności i czynszów dla dziedzica,
nazywano wolą. Od nazwy dóbr, w
których wola została założoną, otrzymała
właściwą
swą
nazwę
w
formie
przymiotnikowej. Wole i wólki takie
zaczęły powstawać w XIII w., ale
najwięcej założono ich w XIV w. W
dokumentach spotykamy pod r. 1254 po
raz pierwszy nazwę: „Wola”. Obecnie
istnieje
na
przestrzeni
Królestwa
Kongresowego 301 wsi z nazwą Wola, 257
z nazwą Wólka, 30 z nazwą Wolica,
oprócz tego jest 2 Wolnice, 1 Wólczyna, 1
Wolna, 1 Woleń i 10 wsi z nazwą Lgota,
która miała niewątpliwie to samo
znaczenie, a także jest jeszcze Lgoczanka i
Lgów.] – akarat, akaraterő; kívánság, óhaj
wola Boża – Isten akarata
wola ludu – népakarat
-
Wersja 01 01 2017
wola stalowa – acélos akarat
wola zwycięstwa – győzni akarás
wolałbym (wolałabym) coś wolniejszego – (tánc)
szeretnék inkább valami lassút
wolancik – könnyű kiskocsi
wolant [1. fr. volant 'wolant (piłka i falbana);
koło rozpędowe; skrzydło wiatraka';
dawn. kawałek drzewa a. korka pokryty
skórą, z wetkanymi wkoło piórkami, który
podbijano rakietami w grze o tejże nazwie
(por. badminton); falbana a. powiewna
suknia z falbanami noszona w Polsce w
poł. XVIII w.; przest. koło sterowe w
samolocie, służące do wychylania steru
wysokości i lotek 2. fr. volante 'powozik' (z
r.ż. od volant 'latający; ruchomy') od voler
'latać; fruwać' z łac. volare 'jp.'; dawn.
lekki powóz (dwukołowy, ze składaną
budą); powóz czterokołowy na resorach,
bez budy, używany w Polsce w XIX–XX
w.; 3. w płatowcu: element sterów służący
do kierowania sterem wysokości i lotkami;
4. dawna gra sportowa polegająca na
odbijaniu rakietką ponad siatką korkowej
piłki z wetkniętymi w nią piórkami; też:
piłka używana w tej grze; 5. falbana
naszywana dawniej na sukni lub spódnicy;
6. powiewna suknia z falbanami noszona
w połowie XVIII w.; 7. inaczej falbanka;
marszczony lub plisowany z jednej strony,
luźny fragment tkaniny, który wszywa się
zmarszczonym brzegiem do stroju. Nazwa
wzięła się od francuskiego słowa voler –
latać, ze względu, iż przy każdym
podmuchu wiatru wolanty powiewają
swobodnie. W Polsce nazywano tak
również w XVIII wieku typ zwiewnej
sukni z falbanami. 8. cieta kloszowa
falbana
doszywana
do
ubioru,
wykańczano nią czepce, rękawy, brzegi
sukien, spódnic i fartuchów.] – könnyű
kocsi; kabriolet; (fr. volant) volán; autó
kormánykereke; (mod) ruhafodrocska; fodros
ruha
wolant [1. przeszywany materiał włókienniczy
wytwarzany oddzielnie od wielu zagięćw
kształcie dzwona. Wykorzystywane jako
ozdoba w odzieży damskiej, zwykle w
sukniach i bluzkach. 2. suknia lekka
niewieścia elegantek z doby saskiej] –
(mod) harang formájú fodor [Női ruhák,
blúzok rávarrt díszítése; olyan fodor,
amelynek alsó szélét bővülő formában,
harang alakúra alakítják ki.]; (daw) könnyű
nyári női ruha a szász időkből
7752
wolapik, volapük [wym. wolapik] [1. sztuczny
język międzynarodowy składający się z
elementów łaciny, języka angielskiego,
niemieckiego
i
francuskiego;
2. o
niezrozumiałym i zagmatwanym języku
lub stylu] – (nyelvt.) volapük [volapük
nyelvet Johann Martin Schleyer (1831–1912)
katolikus prelátus alkotta meg, először 1879ben jelent meg egy Litzelstettenben kiadott
egyházi újság (Sionsharfe) mellékleteként.
Az első teljes nyelvkönyv 1880-ban jelent
meg német nyelven. Jelenlegi beszélőinek
száma 20 főre tehető, egykoron kb. 200 000
ember beszélte 40 országban. A volapük volt
az első mesterséges nyelv, amely jelentősebb
sikereket ért el.]
wolarz – ökörhajcsár, marhakereskedő; (átv.)
golyvás galamb; a birtokán ülő nemes
Wolarz (łac. Boötes, dop. Boötis, skrót Boo)
[jeden z wyraźnych gwiazdozbiorów nieba
północnego] – Ökörhajcsár (latin: Bootes)
[egy csillagkép]
wole [1. powiększenie się gruczołu tarczycy; też:
taki powiększony gruczoł; 2. u ptaków i
niektórych owadów: rozszerzona górna
część przełyku
służąca m.in. do
magazynowania
i
częściowego
przetrawiania pokarmu] – (med) golyva
(strúma); a pajzsmirigy megnagyobbodása
(oka a jód hiánya a táplálékban); (ptaka)
begy, madárbegy
wole oczy (wole oczka, wole oczko, jajownik) [1.
rodzaj ciągłego ornamentu, kimation w
porządku jońskim. Ornament występował
w postaci liści o wypukłym, jajowatym
kształcie; 2. zob. kimation joński] – (ép)
jón kimation [alul behúzott negyedköralaku
profillal és előbb festett levélsorral, később
faragott tojássorral díszítve]
woleć (wolę, woli; wolał) (bardziej lubić) –
(kogo/co) inkább akarni v. szeretni, jobban
-
Wersja 01 01 2017
szeretni, előnyben részesíteni, többre
becsülni; elébe helyez
woleć (kogo/co od kogo/czego) – jobban v. inkább
szeret (vkit/vmit vkinél/vminél)
wolałbym (wolałabym) coś tańszego – valami
olcsóbbat szeretnék
wolałbym (wolałabym) jednak hotel w centrum –
jobban szeretnék egy szállodát a központban
wolałbym (wolałabym) siedzić twarzą w
kierunku jazdy – menetirányban szeretnék
ülni
wolę, abyście – jobban szeretném, ha ti
wolę iść pieszo, jeśli nie jest zbyt daleko – inkább
gyalog megyek, ha nincs nagyon messze
wolę poczekać – inkább várok
wolę pójść – inkább elmegyek
wolę raczej mocną – inkább erősen (erőset)
wolę sernik (kawę, zupę pieczarkową) – inkább
serniket (kávét, gombalevest) (kérek)
wolę teatr niż kino – jobban szeretem a színházat,
mint a mozit
wolę wieś, niż miasto – jobban szeretem a falut,
mint a várost
wolec [wykastrowany wół] – tinó; kasztrált ökör;
herélt bikaborjú
wolej, volley [wym. wolej] [w tenisie, piłce
nożnej: uderzenie lub odbicie piłki
będącej w locie przed dotknięciem przez
nią podłoża; też: piłka uderzona lub
odbita w taki sposób] – (sp) röpte
wolej – (dawno) inkább, jobban
wolfram [1. nm. 'jw.'; Wolf 'wilk'; śr.g.nm. rām
'brud; kopeć'; dawna pogard. nazwa
metalu,
uważanego
za
szkodliwą
przymieszkę cyny; chem. pierwIASTEK,
Tabl. 1, metal półszlachetny, trudno
topliwy, twardy (w krajach anglos. zwany
tungstenem); 2. pierwiastek chemiczny,
srebrzystobiały, ciężki, bardzo twardy
metal] – (ném.) wolfram; (vegyt.) vegyi
elem, kemény, súlyos, nehezen olvadó fém
(vegyjele: W)
wolframian
[chem.
nieorg.
sól
kwasu
wolframowego, powstająca w trakcie
rozpuszczania trójtlenkuwolframu w
stężonych zasadach; w. są stosowane jako
luminofory
w
rentgenografii.]
–
wolframérc
wolframowy, -a, -e – wolframwolframówka – wolframégő, wolframszálas izzó v.
izzólámpa
woli, -ia, -ie – ökörwolia skóra – ökörbőr
wolicjonalny, -a, -e [zależny od woli] – (lél)
akaratlagos
7753
woliera [obszerne pomieszczenie w ogrodach
zoologicznych,
osłonięte
siatką,
przeznaczone dla ptaków latających] –
madárketrec (nagy alakú állatkerti)
wolne [czas wolny od pracy] – szabad idő, vakáció
wolnieć – lassulni, meglassulni, lelassulni; (átv.) enyhülni, megenyhülni
wolniej – lassabban
wolniuchno – egészen lassan lassacskán
wolniuchny, -a, -e – egészen lassú
wolniutki, wolniuśki, wolniuteńki, wolniusieńki,
-a, -ie – (nagyon) lassú
wolniutko,
wolniuśko,
wolniuteńko,
wolniusieńko – (nagyon) lassan
wolno1 [wolny od opłaty cła] – szabad-,
vámmentes
wolno2 – szabad [csinálni vmit] (nie wolno: nem
szabad); lehet; szabadon, szabadjára
wolno mi – szabad nekem
wolno v. ciężko myślący – lassú észjárású
wolno spytać się? – szabad érdeklődni? meg
szabad kérdezni?
wolno wejść – be szabad jönni
wolno3 – (powoli) lassan
wolnoamerykanka (ang. free-for-all) [1. walka,
zwykle zapaśnicza, w której wszystkie
chwyty są dozwolone; 2. pot. sposób
postępowania
polegający
na
nieprzestrzeganiu żadnych norm] – (ang.
free-for-all) általános verekedés
wolnocłowy, -a, -e – vámmentes
wolnokonkurencyjny, -a, -e [o rynku, ustroju
gospodarczym: taki, w którym panuje
wolna konkurencja] – szabadversenyes
wolnomularscy – szabadkőművesek
wolnomularstwo
(zob.
masoneria)
–
szabadkőművesség
wolnomularski, -a, -e – szabadkőműveswolnomularz – szabadkőműves (ffi)
wolnomyśliciel [1. człowiek uznający lub
głoszący wolnomyślność; 2. pot. człowiek
powoli myślący, mało rozgarnięty;
3. zwolennik
wolnomyślicielstwa],
wolnomyślicielka – szabadgondolkodó
(ffi/nő)
wolnomyślicielski, -a, -ie – szabadgondolkodó-,
szabadgondolkodói
wolnomyślnie – szabadelvűen, szabadgondolkodó
módjára
wolnomyślność
–
szabadelvűség,
szabadgondolkodás
wolnomyślny, -a, -e [głoszący zasadę wolności
myśli] – szabadelvű
wolnoobrotowy, -a, -e – mikrobarázdás
-
Wersja 01 01 2017
wolnorynkowy, -a, -e – szabadpiaci
wolności obywatelskie [sformułowane przez
konstytucję
i
ustawodawstwo
zobowiązanie władzy państwowej do
nieingerowania w określone sfery życia
osobistego i publicznego obywateli] –
állampolgári jogok
– A XIX. század második
feléig a jogelmélet csak emberi jogokról szólt, az
egyén cselekvési szabadságának védelmében az
állammal szemben. Később került a figyelem
középpontjába az állampolgári jogok intézménye,
amely az állam pozitív cselekvését írja elő. A
szabadságjogok közé sorolhatóak a politikai vagy
kollektív szabadságjogok (pl. egyesülési és
gyülekezési jog, szabad véleménynyilvánításhoz
való jog, sajtószabadság, lelkiismereti és
vallásszabadság), a személyi szabadságjogok (pl.
személyi
sérthetetlenség,
levéltitok
sérthetetlensége, lakás sérthetetlensége), valamint
a tulajdonhoz való jog és az ahhoz kapcsolódó
öröklési jog. A gazdasági, szociális és kulturális
jogok megvalósulásához az állam pozitív
cselekvése szükséges. Ilyen a munkához való jog,
pihenéshez való jog, egészséghez és szociális
biztonsághoz való jog, művelődéshez való jog. Az
állami tevékenységben való részvételt biztosító
jogok felölelik például a választójogot,
panaszjogot, az igazságszolgáltatásban való
részvétel és a népszavazás jogát. Az
állampolgárok egyenjogúsága pedig olyan
alkotmányos alapelv, amely az egész jogrendszert
áthatja. Az állampolgári jogok védelmének
területén kiemelkedő jelentőséggel bír az
állampolgári jogok országgyűlési biztosa
(ombudsman), az Alkotmánybíróság és az Emberi
Jogok Európai Bírósága.
ÁLLAMPOLGÁRI JOGOK
wolnościowy, -a, -e – szabadságwolność [1. niezależność jednego państwa od
innych państw w sprawach wewnętrznych
i stosunkach zewnętrznych; 2. możliwość
podejmowania decyzji zgodnie z własną
wolą;
3. życie
poza
więzieniem,
zamknięciem;
4. prawa
obywateli
wyznaczone przez dobro powszechne,
interes narodowy i porządek prawny] –
szabadság
wolność, wyzwolenie [człowiek naturalny jest
niewolnikiem i to niewolnikiem szatana o
chwili upadku. Przyjęcie Chrystusa
przynosi wolność. Także od prawa
grzechu i śmierci. Osiągnięcie tej wolności
jest
zbawieniem.
Wolność
jest
przeciwieństwem
do
niewolnictwa.
Chrześcijanin powołany jest do wolności i
dlatego powinien unikać wszystkiego, co
zniewala np. przesadne oddanie się
zawodowi, sportom, sztuce i innym.
Specjalne miejsce zajmują w tej dziedzinie
nałogi, do których należy pijaństwo,
narkomania, palenie tytoniu i inne. Nałogi
7754
zniewalają i dlatego odbierają wolność.] –
szabadság; szabadulás; kényszerek alóli
felszabadulás
wolność Boga [Prawdziwej wolności nie da się
nigdy zrozumieć inaczej, niż w kontekście
miłości. Bóg jest miłością (1 J, 4, 8).
Prawdziwa miłość jest jednak zawsze
wolnym darem z siebie samego
ofiarowanym komuś drugiemu.] – Isten
szabadsága [Isten tulajdonságai közé tartozó,
tevékeny sajátság.]
wolność człowieka [1. „wolność człowieka jest
ograniczona i omylna”; 2. Wolność
człowieka nie jest dowolnością działania.] –
ember szabadsága [Az ember szabadsága
azt jelenti, hogy felelősen tud dönteni az élet
kérdéseiben, mert van egy objektív erkölcsi
norma, amelyhez az ember magát mérheti.]
wolność działania – működési v. cselekvési
szabadság
wolność gospodarcza – gazdasági szabadság
wolność handlu – kereskedelmi szabadság
Wolność i Niezawisłość (WiN) [(pełna nazwa:
Ruch Oporu bez Wojny i Dywersji
Wolność i Niezawisłość) to polska cywilnowojskowa organizacja antykomunistyczna
założona 2 września 1945 w Warszawie.] –
(tört.) Szabadság és Függetlenség
wolność i suwerenność narodowa – szabadság és
nemzeti szuverenitás
wolność mórz [w prawie międzynarodowym:
zasada, na mocy której każde państwo ma
prawo do żeglugi, rybołówstwa, układania
kabla podmorskiego na pełnym morzu i
przelotu nad nim] – (jog) a tenger
szabadsága
wolność myśli [Wolność i naturalne uprawnienie
człowieka do posiadania i wygłaszania
swych przekonań. Wolność myśli jest
tożsame
z
samookreśleniem
–
poszukiwaniem, rozwijaniem, przede
wszystkim zaś posiadaniem własnych
poglądów, przekonań, postaw. Jednostka
indoktrynowana
lub
taka,
której
odmawia się prawa głoszenia poglądów
jest jednostką, której odebrano swobodę
myśl.] – gondolatszabadság
wolność myśli i wypowiedzi – gondolat és
szólásszabadság
wolność od podatków [Złota Bulla Andrzeja II –
dokument wydany w 1222 roku przez
króla Węgier Andrzeja II, gwarantujący
tzw. sługom królewskim (tzw. serwienci,
późniejsza szlachta średnia) prawa, jakie
wcześniej przysługiwały magnatom] –
(hist.) adómentesség [a Hármaskönyvben
megfogalmazott alapvető nemesi szabadság
-
Wersja 01 01 2017
(primae nonus) egyik eleme. Az ~ a rendi
kiváltságok alapvető oszlopa, a személyes
szabadság mellett az örökletes privilégiumok
legfontosabbika.
Már
az
Aranybulla
kiterjesztette a főpapi és br. ~et a
szerviensekre és az egyházak népeire. Ez a
feudalizmus
folyamán
osztatlanul
érvényesült az egy és uazon nemesi
szabadság
szellemében,
a
nemesség
egészére, legyen az érintett orsz-os
főméltóság v. vagyontalan armális nemes. Ez
évsz-os kiváltságon először a taxa (taksa,
1595:5. tc.), majd az 1836:11. tc. ütött rést,
amely adózásra kötelezte a jobbágytelken
gazdálkodó nemeseket. 1848: valamennyi
nemesi előjogot, köztük a nemesi ~et is
eltörölték.]
wolność od podatków na lat osiem – nyolc évi
adómentesség
wolność osobista [prawo do swobodnego
przenoszenia się z miejsca na miejsce i
prawo niepodlegania uwięzieniu bez
wyroku sądu] – személyi szabadság
wolność polityczna – politikai szabadság
wolność powszechna – világszabadság
wolność praktyk religijnych – vallás szabad
gyakorlása
wolność prasy – sajtószabadság
wolność prasy i słowa – sajtó- és szólásszabadság
wolność słowa [prawo do swobodnego
wypowiadania
swoich
myśli]
–
szólásszabadság; sajtószabadság
wolność stowarzyszeń – egyesülési szabadság
wolność sumienia [prawo do swobodnego
wyboru
przekonań,
poglądów,
wyznawanej religii itp.] – lelkiismereti
szabadság [alapvető emberi jog, magában
foglalja
a
személyes
meggyőződés,
világnézet, vallás szabad megválasztásának
szabadságát.]
wolność tranzytu – szabad tranzit
wolność wiary a. wyznania – vallásszabadság
wolność woli – az akarat szabadsága, szabad akarat
wolność wyznania [prawo do swobodnego
wyboru religii] – vallászabadság; szabad
vallásgyakorlás
wolność zebrań – gyülekezési szabadság
wolność zgromadzeń [prawo do swobodnego
organizowania zebrań publicznych] –
gyülekezési szabadság
Wolność-Równość-Niepodległość
(WRN)
[Wolność-Równość-Niepodległość, WRN,
Polska Partia Socjalistyczna - WolnośćRówność-Niepodległość,
PPS-WRN,
właściwie Centralne Kierownictwo Ruchu
Mas Pracujących Miast i Wsi - Równość-
7755
Niepodległość,
konspiracyjna
nazwa
Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS),
odtworzonej po wojnie obronnej Polski w
październiku 1939. Skupiała większość
członków i kół przedwojennej PPS, poza
nielicznymi
grupami
lewicowymi,
tworzącymi
organizację
Polskich
Socjalistów.]
–
(tört.)
SzabadságEgyenlőség-Függetlenség
(Lengyel
Szocialista Párt)
wolnozaciężny, -a, -e – önkéntes
wolny, -a, -e [1. mogący postępować zgodnie z
własną wolą; też o czyichś decyzjach:
samodzielny, niezależny; 2. będący na
swobodzie; 3. o kraju: niebędący pod
obcą przemocą; 4. mogący swobodnie się
rozwijać i funkcjonować; 5. nieobarczony
czymś niepożądanym, niekorzystnym; 6.
niewypełniony pracą; 7. niezajęty pracą,
obowiązkami; 8. niezajęty przez nikogo
ani przez nic; 9. niepołączony z nikim
związkiem
małżeńskim;
10. pot.
o
ubraniu: luźny; 11. pot. mający luźną
konsystencję;
12. o
pierwiastkach
chemicznych: niezwiązany z innymi
pierwiastkami] – szabad; (od czego) mentes
(vmitől a. vmi alól); független; szabad, nem
elfoglalt, rendelkezésre álló; mentes vmitől;
mentes, megfosztott; ingyenes, szabad; (iść)
lassú; nőtlen, szabad ffi; (płaszcz) laza, bő
wolna amerykanka (zob. wolnoamerykanka) –
(ang. free-for-all) általános verekedés
wolna asocjacja – szabad asszociáció [free
association] [a) A szóasszociációs kísérletek
azon fajtája, amelyben a személy az
ingerként közölt szóra egy olyan szóval
válaszol, ami arról eszébe jut. b) A
pszichoanalízisben az arra tett kísérlet, hogy
módosítás nélkül beszámoljunk mindenről,
ami a tudatunkba kerül.]
wolna gra rynkowa [zachowanie się podmiotów
gospodarczych
na
rynku
umożliwiającym pełną konkurencję] –
szabadverseny
wolna elekcja (zob. elekcja w zn. 2.) – szabad
királyválasztás
wolna konkurencja [konkurencja między
drobnymi
przedsiębiorstwami
nieregulowana
przepisami
administracyjnymi] – szabadverseny
wolna lekcja – lyukasóra
wolna miłość – szabad szerelem
wolna sobota [sobota będąca dniem wolnym od
pracy] – szabadszombat
wolna taksówka – szabad taxi
wolna wola – szabadakarat
-
Wersja 01 01 2017
Wolne i Otwarte Oprogramowanie (ang. Free
Libre/Open Source Software, także FOSS,
FLOSS, po polsku również WiOO)
[neutralny skrót pozwalający objąć
jednym
mianem
zarówno
Wolne
Oprogramowanie (ang. Free Software) jak
i Otwarte oprogramowanie (ang. Open
Source),
używany
najczęściej
w
dokumentach urzędowych i oficjalnych
analizach.] – FLOSS Free/Libre Open
Source Software (szabad, nyilt forráskódú
szoftver)
wolne miasto [miasto, któremu nadano
przywileje polityczne uniezależniające je
od władz państwa] – szabad város
wolne miejsce – szabad hely
wolne miejsce pracy – üres munkahely
Wolne Oprogramowanie (ang. free software) [1.
ruch programistów i użytkowników
komputerów zaangażowanych w działania
na
rzecz
wolnego
dostępu
do
oprogramowania
przez
ogół
użytkowników. 2. oprogramowanie, które
można swobodnie kopiować, używać,
analizować, modyfikować, rozprowadzać.
Prawa użytkownika są gwarantowane
przez specjalne umowy licencyjne, z
których najpopularniejszą jest GNU
General Public License (GNU GPL). Nad
wolnym oprogramowaniem pracuje ruch
programistów
zainicjowany
przez
Richarda Stallmana i jego Free Software
Foundation. Patrz też: oprogramowanie o
otwartym kodzie źródłowym.] – szabad v.
nyílt forráskódú szoftverek (FLOSS)
[szabadon
használható,
másolható,
terjeszthető,
tanulmányozható
és
módosítható számítógépes programok. Ilyen
például a GNU/Linux operációs rendszer, a
Mozilla Firefox böngésző vagy az
OpenOffice.org irodai csomag.]
wolne ręce – (átv.) szabad kéz
wolne wejście – szabad bemenet
wolne wnioski – felszólalások
wolne
mularstwo
(wolnomularstwo)
–
szabadkőművesség
wolne tłumaczenie [zob. wolny przekład] –
szabad fordítás
wolne zawody – szabad foglalkozások
wolne żarty! – ez csak tréfa
Wolny agent (ang. free agent) [termin używany w
profesjonalnym sporcie, oznaczającym
zawodnika, któremu wygasł kontrakt z
dawnym zespołem i może podpisać
kontrakt z innym. Wyrażenie to ma swoje
korzenie
w
sportach
północnoamerykańskich i tam jest
7756
najszerzej stosowane. W piłkarskiej
Europie, niektóre kraje (na przykład
Hiszpania), posiadały system, w którym
po zakończeniu kontraktu zawodnik mógł
za darmo przejść do innego klubu, jeśli
otrzymał interesującą go propozycję. W
większości krajów europejskich taki stan
rzeczy istnieje dopiero od 1995 roku,
kiedy w życie weszło Prawo Bosmana,
dzięki któremu wszyscy zawodnicy mają
prawo do wolnego transferu po
zakończeniu kontraktu. Od tego czasu
zasada ta jest wdrażana w całej Europie w
różnych dyscyplinach sportu.] – (ang.)
Free Agent - 'Free Agent' hírolvasó program
[1. népszerű public domain kliens a Usenet
hírcsoportjainak használatához; 2. a UseNet
hírcsoportok
egyik
néppszerű
olvasóprogramja]
wolny chłop [w dawnej Polsce: chłop mający
własne
gospodarstwo
na
prawie
czynszowym] – szabadparaszt; szabad
paraszt
wolny czas (zob. czas wolny) – szabadidő [a
társadalmilag
kötött
időn
(például
munkavégzés) és a testi szükségletek
kielégítésén
túl
fennmaradó
szabad
felhasználású idő.]
wolny dla cła – vámmentes
wolny dzień – szabadnap
wolny etat – szabad státushely
wolny handel – szabadkereskedelem [az áruk és a
szolgáltatások országok közötti zavartalan,
vámoktól
és
egyéb
kereskedelmi
akadályoktól mentes áramlása]
wolny kraj – szabad ország
wolny mularz – szabadkőműves
Wolny Obszar Celny w Szczecinie – Szczecini
Szabad Vámterület
wolny obywatel – szabad polgár
wolny od bojaźni – félelemmentes
wolny od ciężarów – tehermentes
wolny od cła – vámmentes
wolny od długu – adósságmentes
wolny od hałasu – zörejmentes
wolny od kłopotów – gondtalan
wolny od kosztów – költségmentes
wolny od opłaty – díjmentes, adómentes;
bérmentes
wolny od opłaty skarbowej – illetékmentes
wolny od podatku a. podatków – adómentes
wolny od potrąceń – levonásmentes, tiszta, nettó
wolny od sprzeczności – ellentmondásoktól
mentes
wolny od trosk – gondtalan
-
Wersja 01 01 2017
wolny od uszkodzeń – sérülésmentes
wolny od wizy – vízummentes
wolny od zakłóceń – zavarmentes
wolny płaszcz – bő kabát
wolny pokój – szabad v. kiadó szoba
wolny przekład [przekład nietrzymający się
wiernie tekstu oryginału] – szabad fordítás
wolny rodnik [zob. rodnik: atom lub grupa
atomów o bardzo dużej aktywności
chemicznej] – nagyon nagy kémiai
aktivitású atom v. atomcsoport
wolny rynek [handel, w którym ceny nie są
normowane przez państwo] – szabadpiac
[Tőzsdére hivatalosan be nem vezetett
értékpapíroknak
(elsősorban
külföldi
papírok) a tőzsdei kereskedési rendszeren
megszervezett
elkülönült
kereskedési
platformja.]
wolny słuchacz [słuchacz uczęszczający na
wykłady, lecz niemający uprawnień i
obowiązków
studenckich]
–
(átv.)
vendéghallgató, rendkívüli hallgató, szabad
hallgató; nem beiratkozott, önkéntes hallgató
(egyetemen, tanfolyamon, kurzuson)
wolny stan – (ffi) nőtlen, (lány) hajadon, szabad
állapot
wolny strzelec [żołnierz, który nie należy do
regularnego wojska] – szabad-lövész
(franc-archer); vadász (amely nem a
reguláris hadsereg tagja); orvlövész,
orvvadász; „A bűvös vadász”; (biz.)
szabadúszó
wolny (taksówka) – szabad (taxi)
wolny wniosek [wniosek, który może być
zgłoszony po wyczerpaniu porządku
dziennego zebrania] – szabad indítvány
wolny wstęp – szabad bemenet v. belépés
wolny zawód [1. zawód, którego wykonywanie
nie jest ograniczone umową o pracę
zawieraną z jakąś instytucją; 2. pojęcie
używane w języku prawnym i prawniczym
oraz
w
praktyce
gospodarczej,
nieposiadające definicji normatywnej,
która identyfikowałaby je wyczerpująco,
kategoryzujące niektóre zawody.] –
szabadfoglalkozás, szabad munka; szabad v.
önálló pálya v. foglalkozás; szellemi
szabadfoglalkozású
wolny2, -a, -e [1. człowiek wolny (w
przeciwstawieniu do człowieka będącego
w niewoli lub dawniej – do niewolnika);
2. zob. rzut wolny] – szabad ember; (sp.)
szabadrúgás, szabaddobás
3
wolny , -a, -e [odbywający się lub wykonywany
powoli; też: wykonujący coś powoli] –
(powolny) lassú, ráérő, szaporátlan
7757
wolnym krokiem – lassú léptekkel
wolontariat,
woluntariat
[1. dobrowolna,
bezpłatna praca społeczna, zwłaszcza
związana z opieką nad nieuleczalnie
chorymi lub niepełnosprawnymi ludźmi;
2. bezpłatna forma stażu] – kórházi
önkéntes gyakornoki állás
wolontariusz, woluntariusz [1. łac. voluntarius
'dobrowolny' od voluntas; wojsk., dawn.
ochotnik; praktykant pracujący bez
wynagrodzenia dla nauczenia się zawodu;
2. osoba pracująca gdzieś dobrowolnie,
bez wynagrodzenia, zwłaszcza opiekująca
się
nieuleczalnie
chorymi
lub
niepełnosprawnymi ludźmi; 3. praktykant
pracujący bez wynagrodzenia w celu
zaznajomienia się z zawodem; 4. daw.
ochotnik w wojsku] – (fr.) volontaire,
volontőr; önkéntes, önkéntes jelentkező;
fizetéstelen
gyakornok;
gyakorlat-,
tapasztalatszerzés céljából önként, fizetés
nélkül dolgozó személy; fizetés nélküli
alkalmazott; (med.) önkéntes gondozó
wolontariuszka, woluntariuszka – önkéntes (lány
v. nő)
wolt (V) [jednostka napięcia elektr., różnicy
potencjałów, siły elektromotorycznej; od
nazwiska fizyka wł. Alessandro Volta
(1745-1827)] – (fiz.) volt; az elektromos
feszültség gyakorlati egysége; 1 V az a
feszültség, amely 1 Ohm ellenállásnál 1
Amper áramerősséget hoz létre (A. Volta
olasz fizikus nevéből)
wolta [fr. volte 'wolta (jeździecka); w szermierce
- unik; żegl. zwrot przy zmianie kursu' z
wł. volta; jazda w kółko na ujeżdżanym
koniu; kółko zataczane przy takiej
jeździe; unik, nagły zwrot (również
przen.); muz. volta] – (sp) fordulat,
kanyarodás, körpálya; elhajlás (vívásban)
woltametr [przyrząd do mierzenia ładunku
elektrycznego przepływającego przez
dany obwód elektryczny w określonym
czasie]
–
feszültségmérő,
voltmérő,
voltméter
woltoamper, woltamper [jednostka mocy
elektrycznej pozornej] – látszólagos
teljesítmény(voltamper) [A váltakozóáramú
rendszerekben az áramerősség (I) és a
feszültség (U) effektív értékének szorzata: Pl
= UּI. Mértékegysége voltamper (VA)]
woltaż [napięcie prądu elektrycznego wyrażone
w woltach] – feszültség
woltomierz, woltometr [przyrząd do mierzenia
napięcia prądu elektrycznego wyrażonego
w woltach] – (vill.) voltaméter; voltmérő;
feszültségmérő;
az
elektromos
áram
-
Wersja 01 01 2017
erősségének
meghatározására
szolgáló
készülék (A. Volta olasz fizikus nevéről)
woltmierz, woltmetr – voltméter; (vill.) eszköz az
elektromos feszültség mérésére
Wolter (Voltaire), właśc. François-Marie Arouet
(Voltaire jest pseudonimem artystycznym)
(ur. 21 listopada 1694 w Paryżu, zm. 30
maja 1778 w Paryżu) [francuski pisarz
epoki Oświecenia, filozof, dramaturg i
historyk. Tworzył satyry, powieści,
dramaty oraz (najbardziej cenione)
"Listy".] – Voltaire, eredeti nevén FrançoisMarie Arouet (Párizs, 1694. november 21. –
Párizs,
1778.
május
30.)
[francia
felvilágosodás kori író, költő és filozófus
volt]
woltyżer
[1. jeździec
popisujący
się
akrobatyczną jazdą na koniu; 2. w okresie
napoleońskim w armii francuskiej i
polskiej:
żołnierz
lekkiej
piechoty
kompanii wyborowych; 3. (u Zygmunta
Glogera) W każdym pułku piechoty
polskiej ostatnich czasów były 3 rodzaje
żołnierzy: grenadjerowie, fizyljerowie i
woltyżerowie. Ci ostatni wybierani z ludzi
dobrego
sprawowania,
wytrwałych,
odważnych i ruchliwych, choć szczupłych i
nizkich, pełnili służbę wywiadowczą
przedniej straży. B. Gemb.] – (dawno)
voltigeur; könnyű gyalogos; műlovar;
légtornász
woltyżerka [1. akrobatyczna jazda na koniu; to
gimnastyka
artystyczna
na
koniu
wykonywana przez jednego zawodnika
bądź drużynę, składającą się minimalnie z
6 a maksymalnie z 8 osób, na koniu
poruszającym się w stępie lub galopie;
2. forma ż od woltyżer w zn. 1.] –
(cselekvés) műlovaglás, voltizsálás; (kobieta)
műlovarnő, légtornásznő
woltyżerski, -a, -ie – (dawno) voltigeur-; könnyű
gyalogos-; műlovar-; légtornászwolumen, volumen [1. zob. wolumin; 2. ilość lub
wielkość czegoś, np. produkcji, miejsc
pracy; 3. muz. donośność dźwięku i
stopień jego nasycenia] – (lat.) volumen;
térfogat, terjedelem; (ker.) mennyiség;
papírtekercs, kötet, fóliáns; (akustyka)
beszédszint,
kivezérlésszint;
(dawno)
könyvpéldány, kötet
wolumen
akustyczny
[wskaźnik
mocy
akustycznej
sygnałów
telekomunikacyjnych
w
określonym
miejscu drogi przesyłowej] – akusztikai
volumen v. mennyiség
wolumen obrotu – (tőzsde) kötések száma
woluminoza – (lat.) terjedelem, kiterjedés
7758
woluntarysta [zwolennik woluntaryzmu] – (lat.)
voluntarista; a voluntarizmus híve
woluntarystycznie – voluntarista módon
woluntarystyczny, -a, -e – (lat.) voluntarista; a
voluntarizmuson alapuló, rá jellemző;
voluntarisztikus
woluntaryzm [1. kierowanie się tylko własną
wolą i nieliczenie się z opiniami innych
ludzi w podejmowaniu decyzji; 2. filoz.
pogląd, według którego wola ludzka jest
głównym
czynnikiem
kształtującym
zarówno poznanie, jak i przedmiot
poznania; 3. pogląd przypisujący aktom
woli
pierwszeństwo
przed
innymi
zjawiskami
psychicznymi]
–
(lat.)
voluntarizmus; (fil.) a tudatunktól független,
objektív törvényekkel szemben az akaratot
elsődlegesnek és döntőnek tekintő szubjektív
idealista felfogás; az akaratot az egész lelki
élet, ill. az etika és metafizika alapjának
valló tan
woluntaryzm
gospodarczy
–
gazdasáégi
voluntarizmus
woluta (ślimacznica) [1. element dekoracyjny
lub motyw ornamentalny w formie
ślimacznicy, spirali, zwoju; ornament
rzeźbiarsko-architektoniczny w kształcie
spirali
albo
zwoju;
2.
element
architektoniczny i motyw ornamentacyjny
w formie spirali lub zwoju. Występuje w
głowicach kolumn w architekturze
greckiej i rzymskiej (w porządku jońskim,
korynckim i kompozytowym). Jako
ozdoba występował w sztuce asyryjskiej,
perskiej. W okresie renesansu i baroku, w
budowlach
wzorowanych
na
stylu
antycznym,
stanowi
najważniejszy
element esownicy] – (lat.) voluta; (műv.,
ép.) tekercs; csigadísz, csigavonal; a jón
oszlopfő csiga alakú dísze [Csigavonalban
csavarodó tárcsa, a ión oszlopfő, konzolok,
oltárok és épületoromzatok díszítőmotívuma.
Az iparművészetben is elterjedt díszítőelem.]
wolutowy, -a, -e – (ép.) volutaWoluzjan,
Gaius
Vibius
Afinius
Gallus
Veldumnianus Volusianus (ur. ok. 230, zm.
-
Wersja 01 01 2017
w sierpniu (?) 253) [syn Treboniana Gala,
cesarz rzymski razem z ojcem od 251 do
253 r. n.e. Gdy Trebonian chciał
rozprawić się zbrojnie z Emilianem,
zostali obaj z Woluzjanem zamordowani
pod Interamną przez swoich własnych
żołnierzy, którzy odmówili walki z
uzurpatorem.] – Caius Vibius Afinius
Gallus Valdumnianus Volusianus [a Római
Birodalom társcsászára 251, november és
253.augusztus között. Amikor Trebonianus
Gallus visszatért Rómába a Duna mentén
viselt hadjáratból, a szenátus Volusianust
Caesarnak nevezte ki és számára a Princeps
Iuventutis címet adományozta. Hostilianus
Gallus társcsászára hamarosan a fellángoló
pestisjárványban megbetegedett és elhunyt.
Ekkor a szenátus Gallus javaslatára fiát,
Volusianust
társcsászárnak
választotta.
Amelianus ekkor
még
Alsó-Moesia
helytartójaként a Dunától északra a gótok
ellen folytatott sikeres hadművelet után
Itáliába vonult, mert katonái őt császárnak
kiáltották ki. Gallus és Vollusianus a
szenátussal közellenséggé nyilváníttatta a
behatolót, de Gallusék katonái látták, hogy
lényegesen kisebb erőt képviselnek és
Rómától
mintegy
30
kilométerre,
Interamnáig vonulva a társcsászárokat 253
augusztusában meggyilkolták.]
Woluzjan z Tours, fr. Volusien (zm. 18 stycznia
ok. 498) - biskup Tours (od 491 lub 492 do
496 lub 498) [święty Kościoła katolickiego,
uznawany za męczennika] – Tours-i Szent
Volusianus vértanú püspök
wołacz [siódmy przypadek deklinacji, używany
w zwrotach do kogoś, rzadziej do czegoś;
też: forma wyrazowa tego przypadka] –
megszólító eset (M); ötödik eset, vocativus
[megszólító eset, lat. vocativus bizonyos
ragozó nyelvekben az a nyelvtani eset,
amelyet megszólításban használnak. A régi
indoeurópai nyelvekben, valamint egyes
szláv nyelvekben önálló alakja van; a
legtöbb
modern
nyelvben
azonban
alaktanilag megegyezik az alanyesettel.]
Polska nazwa wołacza jest tłumaczeniem z
terminologii łacińskiej (łac. vocativus). Nazwa
łacińska z kolei oparta jest na greckiej (gr.
κλητική). Wołacza używa się w zawołaniach,
bezpośrednich zwrotach (apostrofa), w funkcji
apelu. Rzeczownik lub inna część mowy w
wołaczu nie ma bezpośredniego związku z resztą
zdania (nie wskazuje na związki zachodzące
między nią samą a innymi wyrazami w zdaniu),
nie można też zadać odpowiadającego mu
pytania, popularnie używanego do określania
innych przypadków (np. „kogo? czego?” dopełniacz, „kogo? co?” - biernik). Wyrazy w
wołaczu stoją niejako 'obok' reszty zdania. W
7759
języku polskim osobne formy wołacza posiadają
tylko rzeczowniki rodzaju męskiego i żeńskiego
w liczbie pojedynczej. W rodzaju nijakim oraz w
liczbie mnogiej forma wołacza jest zawsze równa
mianownikowi
(jest
to
prawdopodobnie
synkretyzm
odziedziczony
z
prajęzyka).
Przymiotniki, zaimki, liczebniki itd. także mają
wołacz zawsze identyczny z mianownikiem. W
rodzaju męskim występują także nieliczne formy
nieregularne, np. „Boże!” zamiast spodziewanego
„Bogu!”, „człowiecze!” (przestarzałe) obok
„człowieku!”. Są to pozostałości deklinacji
prasłowiańskiej, w której końcówką wołacza
męskich
rzeczowników
o-tematowych
zakończonych na spółgłoskę twardą - także „k” i
g” - było zawsze -e. Z kolei forma „synu!”
(zamiast „synie!”) kontynuuje prasłowiańską
deklinację u-tematową.
wołaczowy, -a, -e – megszólító esetwołać [1. mówić coś bardzo głośno do kogoś, kto
znajduje się daleko; 2. przywoływać
kogoś, kto nie znajduje się blisko;
3. głośno prosić o coś lub domagać się
czegoś;
4. nazywać
kogoś
jakimś
imieniem, przezwiskiem itp.] – (wyzywać)
hívni (vhová), kiáltani, kiabálni, kiáltozni;
elhívni; követelni; (do kogo na dole) leszólni
(vkihez)
wołać kogo za sobą – elcsalni; magával csal vkit
wołać o pomoc – segítségért kiabálni v. kiáltani;
segítségül hívni
wołać o pomstę do nieba – bosszúért kiált (fel) az
égbe
wołać wniebogłosy – üvölteni, hangosan kiabálni
wołające o pomstę do nieba – égbekiáltó [grzechy
wołające o pomstę do nieba: égbekiáltó
vétkek]
wołanie [okrzyk, nawoływanie] – hívogatás,
felszólítás; felkiáltás, hívás, kiáltás
wołanie o pomoc – segélykiáltás
wołek [1. młody wół; 2. chrząszcz będący
groźnym szkodnikiem zbóż] – tinó, fiatal
ökör; (chrząszcz) ormányos bogár; zsizsik
wołek zbożowy (Sitophilus granarius, Sitophila
granaria, Calandra granaria) [owad z
rzędu chrząszczy; zob. wołek w zn. 2.] –
zsizsik;
gabonazsizsik,
gabonazsuzsok
(Sitophilus granarius, korábban Calandra
granaria) [a rovarok (Insecta) osztályának a
bogarak (Coleoptera) rendjéhez, ezen belül a
mindenevő bogarak (Polyphaga) alrendjéhez
és az ormányosbogarak (Curculionidae)
családjához tartozó faj]
Wołga (ros. Волга, mar. Jul, tat. Idel, łac. Rha)
[najdłuższa rzeka Europy (i jednocześnie
największa na świecie rzeka uchodząca do
jeziora), płynąca przez Rosję, w delcie
jedno z jej ramion wyznacza granice z
-
Wersja 01 01 2017
Kazachstanem] – Volga [(oroszul: Волга)
Európa leghosszabb és legbővizűbb folyója]
Wołoch – oláh ffi
Wołochy – (dawno) Oláhország
Wołosi [(u Zygmunta Glogera) W XVI w.
pojawiła się w Polsce lekka jazda wołoska,
organizowana jak polska z pocztów
towarzyskich, uzbrojona w łuki i rohatynę
bez zbroi. Cefali w w. XVII tak tę jazdę
opisuje: „Wołosi są jazdą złożoną z ludu
wołoskiego, używani są do podjazdów,
niepokojenia nieprzyjaciela i dostawania
języka; lekko są uzbrojeni: łuk, pistolet i
pałasz są ich bronią. Niektórzy z nich
opatrzeni bywają w karabin, przedniejsi
noszą pancerze. Są wielcy rabusie, ale bitni.
Liczba ich w wojsku polskiem nie dochodzi
20 chorągwi”. W kompucie wojsk Rzplitej
dotrwali do r. 1717. W wojskach
prywatnych u magnatów polskich nazwa
chorągwi
wołoskich
czyli
lekkich
przetrwała aż do czasów Stanisława
Augusta. B. Gemb.] – (hist.) románok;
(wojsk) román könnyűlovasság
wołoski, -a, -ie – román, oláh, Oláhországból való
Wołoskie Wsie, czyli osiadłe na prawie
wołoskiem
[głównie
w
dawnem
województwie Ruskiem (dziś Galicyi
wschodniej)
W
każdym
prawie
Uniwersale poborowym znajdujemy o
nich wzmiankę, począwszy od uniwersału
z r. 1578 (Vol. Leg. II, f. 982). Byli to
osadnicy, garnący się do Polski z
Wołoszczyzny (gdzie widocznie znajdowali
lepszy byt niż u siebie) a jak Moraczewski
utrzymuje, Słowacy zakarpaccy. O wsiach
wołoskich pisał Aleksander Stadnicki.] –
(daw., hist.) román falvak v. telepek
Wołoszczyzna (rum. Ţara Românească albo
Valahia)
[1.
Księstwo
Wołoskie,
Hospodarstwo
Wołoskie,
kraina
historyczna w południowej Rumunii,
pomiędzy Karpatami i Dunajem. Dzieli się
na część zachodnią - Oltenię i część
wschodnią – Muntenię; 2. kraina
historyczna w Rumunii, obejmująca
Nizinę Wołoską, położona pomiędzy
Karpatami Południowymi a dolnym
Dunajem. Dzieli się na Muntenię
(Multany) oraz Oltenię, położoną na
prawym brzegu rzeki Aluty. Na stokach
Karpat występują złoża ropy naftowej.
Główne miasta to Bukareszt (stolica
Rumunii), Ploeszti (główny ośrodek
wydobycia
ropy),
Braiła
(port
naddunajski), Piteşti oraz Krajowa
(główne miasto Oltenii).] – (dawno)
Oláhország, Havasalföld [egyike Románia fő
történelmi tartományainak (a jelenleg szintén
Romániához tartozó Erdély és Moldva
mellett). Régi magyar neve Havaselve.
Román neve Ţara Românească, régen
Muntenia. Latin neve Valachia (Vlachföld,
vagy Oláhország, utóbbi névvel egységesen
illették Moldvát és Havasalföldet).]
-
Wersja 01 01 2017
nazwa pochodzi od zamku Wołyń nad
Bugiem
(obecnie
Gródek
koło
Hrubieszowa). Według Nestora nazwa
wywodzi się od plemienia słowiańskiego
Wołynian.] – Volhínia
7760
wołoszczyzna – oláhság; az oláhok földje,
románoklakta terület
wołoszka [1. suknia męska krojem wołoskim,
noszona w XVIII w.; 2. ubiór wojskowy
zwany też krakuską; długie do kolan,
wcięty, mający na obu piersiach wzorem
ludów zakaukazkich kieszonki na ładunki
w postaci tulejek w liczbie 5-7 i więcej.] –
(daw) XVIII. sz.-i férfi ruha v. katonaruha
wołoszyn (koń) – oláh ló
Wołoszyn [potężny grzbiet (deniwelacja: 800 m,
licząc od dna Doliny Roztoki) w Tatrach
Wysokich,
rozdzielający
Dolinę
Waksmundzką od Doliny Roztoki.
Odchodzi od przełęczy Krzyżne w
kierunku
północno-wschodnim.]
–
Wołoszyn (hegyvonulat v. hegylánc a
Magas-Tátrában)
wołowaty, -a, -e – nehézkes
wołowina (mięso wołowe) [mięso otrzymane z
bydła o wieku powyżej 0,5 roku. Jest
jednym z najważniejszych mięs kuchni
europejskiej i amerykańskiej. Pięcioma
największymi producentami wołowiny są:
Stany Zjednoczone, Brazylia, Unia
Europejska, Chiny oraz Indie] – marhahús
wołowina gotowana – főtt marhahús
wołownia – marhaistálló
wołowy, -a, -e – marhaWołyniak [(geografia) Wołynianin, mieszka na
Wołyniu] – volhíniai ffi
Wołynianin – volhíniai ffi; Volhínia lakója
Wołynianka – volhíniai lány v. nő
Wołyń (ukr. Волинь) [kraina historyczna w
dorzeczu górnego Bugu oraz dopływów
Dniepru: Prypeci, Styru, Horynia i Słucza,
obecnie część Ukrainy - obwody:
wołyński,
rówieński,
zach.
część
żytomierskiego i płn. części tarnopolskiego
i chmielnickiego. Według Jana Długosza
wołyński, -a, -ie – volhíniai
Wołżańsko-Doński Kanał – Volga-Don csatorna
Wołżańsko-Doński Kanał żeglowny im. W. I.
Lenina – (dawno) a Leninről elnevezett
hajózható Volga-Don csatorna
Wombat szerokogłowy (Lasiorhinus latifrons)
[gatunek
torbacza
z
rodziny
wombatowatych (Vombatidae) podobny z
wyglądu
do
małego
niedźwiedzia,
nazywany lokalnie buszowym spychaczem
z powodu masywnej budowy i zdolności
do szybkiego biegu. Przez tubylców jest
poławiany dla futra.] – déli szőrösorrú
vombat
won1 [posp.; zob. precz2] – takarodj!, ki innen!
mars!; (dla psa) Eredj innen!; hordd el a
sátorfádat!
won stąd! – takarodj innen!; pusztulj innen!
won2 [jednostka
monetarna
w
Korei
Południowej i Północnej] – won (DélKorea pénzegysége)
wonczas – (dawno) akkor, abban az időben,
valamikor
woniać [wąchać] – szagolni, megszagolni
wonieć [wydzielać jakiś zapach lub być pełnym
jakiegoś zapachu] [Teatr Śląski im
Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach] –
illatozni, szaga van; illatot, szagot árasztani
v. terjeszteni; szaglani, bűzleni
7761
woniejący, -a, -e –illatozó
wonnie – szagosan
wonności [substancje silnie i przyjemnie
pachnące] – illatszer
wonność (zapach) – (przyjemny) illat, (ostry) szag;
illatos, szagos volta vminek
wonny, -a, -e [wydzielający mocny, przyjemny
zapach] – szagos, illatos, illatozó; jószagú,
aromatikus
Wonna Trzcina * Tatarskie ziele - – 1. orvosi
kálmos (Acorus calamus L.); 2. kálmus v.
arab citromcirok, tevefű (Cymbopogon
schoenanthus)
wonton, won ton, won-ton [okrągły, pikantny
pierożek z mięsem, pochodzący z kuchni
chińskiej; też: zupa z tymi pierożkami] –
wonton (wanton) [vonton] – kis kínai
tésztabatyu hússal vagy zöldséggel töltve
woń (zapach) – (przyjemny) illat; (niemiły) szag,
(smród) bűz
woń kadzideł – füstölőszerek illata, illatos füstök
woń spalenizny uderzyła go w nozdrza – égési v.
égett szag csapta meg az orrát
woń trupia – hullaszag
Woodstock [nazwa festiwalu muzycznego, który
odbył się w dniach 15, 16, 17 i 18 sierpnia
1969 na farmie M. Yasgura w Bethel koło
Nowego Jorku. Jego hasłem było: Peace,
Love and Happiness (pokój, miłość i
szczęście), mimo tego, że festiwal nie był
reklamowany w środkach masowego
przekazu, przyciągnął ponad 500 tys.
ludzi.] – Woodstocki fesztivál [A legendás
fesztivált White Lake-ben (Bethel város,
Sullivan megye, New York, Amerikai
Egyesült Államok) tartották egy bizonyos
Max
Yasgur
600
holdas
(~2,4
négyzetkilométer ~240 hektár) farmján
1969. augusztus 15-18. között]
Woodstockowy, -a, -e – Woodstocki
Woolmark [międzynarodowy znak jakości,
który jest przyznawany przez organizację
International Wool Secretariat (IWS)
tkaninom
wełnianym,
dzianinom,
przędzom dzianinowym, damskiej I
męskiej odzieży, dywanom I kocom. Jest
gwarancją jakości, zgodnie z normami.
Jednym ze wskaźników do przyznania
tego znaku jest 100% czysta podstawowa
zawartość niewykorzystanej wcześniej
wełny.
Zawartość
nie
wełniana
widocznych włókien nie może przekraczać
5%. Testowana jest także odporność
koloru.
Produkty,
które
spełniają
wymagania postawione podczas badań, są
uprawnione do oznaczenia znakiem
Woolmark.] – Woolmark [Ausztrál Gyapjú
-
Wersja 01 01 2017
Szövetséget
1937-ben
alapították
Nemzetközi Gyapjú Titkárság néven (IWS),
így története több, mint 60 évre nyúlik
vissza. Ausztrál Gyapjú Szövetség – A
világhírű Woolmark tulajdonosa.]
Woolmark
wopista [1. (wojsko) żołnierz strzegący naszych
granic;
2. (Prawo i polityka)
pogranicznik;
3. (wojsko)
strzegł
naszych granic; 4. (wojsko) pogranicznik;
5. (wojsko)
strażnik granic PRL; 6.
(wojsko) dawny żołnierz w strażnicy] –
határőr; az államhatáron szolgáló katona;
határmenti lakos, (dawno) határos, szomszéd
worać się — worywać się [1. zaorać dla siebie
bezprawnie część cudzego gruntu;
2. zagłębić się w coś] – beszántani,
beleszántani
worać się w cudzy grunt – beleszántani a más
földjébe
Worcester (sauce) [ang., [wym. uuster (so:s)],
ostry sos, pierw. wyrabiany w Worcester
w zach. śr. Anglii, z soi, octu i wielu
innych składników] – Worcester-mártás;
erősen fűszerezett, csípős ízű mártás
(Worcester angol áros nevéből)
word processing {rzecz.}; przetwarzanie tekstów
{n.} [komp.] [zł.] – WP Word Processing
(szófeldolgozás)
word processor (program) [zob. procesor tekstu] –
(ang.) word processor (program) –
szövegszerkesztő (program) [közismert,
elektronikus iratok szerkesztésére használt
szoftver; legismertebbek: Word (Microsoft),
WordPerfect (Corell), StarWriter (Sun);
sokszor egy irodai ("office") programcsomag
részét képezik és több platformra kaphatók
(Windows, Mac, Linux); az átjárás
(olvashatóság) az eltérő szerkesztőkkel írt
dokumetumok között nem mindig adott, így
pl. a magyar betűkészlet is csorbulhat; az rtf
(Rich Text Format) kódolású dokumentumok
kölcsönösen használhatók]
woreczek – zacskó, zsákocska (fülben); kis zsák
woreczek do odkurzacza – porzsák
woreczek łzowy – könnyzacskó (saccus lacrimalis)
woreczek mosznowy – herezacskó
woreczek żółciowy [zob. pęcherzyk żółciowy] –
epehólyag
-
Wersja 01 01 2017
worek [1. opakowanie z materiału, papieru lub
folii, zwykle z nieuformowanym dnem, do
transportowania
i
przechowywania
czegoś; też: zawartość tego opakowania;
2. pot. prosta, luźna sukienka; 3. u
grzybów
workowców:
zarodnia
o
wydłużonym kształcie; 4. w XVI w.
sakiewka, mieszek na pienądze] –
(mniejszy) zacskó; pénzeszsák, bugyelláris;
(większy) zsák, terményzsák; tarisznya;
(anat) herezacskó
worek ambu zob. ambu – ambu zsák
7762
trzewiowy [część ciała ślimaków
mieszcząca narządy wewnętrzne] –
bélzacskó
worek z piaskiem v. piasku (z ziemią)
[tymczasowy
element
umocnień
militarnych, przeciwpowodziowych i
innych] – homokzsák
worek
worek cementu – cementeszsák
worek do węgla – szeneszsák
worek głosowy – hanghólyag [a farkatlan kétéltüek
egyes nemeinek himjeinél a szájnyilás
mögött fekvő hólyagok; ezek a szájüreggel
közlekednek, ebből levegőt vehetnek fel s
ilyenkor a hang erősítésére szolgálnak. A
Rana-féléknél két ilyen hólyagot találunk,
mig a leveli békánál (Hyla) csupán egy van s
ez az áll alatt fekszik]
worek jądrowy – (anat.) herezacskó
worek łzowy – könnyzacskó
worek na mąkę – liszteszsák
worek na śmieci – szemeteszsák
worek mosznowy (zob. moszna) – herezacskó
worek osierdziowy (zob. osierdzie) – (anat)
szívburok
worek papierowy – papírzacskó
worek płucny [zob. płucotchawka; narząd
oddechowy niektórych bezkręgowców
lądowych (np. pajęczaków)] – (áll) légzsák
worek położony w poprzek wozu służy mu za
oparcie – a kocsiban keresztbe fektetett zsák
támaszul szolgál neki
worek przedarł się – a zsák kilyukadt
worek treningowy [skórzany worek z włosiem
używany przez bokserów jako przyrząd
do ćwiczeń] – box zsák
worek z pieniędzmi – pénzeszsák
worek z wańtucha – kendervászonzsák
worek ziemniaków – zsák krumpli; krumpliszsák
worki [pot. u ludzi: obwisła skóra pod oczami] –
táskák a szem alatt
worki jutowe – jutazsákok
worki pod oczami – táskák a szem alatt
worki policzkowe [fałdy skóry przy pysku, w
których niektóre zwierzęta przenoszą
zapasy pokarmu] – (áll) pofazacskó
worki powietrzne [u ptaków: błoniaste worki
między
trzewiami,
wypełnione
powietrzem] – (él) légzsákok (madár törzse
levegővel telt légzsákokat tartalmaz)
worki z juty – jutazsákok
workowate – (áll.) erszényesek
workowato – zsákszerűen
workowaty, -a, -e [1. mający kształt worka; 2. o
ubraniu: zbyt luźny] – zsákszerű, zsák
alakú
workowy, -a, -e – zsákos, zsákszerű
Workstation - stacja robocza [W sieci lokalnej
każdy komputer służący do bezpośredniej
pracy. Aplikacje uruchomione na stacji
roboczej
mogą
(ale
nie
muszą)
wykorzystywać zasoby umieszczonych w
7763
sieci serwerów zwane są wówczas
klientami. Por. Client, Server.] – (ang.)
Workstation; munkaállomás, munkagép [1.
többnyire vizuális kijelző eszközből, beviteli
eszközből és valamilyen gépen futó
szoftverből áll; 2. speciális feladatokat
végrehajtó számítógép; a kifejezés két
értelemben
használatos:
1.)
munkaállomásnak nevezik azokat a gépeket,
melyeket
egy
különleges
feladatra
optimalizáltak; ilyen pl. egy grafikus
tervezésre szánt számítógép, különösen
gyors processzorral, különösen nagy
memóriával és különleges video-kártyával; a
"workstation" kifejezés UNIX operációs
rendszerű gépek környezetében volt először
használatos; 2.) munkaállomás lehet egy
hagyományos PC is, mely egy helyi
hálózaton
(LAN)
keresztül
egy
nagyszámítógéphez
(mainframe)
csatlakoztatva végzi feladatait; bizonyos
párhuzamok vonhatók a végkészülékek
(terminal) feladataival]
World Community Grid (WCG) [platforma dla
projektów przetwarzania rozproszonego,
ufundowana i zarządzana przez IBM.
Obecnie oparta o platformę BOINC.
Siatka komputerowa działa od 16
listopada 2004 roku, oprogramowanie
klienckie dostępne jest na platformy
Windows (ME, 2000, XP, Vista), Linux
oraz Mac OS.] – WCG World Community
Grid (az IBM globális humanitárius
programja)
World Intellectual Property Organisation,
WIPO (Światowa Organizacja Własności
Intelektualnej)
[związana
z
ONZ
organizacja
międzynarodowa,
której
celem
jest
ochrona
własności
intelektualnej w skali światowej] – WIPO
World Intellectual Property Organisation
(Szellemi Tulajdon Világszervezete)
World Internet Project (międzynarodowe
badanie; międzynarodowy projekt) [to
wiodący
międzynarodowy
projekt
śledzący przemiany mediów i wpływ tych
przemian na zjawiska społeczne i
ekonomiczne.
W
badaniu
WIP
koordynowanym przez prestiżową USC
Annenberg School for Communication
and
Journalism
na
Uniwersytecie
Południowej Kalifornii bierze udział około
trzydziestu prestiżowych ośrodków na
świecie. W Polsce wyłącznymi partnerami
World Internet Project są Agora i Grupa
TP.] – WIP World Internet Project (világ
internet projekt) [az Internet társadalmi
hatásainak
széles
körű
vizsgálatára
szerveződött nemzetközi kutatási program,
-
Wersja 01 01 2017
amely a kaliforniai UCLA Center for
Communications Policy és a szingapuri NTU
School
of
Communications
Studies
kezdeményezéseként indult 1999 nyarán.]
World Trade Center (WTC, dosłownie: Światowe
Centrum Handlu) [kompleks siedmiu
budynków w dzielnicy Lower Manhattan
na Manhattanie w Nowym Jorku. Został
zaprojektowany przez amerykańskiego
architekta
japońskiego
pochodzenia
Minoru Yamasakiego razem z Antonim
Brittiochim. Budowa rozpoczęła się 5
sierpnia 1966 r., oficjalne otwarcie
nastąpiło 4 kwietnia 1973 roku. Każdego
dnia pracowało w nich około 25 000 osób.
11 września 2001 został zniszczony w
wyniku
zamachu
terrorystycznego
przygotowanego przez Al-Kaidę. W skład
zniszczonego kompleksu wchodziło siedem
biurowców, w tym dwa wieżowce Twin
Towers (WTC1 i WTC2), które miały
odpowiednio 417 i 415 metrów wysokości.]
– Világkereskedelmi Központ (angolul
World Trade Center, WTC) egy eredetileg
hét épületből álló épületkomplexum volt
New York város Manhattan kerületében. A
WTC-t Raymond Hood álmodta meg és
vázolta fel futurisztikus művében a
Manhattan 1950-ben. Minoru Yamasaki
japán-amerikai építész és segítőtársa, Emory
Roth tervezte meg. Legismertebb épületei a
110 emeletes ikertornyok voltak (World
Trade Center 1 és 2). Az épületkomplexum
az 1970-es években épült és egyszer már
kibírt egy terrortámadást (1993. február 26.)
Az Egyesült Államok legfontosabb és a világ
egyik legfontosabb pénzügyi központja volt,
ezenkívül New York legmagasabb és az
Egyesült Államok második legmagasabb
épülete. A 2001. szeptember 11-ei
terrortámadásban
az
ikertornyok
megsemmisültek.]
World Wide Web (po angielsku: "ogólnoświatowa
sieć"), w skrócie Web lub częściej WWW
[hipertekstowy,
multimedialny,
internetowy system informacyjny oparty
na publicznie dostępnych, otwartych
standardach IETF i W3C. WWW jest
usługą internetową, która ze względu na
zdobytą popularność, bywa błędnie
utożsamiana z całym Internetem.] – World
Wide Web (WWW, Web) - Világháló, Háló,
Web, Világszőttes [1. A kifejezés angolból
ered, jelentése: a világot lefedő háló (itt a
pókhálóra kell gondolni, amelynek minden
száláról el lehet jutni bármelyik másikra). A
World Wide Web (röviden: web vagy
világháló) az Internet mellett ma az egyik
leginkább felkapott hálózat. Lényege, hogy a
7764
hálózatba kapcsolt számítógépen publikálni
kívánt
dokumentumokat,
úgynevezett
honlapokat helyezünk el, hogy azokat bárki
megtekinthesse,
aki
a
világhálóra
rákapcsolódik. A honlapok leglényegesebb
tulajdonsága, hogy más, a világhálón
fellelhető
dokumentumokra
(esetleg
ugyanazon dokumentum más pontjára) utaló
mutatókat, kapcsolódási pontokat (angolul
link) tartalmaznak. Ezen mutatókat követve
megtekinthetjük a jelzett anyagot. Az ilyen
kapcsolódási pontokkal felnyársalt szöveget
nevezzük
hipertextnek.
Ezek
a
dokumentumok
lehetnek
teljesen
multimédiásak: tartalmazhatnak szöveget,
képet, mozgóképet, animációt, hangot. Ha a
fent említett mutatók is szerepelnek benne,
akkor
a multimédiás dokumentumot
hipermédiásnak nevezzük. A világhálón való
kalandozást,
szörfözést
a
böngészőprogramok segítik, amelyek a
hipertextes mutatókat általában aláhúzással
jelölik. 2. az interneten működő, egymással
úgynevezett
hiperlinkekkel
összekötött
dokumentumok rendszere. A rendszert
webböngésző program segítségével lehet
elérni. Ez a program képes megjeleníteni az
egyes dokumentumokat, „weblapokat”. A
felhasználó a lapokon található hiperlinkek
segítségével további lapokat kérhet le,
amelyeken újabb hiperlinkek lehetnek. A
rendszer „háló”-jellegét is ez adja; a
dokumentumok a háló csomópontjai, míg a
hiperlinkek a háló szálai, amelyeken
keresztül egy vagy több lépésben tetszőleges
csomóponthoz eljuthatunk. — 3. a "Web", az
elektronikus levelezés után, az Internethálózat legfontosabb alkalmazása; legfőbb
jellemzője, hogy címláncokon keresztül,
többmédiumos adatkezelés mellett, egyszerű
'egérkattintással' világkörüli ugráso- kat tesz
lehetővé, tetszőleges információs pontokra,
honlapokra, Web-tanyákra; a Világháló
legfontosabb hírszerző-, olvasó- programjai a
böngészők és a keresők; míg régebben az
elektronikus
levelezés,
az
irodai
alkalmazásokon kívül csak vegetáltak, a Web
megjelenése ugrásszerűen megváltoztatta aaz
adatkommunikáció fejlődésének az irányát:
ma több, eredetileg nem a Web-re tervezett
Internet- alkalmazás elérhető a Web-en
keresztül is, és nincs kizárva, hogy az
elektronikus levelezés is egy idő után
teljesen a Web-változatokra fog áttérni; a
képes/grafikus Világháló nyitotta meg az utat
az Internet nem-számítástechnikusok általi
használatára; azt csak remélni lehet, hogy a
továbbiakban a Háló a műszaki és üzleti
felhasználás mellett a humán szférában is
-
Wersja 01 01 2017
lényeges szerephez tud majd jutni; érdemes
azt is megjegyezni, hogy a World Wide Web
nem amerikai eredetű; a rendszer feltételeit a
belga Tim Bernes Lee dolgozta ki, amikor a
genfi CERN-nél dolgozott (ma ő a W3C
igazgatója)]
World Wide Web Consortium [w skrócie W3C,
to organizacja, która zajmuje się
ustanawianiem standardów pisania i
przesyłu stron WWW. Została założona 1
października 1994 roku przez Tima
Berners-Lee, twórcę WWW oraz autora
pierwszej przeglądarki internetowej i
serwera WWW.] – World Wide Web
Consortium (W3C) [1. egy konzorcium,
mely nyílt szoftver szabványokat –
„ajánlásokat”, ahogy ők hívják – alkot a
világhálóra (World Wide Web). A
konzorciumot Tim Berners-Lee vezeti, az
URL
(Uniform
Resource
Locator,
univerzális erőforrás azonosító), a HTTP
(HyperText Transfer Protocol) és a HTML
(HyperText Markup Language, hipertext
leíró nyelv) eredeti megalkotója. Ezek a
technológiák alkotják még ma is a Web
alapjait. 2. 1994-ben alakult a Web
lehetőségeit bővítő, javító protokollok,
ajánlások, rendszerek kidolgozására.]
WORM (Write Once Read Many – WORM (Write
Once Read Many) [1. egyszer írható, sokszor
olvasható; 2. Egyszer írható, többször
olvasható CD-lemez, a 70-es évek végének
optikai technológiája. Az egyszer írható
lemezek neve ma CD-R. 3. egyszer írható,
sokszor olvasható [tároló]; 4. Egyszer írható,
tetszőlegesen olvasható optikai tároló. 5.
olyan számítógépes program,
amely
önmagában is működőképes (ellentétben a
vírusokkal) és képes tetszőleges számban
lemásolni magát, a leghíresebb ilyen
program az 1988-as "Internet worm" volt
worm {rzecz.}; robak {m.} [komp.] – (ang.) worm
(virus) – féregvírus [rendikívül veszélyes
számítógépvírus, mely sokszor nem azért
hatol be egy gépbe, hogy ott állományokat
törüljön,
hanem,
hogy először ott
meghúzódva, majd egy bizonyos időpontban,
a világ számtalan gépéről egyszerre,
láncleveles vírusszórással, elektronikusan
elérhető intézményeket (pl. a Pentagont)
bénítson le; ilyen volt 2001 augusztusában a
I Love You féregvírus, mely 400.000 szervert
fertőzött meg és végül világviszonylatban
8,7 milliárd dollár kárt okozott]
woroczek łzowy – könnytömlő
wosk [miękka, żółtawa substancja, łatwo
topliwa, używana m.in. do wyrobu świec,
smarów i past] – viasz [az egyik
7765
legrégebben ismert ragasztónk. A szó
eredetileg
csak
méhviaszt
jelentett.
Magasabb szénatomszámú hosszú szénláncú
zsírsavakból, paraffinalkoholokból, illetve
ezek észtereiből álló elegy.]; (méhesben) lép
wosk
pszczeli
[wydzielina
gruczołów
odwłokowych robotnic pszczół, służąca im
m.in. do budowy plastrów] – méhviasz
wosk ziemny [zob. ozokeryt] – ozokerit; földi
viasz
wosk zmiękł od gorąca – a viasz a melegtől
megpuhult
woskobojnia [„Woskownia, woskobojnia –
powiada Knapski – miejsce, gdzie wosk
wybijają”.] – viaszöntő hely
woskowa figura – viaszbábu
woskować [powlekać lub nasycać coś woskiem] –
viaszozni, viasszal bevonni, visszal bekenni
woskować podłogę – padlót fényesíteni,
beereszteni (viasszal)
woskowanie – viaszolás
woskowaty, -a, -e [przypominający wosk
kolorem, konsystencją itp.] – viaszszerű;
viaszos
woskowina [żółtobrunatna, lepka wydzielina
gruczołów skóry zewnętrznego przewodu
słuchowego] – fülzsír
Woskownica europejska (Myrica gale L.)
[gatunek rośliny wieloletniej należący do
rodziny woskownicowatych. Występuje
nad morskimi wybrzeżami w Ameryce
Północnej, Azji i w Europie. W Polsce jest
rośliną bardzo rzadką, występuje jedynie
w niewielu miejscach nad Bałtykiem,
największe jej skupienia znajdują się nad
Zalewem
Szczecińskim.]
–
Illatos
viaszbogyó (Myrica gale L.)
woskowy, -a, -e – viasz-, viaszos
woskówka – viaszosvászon; stencil (sablon,
festősablon)
Woskówka (ceroma) [1. miękka, silnie ukrwiona,
zmodyfikowana skóra znajdująca się u
niektórych ptaków przy nasadzie dzioba
(szponiaste, grzebiące, gołębiowate), lub
powlekająca cały dziób (kaczkowate). W
obrębie woskówki lub na jej skraju
umieszczone
są
nozdrza.
Często
kontrastowo ubarwiona, zwłaszcza u
samców.
U
ptaków
drapieżnych
woskówka jest żółta (u dorosłych) lub
szara albo niebieska (u młodych). 2.
charakterystyczne,
brodawkowate,
błoniaste nabrzmienia skórne u nasady
szczęki górnej części dzioba niektórych
gatunków
ptaków
(gołębi,
papug,
drapieżnych i blaszkodziobych). Może być
kontrastowo zabarwiona lub pokryta
-
Wersja 01 01 2017
piórami.] - Ceroma (lat.), viaszhártya; sok
madár csőrének felső kávája tövén lévő,
többnyire sárgás, ritkábban kékes színű,
csupasz, puha bőr
Wostok [ros., "Wschód", nazwa pierwszego na
świecie załogowego statku kosmicznego, w
którym, 12 V 1961, okrążył Ziemię
kosmonauta radziecki Jurij A. Gagarin
(1934-68).] – (or.) Vosztok; kétszemélyes
szovjet űrkabin
woszczek – (növ.) tócsagaz, borzhínár; fölzsír
woszczyna, woszczyny [1. pusty plaster pszczeli
lub jego część; 2. zob. woskowina] – lép
(méhészetben); (med.) ótvar, sömör
woszczynowy, -a, -e – lépes; fülzsíros
wotować [1. daw. głosować; 2. daw. uchwalać;
3. daw. ślubować] – szavazni, leszavazni
wotum, votum (l.mn. wota) [1. łac. (missa) votiva
'(msza) ślubowania' r.ż. od votivus
'przyrzeczony; ślubowany' z votum 'ślub;
dar; życzenie' z r.nij. od votus p.p. od
vovēre 'ślubować; Kośc. rz.kat. przedmiot
ofiarowany
Kościołowi
na
skutek
przyrzeczenia a. ślubowania, por. ex voto;
(w. nieufności) uchwała parlamentu
potępiająca działalność ministra a. rządu,
powodująca zazw. ich ustąpienie; (w.
zaufania) uchwała parlamentu wyrażająca
poparcie (a. zaufanie do) polityki a.
działalności premiera i jego gabinetu;
analogiczna uchwała plenum związku w
stosunku do ustępującego zarządu;
2. symboliczny przedmiot wieszany na
ołtarzu, świętym obrazie lub posągu
religijnym w intencji błagalnej lub
dziękczynnej;
3. daw.
uroczyste
zobowiązanie; 4. daw. głos w wyborach] –
(lat.) vótum; szavazat, szavazás; vélemény;
(vall.) fogadalom, hálaáldozat, ajándék (a
templomnak)
wotum nieufności [1. uchwała parlamentu
wyrażająca dezaprobatę dla działalności
rządu lub któregoś z ministrów;
2. uchwała
zarządu
lub
walnego
zgromadzenia
członków
organizacji,
stowarzyszenia
itp.
wyrażająca
dezaprobatę dla działalności któregoś z
7766
członków lub całego zarządu] –
bizalmatlansági szavazat
wotum zaufania [1. uchwała parlamentu
aprobująca politykę rządu; 2. uchwała
zarządu lub walnego zgromadzenia
członków organizacji, stowarzyszenia itp.
wyrażająca poparcie dla działalności
któregoś z członków lub całego zarządu] –
bizalmi szavazat; bizalom megszavazása
wotywa, msza wotywna [Kośc. rz.kat. msza
odprawiona
na
specjalną
intencję
niezależnie
od
oficjum
mszalnego
przepisanego na dany dzień przez
rubrycelę] – (egyh.) énekes mise; fogadalmi
mise
wotywny, -a, -e – fogadalmi; felajánlott
wozak [1. człowiek trudniący się dawniej
przewożeniem towarów wozem konnym;
2. robotnik
obsługujący
wózki
transportujące urobek w kopalni] –
fuvaros, kocsis; (bány.) csillés
wozić (wożę, wozi; woził) (zob. wieźć)
[1. wielokrotnie wieźć coś lub kogoś w
jakieś miejsca; 2. wioząc kogoś, objeżdżać
wiele miejsc] – hordani, szállítani, vinni
wozić łebki – fizető utasokat vinni (gépkocsin)
woziwoda [osoba rozwożąca dawniej wodę po
mieście] – vízhordó ember
wozownia [pomieszczenie na wozy konne,
dawniej na karety, powozy itp.] – kocsiszín
wozowy, -a, -e – kocsiszín
wozy ciężarowe – tehergépkocsik
wozy jadą drogą – a kocsik az úton hajtanak
wozy kolejowy – teherkocsik, vagonok
wozy osobowe – személyautók
wozy taborowe – tábori kocsik, táborszerek
woźna – hivatalsegédnő, alacsonyabb női
tisztviselő
woźnica [osoba kierująca wozem konnym] –
kocsis, fuvaros, szekeres
woźnice zakonników [(u Zygmunta Glogera) U
woźniców
dominikańskich
i
bernardyńskich był zwyczaj, że gdy się
zjadą z księżmi na kapitułę do klasztoru,
jeden z zakonników miejscowych bywał
naznaczony koniuszym, lecz oni wybierali
z pomiędzy siebie marszałka, instygatora i
2 patronów.] – (daw) barátok kocsisai
woźniki [Tak nazywano dobre konie pociągowe
czyli robocze, sprzężajne, które każdy
szlachcic starał się mieć własnego chowu.]
– (daw) igás lovak
woźny [1. pracownik szkoły lub innej instytucji
wykonujący w niej czynności pomocnicze;
2. w dawnej Polsce: niższy urzędnik
sądowy; 3. (u Zygmunta Glogera) sługa
-
Wersja 01 01 2017
publiczny,
używany
dawniej
do
ogłaszania dekretów sądowych, wręczania
pozwów i zeznawania relacyi, od wożenia
dokumentów nazwany woźnym. Nazwę
woźnych mamy już w dokumentach z
XIII w., np. pod r. 1238 czytamy Jacobus
vosni (Jakób woźny) i Svantos vosni
(Świętosz woźny). Widocznie za Piastów
nazwa ta była już upowszechniona.
Kazimierz Wielki postanowił, aby tylko
wojewoda, jako sądownictwu ziemskiemu
przewodniczący, mianował woźnych,
sądził ich za wykroczenia i pobierał
grzywny za wyrządzone im krzywdy.
Woźny, po łacinie ministerialis, był odtąd
przez wojewodę mianowany, czyli, jak
dawniej
mówiono:
autentykowany,
postrzyżony, tonsus (nie, jak się mylnie
Lindemu zdawało, postrzegany), a jeżeli
miał upoważnienie na całe województwo,
to zwano go potocznie „generałem” z
łacińskiego generalis ministerialis. Statut
Kazimierza Wiel. z r. 1347 stanowił, że
gdyby woźny pozwał kogo bez rozkazu
sędziego, podlegał za to karze utraty
urzędu, całego mienia swego i wypalenia
na twarzy znaku. Długosz pisze w XV w.,
że ustawy uchwalone na zjazdach
ogłaszali woźni w imieniu króla i z jego
rozkazu na rynkach i placach miejskich
(r. 1455). We wsiach opustoszałych woźny
obowiązany był pozew wszczepić w
drzewo i zatknąć w ziemię, a potem w
najbliższej wsi albo parafii opowiedzieć,
co uczynił. Kromer powiada, że woźnym,
których sługami ziemskimi nazywają,
wszelka wiara dawać się zwykła, lubo to
są ludzie zwykle niepiśmienni i gminni,
ale przy każdej czynności powinni mieć
jednego lub dwóch świadków ze szlachty.
Typową postać staropolskiego woźnego na
Litwie dał nam Mickiewicz w Panu
Tadeuszu] – (hist.) altiszt, hivatalsegéd,
bírósági szolga, alacsonyrangú tisztviselő;
(przy wiejścu) portás, kapus; küldönc, kifutó,
altiszt
woźny szkolny – (dawno) pedellus, iskolaszolga
woźny trybunału – törvényszéki tisztviselő
wożenie – fuvarozás, kocsin való szállítás; vitel
wożony, -a, -e – vitt, hordott, szállított
wóda [potocznie: wódka] – arg. vodka
wódczany, -a, -e – pálinkás
wódeczka – pálinka, vodka (vodkácska)
wódka [1. mocny napój alkoholowy ze spirytusu
i wody; też: porcja tego napoju; 2.
wysokoprocentowy napój alkoholowy
(najczęściej do 40%) składający się z
destylatu alkoholowego rozcieńczonego
-
wodą w stosunku ok. 2:3.] – vodka
[„vizecske”]; pálinka (rozs v. burgonya)
[1405-ben bukkan fel oklevelekben először];
(or.) vodka; gabonaneműekből, törkölyből,
kukoricából egyszeri lepárlással nyert
pálinka]
Wersja 01 01 2017
 Batory
– bezbarwna wódka o 40%
zawartości alkoholu z czerwoną etykietą.
 Biała Dama – wódka luksusowa o 200-letniej
tradycji, produkowana przez Polmos Łańcut
na
bazie
wyselekcjonowanych
zbóż;
zawartość alkoholu równa 40%.
 Białowieska – bezbarwna wódka 40%
produkowana przez Polmos Białystok.
 Bielska - bezbarwna wódka produkowana
przez Polmos Bielsko-Biała o zawartości
alkoholu wynoszącej 40%.
 Biesiadna – wódka czysta produkowana
przez firmę Polmos Wrocław; zawartość
alkoholu równa 40%.
7767
 Brydżowa – wódka produkowana przez
Polmos Sieradz o 40% zawartości alkoholu.
 Belvedere (klasa super premium) luksusowa
polska wódka zbożowa, produkowana
wyłącznie w Polsce w Żyrardowie.
 Chopin
- wódka czysta luksusowa,
produkowana
przez
Polmos
Siedlce.
Czterokrotnie destylowana, wytwarzana ze
specjalnie dobranej odmiany ziemniaków
Stobrawa, tradycyjnie uprawianych w
okolicach Siedlec. Wielokrotnie nagradzana.
Polskie marki i gatunki wódek
 1906 - bezbarwna wódka 40% produkowana
przez firmę Polmos Lublin.
 Absolwent
– bezbarwna wódka 40%
produkowana przez firmę Polmos Białystok.
 Abstynent
 Copernicus - wódka gatunkowa o najwyższej
jakości. Produkowana przez Polmos Toruń
w oparciu o starodawne receptury.
Składnikiem wódki Copernicus jest również
naturalny
miód
pszczeli
z
wyselekcjonowanych pasiek.
–
bezbarwna
wódka
produkowana przez Kompanię Spirytusową
Wratislavia Polmos Wrocław SA, zawartość
alkoholu wynosi 40%.
 Cracovia – bezbarwna wódka o zawartości
 Alpejska – wódka czysta, bezbarwna,
 Cytrynówka - 40% słodka wódka o
produkowana przez Polmos Siedlce o
zawartości alkoholu równej 40%; dostępna
w pojemnościach od stu mililitrów do
jednego litra.
 Absinthion (Polski Absynt De Luxe) – czysta,
bezbarwna, gatunkowa oraz wytrawna 55%wa wódka ziołowa; produkowana przez
firmę Toorank z Jasienicy.
 Arktica – bezbarwna wódka produkowana
przez firmę Polmos Wrocław z wysokiej
jakości
rektyfikowanego
spirytusu
zbożowego oraz wody odmineralizowanej;
zawartość alkoholu równa 40%.
 Balsam kresowy – 40% wódka zawierająca
w sobie aromat suszonych
przypraw korzennych i karmelu.
owoców,
 Balsam pomorski - 38% wódka bezbarwna
wódka. Występuje
smakach.
 Baltic
również
w
innych
– wycofana już ze sprzedaży
bezbarwna wódka o zawartości alkoholu
wynoszącej 40%; sprzedawana była w
butelkach pół-litrowych z błękitną etykietą z
żaglowcem.
alkoholu
równej
nagradzana.
40%,
kilkakrotnie
cytrynowym aromacie; smak zawdzięcza
nalewowi ze skórki cytryny, zaś zapach
wzbogacany jest dodatkiem naturalnego
olejku cytrynowego.
 Extra
Żytnia
–
wódka
zbożowa
produkowana przez Polmos Bielsko-Biała,
do 14 lipca 1999 roku dostępna pod nazwą
Żytnia, sprzedawana w butelkach 50, 100,
200, 500, 700 ml; zawiera 40% alkoholu
(obj.), eksportowana do wielu krajów.
 Galop - produkowana przez Alco Pergo
Kołaczkowo.
 Gdańska - bezbarwna wódka 45 procentowa
dostępna tylko na Pomorzu.
 Jarzębiak: wódka owocowa zestawiona z
nalewu
jarzębinowego
z
dodatkiem
destylatów owocowych i destylatu winnego
oraz naturalnego karmelu. Napój ma barwę
jasnobrązową, niekiedy występuje lekka
opalizacja lub osad. Wódkę spożywa się
lekko schłodzoną (16-18 °C) jako aperitif, do
mięs ciemnych i dziczyzny, lub po posiłku na
lepsze trawienie. Dostępna w butelkach o
pojemności 0,5 l.
-
 Kłosówka - polska wódka z umieszczonym w
 Starka – tradycyjna wytrawna wódka
środku butelki macerowanym w spirytusie
kłosem zboża.
żytnia, leżakowana w dębowych beczkach od
10 do 50 lat, produkowana wyłącznie przez
Polmos Szczecin
 Koszerna - wódka z certyfikatem Rabina
świadczącym, że została wyprodukowana
zgodnie z zasadami koszerności.
 Krakus:
polska wódka o zawartości
alkoholu 40%. Jest produkowana przez
zakłady Polmos we Wrocławiu, a wcześniej
w Krakowie. Pierwszą szatę graficzną
Krakusa zaprojektował Andrzej Heidrich.
Wódka posiada certyfikat ISO 9001.
 Krajowa - polska wódka produkowana
7768
Wersja 01 01 2017
przez Polmos Bielsko-Biała.
 Krakowska
 Krupnik: słodki
likier o miodowokorzennym smaku, sporządzany na bazie
staropolskiej receptury z XVII wieku.
 Ludowa - polska wódka produkowana przez
Polmos Białystok.
 Luksusowa: polska wódka produkowana z
ziemniaków przez firmę V&S Luksusowa
Zielona Góra S.A.
 Łańcut – nagradzana wódka produkowana
przez Polmos Łańcut; sprzedawana w
butelkach o poj. 200 ml, 500 ml i 700 ml,
zawartość spirytusu wynosi ok. 40%.
 Maximus  Ojczysta
 Pan Tadeusz - wódka żytnia o zawartości
alkoholu 40% produkowana przez V&S
Luksusowa (dawniej: "Polmos" Zielona
Góra). Na butelce ilustracja z pierwszego
wydania Pana Tadeusza z 1834 roku.
 Polonaise - wódka luksusowa o mocy 40%,
produkowana na bazie spirytusu zbożowego
lub neutralnego przez Polmos Łańcut;
sprzedawana w butelkach poj. 200 ml, 500
ml i 700 ml.
 Prezydencka
- polska 40%
produkowana przez Polmos Łódź.
wódka
 Raciborska - oryginalna wódka 40% z
raciborskiej gorzelni sprzedawana w
butelkach o poj. 200, 500, 700 ml, oraz likier
wiśniowy raciborski 35% w butelkach o poj.
200, 500 ml.
 Sieradzka
 Siwucha - aromatyzowana polska wódka,
palona, na bazie owoców krajowych, o
jasnej,
słomianej
barwie
i
charakterystycznym, cierpkim smaku. Jest
to jeden z najstarszych gatunków wódek
produkowanych w Polsce.
 Sobieski – bezbarwna wódka 40%.
 Soplica – czysta wódka zbożowa
o
zawartości alkoholu 40% produkowana
przez Bols, nazwa i etykieta (postać na
koniu) są nawiązaniami do Pana Tadeusza.
 Starogardzka – bezbarwna wódka o 40%
zawartości alkoholu produkowana przez
destylarnię w Starogardzie Gdańskim;
sprzedawana w butelkach o poj. 100 ml, 200
ml, 500 ml, 700 ml oraz 1000 ml; ostatnio
zmieniono etykietę oraz butelkę.
 Toruńska
 Wyborowa - polska wódka. Jej produkcję
rozpoczął w 1823 w Poznaniu żydowski
przedsiębiorca Hartwig Kantorowicz. Słowo
wyborowa wystąpiło w artykule chwalącym
jakość tej wódki, stąd nazwa.
 Wódka z czerwoną kartką
 Zawisza
 Złoty Kłos - czysta polska
wódka,
destylowana, na bazie krajowego zboża.
Klarowna, przezroczysta ciecz o cierpkim
smaku.Wódka jest produkowana przez
Polmos Bielsko-Biała pod szyldem Imperium
Orła. Jest dostępna głównie na południu
Polski
 Żołądkowa Gorzka - Wódka Żołądkowa
Gorzka - marka handlowa polskiej,
wytrawnej wódki gatunkowej produkowanej
przez Polmos Lublin S.A.
 Żubr
 Żubrówka -
(znana również w wersji
angielskiej jako Bison Vodka i Bison Grass
Vodka albo po niemiecku Grasovka) –
aromatyzowana wódka destylowana na bazie
żyta.
 Żytnia
„Wódka grzeje, wódka chłodzi, wódka nigdy nie
zaszkodzi” – „Lehűt vagy felmelegít a
vodka, egy biztos, soha nem árthat”
wódka alembikowa – kisüsti pálinka
wódka Cracovia – burgonyavodka (Krakkói
vodka)
wódka czysta [wódka niezabarwiona, bez
dodatków smakowych] – tiszta pálinka
wódka francuska (cognac-koniak) – konyak
wódka demoralizuje ludzi – a pálinka elzülleszti
v. demoralizálja az embereket
wódka gatunkowa, kolorowa [wódka z
dodatkiem składników smakowych, a
także barwiących lub z surowych
spirytusów owocowych] – minőségi, színes
vodka
wódka gdańska [słodki likier z korzeni i ziół, z
dodatkiem płatków złotej folii] – gdański
vodka
wódka gorzka – gyomorkeserű
wódka kawowa – kávélikőr, mokkalikőr
7769
wódka kminkówa (zob. kminkówka) –
köménypálinka
wódka
Luksusowa
–
Luxus
vodka
(burgonyavodka)
wódka morelna – barackpálinka
wódka od niego bucha – dől belőle a pálinkaszag
wódka przepalana – kisüstön főtt pálinka; égetett
szesz
wódka trześniowa – cseresznyepálinka
wódka
wyborowa
[wódka
z
dobrze
oczyszczonego spirytusu] – kiváló vodka;
finom, tiszta pálinka
wódka wyzwoliła w nim najgorsze instynky – a
pálinka
a
legalantasabb
ösztönöket
ébresztette fel benne v. váltotta ki belőle
wódka z wytłoczonych winogron – törkölypálinka
[erjesztett
szőlőtörkölyből
lepárolt,
hagyományos magyar égetett szesz, az egyik
legrégebbi pálinkafajta. A 2008 évi LXXIII.
pálinkatörvény
szerint
csak
olyan
törkölypárlat nevezhető törkölypálinkának,
amelyet Magyarországon termett szőlő
törkölyéből,
kizárólag
Magyarország
területén készítettek és palackoztak, édesítés,
ízesítés és színezés nélkül. A törkölypálinka
magyarországi eredetvédelmét európai uniós
rendelet garantálja.]
wódka ziołowa – növényi pálinka
Wódki można podzielić na:
 wódki czyste – będące rozcieńczonym wodą
do 45% (lub więcej) spirytusem
rektyfikowanym;
o wódki czyste zwykłe - powstałe ze
spirytusu rektyfikowanego zbożowego lub
ziemniaczanego
o wódki wyborowe - powstałe ze spirytusu
rektyfikowanego wyborowego
(dwukrotnie rektyfikowanego)
o wódki luksusowe - powstałe ze spirytusu
rektyfikowanego luksusowego
(wielokrotnie rektyfikowanego)
Wódki gatunkowe ze względu na ilość
ekstraktu można również podzielić na:
 wódki wytrawne (do 50 g ekstraktu w 1 l)
 wódki półwytrawne (od 51 g do 120 g w 1 l)
 wódki półsłodkie (od 121 g do 220 g w 1 l)
 wódki słodkie (od 221 g do 330 g w 1 l)
 likiery i kremy (powyżej 330 g ekstraktu w 1
l)
wódz [1. ten, kto przewodzi innym w walce,
działaniu itp.; 2. przywódca plemienia,
szczepu itp. * Hetman] – vezér, hadvezér;
vezető
wódz naczelny – fővezér, hadvezér, hadúr,
főparancsnok
wódz plemienia – törzsfőnök
-
Wersja 01 01 2017
wódz plemienia indiańskiego lub murzyńskiego –
néger v. indián törzsfőnök
Wódz Winnetou – Winnetou törzsfőnök
wódzia [żartobliwie: wódka] – (wódka) vodka
wójt (niem. Vogt, łac. advocatus) [1. urzędnik
stojący na czele wiejskiego samorządu
gminnego;
2. w
średniowieczu:
przedstawiciel właściciela posiadłości lub
króla we wsiach i w miastach lokowanych
na prawie niemieckim; 3. urzędnik,
pełniący funkcję organu wykonawczego
gminy obok burmistrza i prezydenta
miasta, wykonujący uchwały rady gminy i
zadania gminy określone przepisami
prawa.] – [ném: Vogt (also Voigt or Voight;
plural Vögte; Dutch (land)voogd; Danish
foged; Polish: wójt; ultimately from Latin
[ad]vocatus)] (falusi v. községi) bíró
[községi bíró a kis- és nagyközségek első
tisztviselője, a községi elöljáróság feje, a
községi képviselő-testület elnöke volt
Magyarországon 1950-ig. Néha ugyancsak
községi bírónak nevezték a kisebb polgári
peres ügyekről szóló törvény alapján a
községi bíráskodást
gyakorló
városi
tisztviselőt
1877
után.];
(dawno)
polgármester
Wójt, z niemieckiego wyrazu Vogt (u zygmunta
Glogera),
zwany
niekiedy
rychtarzem,
zwierzchnik miejski, to znaczył dawniej w
miastach, co dziś burmistrz lub prezydent, a
przytem posiadał jeszcze władzę sądową. Gdy za
Piastów zakładano miasta na prawie niemieckiem,
ten, który uzyskał przywilej, albo był w mieście
na to wybrany, zostawał wójtem. Wójtów
miejskich mamy już w wieku XII. Mieli oni
oddzielne przywileje i wolni byli od stawania
zbrojnego pod chorągwią. Bolesław V
(Wstydliwy) w r. 1257 nadał prawo niemieckie
dla Krakowa i wójta w nim postanowił. Gdy w. r.
1311 mieszczanie krakowscy pod wodzą wójta
Alberta podnieśli bunt przeciwko Wł. Łokietkowi,
ten ukarał ich za to odebraniem prawa
swobodnego obioru wójta. Tak jak sołtystwa były
po wsiach, tak wójtostwa pierwotnie tylko po
miastach. W każdem mieście, zwłaszcza
królewskiem, znajdowało się kilka łanów ziemi,
rodzaj folwarku, który oddawano na utrzymanie
dla wójta i stąd dostawał nazwę wójtostwa.
Oprócz
miast,
rządzących się prawem
niemieckiem, zakładano miasta na prawie
polskiem, i stanowiono także wójtów tylko bez
podobnej jurysdykcyi sądowej jak niemiecka.
Następnie pojawili się wójci i w miasteczkach
prywatnych czyli dziedzicznych, a nawet
dominjach wiejskich, gdzie sądzili drobniejsze
sprawy w zastępstwie swych dziedziców. W
miastach na prawie niemieckiem wójt obierany
był z pośród rajców, a sądził razem z ławnikami,
wójtostwa swego sprzedawać nie miał prawa. Po
wioskach był przywódcą i jakby obrońcą włości
wójt dożywotni i sądził osobiście lub przez swego
7770
zastępcę,
wybierany
przez
gromadę
a
zatwierdzany przez pana lub wybierany przez
pana a zatwierdzany przez gromadę. Tak wójci
wiejscy doby jagiellońskiej zastąpili większość
sołtysów doby piastowskiej. W r. 1550
uchwalono, aby wszyscy wójtowie i sołtysi do
wojennej służby byli obowiązani, a wójtowie i
sołtysi u panów duchownych aby na przyszłym
sejmie przywileje swoje okazali, czego jeżeli nie
uczynią, do służby wojennej będą obowiązani. O
wójtach było dosyć przysłów polskich, np.: „Idąc
do wójta, oba się bójta”, „Czyja sprawa? – wójta,
kto sądzi? pan wójt”, Jaki wójt, taka i gromada”,
„Nie pójdziemy do wójta” i t. p. Legendowa
postać Brózdy, który był jakoby za Kazimierza
Wiel. wójtem łobzowskim, posłużyła za temat na
scenę dwom autorom nowoczesnym, a
mianowicie Konst. Majeranowskiemu, który
napisał słowa do opery: „Kazimierz Wielki i
Brózda” (Kraków, 1822 r.) i Józefowi
Korzeniowskiemu, twórcy libretta p. n.
„Rokiczana (Warszawa, 1859 r.).
wójt gminy – a falu bírája, községi v. falusi bíró
wójtostwo [1. urząd wójta; 2. wójt z żoną; 3. w
dawnej
Polsce:
posiadłość
nadana
wójtowi] – községi bírói hivatal v. tisztség
wójtowa – községi bíró felesége, bíróné
wójtowski, -a, -ie – bórói hivatal-; községi bírói
wójtowskie sądy [ob. Sądy wójtowskie] – (hist.)
községi bírák
wójtowna – községi bíró lánya
wół [1. wykastrowany samiec bydła domowego z
rodziny parzystokopytnych, przeznaczony
do tuczu lub do prac polowych w
zaprzęgu; 2. kastrowany samiec bydła
domowego; 3. należał do zwierząt
czystych i mógł być ofiarowany Bogu.] –
ökör, marha
wół opasowy – hízott ökör
wół podolski – podóliai ökör
wół roboczy – igavonó barom; (átv.) igás barom,
sokat dolgozó ember
wół tybetański – tibeti tehén v. ökör
wół z pozłacami rogami – (átv.) (aranyozott
szarvú ökör) gőgös, fennhéjázó, rátarti
wór [przywdziewany na znak pokuty lub żałoby]
– zsák, bőrzsák; (dawno) darócruha,
zsákruha
-
Wersja 01 01 2017
wór mąki – egy zsák liszt
wór na mąkę – liszteszsák
wór włosiany, wór czarny [zrobiony był z włosia
i nakładany w czasie żałoby, przy czym
sypano popiół na głowę i siadano na
popiele.] – szőrzsák [(Jelenések könyve 6.
rész 12.) Azután látám, mikor a hatodik
pecsétet felnyitotta, és ímé nagy földindulás
lőn, és a nap feketévé lőn mint a szőrzsák, és
a hold egészen olyan lőn, mint a vér;]
wówczas (zob. wtedy) – akkor, annak idején,
akkoriban; ekkor, ezalatt, akkortájt
wóz [1. pojazd, zwykle czterokołowy, drewniany,
ciągnięty przez konie, służący do
przewożenia ładunków; też: ilość ładunku
mieszcząca się na takim pojeździe;
2. pojazd konny służący do podróżowania
lub mieszkania w nim; 3. samochód
osobowy lub ciężarowy, autobus albo
wagon
tramwajowy;
4. pojazd
o
specjalnym przeznaczeniu] – kocsi, szekér;
(autó) kocsi, gépkocsi; vagon
wóz albo przewóz [wóz albo przewóz [żądanie,
aby ktoś podjął decyzję] – vagy igen, vagy
nem; ide vagy oda; erre vagy arra; próba
szerencse (szójáték)
wóz amunicyjny – lőszerkocsi, lőszeres kocsi
wóz asenizacyjny [maszyna rolnicza służąca do
samoczynnego pobierania, transportu i
rozlewania gnojówki i gnojowicy na pola
uprawne i pastwiska w celu ich
nawożenia]– szippantókocsi
wóz bagażowy – poggyászkocsi; csomagszállító
kocsi
wóz bezkonduktorski – kalauz nélküli járat
wóz bojowy [mechaniczny pojazd pancerny,
przystosowany do prowadzenia walki] –
harckocsi
wóz bosy – fakószekér
wóz ciężarowy [zob. ciężarówka] – teherautó,
tehergépkocsi
wóz czy przewóz – vagy igen, vagy nem
wóz
drabiniasty
[wóz
o
bokach
przypominających drabiny, służący do
przewożenia siana, zboża itp.] – létrás
szekér, társzekér
wóz drewniany – fa v. fából készült szekér
wóz furażowy – takarmányos kocsi v. szekér,
takarmánykocsi; társzekér, stráfkocsi
wóz hydrantowy – hidránskocsi, tűzoltókocsi
wóz kolejowy – vasúti kocsi, vagon
wóz konny żelaźniak – szekér, lovaskocsi
wóz kuty – vasaltszekér
wóz meblowy [ciężarówka przystosowana do
przewożenia mebli] – bútorsállító kocsi
wóz mieszkalny – lakókocsi
wóz motorowy – (vasúti) motorkocsi
wóz na resorach, wóz resorowany – rugós kocsi
wóz na śmiecie a. wóz na śmieci – szemeteskocsi
wóz o czterech kołach – négykerekű kocsi
wóz osobowy [zob. samochód osobowy] –
személyautó; személygépkocsi
wóz pocztowy – postakocsi
wóz przyczepny – pótkocsi
wóz reporterski – téves riporter kocsi
7771
wóz siana – egy szekér széna
wóz startowy – indítókocsi
wóz strażacki – tűzoltóautó; tűzoltókocsi
wóz straży pożarnej – tűzoltókocsi
wóz techniczny [samochód z załogą mechaników,
wyposażony w sprzęt naprawczy] –
műszaki kocsi
wóz towarowy – teherkocsi
wóz tramwajowy – villamoskocsi
wóz transmisyjny [1. samochód przystosowany
do
przeprowadzania
transmisji
telewizyjnej lub radiowej spoza studia; 2.
Wóz transmisyjny – pojazd radiowy lub
telewizyjny
przeznaczony
do
przekazywania
relacji
na
żywo.
Zbudowany
przeważnie
na
bazie
standardowego samochodu dostawczego
lub terenowego, rzadziej osobowego lub
ciężarowego, wyposażony w sprzęt
radiowy lub telewizyjny oraz nadajniki.] –
közvetítőkocsi, hangszórós kocsi
Wóz tryumfalny Sobieskiego [za czasów
panowania pruskiego króla Fryderyka II
(1712-1786) w Rudach Raciborskich
odnaleziono pozłacany wóz tryumfalny
Sobieskiego. Wóz ten był wotum
dziękczynnym króla, który podarował go
rudzkiemu klasztorowi.] – (hist) III.
Sobieski János (Jan III Sobieski), (1629 –
1696) diadalkocsija (hálaadó kocsi) [régi
Rómában Currus Triumphalis: A győztes
hadvezér győzelmi kocsin állva hajtott be
Rómába, hogy útjának végén a Capitoliumon
áldozatot mutasson be az ott tisztelt
Juppiternek.]
Wóz tryumfalny Sobieskiego. (u Zygmunta
Glogera) Po odsieczy wiedeńskiej ofiarował
wdzięczny Wiedeń (który dziś ledwie mizerną
uliczkę nazwał imieniem swego zbawcy) Janowi
III wóz tryumfalny ozdobiony baldachimem,
figurami złoconemi i trofeami, który kosztował
-
Wersja 01 01 2017
miasto 3,000
dukatów.
Najstarszy syn
Sobieskiego, królewicz Jakób, mieszkając od r.
1712 do 1726 w Olawie na Śląsku, którą trzymał
zastawem, przechowywał wóz pamiątkowy w
swojej śląskiej rezydencyi i nie przeprowadził go
do Żółkwi, w której zmarł w r. 1737. Olawa w r.
1741 zajęta została przez wojska pruskie, a
Fryderyk II podarował całą pozostałość po
naszym królewiczu generałowi Kleistowi.
Czasopismo berlińskie „Bär” pisze w r. 1900, że
generał Henning Aleksander v. Kleist kazał
wytoczyć wóz ten przed Fryderyka i przymówił
mu się o niego. Król nie odmówił żądanego
podarunku generałowi i dodał Kleistowi jeszcze
inne rzeczy pozostałe po królewiczu polskim, a
tylko potem w r. 1743 zapytywał czy nie było tam
jakich papierów królewskiej rodziny Sobieskich.
Po ukończeniu pierwszej wojny śląskiej zabrał
Kleist wóz Sobieskiego do swego Raddatzu na
Pomorze i zrobił z niego w zborze kazalnicę,
gdzie go dotąd oglądać można. Baldachim
przytwierdzono powrozami do sufitu kościelnego,
a do dawnego wozu wchodzi się z tyłu po małych
schodkach. Pod baldachimem pozostał dotąd
napis: „Currus triumphalis Johannis Sobiesky,
Regis Polonorum”. Widać na nim również tarczę
herbową Sobieskich Janinę, orła białego i
monogram J. S. R. P. a nadto tureckie trofea:
turbany i halabardy. Cały wóz jest złocony, a
większe pola ozdobione są pięknem złocistem
malowaniem, przedstawiającemu alegoryczne
postaci genjuszów, sławy i świetne armatury.
Kleist nie omieszkał na przodzie wozu
namalować herb swój (2 trąby w czerwonem
polu), ale pod nim widać dzisiaj błyszczące
dawne złocienie. Po obu stronach herbu wypisał
swe imiona, tytuły i r. 1742. Złocone koła wozu –
jak podaje berlińskie pismo „Bar” – stały do r.
1806 za ołtarzem zboru, lecz zabrane stąd zostały
przez Francuzów w ich pochodzie przez Prusy.
Owczesny właściciel Raddatzu, pułkownik
Leopold Kleist, daremnie się starał, aby mu je
przy zatwierdzeniu pokoju w r. 1815 zwrócono.
Czy nie godziłoby się dziś jeszcze, aby który z
Polaków, jeżdżących do Francyi na próżniactwo i
zabawy, zrobił sumienne poszukiwania tej
pamiątki po muzeach i przy pomocy ogłoszeń we
właściwych czasopismach naukowych?
wóz turkocze po gościńcu – kocsi zörög a köves
úton
wóz wasąg – hasas kocsi
wóz wyjechał z wozowni – a kocsi kigördül a
kocsiszínből
wóz wywrócił na równej drodze – a kocsi az
egyenes úton felborult
wóz zawadził o słup – a kocsi az oszlopba ütközött
wózeczek – kiskocsi; gyerekkocsi
wózek [1. nieduży pojazd kołowy służący do
przewożenia czegoś; 2. część podwozia
pojazdu szynowego, na której opiera się
pudło wagonu] – kiskocsi; (w kopalni)
csille; (wózek jezdny sklepowy) bevásárló
kocsi; targonca, kézikocsi; taliga
7772
wózek bagażowy – poggyászkocsi; csomagszállító
kézikocsi
wózek
bagażowy
akumulatorowy
–
csomagszállító targonca
wózek dla lalek – babakocsi (játék)
wózek dziecicy; wózek dla dziecka –
gyermekkocsi
wózek dziecicy składany – összecsukható
gyermekkocsi
wózek inwalidzki – tolókocsi, rokkantkocsi
wózek kołyskowy – gyermekkocsi
wózek kredensowy – kerekes tálalóasztal,
zsúrkocsi
wózek na towar – bevásárlókocsi
wózek platformowy do 300kg – 300 kg
teherbírású platós kiskocsi
wózek przyczepny – oldalkocsi
wózek ręczny – kézikocsi
wózek sklepowy – bevásárlókocsi
wózek spacerowy [wózek do przewożenia
dziecka, które umie już siedzieć] –
gyerekkocsi
wózek szpitalny [łóżko na kółkach do
przewożenia chorych po terenie szpitala] –
hordágy; betegszállító kocsi
wózek widłowy [pojazd z napędem elektrycznym
przystosowany
do
podnoszenia
i
przenoszenia ładunków na paletach] –
villástargonca; emelővillás targonca
wózkarz [Menel - operator wózka. Wózkarz to
menel, który transportuje swoje zdobycze
(kuchenki, lodówki ,wanny, makulatura)
przy użyciu wózka, najczęściej wózka
dziecięcego przystosowanego specjalnie do
tego celu. Wózkarze przemierzają miasto
w poszukiwaniu towaru i transportują go
do punktu skupu.] – szekeres; kocsiról v.
kiscsiról áruló kereskedő
wózki wagonowe – vasúti forgóvázak
WP (Wojsko Polskie) [to ogólna nazwa polskich
sił militarnych stanowiących formacje
zbrojne państwa polskiego] – Lengyel
Hadsereg
WP (Wielmożny Pan, Wielmożna Pani lub
Wielmożni Państwo) – (dawno) Nagyságos
Úr, Nagyságos Asszony, Őnagyságáék
WPA (ang. WiFi Protected Access) [standard
szyfrowania
stosowany
w
sieciach
bezprzewodowych
standardu
IEEE
802.11.] – WPA (ang. WiFi Protected
Access) [Wi-Fi Protected Access (WPA és
WPA2) a vezeték nélküli rendszereknek egy
a WEP-nél biztonságosabb protokollja. A
létrehozása azért volt indokolt, mert a
kutatók több fontos hiányosságot és hibát
találtak az előző rendszerben (Wired
-
Wersja 01 01 2017
Equivalent
Privacy
–
vezetékessel
egyenértékű biztonságú hálózat – WEP). A
WPA tartalmazza az IEEE 802.11i szabvány
főbb
szabályait,
és
egy
átmeneti
megoldásnak szánták, amíg a 802.11i
szabványt véglegesítik. A WPA úgy lett
kialakítva, hogy együttműködjön az összes
vezeték nélküli hálózati illesztővel, de az
első generációs vezeték nélküli elérés
pontokkal nem minden esetben működik. A
WPA2 a teljes szabványt tartalmazza, de
emiatt nem működik néhány régebbi hálózat
kártyával sem.]
wpadać [zob. wpaść] – beesni, beleesni; ráesni;
(gwałtownie) belezuhanni; (na kogo/co)
rárontani (vkire/vmire); (rzeka) beleömleni,
torkollni; (deszcz) ömleni (ömlik)
wpadać (wpaść) w trans – révületbe v. transzba
esni
wpadli w las i tam zataili się – berohantak az
erdőbe és ott elrejtőztek
wpadł mi w oko – szemembe ötlött
wpadł w ferwor rozmowy – beszéd közben
elragadtatta magát; nagy hévvel kezdett
beszélni
wpadł w niepohamowany gniew – féktelen
haragra lobbant
wpadać (wpaść) do kogoś – beugrani vkihez
wpadać (wpaść) w sidła a. we wnyki a. w
pułapkę – tőrbe v. csapdába esni
wpada do morza – a tengerbe ömleni
wpadać do kogo/czego – betoppanni, beugrani
(vkihez/vmibe); (jak bomba) berontani
(vkihez/vmihez)
wpadać do morza – tengerbe ömlik v. torkollik
wpadać na kogo/co – nekimenni vkinek/vminek;
nekivágódni (nekivágódik) (vkinek/vminek);
rázuhanni (vkire/vmire)
wpadać na myśl – ötlete támad, eszébe jut
wpadać na pomysł – arra a gondolatra jut
wpadać na trop – nyomra bukkanni [Dinozaury
wyginęły, ale wpadliśmy na ich trop!: a
dinoszauruszok kihaltak, de nyomaikra
bukkantunk!]
wpadać a. wpaść w rozpacz – kétségbeesni
wpadać w (czyje) ręce – (vkinek a) kezébe kerülni
wpadać w gniew – feldühödni, dühbe gurulni
wpadać w melancholię – búskomorságba esni
wpadać w przesadę – túlzásba esni
wpadać a. wpaść w pułapkę – tőrbe esni
wpadać z jednej ostateczności w drugą – az egyik
végletből a másikba esni v. csapni
wpadka
[1. pot.
ujawnienie się czyjejś
konspiracyjnej
lub
nielegalnej
działalności;
2. pot.
niespodziewane
7773
skompromitowanie się przez ujawnienie
popełnionej pomyłki; 3. pot. nieplanowana
ciąża; 4. niewzięcie zadeklarowanej liczby
lew w grze w karty] – lebukás; (ká) bukás,
nemteljesítés
wpadły, -a, -e – beesett
wpadnięcie – beleesés, beesés, bejutás
wpajać (wpoić) – (áv.) elönteni vmivel vkit;
bevésni, belenevelni; önteni v. beletölteni
vkinek vmijébe vmit; meggyőzni vkit vmiről
wpakować — wpakowywać [1. pot. włożyć coś do
czegoś; 2. pot. umieścić kogoś w jakimś
miejscu, zwykle wbrew jego woli; 3. pot.
przyczynić się do stworzenia komuś
trudnej sytuacji; 4. pot. nakłonić kogoś do
przyjęcia lub kupna czegoś wbrew jego
woli; 5. pot. zabić lub zranić kogoś,
strzelając lub wbijając nóż; 6. pot.
dokwaterować kogoś] – berakni, betenni,
bedugni; rátenni, ráhelyezni, ráhúzni,
rácsapni; hozzáköltöztetni, beköltöztetni
vkihez vkit
wpakować cały majątek w co – egész vagyonát
befekteti vmibe
wpakować czapkę na uszy – fülére húzza a
sapkáját
wpakować kogo do więzienia – (átv.) börtönbe
juttatni vkit
wpakować kogo na konia, na wóz – lóra, kocsira
ültet vkit
wpakować kogo w trudną sytuację – nehéz
helyzetbe hozni vkit
wpakować komu bagnet, nóż, sztylet w bok –
szuronyt, kést, tőrt szegezni vki bordájának
wpakować pieniądze do kieszeni – zsebrevágni a
pénzt
wpakować wszystko do worka – mindent zsákba
tenni
wpakować się — wpakowywać się [1. pot. dostać
się do wnętrza czegoś bezceremonialnie
lub pokonując jakieś trudności; 2. pot.
stworzyć sobie trudną sytuację; 3. pot.
idąc lub jadąc, zderzyć się z czymś; 4. pot.
spotkać
kogoś
nieoczekiwanie]
–
betolakodni, befurakodni; felülni, beülni,
felmászni, felkászálódni
wpakować się do środka sali, tramwaju, wagonu
– befurakodni a terem, a villamos, a vagon
közepébe
wpakować się na konia, na wóz – felkapaszkodni
a lóra, a kocsira
wpakowanie – berakás, betömés, ledugás
wparłem (weprzeć) – benyomni, beszorítani
(jelenidő egyes szám első személy)
wparty, -a, -e [wciśnięty w coś lub mocno z
czymś połączony] – benyomott, beszorított
-
Wersja 01 01 2017
wpasować — wpasowywać [włożyć jeden
element w drugi w taki sposób, aby razem
tworzyły dobrze złożoną całość] –
beilleszteni, passzintani, pászintani
wpasować się — wpasowywać się [1. zostać
wpasowanym;
2. dopasować
się,
przywrzeć dokładnie; 3. pot. dostosować
swoje postępowanie do nowej sytuacji] –
beleilleni; passzolni
wpaść (wpadnę, wpadnie) — wpadać [1. padając,
lecąc, znaleźć się we wnętrzu czegoś; 2. o
świetle, zapachach, dźwiękach itp.: dostać
się do wnętrza czegoś; 3. ulec działaniu
silnych emocji; 4. wpadać: o rzece,
potoku, strumieniu: wpływać do morza,
do jeziora lub do innej rzeki; 5. wpadać:
mieć pewne cechy czegoś; też o kolorach:
mieć domieszkę innego koloru; 6. stać się
wklęsłym; 7. idąc, biegnąc lub jadąc,
zderzyć się z kimś, z czymś; 8. pot. wbiec
lub wjechać gdzieś gwałtownie; też: o
ptakach, owadach: wlecieć; 9. pot. spotkać
kogoś niespodziewanie; 10. pot. przybyć
gdzieś lub do kogoś na krótko; 11. pot.
znaleźć się w trudnej sytuacji; 12. pot.
wymyślić coś lub domyślić się czegoś;
13. pot.
zostać
przyłapanym
na
popełnianiu
zabronionego
czynu,
zwłaszcza: zostać zdekonspirowanym;
14. pot.
zajść
przypadkowo
w
niepożądaną ciążę; 15. pot. zakochać się]
– beesni, beleesni; (wejść nagle) betoppanni;
belépni, meglátogatni, beugrani, benézni;
bejutni, behatolni, berontani; (gwałtownie)
belezuhanni; (na kogo/co) nekiesni, rátörni,
rárontani (vkire/vmire); nekimenni; (rzeka)
beleömleni, torkollni; ráakadni, rábukkanni;
esik, kerül,
jut; megfogják; (átv.)
beleszeretni; (átv.) esik vmibe, szerez vmit,
(ká) megbukni; nem szeri meg a kellő ütést;
megbukni,
megjárni;
arg.
lebukni
(letartóztatják)
wpadli z nowiną do pokoju – az újsággal v. hírrel
a szobába rontottak
wpadł do drodze do domu – hazafelé menet
benézett
wpadł na mnie z pyskiem, chociaż nie byłem
winny – nagy garral nekem esett, bár nem is
voltam hibás
wpadła mi w oko pewno dziewczyna – megakadt
a szemem egy bizonyos kislányon
wpadłeś z tym projektem – megbuktál ezzel a
tervvel
wpadnij kiedy do nas – ugorj be hozzánk egyszer
wpaść bez jednej – egyet bukni; egyszer nem
wpaść galopem – hirtelen ott teremni; odavágtatni
7774
wpaść gdzie na sekundę – egy pillanatra beugrani
vhová
wpaść do pokoju z hałasem – lármásan berontani
a szobába
wpaść jak bomba – [beesni, mint a bomba]
berontott váratlanul v. dirrel-durral, zajjal
wpaść jak burza – beront mint a vihar, beviharzik
wpaść, jak po ogień – beugrani egy másodpercre
vhová
wpaść komu w oko – megtetszik vkinek; feltűnni,
szemrevaló; megakad a szeme (vkin)
wpaść na domysł – vmilyen gondolatra jutni;
vmilyen ötlete támad
wpaść (na kogo) – ráförmedni (vkire)
wpaść na mieliznę – zátonyra futni
wpaść na myśl – ötlete támad; az a gondolata
támad; arra a gondolatra jut
wpaść na ślad, na trop – nyomára akad
wpaść na trop – nyomra találni
wpaść pod koła samochodu – az autó kerekei alá
kerülni
wpaść schwytanym – vki lebukik
wpaść w chorobę – betegségbe esni; megbetegedni
vmiben
wpaść w cielęcy zachwyt – [borjú lelkesedésbe
esik] oktalan lelkesedésbe esni, birkamód
csodálkozni
wpaść w desperację – kétségbeesni
wpaść w długi – adósságokba keveredni,
eladósodni
wpaść w dobry humor – jó kedve kerekedik
wpaść w dół v. do dołu – a mélybe zuhanni
wpaść w ekstazę – eksztázisba jönni
wpaść w furię – dühbe gurulni
wpaść w głąb studni – a (mély) kútba v. a kút
fenekére esni
wpaść w gniew – haragra gerjedni v. lobbanni;
begurulni
wpaść w histerię – hisztériás rohamot kapni
wpaść w irytację – felidegesedni, felizgulni;
felindulni
wpaść w jamę – verembe esni
wpaść w kabałę – szorult helyzetbe jutni, csávába
v. bajba kerülni
wpaść w manierę – modorossá válni
wpaść w matnią – csapdába, tőrbe, kelepcébe esni,
lépre menni
wpaść w melancholię – melankóliába esni,
búskomorságba esni; búskomorrá, mélabússá
válni; melankólikus lesz
wpaść w nałóg czego – szenvedélyévé válik vmi,
vmilyen szenvedély rabja lesz, szenvedély
keríti hatalmába
wpaść w nędzę – nyomorba jutni
-
Wersja 01 01 2017
wpaść w niepowołane ręce – avatatlan kezekbe
kerülni
wpaść w oburzenie – felháborodni, indulatba jönni
wpaść w odrętwienie – eltompulni, elfásulni,
fásulttá lenni
wpaść w oko – szemébe ötlik, tűnik v. megtetszik
neki
wpaść w potrzask – kelepcébe, csapdába esni
wpaść w pułapkę – csapdába esni; (átv.) hurokra
kerül
wpaść w ręce polocji – rendőrkézre kerülni
wpaść w rozpacz – kétségbe esni
wpaść w sidła, w pułapkę – csapdába esni
wpaść w sieci – átv. vkinek a hálójába kerül
wpaść w smutek – bánatos lesz
wpaść w trans – transzba esni
wpaść w wodę; wpaść we wodę; wpaść do wody
– vízbe esni
wpaść w zadumę – ábrándozni kezd, elábrándozni
wpaść w zasadzkę – tőrbe v. csapdába esni
wpaść w złość – dühbe gurulni; méregbe jönni
wpaść zdemaskowanym – vki lebukik
wpatrzony, -a, -e [1. mający wzrok utkwiony w
kimś lub w czymś; 2. uwielbiający kogoś]
– részegezett szemű, bámuló
wpatrzony w jej lica – szemeit rászegezve v.
szerelmesen nézi (a nő) arcát
wpatrzyć się — wpatrywać się [zatrzymać na
kimś lub na czymś spojrzenie] –
(wpatrywać się) szemlélni, szemlélgetni; (w
kogo/co)
figyelni,
szemügyre
venni
(vkit/vmit);
nézegetni,
megnézegetni;
megcsodálgatni, megbámulgatni; rámeredni
(vkire/vmire); (wpatrzyć się) (jól) megnézni;
megszemlélni;
belemerülni
vmibe
(szemeivel); fixírozni (vkit/vmit)
wpatrywać się w kogo jak w tęczę gyönyörködni vmiben
wpatrywać się w kogoś/co – alaposan megnézni
(vkit/vmit); szemügyre venni (vkit/vmit)
wpełzanie – becsúszás, belopódzás
wpełznąć — wpełzać [1. pełznąc, dostać się do
wnętrza czegoś, pod coś lub na coś; 2. o
świetle, dymie itp.: stopniowo wniknąć
gdzieś] – becsúszni, bekúszni, bemászni,
belopózkodni
wpełznięcie – becsúszás, belopódzás
wpędzanie, wpędzenie – behajtás, bekergetés,
beterelés
wpędzić (wpędzę, wpędzi) — wpędzać [1. pędząc,
zmusić kogoś lub coś do wejścia gdzieś lub
w coś; 2. spowodować, że ktoś znalazł się
w
niekorzystnej
sytuacji
lub
w
niekorzystnym stanie] – bekergetni,
belekergetni, űzni, hajtani, behajtani
7775
wpędzić bydło do zagrody – behajtja a jószágot a
szérűskertbe
wpędzić kogo do grobu a. w grób – (átv.) sírba
kergetni vkit; a sírba vinni vkit; halálba
kerget vkit
wpędzić kogo w kubałę – (átv.) nyomorba dönteni
vkit
wpędzić w nędzę – nyomorba dönt [Chcesz mnie
wpędzić w nędzę?: nyomorba akarsz engem
dönteni?]
wpędzać a. wpędzić (kogo) w nieszczęście – vkit
veszélybe sodorni
wpędzić się — wpędzać się [spowodować
własnym działaniem znalezienie się w
niekorzystnej
sytuacji
lub
w
niekorzystnym stanie] – belekergeti v.
belehajszolja magát vmibe
wpędzić się w długi – adósságba keveredni
WPI, tj. Derwent World Patent Index
[dokumenty i rodziny patentów z ok. 31
krajów:
informacje
bibliograficzne,
rysunki, skróty] - WPI World Patent Index
(a Derwent cég Világszabadalmi Indexe)
wpiąć (wepnę, wepnie; wpiął) — wpinać
[przypiąć coś do czegoś] – feltűzni;
begombolni, összekapcsolni
wpiąć kwiat we włosy – virágot tűz a hajába v.
hajba
wpić — wpijać [zagłębić w coś zęby, paznokcie
lub palce] – merően nézni, beleásni,
beleverni; belemélyíteni, belevályni
wpić oczy w kogo – merően nézni vkit; tekintetét
rászegezi vkire
wpić się — wpijać się [1. zagłębić się w coś
zębami, paznokciami lub palcami;
2. cisnąc, sprawić ból] – belekeveredni,
belemélyedni
wpierać (zob. weprzeć) – benyomni, beszorítani
wpieranie – beszorítás, begyömöszölés
wpierw [1. w pierwszej kolejności; 2. uprzednio]
– előbb, először, először is, korábban,
régebben, azelőtt
wpięcie – beleszúrás, beletűzés
wpis [1. tekst wpisany odręcznie do pamiętnika
lub
księgi
pamiątkowej;
2. opłata
wnoszona przy zapisywaniu się do
jakiegoś stowarzyszenia, na kurs itp.;
3. zarejestrowanie kogoś, czegoś w księdze
urzędowej; też: notatka poświadczająca
taką rejestrację; 4. (hist) Po wydaniu
pozwu następował w procesie wpis, t. j.
powód szedł do pisarza sądu i do rejestru
spraw dyktował imię swoje, pozwanego i
treść skargi, płacąc pisarzowi 3 złp. (za
Stanisława Augusta). Każda sprawa miała
swój numer, podług którego woźny
-
Wersja 01 01 2017
przywoływał strony na wokandzie] –
beírás, bejegyzés, iktatás, beiktatás; (w
szkole) beiratkozás, beiratás
wpis firmy do rejestru handlowego –
cégbejegyzés
wpis szkolny – beiratás (az iskolában)
wpisać (wpiszę, wpisze) — wpisywać [1. napisać
coś wewnątrz jakiegoś tekstu lub umieścić
tekst, notatkę itp. w zeszycie, w księdze
itp.; 2. wciągnąć coś lub kogoś do rejestru;
3. zawrzeć coś w czymś; 4. wprowadzić
dane do pamięci komputera; 5. wykreślić
figurę geometryczną wewnątrz innej
figury w ten sposób, żeby wszystkie
wierzchołki pierwszej znajdowały się na
bokach drugiej] – beírni, bejegyezni,
bevezetni, berajzolni; elkönyvelni; iktatni
wpisać co do książki – beírni vmit a könyvbe
wpisać co do rachunku – számlára v. számlájára
írni vmit
wpisać coś do komputera – beírni vmit a
számítógépbe
wpisać coś na rozchód – a kiadás oldalra írni v.
bevezetni vmit
wpisać coś w odpowiednią rubrykę – beírni vmit a
megfelelő rovatba
wpisać do katalugu – felveszi v. beveszi v. beírja a
katalógusba
wpisać kogo na listę – névjegyzékbe felvenni;
névsorba beírni vkit
wpisać kogo w poczet – bevenni, belevenni vkit a
létszámába; állományba venni vkit; beíni,
beleírni v. felvenni vkit a névjegyzékbe v.
vminek a sorába
wpisać kogoś do książki meldunkowej –
bevezetni vkit a bejelentőkönyvbe
wpisać nieobecności do dziennika – beírja a
hiányzásokat a naplóba
wpisać nieobecnych do dziennika – beírja a
hiányzókat a naplóba
wpisać przedmiot do indeksu – felvesz vmilyen
tárgyat az indexbe
wpisać tekst – szöveget beírni (pl. számítógépbe)
wpisać się — wpisywać się [1. umieścić w czyimś
albumie, w księdze pamiątkowej itp. swoje
uwagi,
sentencje
itp.;
2. zostać
wciągniętym na jakąś listę; 3. stać się
trwałym elementem czegoś] – beiratkozni;
(np. w albumie) beírni, beírásra kerül; beírja
v. beleírja nevét
wpisać się komu do albumu – beleírja nevét vkinek
az emlékkönyvébe
wpisanie – beírás, beiratás, beiktatás
wpisanie się – beiratkozás
wpisowe – beiratkozási v. beiratási díj
7776
wpisy hipotyczne – telekkönyvi bejegyzések
wpisywać (wpisuje) do księgi – törzskönyvezni
wplatać (wpleść) – beleszőni
wplatanie – befonás, beszövés
wplątać (wplączę, wplącze) — wplątywać
[1. zaplątać coś w czymś lub między coś;
2. wciągnąć kogoś wbrew jego woli do
udziału w czymś] – belekeverni,
összegabalyítani
wplątać kogo w ciemną aferę – sötét ügybe
keverni vkit
wplątać kogo w jakie sprawy – belekeverni vkit
vmilyen ügybe
wplątać (kogo) w nieszczęście – bajba kever (vkit)
wplątać kogo w kłopoty – bajba dönteni v. keverni
vkit
wplątać się — wplątywać się [1. zostać
wplątanym w coś lub między coś; 2.
wmieszać się niepotrzebnie w jakąś
sprawę] – belekeveredni, belekeverődni
wplątać się w kabałę – szorult helyzetbe jutni,
csávába v. bajba kerülni
wplątać się w wojnę – háborúba sodródik
wplątanie – belekeverés
wplecenie – belekeverés, belefonás, beleszövés
wpleciony, -a, -e – belekevert, belekeveredett
wpleść (wplotę, wplecie; wplótł) — wplatać
[1. plotąc, połączyć coś z czymś ściśle;
2. włączyć jakieś elementy np. do swojej
wypowiedzi, do jakiegoś tekstu] –
beleszőni
wpleść co w opowiadanie – beleszőni vmit az
elbeszélésbe
wpleść kogo w koło – kerékbe törni vkit
wpleść się — wplatać się [zostać włączonym do
czegoś]
wpłacanie, wpłacenie – befizetés
wpłacić (wpłacę, wpłaci) — wpłacać [uiścić jakąś
należność – fizetni, befizetni (pénzt);
lefizetni
wpłacić a. wpłacać coś – befizetni vmit
wpłacić na czyje konto – vkinek a számlájára
fizetést teljesíteni
wpłacić na konto – számlára befizetni
wpłacić na książeczkę oszczednościową – befizet
(bizonyos összeget) a takarékbetétkönyvbe
wpłacić na poczet długu – számlára, számlájára,
számlája javára befizetni
wpłacić pewną sumę a. kwotę – befizetni bizonyos
összeget
wpłacić pierwszą ratę – az első részletet befizetni
wpłata [1. wpłacenie pieniędzy; 2. wpłacona
suma pieniędzy] – befizetés, lefizetés,
befizetett összeg
-
Wersja 01 01 2017
wpłata a conto – számlabefizetés
wpłata częściowa – részbefizetés
wpłata gotówka – készpénzbefizetés
wpłata oszczędnościowa – takarékbefizetés;
takarétbetét
wpłata walutowa – valutabefizetés
wpłata zaliczkowa – előleg-befizetés
wpłaty – befizetések; (postán) pénzbefizetés
wpłaty amortyzacji – amortizációs befizetések
wpłaty czekowe – csekkbefizetés
wpłaty do budżetu – költségvetési befizetés
wpłaty z zysku – nyereségből történő befizetés
wpław – úszva
wpłynąć (wpłynę, wpłynie) — wpływać [1. płynąc,
dostać się do środka czegoś; 2. wpływać: o
rzece, potoku, strumieniu: znajdować
ujście; 3. o gazach: przedostać się do
wnętrza czegoś; 4. wywrzeć wpływ na
kogoś lub na coś; 5. przyczynić się w
jakimś
stopniu
do
czegoś;
6. o
korespondencji, pieniądzach itp.: zostać
dostarczonym pod jakimś adresem] –
befolyni, belefolyni, beleömleni, torkollni;
úszni, beúszni; befutni; (wpływać) okozni,
(na kogo/co) befolyásolni (vkit/vmit),
befolyást gyakorolni, hatni (vkire/vmire)
wpływać a. wpłynąć (żeby…) – odahatni
wpłynąć do macierzystego portu – befut a hazai
kikötőbe
wpłynąć do obcego portu – befut a hazai kikötőbe
wpłynęły dopiero trzy zgłoszenia – még csak
három jelentkezés futott be
wpłynąć na czyją decyzję, postępowanie –
befolyásolni vkinek az elhatározását, eljárását
wpłynąć na kogo – hatni vkire
wpłynąć a. wpływać na sposób myślenia –
gondolkodásmódot befolyásolni
wpłynęło mi trochę gotówki – befutott (nekem)
egy kis készpénz
wpłynąć a. wpływać na coś – befolyást gyakorolni
vmire; befolyásolni vmit
wpłynęły znaczne sumy – jelentős összegek
futottak be
wpłynięcie – befolyás, beömlés; (átv.) befolyás,
behatás, ráhatás
wpływ [1. oddziaływanie na kogoś, na coś; też:
skutek oddziaływania na kogoś, na coś;
2. suma pieniędzy wpłacona do kasy;
3. wpływanie pieniędzy] – befolyás, hatás,
behatás; ráhatás; bevétel; (ker.) befolyás
(összegé)
wpływ dodatni – kedvező befolyás
wpływ dzielenia uzwojenia – átlapolási hatás
wpływ podatkowy – adóbevétel
7777
wpływ demoralizacyjny – erkölcsrontó, romboló
v. züllesztő befolyás
wpływ magnetyczny – (átv.) delejes v. magnetikus
hatás v. erő
wpływ ujemny – kedvezőtlen befolyás
wpływ wzajemny – kölcsönhatás
wpływać (zob. wpłynąć) – okozni, befolyásolni,
hatni
wpływać do macierzystego portu – befut a hazai
kikötőbe
wpływać do obcego portu – befut a hazai kikötőbe
wpływanie – befolyás, betorkolás, befutás; hatás,
befolyás, gyakorlás
wpływologia [iron. uznawanie, że czynnikami
decydującymi o powstaniu i formie
jakichś dzieł są głównie wpływy innych
dzieł i innych twórców] – irodalmi hatások
elmélete
wpływologia kosmopolityczna – (ir) kozmopolita
hatás v. befolyás
wpływowy, -a, -e [taki, z którym inni się liczą,
mający wpływy] – befolyásos, hatásos
wpływowe kręgi – befolyásos körök
wpływy [stosunki, własna pozycja towarzyska,
autorytet pozwalające oddziaływać na
kogoś lub na coś] – bevétel, bevételek,
jövedelem; befolyások
wpływy budżetowe – költségvetési bevételek
wpływy dewizowe – deviza-bevételek
wpływy do kasy – pénztárbevételek
wpływy gotówkowe – készpénzbevételek
wpływy pieniężne – pénzbevételek
wpływy ze sprzedaży – értékesítésből származóü
bevételek
wpoić (wpoję, wpoi) [zob. wpajać] – (áv.) elönteni
vmivel vkit; bevésni, belenevelni; önteni v.
beletölteni vkinek vmijébe vmit; meggyőzni
vkit vmiről
wpoić w kogo zasady czego – beléoltja v.
beleneveli vkibe vminek az elveit
wpoić w świadomość – tudatosítani, emlékezetébe
v. tudatába vésni
wpoić się – bevésődni
wpompować — wpompowywać [1. pompując,
wtłoczyć, wlać dokądś ciecz lub gaz; 2. pot.
zainwestować w coś dużo pieniędzy] –
beleszivattyúzni, belepumpálni
wpompować wody do zbiornika – vizet szivattyúz
a tartályba
wpompowanie – beszivattyúzás, belepumpálás
wpośród [zob. wśród] – között, közepett, középen
wpół, pół [1. w połowie, na połowę; 2. częściowo]
– félbe, félig, kétfelé; fél [(jest) wpół do
szóstej: fél hat]
-
Wersja 01 01 2017
wpół do ósmej – fél nyolc
wpół do pierwszej – fél egy
wpół do szóstej – fél hat
wpół do trzeciej – fél három
wpół martwy – félholt
wpół umarły – félholt, félhalott
wpół- [pierwszy człon wyrazów złożonych
wskazujący na częściowe występowanie
jakiejś właściwości, np. wpółprzymknięty] –
félwpółmartwy, -a, -e [dający nikłe oznaki życia] –
félholt
wpółomdlały, -a, -e [częściowo omdlały, osłabły,
słaniający się; na wpół omdlały,
półomdlał] – félig ájult
wpółotwarty, -a, -e [zob. półotwarty] – félig
nyitott v. nyílt
wpółprzymknięty, -a, -e [zob. półprzymknięty] –
félig behunyt
wpółprzymknięte oczy – féligzárt v. félig lehunyt
szemek
wpółprzytomny, -a, -e [zob. półprzytomny] –
félig észnél v. eszméletnél levő
wpółsenny, -a, -e – félig alvó
wprasować — wprasowywać [1. wprowadzić
substancję w jakiś materiał lub umocować
coś na powierzchni jakiegoś materiału
poprzez prasowanie; 2. napierając na coś,
wcisnąć to w coś lub docisnąć do czegoś] –
belenyomni, belesajtolni; belevasalni
wpraszać się [zob. wprosić się] – meghivatja,
fogadtatja magát
wpraszanie się [zob. wproszenie się] – meghivatás
wprawa [1. biegłość w wykonywaniu czegoś
nabyta przez doświadczenie, ćwiczenia;
2. wprawianie się do czegoś] – jártasság,
ügyesség,
gyakorlottság,
gyakorlat;
hozzáértés
wprawdzie [1. składnik spójnika złożonego
wprawdzie..., ale (jednak, lecz)... łączącego
dwa zdania lub inne wyrażenia,
komunikującego, że treść jednego z nich
jest niezgodna z tym, co można
wywnioskować z treści drugiego] –
lényegében, valójában, tulajdonképpen,
ugyan; valóban, igazán
wprawiać dno do beczki – hordóba feneket
csinálni; megfenekelni a hordót
wprawiać kogo do rzemiosła – bevezet vkit a
szakmába
wprawiać w stan ekstazy – extázisba v.
elragadtatásba ejteni v. hozni
wprawianie
–
belehelyezés,
beleerőltetés;
helyreigazítás; hozzászoktatás
wprawianie się – gyakorlás, gyakorlatozás
7778
wprawić — wprawiać [1. umocować coś w
czymś; 2. spowodować powstanie jakiegoś
stanu
psychicznego;
3. ćwiczeniami
wdrożyć kogoś, coś do czegoś] –
beleilleszteni, belehelyezni, belenyomni,
megerősíteni; bekeretezni, keretbe foglalni;
helyreigazítani
(kificamított
testrészt);
megindítani, elindítani
wprawić kogo w co – hozzászoktatni vkit vmihez
wprawić kogo w dobry humor – jókedvre deríteni
vkit
wprawić (kogo) w kłopot – bajba sodorni (vkit)
wprawić kogo w oszołomienie – megszédíteni v.
rászedni vkit
wprawić kogo w podziw – bámulatba ejteni vkit
wprawić kogo w zachwyt – elfogadtatni vkit
wprawić kogo w zakłopotanie – gondot okozni
vkinek, zavarba hozni vkit
wprawić maszynę do ruch – gépet megindítani
wprawić obraz – képet bekeretezni
wprawić szybę – beüvegezni
wprawić w kłopot – vesződséget okozni, bajt
idézni elő
wprawić w osłupienie – meghökkenteni vkit;
megdöbbenést okozni vkinek
wprawić w ramy – bekeretezni
wprawić w ruch – mozgásba hozni, megmozdítani,
megindítani, elindítani
wprawić w zdumienie – bámulatba ejteni
wprawić ząb – fogat v. műfogat betenni
wprawić zęby – fogakat berakatni
wprawić się — wprawiać się [1. nabyć wprawy w
czymś przez ćwiczenia; 2. doprowadzić się
do jakiegoś stanu psychicznego] –
hozzászokni,
megtanulni,
beleszokni,
belegyakorolja magát; gyakorolja magát
(vmiben)
wprawiony1, -a, -e – betett, behelyezett;
visszahelyezett (láb, kéz)
wprawiony kamień – befoglalt kő (ékszerbe)
wprawiony w ramy – bekeretezett, keretbe rakott
wprawiony ząb – műfog
wprawiony2, -a, -e – begyakorolt, hozzászokott; (w
co) tapasztalt; hozzáértő, ügyes, gyakorlott,
jártas (vmiben)
wprawka
[ćwiczenie
wykonywane
dla
osiągnięcia biegłości w czymś, zwłaszcza
ćwiczenie
muzyczne,
wokalne
lub
literackie] – (zene) bemelegítő gyakorlat,
ujjgyakorlat
wprawnie – gyakorlottan, ügyesen, gyakorlattal
wprawność – ügyesség, jártasság, hozzáértés;
gyakorlat
-
Wersja 01 01 2017
wprawny, -a, -e [mający wprawę w czymś; też:
świadczący o wprawie] – gyakorlott, ügyes,
jártas
wprawne oko – gyakorlott szem
wprawne ręce – ügyes, biztos kéz
wprędce – gyorsan, gyors módon, rövid idő alatt
wprosić się (wproszę się, wprosi się) — wpraszać
się [wymusić zgodę na przyjście do kogoś,
nie będąc uprzednio zaproszonym] –
meghivatja, fogadtatja magát
wprosić się na obiad – meghivatja magát ebédre
wprost1 [1. partykuła komunikująca, że ktoś lub
coś przemieszcza się bezpośrednio z
jednego miejsca do drugiego, np. Wyniki
badań prześlemy z laboratorium wprost na
oddział., albo kieruje się gdzieś w linii
prostej, np. Szedłem wprost przed siebie.;
2. partykuła
komunikująca
o
bezpośrednim kontakcie dwóch obiektów,
np. Włożyła bluzkę wprost na gołe ciało.,
albo o bezpośrednim związku dwóch
zjawisk, np. Zarządzenie dotyczyło wprost
aktualnej
sytuacji.;
3. partykuła
podkreślająca większe od spodziewanego
natężenie cechy lub zjawiska, np. Wprost
szalała z radości.] – szemben; egyenesen,
egyenes vonalban, közvetlenül; ellenkezőleg,
ellentétben
wprost czego – szemben vmivel
wprost przeciwnie – éppen ellenkezőleg
wprost2 [otwarcie, bezpośrednio] – egyenesen,
nyíltan, közvetlenül, őszintén
wproszenie się – meghivatás
wprost proporcjonalny – (mt.) egyenesen arányos
wprowadzać (zob. wprowadzić) – bevezetni,
behozni; importálni
wprowadzać a. wprowadzić coś do komputera –
bevinni a számítógépbe vmit
wprowadzać innowacje – újításokat bevezetni
wprowadzać kogo na właściwą drogę – a helyes
útra vezetni vkit
wprowadzać modę – divatba hozni
wprowadzać na co monopol – egyedárusítást
vezetni be vmire
wprowadzać penis do pochwy za pomocą ręki –
(orv.) a pénisz bevezetése a hüvelybe kéz
segítségével
wprowadzać w życie – bevezetni, meghonosítani,
használatba hozni
wprowadzać się – beköltözködni, beköltözni
wprowadzający dysharmonię – ünneprontó;
nézeteltérést eredményező
wprowadzenie
–
bevezetés,
bemutatás,
életbeléptetés
wprowadzenie danych – adatbevitel, adatrögzítés
7779
wprowadzenie do logiki formalnej – bevezetés a
formális logikába
wprowadzenie do psychologii – bevezetés a
pszichológiába
wprowadzenie do pochwy – (med.) bevezetés a
hüvelybe
wprowadzenie gospodarki płanowej – a
tervgazdálkodás bevezetése
Wprowadzenie Marii do Świątyni [jedno z
dwunastu wielkich świąt, wypadające 21
listopada i ustanowione na pamiątkę
wprowadzenia trzyletniej Dziewicy Maryi
do świątyni jerozolimskiej i poświęcenia
Jej Bogu (jako wypełnienie obietnicy
złożonej przez Jej rodziców). Opis tego
wydarzenia nie występuje w kanonicznych
księgach i jest znany z tak zwanej
„Protoewangelii Jakuba" oraz z innych
apokryfów. Święto ustanowiono nie
wcześniej niż w VIII w. Kanony jutrzni
ułożyli Grzegorz z Nikomedii i Bazyli
Pagariotes. Ikona „Wprowadzenie do
świątyni" znajduje się w rzędzie ikon
świąt w ikonostasie.] – November 21. A
Szentséges Szűz Mária bevezetése a
templomba [Amikor a Szentséges Szűz
Mária három éves lett, szülei, Joakim és
Anna felvitték őt Názáretből Jeruzsálembe,
hogy átadják az Isten szolgálatára, ahogyan
azt korábban megfogadták. Abban az időben
Názáretből Jeruzsálembe három napig tartott
az út, ám mivel a Szűz és szülei Istennek
tetsző okból vállalkoztak rá, egyáltalán nem
érezték nehéznek. Erre az eseményre Joakim
és Anna rokonságából is sokan összegyűltek,
akárcsak Isten angyalai, akik láthatatlanul
jelen voltak a templomban. Isten Szülője
előtt szüzek mentek, kezükben égő
gyertyával, egyik oldalról édesapja, a
másikról édesanyja vezette. A Szent Szűz
királyi ruhát és díszeket viselt, ahogyan az
egy királyi leányhoz, Isten menyasszonyához
illik. Mögöttük rokonok és barátok sokasága
ment, akik mindannyian égő gyertyát vittek a
kezükben. A Templomba 15 lépcsőfok
vezetett. Szülei felemelték Szűz Máriát az
első lépcsőfokra, ő pedig felfutott a lépcső
tetejére, ahol Zakariás főpap várta őt.
Zakariás, aki Keresztelő Szent János apja
volt, nemcsak a Templomba vezette be,
hanem a Templom legszentebb részébe, a
Szentek Szentjébe, ahová egyedül csak a
főpap léphetett be, de ő is csak egyszer egy
évben. Bolgár Szent Theofilaktosz – az
Újszövetség magyarázója – úgy véli, hogy
amikor bevezette a Szüzet a Templom
legszentebb részébe, a második függönyön
túlra, „Zakariás magán kívül volt, és isteni
elragadtatásban”,
máskülönben
nem
-
Wersja 01 01 2017
magyarázható meg ez a tette. Akkor Szűz
Mária szülei a törvény előírása szerint
áldozatot mutattak be Istennek, áldást kaptak
a főpaptól, majd hazamentek, a Szentséges
Szűz pedig ottmaradt a Templomban. És
kilenc egész esztendőt töltött el ott,
imádságban és böjtben meg virrasztásban,
Istennek tetszően élve életét. Amíg éltek
szülei, gyakran meglátogatták őt, különösen
édesanyja, Szent Anna. Amikor a szülei
eltávoztak ebből az életből, és a ő árván
maradt, szeretett volna a Templomban
maradni, és egyáltalán nem gondolt arra,
hogy férjhez menjen. Mivel ez ellentétes volt
az ókori Izráel törvényeivel és szokásaival,
12 éves korában eljegyezték őt Szent
Józseffel, rokonával, aki szintén Názáretből
való volt, hogy a jegyesség kötelékében is
tovább folytathassa szűzi életét. Így aztán
teljesült a Szent szűz vágya és a törvény sem
szenvedett csorbát. Abban az időben ugyanis
Izráelben ismeretlen volt az a szokás, hogy
egy leány örök életre szóló szüzességet
fogadjon. A Szentséges Szűz Mária volt az
első, aki így tett, őt pedig Krisztus
Egyházában ezer és ezer szűz nő és férfi
követte.]
wprowadzenie penisa do pochwy (immisio penis)
– (med) a pénisz bevezetése a hüvelybe;
behatolás
wprowadzenie w chrześcijaństwo – bevezetés a
kereszténységbe
wprowadzenie w błąd – félrevezetés
wprowadzenie zwierząt domowych do hotelu jest
zabronione – a szállodába háziállatot
bevinni tilos
wprowadzenie się – beköltözés, behurcolkodás
wprowadzić
(wprowadzę,
wprowadze)
—
wprowadzać [1. prowadząc, przywieść
kogoś, coś dokądś; 2. zacząć coś stosować
lub oddać do użytku, na usługi czyjeś lub
czegoś; 3. umożliwić komuś bywanie
gdzieś; 4. zaznajomić kogoś z czymś;
5. nanieść np. Poprawki; 6. włożyć coś do
wnętrza czegoś, zwykle do jakiegoś
przewodu; 7. stać się przyczyną czyjegoś
nastroju; 8. zakłócić istniejący porządek;
9. wpisać dane do pamięci komputera] –
bevezetni, behozni, bevinni; (np. zagraniczne
towary) behozni, importálni
wprowadzić akcje na giełdę – részvényeket
tőzsdére beíratni
wprowadzić a. wprowadzać banknot do obiegu –
bakjegyet kibocsájtani v. forgalomba hozni
wprowadzić a. wprowadzać cło na coś – vámot
bevezetni vmire
7780
wprowadzić co do handlu – bevezetni a
(kereskedelmi) forgalomba; forgalomba
bocsátani v. hozni
wprowadzić co w życie – életbeléptetni (vmit)
wprowadzić a. wprowadzać coś na rynek – piacra
bevezetni; forgalomba hozni; forgalmazni
vmit
wprowadzić a. wprowadzać dane – (inf.) adatot
bevinni v. rögzíteni
wprowadzić do obrotu – árut forgalomba hozni
wprowadzić a. wprowadzać innowację – újítást
bevezetni
wprowadzić kogo w dobry humor – jókedvre
deríteni vkit
wprowadzić kogo w swoje interesy – beavat vkit a
maga ügyeibe
wprowadzić kogo w szał – az őrületbe vinni vkit
wprowadzić kogo w świat – bevezetni vkit a
társaságba
wprowadzić kogo w zły humor – elrontani vkinek
a kedvét
wprowadzić kogoś w błąd – félrevezetni,
megtéveszteni vkit
wprowadzić nasienie do żeńskich dróg rodnych –
spermát bevezetni a női nemi szervekbe
wprowadzić nowość – újítani, újítást bevezetni
wprowadzić plan w życie – megvalósítani a tervet
wprowadzić prącie do pochwy – a hímvesszőt
bevezetni a hüvelybe
wprowadzić a. wprowadzać racjonalizację –
racionalizálni
wprowadzić religię – bevezeti v. elterjeszti a
vallást
wprowadzić stan wojenny – hadiállapotot
bevezetni
wprowadzić to słowo do tekstu – beszúrni ezt a
szót a szövegbe
wprowadzić udogodnienia – könnyítéseket
bevezetni, könnyíteni; enyhíteni
wprowadzić w błąd – félrevezetni vkit, rossz
felvilágosítást adni vkinek; megtéveszteni,
tévedésbe ejteni
wprowadzić w modę – divatba hozni; felkapni
wprowadzić w zwyczaj – szokásba hozni
wprowadzić w życie – életbeléptetni, bevezetni,
életbe léptetni
wprowadzić a. wprowadzać wyrób na rynek –
terméket
piacra
bevezetni;
terméket
forgalomba hozni v. forgalmazni
wprowadzić
a.
wprowadzać
zmiany
–
változtatásokat léptet életbe v. eszközöl
wprowadzić się — wprowadzać się [1. zająć jakiś
lokal,
żeby
w
nim
zamieszkać;
2. wprowadzić siebie samego w jakiś stan
-
Wersja 01 01 2017
psychiczny] – beköltözni, beköltözködni,
behurcolkodni
wprowadzić się do mieszkania – költözni v.
beköltözni a lakásba
wprowadzić się do nowego domu – új házba
költözni
wprowadzić się do nowego mieszkania – új
lakásba költözni
wprowadzić się z domu – kiköltözni a házból
wprowadzony w błąd – félrevezetett
wprząc
(wprzęgnę,
wprzęgnie;
wprzągł),
wprzęgnąć (wprzęgnę, wprzęgnie; wprzągł)
—
wprzęgać
1. zaprząc
zwierzęta
pociągowe do wozu; 2. zmusić kogoś do
jakichś
prac
lub
obowiązków;
3. wykorzystać coś do realizacji czegoś] –
befogni, kocsiba fogni
wprzęgnąć kogo do pracy – befogni vkit a
munkába
wprzęgnąć konia do wozu – befogni a lovat a
szekérbe
wprząc się, wprzęgnąć się — wprzęgać się
[1. zaprząc się za pomocą uprzęży do
pługa, wozu itp.; 2. wciągnąć się do
jakichś prac lub obowiązków] – nekilátni
wprzęgnąć się w pracę – munkához látni,
munkába kezdeni
wprzęgnięcie – befogás, nekilátás (vminek)
wprzęgnięty, -a, -e – befogott
wprzężony, -a, -e – befogott
wprzód [najpierw, uprzednio]; wprzódy [we
wcześniejszym
okresie,
przedtem,
najpierw] – hamarább, először, mielőbb
wpust [1. otwór w zbiorniku umożliwiający
dostanie się do niego cieczy lub gazu;
2. rowek w bocznej krawędzi deski lub
klepek podłogowych, w który wchodzi
część wystająca innej deski lub klepki;
3. otwór początkowy żołądka łączący go z
przełykiem] – beeresztés, bebocsátás;
mélyedés, vájat, rovátka; kivágás; (műsz.)
rovátka, horony, ereszték; száj, cső,
csatorna; cúg; (techn.) lefolyó
wpust żołądka (łac. cardia ventriculi) –
gyomorszáj (cardia ventriculi)
wpustowy, -a, -e – beengedő, beeresztő
wpuszczanie – beeresztés, vmibe való süllyesztés
wpuszczenie – beengedés
wpuszczony, -a, -e – beengedett, beeresztett
wpuścić (wpuszczę, wpuści) — wpuszczać
[1. umożliwić komuś lub czemuś dostanie
się do wnętrza czegoś; 2. umieścić coś we
wnętrzu lub w głębi czegoś; 3. pot.
spowodować, że ktoś znalazł się w trudnej
sytuacji]
–
beengedni,
beereszteni,
bejuttatni; süllyeszteni
7781
wpuścić do wody – vízre ereszteni, vízbe
süllyeszteni
wpuścić interesanta – beengedni az ügyfelet
wpuścić kroplami – cseppenként beereszteni,
csepegtetni, cseppenteni
wpychać [zob. wepchnąć] – betömni, benyomni,
belökni
wpychanie – betolás, betolakodás
wracać1 [zob. wrócić] + z (czego) do (cezgo); na
(co) (wracam, wracasz) – visszajönni,
visszatérni, visszamenni; térni, fordulni;
téríteni
wraca żołnierz do swej lubej – a katona visszatér
kedveséhez
wracając – visszajövet
wracający, -a, -e – visszatért, visszajött
wracać do czego – visszatérni (vmire a. vmihez)
wracać do domu – hazatérni; hazamenni;
visszamenni
wracać a. wrócić do formy – visszaszerzi a
formáját
wracać do normy – visszatérni a rendes
kerékvágásba
wracać do swoich penatów – hazatérni (a
házitűzhelyhez v. fatornyos hazába)
wracać stopniowo do zdrowia – fokozatosan javul
az egészségi állapota
wracać w progi rodzinne – hazatérni
wracam pojutrze – holnapután jövök vissza
wracać2 – (oddawać z powrotem) visszaadni
wracanie – visszatérés
wrachować — wrachowywać – beleszámolni,
belekalkulálni
wrak [1. zatopiony lub uszkodzony statek;
2. zniszczony pojazd lub zniszczona
maszyna; 3. pot. osoba schorowana,
niedołężna lub wyczerpana psychicznie] –
roncs, hajóroncs, elsüllyedt hajó maradványa
wrak okrętu – hajóroncs
wrak samochodu – autóroncs
wrak statku – hajóroncs
VRAM (ang. Video RAM) [jest to dwu-portowa
odmiana pamięci DRAM, kiedyś często
używana do przechowywania danych
ramki obrazu w niektórych kartach
graficznych] – VRAM (ang. Video RAM)
video-RAM [ez a memória tárolja a
monitoron látható képet]
wrastać [zob. wrosnąć] – benőni
wrastanie – belenövés, benövés
wraz1 [1. wspólnie z kimś innym; 2. wtedy, kiedy
zachodzi drugie zdarzenie; 3. łącznie z
czymś, co należy do większej całości; 4.
razem, wspólnie, wespół, pospołu, do
spółki, na spółkę; 5. w tym samym czasie
-
Wersja 01 01 2017
jednocześnie, równocześnie, równolegle,
zarazem] – (z kim/czym) (vkivel/vmivel)
együtt; (dawno, táj.) izibe, azonnal, rögvest
wraz z kim – együtt vkivel
wraz2 – (elav.) ütődés, seb, sebbevágás; (átv.)
benyomás
wrazić — wrażać [1. siłą umieścić coś w czymś;
2. wpoić coś komuś] – beledöfni; belevésni
wrazić się — wrażać się [1. zostać umieszczonym
gdzieś siłą; 2. zostać wpojonym komuś] –
beledöfőni, belevésődni, beletolódni
wrazić się w pamięć – belevésődik emlékezetébe;
emlékezetbe vésni
wrażenia z podróży – utazási élmények; úti
benyomások v. élmények
wrażenie [1. stan psychiczny, reakcja psychiczna
wywołane jakimś bodźcem; 2. przeżycie,
zwłaszcza silne; 3. uświadomiona reakcja
narządu
zmysłowego
na
bodziec
zewnętrzny] – benyomás, érzés; érzet, hatás;
érzékelés,
lelkiállapot,
megilletődés,
megrendülés; bevésés
wrażenie stereofoniczne, przestrzenna percepcja
dźwięku – térbeli hallás [a hallószervnek az
a képesége, amelynek alapján a hangforrások
irányát és távolságát felismeri, ill.
megbecsüli]
wrażenie w pamięć – emlékezetébe vés
wrażeniowy, -a, -e – benyomást keltő
wrażliwie – érzékenyen, fogékonyan
wrażliwiec [pot. osoba bardzo wrażliwa] –
érzékeny ember
wrażliwość [1. zdolność przeżywania wrażeń,
emocji; 2. brak odporności; 3. zdolność
organizmu do reagowania na bodźce] –
érzékenység, fogékonyság, ingerlékenység
wrażliwość na zmiany pogody – frontérzékenység
wrażliwy, -a, -e [1. silnie coś odczuwający,
nieobojętny na coś; 2. mający małą
odporność na coś; 3. o organizmie
ludzkim, zwierzęcym, o narządach
zmysłów: reagujący na coś bardzo mocno]
– érzékeny, fogékony, ingerlékeny, kényes
wrażliwe serce – érzékeny szív
wrażliwy na mróz – fázós, fagyos
wrażliwy na światło – fényérzékeny
wrażliwy na zimno – a hideg iránt érzékeny;
fagyos, érzékeny a hidegre
wraży, -a, -e [wrogi] – (dawno) ellenséges
wrąb [1. wgłębienie lub wcięcie w jakimś
przedmiocie; 2. wąska szczelina wykonana
w
skale,
ułatwiająca
odstrzelenie
kopaliny; 3. brzeg czegoś, zwłaszcza
naczynia] – (műsz.) mélyedés, bemetszés,
rovátka; bemélyedés, bevágás (edényben);
(las) irtás, (górn.) fejtés
7782
wrąbać — wrąbywać [1. pot. zjeść coś szybko i z
apetytem; 2. pot. pobić kogoś] – belevágni
(baltával); (tréf.) bezabálni, befalni
wrąbać kawał pieczeni – (tréf., közb.) befalta a
darab pecsenyét
wrąbać się — wrąbywać się [1. rąbiąc, dostać się
w głąb czegoś; 2. pot. znaleźć się w
kłopotliwej sytuacji, często z własnej
winy; 3. pot. uderzywszy w coś, zaryć się]
– baltával való betörés
wrąbek – tisztás, irtás; kisebb fejtés
wredny, -a, -e [1. pot. taki, który jest pełen
fałszu, podłości; też: świadczący o takich
cechach; 2. pot. trudny do zniesienia,
budzący niechęć] – álnok, rossz, gonosz
(ember)
wredna droga – (átv.) rossz irányba vezető út
wredna pogoda – (átv.) zord, zimankós idő
wrestling, lub dokładniej [wrestling zawodowy
(ang. professional wrestling) to forma
zapasów popularna głównie w USA,
Wielkiej Brytanii i Japonii] – pankráció [a
birkózás egy fajtája, melyben a küzdő felek
pénzt kapnak a részvételért. A múltban az
amerikai és kanadai pankráció jellemzője
volt, hogy a meccsek eredményét előre
eldöntötték, és a pankráció (másnéven
wrestling vagy hivatásos birkózás) kifejezést
később már csak az ilyen, előre eltervezett
kimenetelű
mérkőzésekre
használták,
melyeket
worknek
hívnak,
azaz
"megdolgozott
meccs"-nek.
A
mai
pankrációra jellemzőek a különböző ütések,
dobások, ugrások és feszítések, melyek a
klasszikus birkózáson kívül különböző
harcművészetekből
és
modernkori
küzdősportokból származtathatók]
wreszcie1 [przysłówek komunikujący, że dane
zdarzenie nastąpiło później, niż mówiący
się tego spodziewał, np. Drzwi otworzyły się
i wreszcie mogliśmy wejść do środka.] –
végül, végleg, végül is; végre, elvégre; (na
wreszcie: végre), valahára, végtére; végrevalahára
wreszcie jesteś – végre itt vagy!
wreszcie2 [partykuła poprzedzająca ostatni człon
wyliczenia, np. Ogarnęło go zdziwienie,
potem niezadowolenie, wreszcie złość.] –
végül; utoljára
wreszcie dostukał się do mieszkania – addig
kopogott, amíg végre beengedték a lakásba
wreszcie, doszliśmy do sprawy; wreszcie,
doszliśmy do tematu; wreszcie, wróciliśmy
do sprawy; wreszcie, wróciliśmy do
tematu – no, végre a témánál vagyunk!
wreszcie pan wpadł na to – na, végre rájött
wreszcie przyjedziesz – végre elutazol
-
Wersja 01 01 2017
wreszcie się go doczekano – végre bevárták, végre
elérték, hogy eljött
wreszcie to do pana/pani dotarło – na, végre
rájött
wrębiarka [maszyna górnicza, wykonująca
wręby w złożu (np. węgla), składa się z
głowicy
z
wrębnikiem,
silnika
(elektrycznego lub pneumatycznego) i
ciągnika] – (bány.) réselőgép, szénfejtőgép,
réselőkalapács
wrębiarz [górnik obsługujący wrębiarkę] – vájár
wrębiarz pod ziamią – vájár
wrębny, -a, -e – hasadt
wręcz1 [partykuła podkreślająca większe od
spodziewanego natężenie cechy lub
zjawiska, np. Tempo pracy było bardzo
szybkie, wręcz szaleńcze.] – éppen
2
wręcz [otwarcie, bezpośrednio] – nyíltan,
közvetlenül, egyenesen, szemtől-szembe
wręcz mi to powiedział – egyenesen v. nyiltan
megmondta nekem
wręcz przeciwnie – éppen ellenkezőleg
wręczać podarunek a. prezent – ajándékot adni
wręczanie, wręczenie – átadás, kézbesítés,
árnyújtás
wręczyć — wręczać [podać coś komuś do rąk,
zwykle w sposób uroczysty lub oficjalny] –
átadni, kézbesíteni, átnyújtani
wręczył komu kwiaty – átnyújtotta vkinek a
virágot
wręga, wręg [1. element konstrukcyjny kadłuba
samolotu lub statku usztywniający go w
przekroju
poprzecznym;
2. boczne
wycięcie w desce stosowane przy
połączeniach na zakładkę lub jako
przylga; 3. żebro sosnowe lub dębowe w
statku wodnym, zwykle z krzywej gałęzi
lub
większego
konaru
łukowato
wyrobione] – borda, bordázat; hajóborda
wręgowy, -a, -e – hajóbordaWrite Once, Read Many (Write One, Read
Multiple; WORM) – WORM, Write Once,
Read Many; egyszer írható, sokszor
olvasható (optikai lemez)
VRML (ang. Virtual Reality Modelling Language,
początkowo — przed 1995 — znany jako
Virtual Reality Markup Language, w
wolnym tłumaczeniu Język Modelowania
Wirtualnej
Rzeczywistości)
[jest
standardem formatu pliku opisującym
grafikę
trójwymiarową
(3D),
interaktywną
grafikę
wektorową,
projektowaną głównie z myślą o stronach
WWW. VRML został zastąpiony przez
X3D] – VRML, Virtual Reality Modeling
Language; virtuális valóságot modellező
7783
nyelv [1. háromdimenziós számítógépes
képek leírására szolgáló jelölő nyelv; a
VRML-ben írt virtuális terek az Interneten
keresztül
(linkekkel)
egymással
összekapcsolhatók és VRML viewer
programokkal bejárhatók; a VRML egyes
tárgyak 3D képének megrajzolására is
alkalmas, így tudományos és műszaki
alkalmazásoknál is fontos; 2. Angol
mozaikszó, a Virtual Reality Modelling
Language (virtuális valóságot modellező
nyelv) szavak kezdőbetűiből. A virtuális
valóság nem más mint az Internet, de
méginkább a World Wide Web hálózat által
teremtett világ, amelyben szinte bármi
lehetséges. Ennek a világban a leírására, a
virtuális
valóság
objektumainak
a
megjelenítésére találták ki a VRML
specifikációt. Hasonlít a honlapokat leíró
HTML szerkezetéhez, azzal a különbséggel,
hogy itt a böngészők a virtuális valóságot
hozzák a felhasználó elé, míg a HTML
esetében
a
különböző
hipertext
dokumentumok olvasásról van szó. A VRML
révén lehetővé vált a különböző helyszínek - múzeumok, tárlatok, soha nem látott
városok,
földrészek
-bejárása,
meglátogatása a hálózaton keresztül -mindezt virtuálisan, az otthoni karosszékből.
A VRML szabványosítására és fejlesztésének
koordinálására 1996 decemberében jött létre
a VRML Consortium nevű szervezet,
amelynek a W3 Consortium-on kívül számos
cég is tagja. Az írás időpontjában – 1996.
december – a VRML 2.0 specifikáció
fejlesztése folyik.]
wrobić — wrabiać [1. pot. spowodować, że ktoś
znalazł się w nieprzyjemnej sytuacji; też:
zrzucić na kogoś winę; 2. tkając, robiąc
coś na drutach, wpleść w tkaninę nitki
innego rodzaju lub koloru] – betenni,
behelyezni, befoglalni, beilleszteni; (közb.)
megtenni, belekényszeríteni
wrobić łatę w kurtkę – foltot illeszteni a
kiskabátba; kiskabátot foltozni
wrobić w pończosze opuszczone oczko – a
harisnya lefutott szemét felszeni
wrobili
mnie
w
sekretarzowanie
–
belekényszerítettek a titkárságba, megtettek
titkárnak, titkárt csináltak belőlem
wrobić się — wrabiać się [pot. spowodować
znalezienie się z własnej winy w
nieprzyjemnej sytuacji lub niechcący
zgodzić się na coś przykrego] –
belekényszerülni
wrobiony, -a, -e – betett, behelyezett, befoglalt,
beillesztett
-
Wersja 01 01 2017
Wrocław [miasto na prawach powiatu
(wrocławski powiat grodzki), stolica
województwa dolnośląskiego] – Wrocław;
(dawno) Boroszló [magyar neve: Boroszló,
németül: Breslau ['breslau], csehül: Vratislav
['vracislaf], latinul: Wratislavia vagy
Vratislavia, 1741-1918 között hivatalos
neve: Königliche Haupt-und Residenzstadt
Breslau, azaz Boroszló Királyi Fő- és
Székváros, 1918-45 között: Hauptstadt
Breslau, azaz Boroszló Főváros) Szilézia
történelmi fővárosa, lakosságát tekintve a
negyedik legnagyobb és az egyik legrégibb
lengyel város. Az alsó-sziléziai vajdaság
központja, járási jogú város.]
wrocławianin – boroszlói, wrocławi ffi; Wrocław
lakója; wrocław-i lakos
Wrocławianin
[regionalny
dwutygodnik
społeczno-kulturalny wydawany od 2005
we Wrocławiu, ma wydanie regionalne Wrocławianin - magazyn Polski zachodniej
i południowej oraz lokalne - Wrocławianin
- magazyn miejski. Obejmuje swym
zasięgiem
obszar
Dolnego
Śląska,
Opolszczyzny, województwa lubuskiego
oraz Wielkopolski.] – Wrocławianin (2005
óta kéthetente megjelenő, regionális
társadalmi-kultúrális folyóirat)
wrocławianka – boroszlói, wrocławi lány v. nő
wrocławski, -a, -ie – boroszlói, wrocławi
wrodzić – veleszületik, anyatejjel szív magába
wrodzić się (wrodzę się, wrodzi się) — wradzać
się [stać się podobnym pod jakimś
względem do kogoś z rodziny] – (w kogo)
hasonlít (vkire a. vkihez)
wrodzić się w matkę – anyjára ütött; tiszta anyja
wrodzić się w ojca (wdał się w ojca) – apjára ütött;
tiszta apja
wrodzony, -a, -e [właściwy człowiekowi od
urodzenia] – veleszületett
wrodzona wada organizmu – veleszületett szervi
hiba
wrodzone zadatki – veleszületett adottságok
wrogi, -ia, -ie – ellenséges
wroga okupacyjna – ellenséges megszállás
wrogo – ellenségesen
wrogo usposobiony – ellenséges beállítottságú
7784
wrogość – ellenségeskedés; ellenséges érzület,
ellenséges magatartás
wrogowie jeszcze nie przejednani – az ellenséget
még nem békítették meg
wrona [1. ptak podobny do kruka, o popielatoczarnym lub czarnym upierzeniu; 2. daw.
pogardliwie o godle hitlerowskiej Rzeszy]
– varjú; (átv.) a hitleri Birodalom
Wrona, wrona siwa (Corvus cornix L., 1758)
[gatunek średniego ptaka z rodziny
krukowatych, zasadniczo wędrowny, choć
duża część osobników jest już osiadła
(zwłaszcza populacje miejskie). Występuje
w Europie od Półwyspu Apenińskiego i
Łaby po Ural.] – dolmányos varjú (Corvus
cornix) [a madarak osztályának verébalakúak
(Passeriformes) rendjébe és a varjúfélék
(Corvidae) családjába tartozó faj]
wrona czarna, czarnowron, wroniec (Corvus
corone)
[średni
ptak
z
rodziny
krukowatych,
częściowo
osiadły,
zamieszkujący
Europę
Zachodnią.
Granica zasięgu przebiega zasadniczo
między Łabą a Odrą.] – kormos varjú
(Corvus corone) [a madarak osztályának
verébalakúak (Passeriformes) rendjébe és a
varjúfélék (Corvidae) családjába tartozó faj]
Wrona siwa – dolmányos varjú
wrony wachlują skrzydłami – a varjak mozgatják
a szárnyukat
wroni, -ia, -ie – varjúwronie skrzydło – varjúszárny
Wroniec widlasty, widłak wroniec (Huperzia
selago) [gatunek rośliny zaliczany do
rodziny widłakowatych. Występuje na
rozległych obszarach Europy, Ameryki
Północnej oraz w Japonii. W Polsce
częściej w górach, na niżu rzadki.] –
Részegkorpafű (Huperzia selago)
-
Wersja 01 01 2017
Részegkorpafű (Huperzia selago)
wrony, wrona [koń czarnej maści] – fekete (ló)
wrony, -a, -e [o maści konia: czarny] – (ló)
fekete; fekete hollówrony koń – hollófekete ló
wrony zadziobały gołębie – a varjak csőrükkel
agyondöfködték a galambokat
wrosły, -a, -e – benőtt
wrosły paznokieć – benőtt köröm
wrosnąć (wrosnę, wrośnie) — wrastać [1. rosnąc,
zakorzenić się; 2. stać się nieodłączną
częścią czegoś] – benőni, belenőni
wrosnąć
korzeniami
–
meggyökeresedni,
gyökérrel
megkapaszkodni,
gyökeret
ereszteni
wrosnąć w otoczenie – (átv.) belenő a környezetbe
wrośnięcie – benövés
wrośnięty, -a, -e [1. taki, który wrósł w podłoże;
2. taki, który zagłębił się w coś;
3. tworzący z czymś jedną całość] – benőtt
wrostek (infiks) [w językoznawstwie jest to
każdy "kawałek" wyrazu (jego morfem),
o ile jest umiejscowiony wewnątrz rdzenia
(podstawy słowotwórczej)] – (nyelvt.)
infixum [A szótestbe illesztett toldalék (rag,
jel, képző). A szótőhöz viszonyított helyzete
szerint a toldalék infixum, ha beékelődik a
szótőbe. Ez a jelenség a magyartól teljesen
idegen.]
wrota [1. wielkie, dwuskrzydłowe drzwi;
2. miejsce, w którym coś się rozpoczyna;
też: sposób na osiągnięcie czegoś; 3. (u
Zygmunta Glogera) wiodące z drogi na
podwórze, nawet przy ubogich dworkach
ogrodzonych płotem chróścianym, bywały
zwykle już za doby Jagiellońskiej wysokie
i pod daszkiem wspartym na dwuch
słupach. Jeden z piękniejszych utworów
Syrokomli (Ludwika Kondratowicza) nosi
tytuł „Stare wrota”. Wrota bywały zwykle
otwarte.] – kapu
7785
wrota śluzy – zsilipkapu
wrotek [robak o obłym kształcie, żyjący w
wodach i miejscach wilgotnych] –
hengeres, vízi v. vízközeli féreg
wrotka, wrotki [metalowy uchwyt na czterech
kółkach przymocowywany paskami do
obuwia lub but z przyczepionymi od
spodu kółkami, służący do jazdy po
gładkiej nawierzchni] – görkorcsolya
wrotkarski, -a, -e – görkorcsolyawrotkarstwo
[jazda
na
wrotkach]
–
görkorcsolyázás
wrotkarz – görkorcsolyázó
wrotnica – kapuszárny
wrodzony talent – őstehetség
wrotycz [roślina o dużych, pierzastych liściach i
żółtopomarańczowych
kwiatach
zebranych w koszyczki] – aranyvirág
Wrotycz, Feverfew (Chrysanthemum parthenium)
(Tanacetum parthenium) – Őszi aranyvirág
[Chrysanthemum Parthenium (L.) Pers. (Anyafű, bécsi tárkony, imelygyökér, indiai
tárkony, karácsonyi morzsika, mádra, mátra
v. mettérfű, bécsi nádrafű, pártamag. - Term.
r.: Fészkesek. Compositae.)]
wrotycz maruna, złocień zwyczajny (Tanacetum
parthenium = Chrysanthemum parthenium) Őszi Margitvirág (Tanacetum parthenium)
[Erős, inkább kellemetlen illatú növény.]
Wrotycz
pospolity,
wrotycz
zwyczajny
(Tanacetum vulgare L. albo Chrysanthemum
vulgare) [1. gatunek byliny należący do
rodziny astrowatych; 2. gatunek rośliny
należący
do
rodziny
astrowatych.
Występuje w całej Europie i na obszarach
Azji
o
umiarkowanym
klimacie.
Rozprzestrzenił się także gdzieniegdzie
poza tym obszarem. W Polsce jest
gatunkiem
pospolitym.
3.
Roślina
wieloletnia wysokości 50-150 cm. Rośnie
na miedzach, przydrożach, brzegach rzek,
zrębach, zwłaszcza na cięższych glebach
ilastych na niżu i w wyższych położeniach
górskich. Roślina azotolubna; występuje
głównie w fitocenozach zmienionych
wskutek działalności człowieka. Roślina
-
Wersja 01 01 2017
lecznicza. Kwitnie VII-X.] – gilisztaűző
varádics v. Varádics-kóró (vrátic szláv
szóból,
garádicskóró,
fájdalomfű,
gilisztavirág, (Chrysanthemum vulgare)
[korábban (Tanacetum vulgare).) [az
aranyvirággal,
papvirággal
meg
a
morzsikával közelről rokon, némelyek
egyesítik is. 30 faja az óvilágban s É.Amerikában (hazánkban 1) terem. A T.
vulgare L. többnyári, 1-11/2 m. kóró,
leginkább vizparton, mesgyén, töltésen stb.
terem. Levele kétszer szárnyaltan szabdalt,
apró, sárga, sugártalan fészke sátorozó,
kaszatját gyántamirigy lepi el. Valamennyi
része, de kivált a virága (herba et flores
tanaceti) dörzsölve erős kámforillatu,
fűszeres keserü, sárga éteres olajat termel,
ezért féreg ellen orvosság. Levelével zöldre,
virágával sárgára festhetni. Testvére a
balzsammenta. Népi nevei közül talán a
mezei mimóza a legérdekesebb, ezt
valószínűleg levelei alakjáról kapta.]
Wrotycz pospolity – gilisztaűző varádics
wrotycz szerokolistny, bełżyna balsamiczna
(Chrysanthemum balsamita = Tanacetum
balsamita) – Boldogasszony tenyere
(Chrysanthemum balsamita, Tanacetum
balsamita)
wróbel (wróbel domowy, wróbel zwyczajny)
(Passer domesticus) [mały ptak o
szarobrązowym upierzeniu] – veréb
Wróbel mazurek – mezei veréb
7786
Wróbel skalny (Petronia petronia) [mały ptak z
rodziny wróbli. Gniazduje w południowej
Europie. Dawniej obserwowany w Polsce.]
– kövi veréb (Petronia petronia) [a madarak
osztályának verébalakúak (Passeriformes)
rendjébe és a verébfélék (Passeridae)
családjába tartozó faj]
wróbel udziobał kawałek bułki – a veréb lecsípett
egy darabot a zsemléből
Wróbel zwyczajny, wróbel domowy, wróbel,
jagodnik (Passer domesticus) [mały ptak
osiadły z rodziny wróbli, zamieszkujący
Europę i Azję] – házi veréb (Passer
domesticus)
[a
madarak osztályának
verébalakúak (Passeriformes) rendjébe és a
verébfélék (Passeridae) családjába tartozó
faj]
wróbelek – kis veréb; veréb fióka
wróblica – nőstényveréb, veréb tojó
wróbli, -ia, -ie – verébwróblowaty, -a, -e – verébféle
wrócić (dk.) (wrócę, -isz, wróci) — wracać
[1. zjawić się w miejscu, z którego się
wyszło lub wyjechało; 2. nie dotarłszy do
celu, zjawić się z powrotem w miejscu, z
którego się wyruszyło;
3. zaistnieć
ponownie w taki sam sposób, w tym
samym miejscu; 4. zacząć robić coś
ponownie; 5. nawiązać do czegoś po
przerwie; 6. powtórzyć się; 7. odzyskać
poprzedni stan; 8. spowodować, że ktoś
odzyskał poprzedni stan; 9. zostać
zwróconym] – visszatérni, visszajönni,
visszamenni;
visszaadni,
visszajuttatni,
visszatéríteni, megtéríteni; visszaküldeni;
visszafordítani; térni, fordulni
wróc! – wojsk visszakozz!
wrócę za chwilę – mindjárt visszajövök
wrócę za jaką godzinę – úgy v. vagy egy óra
múlva visszajövök
wrócić do (czego) na (co) – visszatérni, visszajönni
(vmihez, vhová)
-
Wersja 01 01 2017
wrócić do domu (do ojczyzny) – hazatérni,
hazajönni, hazamenni
wrócić do matki ziemi – (szó szerint: visszatér a
földanyához) a mennyei kapuk előtt áll
wracać a. wrócić do normalnego trybu życia –
visszatér a rendes kerékvágásba
wrócić do przytomności – visszanyeri eszméletét
wrócić do siebie – magához tér
wrócić do zdrowia – meggyógyulni, felépülni
wrócić na drogę obowiązku – az engedelmesség
útjára térni
wrócić na łono ziemi ojczystej – a hazai föld ölébe
visszatérni
wrócić na swoje miejsce – helyére megy, visszatér
a helyére
wrócić podróży – megjön az útjáról
wrócił do siebie – hazatér
wróćmy do tematu! wróćmy do rzeczy! – térjünk
a tárgyra!
wrócić się (wrócę się, wróci się) — wracać się
[1. nie dotarłszy do celu, przybyć z
powrotem do miejsca, z którego się
wyruszyło; 2. pojawić się powtórnie; 3. o
zainwestowanych pieniądzach: zostać
odzyskanym] – visszafordulni, visszatérni;
hátrálni
wrócić do ojczyzny – hazatérni
wróg [1. człowiek nieprzyjaźnie usposobiony
wobec kogoś; 2. człowiek zwalczający coś;
3. wojsko nieprzyjaciela; też: państwo
będące w stanie wojny z innym państwem;
4. coś, co szkodzi komuś lub czemuś] –
ellenség
wróg imienia poslkiego – ellensége mindennek,
ami lengyel; lengyelfaló
wróg jeszcze nie pokonany – még le nem győzött
ellenség
wróg jeszcze nie ugięty – az ellenség még nem
adta meg magát
wróg klasowy, wróg ludu [według teorii
marksistowskiej: człowiek należący do
klasy
antagonistycznej
względem
proletariatu] – osztályellenség, a nép
ellensége
wróg li czy przyjaciel – ellenség vagy jóbarát
wróg ludu [(ros. Враг народа ) - w semantyce
bolszewickiej (zwłaszcza w okresie
stalinizmu) określenie przeciwnika władzy
komunistycznej - rzeczywistego, lub
potencjalnego] – népellenség, a nép
ellensége
wróg publiczny – közellenség
7787
 Wróg publiczny (oryg. Enemy of the
State) [film sensacyjny z 1998 roku w
reżyserii Tony’ego Scotta] – A
közellenség (1998) [Mit tehet egy ember
az egész világ ellen? És mit tehet egy
ember, ha az egész világ összefog ellene?
Robert Dean ügyész nem az a fajta, aki
ilyen kérdéseken törné a fejét. Végzi a
munkáját, szereti a feleségét, neveli két
rosszcsont kölykét és azt hiszi, ez mindig
így lesz. Pedig valakik figyelni kezdik,
valakik vadásznak rá, valakik meg akarják
ölni. Egyszer csak - egymástól függetlenül
- az Egyesült Államok összes hivatalos és
nem hivatalos titkos szervezete a nyomába
ered. Ruháiba poloskát varrnak, golyók
fütyülnek a füle körül, autók próbálják
elgázolni, robbanások próbálják eltörölni a
föld színéről. Mindenki célpontjává válik
és ő nem tehet mást, menekül, ahogy csak
bír. És még azt sem tudja, miért akarják
megölni.]
 Wróg publiczny nr 1 (ang. The Public
Enemy) [amerykański film z 1931 roku w
reżyserii Williama A. Wellmana] –
Elsőszámú közellenség (amerikai film,
1931)
 Wróg publiczny nr 1 (ang. Public
Enemies) [Zdesperowana, cierpiąca
-
Wersja 01 01 2017
przez lata nędzę "Ma" Barker znajduje
doskonały sposób na wyciągnięcie
swojej rodziny z kłopotów finansowych.
Zakłada gang, trudniący się napadami.
"Ma" sama planuje grabieże i namawia
do udziału w nich swoich synów. Przez
wiele lat jej grupa przestępcza
terroryzuje rolnicze Południe Ameryki...
Film
opowiada
o
prawdziwych
wydarzeniach. Cierpiąca przez lata
nędzę Kate "Ma" Baker zakłada gang.
Nakłania swoich synów do udziału w
napadach, z których część sama planuje.
Przez wiele lat grua przestępcza
terroryzuje rolnicze południe Ameryki.
Barkerowie słynną z okrucieństwa oraz
sprytu, który przez długi czas pozwala
im uniknąć schwytania i kary. Rodzinę
gubi jednak chciwość i poczucie
bezkarności.] – Elsőszámú közellenség
[színes, magyarul beszélő, amerikai
filmdráma, 95 perc, 1996 ― Egy legendás
nő és fiai, akik úgy szereztek vagyont,
hogy elvették a másét: a Barker család a
húszas évek Amerikájában a leghírhedtebb
gengszterek közé tartozott. A rendőrség és
az FBI vadászott rájuk, de amíg a család
összetartott,
sebezhetetlenek
voltak.
Vezetőjük, Barker "Mama" rendkívüli
asszony volt, akit a sors tett keménnyé és
kegyetlenné. Fiait arra nevelte, hogy a
saját törvényeik szerint éljenek, és csak az
ő hatalmát ismerjék el maguk fölött. Meg
is tett ezért mindent - és ez lett a veszte,
mert a fiai számára szerzett asszonyok
vezettek a család bukásához.]
wróg się załamał – az ellenség megtört
wróg umknął – az ellenség visszahúzódott v.
eltakarodott
wróg wewnętrzny – belső ellenség
wróść (wrośnę, wrośnie) (zob. wrosnąć) – benőni,
belenőni
wróż [wróżbiarz] – jós
wróżąca z ręki – tenyérjós (nő)
wróżący z ręki – tenyérjós
wróżba [1. przepowiednia odczytywana z układu
kart, linii na dłoni itp.; 2. czynność
przepowiadania przyszłości wraz z
towarzyszącymi jej obrzędami; 3. fakt lub
zjawisko uznawane za zapowiedź czegoś]
– jóslat, jóslás, jósjel, előjel, jövendölés,
jövendőmondás
wróżba się spełniła – a jóslat beteljesedett
wróżba z Dodony – dodonai jóslat; homályos,
kétértelmű beszéd (Dodona, a legrégibb
görög jóshely nevéről)
7788
wróżbiarka (zob. wróżka); wróżbitka [podniośle:
kobieta, która przepowiada przyszłość z
kart, z ręki, z liczb lub innych znaków;
wróżbiarka,
wróżka,
kabalarka,
kabalistka] – jósnő, jövendőmondó;
tenyérjós (nő)
wróżbiarski, -a, -ie – jósra vonatkozó, jóswróżbiarstwo [odczytywanie przyszłości na
podstawie układu gwiazd, kart, linii na
dłoni itp.] – jóslás, jövendölés; jóstehetség
wróżbiarz [ten, kto przepowiada przyszłość;
wróżbita, wróż] – jós; tenyérjós (ffi)
wróżbici [wykładali sny. Udawanie się do nich
było
wyraźnie
zakazane.]
–
álommagyarázók; jósok, jövendőmondók
wróżbita [zob. wróżbiarz] – jós, jövendőmondó
wróżby [1. Wróżby zamążpójścia i ożenku.
Przytoczenie
wszystkich
pod
tym
względem zabobonów przechodzi zakres
niniejszej encyklopedyi. O przedmiocie
tym jest dużo szczegółów rozrzuconych w
Kolbergu i czasopismach etnograficznych.
2. zapytywanie martwych rzeczy (układów
linii na dłoni) o sprawach przeszłych,
przyszłych i skrytych. Biblia zakazuje
uprawiania wróżbiarstwa i wszelkiego
rodzaju wróżenia.] – jóslás
wróżebny, -a, -e – jóslásra, jövendőmondásra
vonatkozó, jóswróżek – jós, jövendőmondó
wróżenie – jövendölés, jövendőmondás
wróżenie z ręki – tenyérjóslás
wróżenie z kart – kártyavetés
wróżka
[1. kobieta
zajmująca
się
wróżbiarstwem; 2. w baśniach: kobieta
mająca moc czynienia czarów] – jósnő,
jövendőmondó (nő); kártyavető nő; tündér
wróżka z Endor * Endor – endori halottidéző
asszony
wróżyć
[1. przepowiadać
przyszłość
na
podstawie układu gwiazd, kart itp.;
2. wnioskować na podstawie pewnych
faktów; 3. być zapowiedzią czegoś] –
jósolni, jövendölni, jövendőt mondani
wróżyć komuś coś – jósolni vkinek vmit
wróżyć pogodę – jó időt jósolni
wróżyć z dłoni – tenyérből jósolni
wróżyć z fusów – kávézaccból jósolni
wróżyć z kart – kártyából jósolni; kártyát vetni
wróżyć z ręki – tenyérből jósolni
VRR Weighted Round Robin – Változtatható
súlyozású körbeforgó (Weighted Round
Robin, WRR)
wryć [ryjąc, cisnąc, zagłębić coś w czymś] –
beszúrni, bevésni, bevágni, beverni
-
Wersja 01 01 2017
wryć ostry palik w ziemię – éles karót a földbe
verni
wryć w pamięć – emlékezetébe vés
wryć się [ryjąc, zagłębić się w coś] – vésődni;
bevésődni, bevágódni, befúrja magát
wryć się w pamięć – emlékezetébe vés vmit,
memorizál vmit; emlékezetébe vésődik
wryty, -a, -e – bevésett, bevésődött
wryty w pamięć – jól megjegyzett, emlékezetébe
vésett
wrzask [1. bardzo głośny, przeraźliwy krzyk;
też: bardzo głośne mówienie, wołanie;
2. podobny dźwięk wydawany przez
niektóre zwierząta] – kiabálás, zaj,
zajongás, lárma, sikoltás, visítás, kiáltás,
sikoly, csődület, zsivaj, moraj; zenebona
wrzaskliwie – hangosan, kiabálva, zajosan,
lármásan, zavargón
wrzaskliwość – hangosság, zajosság, lármázás,
háborgás; morajlás
wrzaskliwy, -a, -e [1. skłonny do robienia
wrzasku; 2. zbyt głośno brzmiący; 3. pełen
wrzasku, hałasu] – hangos, kiabáló, zajos,
lármás, zsivajgó; ordítozó, ordító
wrzasnąć (wrzesnę, wrześnie) — wrzeszczeć
[1. wydać
krzykliwy,
ostry
głos;
2. wrzeszczeć: strofować kogoś krzykliwie;
3. krzyknąć głośno] – sikoltani, visítani;
kiáltani; rikoltozni; ráripakodni, rákiáltani,
ráordítani (vkire/vmire)
wrzasnąć na kogo – rákiáltani v. ráordítani vkire
wrzasnięcie – ráripakodás
wrzawa [1. gwar zmieszanych głosów, krzyków,
dźwięków; 2. zamieszanie, wzburzenie] –
kiáltás, zaj, zsivaj
wrząco – forrva, tüzesen; dühösen, haragosan,
szenvedélyesen
wrzący, -a, -e – forró, forralt, forrásban lévő; (átv.)
forrófejű, heves, dühödt, szenvedélyes,
lázadó, botrányt okozó
wrząca woda – forró víz, forrásban lévő víz
wrzątek [wrząca ciecz] – forró víz; forrásban lévő
víz
wrzeciądz [1. dawne urządzenie do zamykania
bramy, drzwi od wewnątrz; 2. pierwej
rzeciądz, łańcuch żelazny u drzwi od
środka budynku, zapora, służąca do
zamknięcia] – (dawno) ajtózár, retesz
wrzecionko – orsócska
wrzeciono [1. przyrząd do przędzenia ręcznego
w postaci wałka zaostrzonego na obu
końcach;
też:
element
maszyn
przędzalniczych; 2. wał w obrabiarce
skrawającej obracający narzędziem lub
obrabianym przedmiotem; 3. zgrubienie
wiosła przy rękojeści; 4. (u Zygmunta
7789
Glogera)
narzędzie
używane
do
przędzenia, w kształcie prątka, przed
upowszechnieniem
się
kołowrotków.
Koniec osi, na którym obraca się koło u
wozu, zowie się również wrzecionem. W
młynach wrzecionem zowią żelazo, na
którem cewy stoją (Solski, Arch.). Przez
spodni
kamień
młyński
wrzeciono
przechodząc zwierzchni obraca. Jest
wrzeciono i u żarn. Wrzecionem w
ludwisarni zowią wał stożkowy z drzewa,
na którym jak na rdzeniu robi się wzór
glinianej armaty. Nazywa się też
wrzecionem przy laniu bomb żelazo
rdzenne, na którem robi się dusza gliniana
(Jakubowskiego „Nauka artyleryi”, 1784).
Krewni „po wrzecionie” znaczy to samo
co „po kądzieli”, czyli ze strony matki.
Bękarci mają krewnych tylko po
wrzecionie nie po mieczu, t. j. ze strony
matki.] – (szöv.) orsó, állorsó, pálca; (műsz.)
kúpostengely, forgófej, malomforgófej
wrzeciono
kariokinetyczne,
podziałowe
[struktura plazmatyczna powstająca w
komórce podczas jej podziału] –
kariokinetikus orsó (plazmatikus struktúra a
kariokinetikus sejtoszlás és a sejt
osztódásának idején)
wrzeciono wiertnicze [element umożliwiający
obracanie i przesuwanie przewodu
wiertniczego] – fúróorsó
wrzecionowaty, -a, -e – orsó alakú
wrzecionowy, -a, -e – orsós, orsówrzeć (wrę, wrze; wrzał) [1. o substancjach
ciekłych: przemieniać się w parę przy
odpowiedniej temperaturze; 2. pienić się i
kłębić; 3. tętnić rozgwarem, życiem; 4. o
zbiorowiskach ludzkich: być pełnym
niepokoju, wzburzenia; 5. dziać się
szybko
i
intensywnie;
6. być
podnieconym, zdenerwowanym] – forrni;
(gotuje się) főni; forrongani; (átv.) forrni,
kavarogni; lázasan folyik (vmi);
wre robota – forr a munka
wrzenie [oznaki niezadowolenia lub buntu] –
forrás (mint folyamat); forrongás, lázongás;
(sükwet) harag, elégedetlenség
wrzenie umysłów – az agy lázongása
wrzepić — wrzepiać [1. pot. wyznaczyć coś
komuś, zwykle jako karę; 2. pot. zbić
kogoś; 3. pot. zmusić kogoś do wzięcia
czegoś] – (közb.) beverni, beütni, berúgni,
beleszúrni, bebökni, bedöfni; (átv.) elverni,
elnáspángolni, elagyabugyálni, eldöngetni
wrzepić komu baty – megkorbácsolni vkit
wrzesień [dziewiąty miesiąc w roku wg
używanego
w
Polsce
kalendarza
-
Wersja 01 01 2017
gregoriańskiego, ma 30 dni. Nazwa
miesiąca (wg Brücknera) pochodzi od
kwitnących w tym miesiącu wrzosów.
Dawniej
używano
również
nazwy
pajęcznik od nici babiego lata. Łacińska
nazwa September (= 'siódmy miesiąc';
zobacz: kalendarz rzymski) została
zapożyczona przez większość języków
europejskich] – szeptember (szept.);
(dawno) Szent Mihály hava – Mérleg hava –
Őszelő hó (w wrześniu: szeptemberben)
wrzeszczeć (wrzeszczę, wrzeszczy; wrzeszczał)
[zob. wrzasnąć] – lármázni, ordítani,
ordítozni, üvölteni, visítani, rokoltani,
rikácsolni;
bőgni,
kiáltani;
sikítani;
morajlani; sivalkodni
wrzeszczeć na całe gardło – torkaszakadtából ordít
v. kiabál
wrzeszczeć na cały głos – torkaszakadtából
kiabálni v. ordítani
wrzeszczenie – ordítozás, üvöltés
wrześniowy, -a, -e – szeptemberi
wrzodowacenie – elgennyesedés
wrzodowacić – elgennyedni, elgennyesedni
wrzodowaty, -a, -e – keléses, gennyes
wrzodzianka [pot. ropne zapalenie skóry lub
tkanki podskórnej w postaci bolesnej
nabrzmiałości] – kelés, gennyesedés
wrzodzik – kisebb kelés, tályog
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (łac.
colitis ulcerosa, używany jest również
skrót nazwy łacińskiej CU) [zaliczane do
grupy
nieswoistych
zapaleń
jelit
(Inflammatory bowel disease – IBD) – jest
przewlekłym procesem zapalny błony
śluzowej odbytu lub jelita grubego, o
nieustalonej dotychczas etiologii.] – (lat.)
colitis ulcerosa (másképpen fekélyes
vastagbélgyulladás, kolitisz)
wrzos [1. krzewinka o zimotrwałych, drobnych
liściach i drobnych, różowofioletowych
kwiatach; też: zbiorowo o takich
krzewinkach;
2.
krzewinka
o
zimozielonych, bardzo drobnych listkach i
drobnych
fioletowych
kwiatach,
zakwitająca wczesną jesienią] – (növ.)
csarab; hanga, erika
Wrzos zwyczajny, wrzos pospolity (Calluna
vulgaris (L.) Hull) [jedyny gatunek
(monotypowy) rośliny wieloletniej z
rodzaju
wrzos
(Calluna
Salisb.)
należącego do rodziny wrzosowatych
(Ericaceae Juss.)] – csarab (Calluna) [a
hangafélék
(Ericaceae)
monotipikus
nemzetsége: a faj neve közönséges csarab
(Calluna vulgaris).]
7790
Wrzos zwyczajny
wrzosowaty, -a, -e – hangához hasonló
wrzosowisko [teren porosły zimotrwałymi
krzewinkami, głównie wrzosem; też:
zespół takich krzewinek] – hangás rét
wrzosowy, -a, -e – hangawrzód (łac. ulcus) [1. nagromadzenie ropy
powstałe wskutek zakażenia uszkodzonej i
ulegającej martwicy tkanki; 2. zjawisko
szkodliwe społecznie; 3. wykwit wtórny
mający charakter otwartej rany na
powierzchni skóry, błony śluzowej lub
gałki ocznej; jest to ubytek skóry, błony
śluzowej trudno gojący się] – (lat.) ulcus;
(orv.) fekély, kelés, tályog, kelevény, ulkusz;
furunkulus
wrzód dojrzał – a kelés megérett
wrzód dwunastnicy (ulcus duodeni) [to
przewlekła choroba, która charakteryzuje
się ubytkiem błon śluzowej i podśluzowej
oraz blaszki mięśniowej dwunastnicy.] –
nyombélfekély (ulcus duodeni)
-
Wersja 01 01 2017
wrzód karbunkułowy – karbunkulus, pokolvar
wrzód nabrał – a kelés meggyűlt
wrzód pęki – (átv.) fekély v. kelevény kifakadt
wrzód przetokowy – fisztulás, tályogos
wrzód się formuje – daganat képződik
wrzód zebrał – a kelés meggyűlt
wrzód żołądka, dwunastnicy [ubytek tkanki
powstający na skutek nadtrawienia
ścianki
żołądka,
dwunastnicy]
–
gyomorfekély (ulcus ventriculi)
wrzucanie, wrzucenie – bedobás, belökés
wrzucić (wrzucę, wrzuci) — wrzucać [1. rzucając,
umieścić coś lub kogoś gdzieś; 2. umieścić
kogoś w jakimś miejscu, środowisku itp.]
– bedobni, bevetni, behajítani
wrzucić a. wrzucać coś do skrzynki – bedobni
vmit a postaládába
wrzucić do wody – beledobni a vízbe
wrzucić dwójkę – kettesbe tenni a sebességet
wrzucić jedynkę – egyesbe tenni a sebességet
wrzucić a. wrzucać monetę – (telefon) pénzt
bedobni
wrzucić papiery do kosza – bedobni a papírt a
kosárba
wrzucić a. wrzucać żeton – (telefon) érmét
bedobni
wrzut [w piłce nożnej, ręcznej, koszykówce itp.:
wznowienie gry, gdy piłka znajdzie się
poza liniami autowymi boiska] – (sp)
bedobás
wrzynać (werżnąć się) – behatolni, bemélyedni
wsad [1. odpowiednia ilość jakichś materiałów
wprowadzana jednorazowo do danego
urządzenia; 2. odpowiednia ilość rudy,
koksu itp. ładowana jednorazowo do pieca
hutniczego; 3. kapitał lub wartości
rzeczowe konieczne do rozpoczęcia lub
prowadzenia jakiegoś przedsięwzięcia;
4. w koszykówce: wrzucenie piłki do kosza
przy wysokim wyskoku, kiedy zawodnik
dotyka ręką obręczy kosza] – (műsz.) (egy)
töltés, adagolás, berakás, adag (kohászatban)
wsadzać, wbijać komuś szpile – piszkálni vkit;
gonoszkodni vkivel; borsot törni vki orra alá
wsadzanie, wsadzenie – betevés, berakás, bezárás;
ráültetés, ráhelyezés; beültetés
wsadzić (wsadzę) — wsadzać [1. umieścić coś
wewnątrz czegoś lub na czymś; 2. pomóc
komuś wsiąść, wejść do czegoś lub na coś
albo zmusić kogoś do wejścia; 3. pot.
pozbawić kogoś wolności] – beültetni,
beleültetni, felültetni, ráültetni; betenni,
bedugni,
berakni;
rátenni,
ráültetni,
felültetni; (kohászat) adagolni
7791
wsadzić chleb do pieca – a kenyeret a kemencébe
vetni
wsadzić czapkę na głowę – sapkát tesz a fejére
wsadzić do aresztu – fogságba jutattni vkit
wsadzić do ciupy – becsukni, bezárni, fogdába
rakni
wsadzić do szuflady – betenni a fiókba (vmit)
wsadzić do więzienia, do kozy – (átv.) börtönbe,
dutyiba vetni
wsadzić do więzienia – börtönbe zárni; hűvösre
tenni
wsadzić kij w mrowisko – feltúrni a hangyabolyt;
zavart okozni
wsadzić kogo do kryminału – börtönbe zárni v.
jutattni vkit
wsadzić kogo do lochu – tömlöcbe vetni vkit
wsadzić kogoś w kratki – leültetnek vkit; rács
mögé tesznek vkit
wsadzić na konia, na wóz – lóra, kocsira ültetni
wsadzić nos w coś – beleüti az orrát vmibe
wsadzić rękę do kieszeni – zsebre teszi a kezét
wsadzić stalówkę w obsadkę – tollhegyet tenni a
tollszárba
wsadzić widły w snopek – villát szúrni a kazalba v.
a zsupba
wsadził mi trzy bilety na loterię – (átv.) rámsózott
három sorsjegyet
wsączyć się — wsączać się [1. o cieczy, wilgoci:
wsiąknąć, przeciec gdzieś; 2. o świetle:
wpaść gdzieś smugami] – beszivárogni,
lassan belecsepegni
wschodni, -ia, -ie – keleti
wschodni wiatr [wiatr wiejący ze wschodu] –
keleti szél
wschodnio-europejski,
-a,
-ie;
wschodnioeuropejski, , -a, -ie [dotyczący
Europy Wschodniej] – kelet-európai
wschodnio-południowy, -a, -e – délkeleti
wschodnio-północny – északkeleti
wschodnio-zachodni, -ia, -ie – kelet-nyugati
wschodzący, -a, -e – kikelő, felkelő
wschodząca gwiazda – hajnalcsillag; felkelő
csillag
wschodzące rośliny – kikelő növények
wschodzące słońce – kelő v. felkelő nap
wschodzenie – kinövés, kikelés, kibújás (növényé)
wschodzić (wschodzę, wschodzi; wschodził) [zob.
wzejść] – lemenni, feljönni; (roślina)
kikelni; (nap) felkelni
wschodzić w szczegóły – részletekbe bocsátkozni
wschód (wsch.) [1. strona świata, z której
ukazuje się wschodzące Słońce; 2. część
kraju, regionu itp. wysunięta w tę stronę;
3. ukazanie się ciała niebieskiego, zwykle
-
Wersja 01 01 2017
Słońca, nad horyzontem; 4. wczesna pora
dnia] – kelet (K) [(na) wschód [od] – keletre,
kelet felől]
wschód – (stopień schodów) lépcső, lépcsőfok
Wschód [1. kraje w południowej i wschodniej
Azji; 6. byłe kraje komunistyczne na
obszarze wschodniej, południowej i
środkowej Europy] – Kelet (K)
wschód (słońca) – felkelés
wschód słońca – 1. napfelkelte; 2. napkelet
wsiać — wsiewać [wrzucić nasiona roślin w
odpowiednio przygotowaną glebę; też:
zasiać coś w plon główny] – bevetni, elvetni
wsiąć na pegaza – versírásra adja fejét
wsiał koper – elvetette a kaprot
wsiadać [zob. wsiąść] – felszállni, beszállni,
beülni; (do środka lokomocji) beszállni,
felszállni
wsiadać a. wsiąść do czegoś – felszállni vmire
wsiadać a. wsiąść do pociągu – vonatra szállni;
felszállni a vonatra
wsiadać do pociągu – vonatra szállni; vonatra ülni
wsiadać do powozu – kocsiba ülni
wsiadać do samochodu – autóba ülni
wsiadać a. wsiąść do samolotu – felszállni a
repülőre v. gépre
wsiadać do tramwaju – villamosra szállni
wsiadać na konia – lóra ülni
wsiadane
– indulás, utazás pillanata;
(társasjátékféle); búcsúpohár
wsiadanie – beszállás, felszállás; rátámadás,
rákiáltás
wsiadanie na okręt, na statek – hajóraszállás
wsiadany [w dawnym wojsku: sygnał grany na
trąbce, nakazujący wsiadanie na konie] –
(wojsk) lóra! (trombitajel)
wsiadajmy do tego tramwaju! – szálljunk fel erre
a villamosra!
wsiadł na swego konika – (átv.) felült (a)
vesszőparipájára
wsiadł pan (wsiadła pani) nie do tego autobusu –
rossz buszra szállt fel
wsiąkanie – beszívódás; (átv.) eltűnés, felszívódás
wsiąkliwy, -a, -e [1. łatwo wchłaniający ciecz;
2. łatwo wsiąkający w coś] – elnyelő,
beszívó, felszívó
wsiąknąć (wsiąknę, wsiąknie) — wsiąkać [1. o
cieczach: przeniknąć w głąb czegoś,
nasączając coś; 2. szybko wejść gdzieś,
stając się niewidocznym; 3. przyzwyczaić
się do nowych ludzi, warunków itp.;
4. pot. zostać skradzionym lub zaginąć;
5. pot. przepaść bez wieści, ukryć się
gdzieś] – beleitatódni; beszívni, felszívni,
7792
magába szívni; (átv.) nyomtalanul eltűnni,
felszívódni, nyoma vész
wsiąkł gdzieś po drodze – eltűnt valahol útközben;
útközben nyoma veszetett
wsiąkł jak kamień w wodę – [eltűnt, mi kő a
vízben] szőrén-szárán eltűnt; bottal ütheti a
nyomát
wsiąknięcie (zob. wsiąkanie) – beszívódás; (átv.)
eltűnés, felszívódás
wsiąść (wsiądę, wsiądzie) — wsiadać [1. wejść do
jakiegoś środka lokomocji; też: usiąść na
koniu, rowerze itp., aby nimi jechać;
2. pot. zacząć krytykować kogoś ostro] –
beszállni, felszállni, beülni; rátámadni,
(közb.) rámászni; (na konia) felülni
wsiąść, wsiadać do… – felszállni valamire
wsiąść do przyczepki – beülni az oldalkocsiba
wsiąść do samolotu – repülőre ülni
wsiąść do wagonu – felszállt a vonatra; beszáll a
vasúti kocsiba
wsiąść do windy – beszáll a liftbe
wsiąść na coś – vmire szállni; felszállni vmire
wsiąść na kogo – rátámadni vkire
wsiąść na konia – lóra ülni, felszállni a lóra
wsiąść na pokład – hajóra szállni, behajózni,
kihajózni
wsiąść na okręt – hajóra szállni
wsiąść na rower – biciklire v. kerékpárra ülni
wsiąść na statek – hajóra szállni
wsiąść na wielkiego konia – (átv.) felülni a nagy v.
magas lóra
wsiąść w samochód – autóba ülni
wsiedzie – (bonc) szívbelhártya
wsiewanie – bevetés, beoltás
wsiwy, -a, -e (wiejski) – vidéki, vidékies; falusi,
falusias
wskakiwać [zob. wskoczyć] – (na wierzch)
felugrálni; ráugrani; (do wnętrza) beugrálni
wskakiwanie – beugrás, eáugrás, felugrás
wskazać (wskażę, wskaże) — wskazywać
(wskazuje) [1. pokazać, gdzie się ktoś lub
coś znajduje; 2. zwrócić uwagę na coś;
3. wskazywać: świadczyć o czymś; 4. o
przyrządach,
urządzeniach:
podać
zmierzoną wartość; 5. dać wskazówki,
poinformować o czymś; 6. wyznaczyć lub
polecić kogoś] – mutatni, megmutatni,
rámutatni; megjelölni; kioktatni; (na co)
(wskazywać) utalni, vallani (vmire)
wskazać a. wskazywać drogę – útbaigazítani
wskazać jedenastkę – tizenegyest mutatni
wskazać komu drogę – utat mutatni vkinek
wskazać a. wskazywać na coś – utalni vmire;
vmire vall
-
Wersja 01 01 2017
wskazać a. wskazywać (na kogo/co a. kogo/co) –
rámutatni (vkire/vmire)
wskazać na kogo palcem – ujjal mutogatni vkire
wskazać swój v. czyj adres komu – megmondja a
maga v. vki címét vkinek
wskazanie [1. zalecenie lub pouczenie; 2. to, co
wskazuje przyrząd pomiarowy; 3. to, co
wymaga interwencji lekarskiej lub
leczenia farmakologicznego] – utalás,
figyelmeztetés, útbaigazítás, felvilágosítás
wskazanie drogi – útbaigazítás; útmutatás
wskazanie palcem – ujjal mutogatás v. mutatás
wskazany, -a, -e [polecany z powodu korzystnego
działania na kogoś lub na coś] – (közb.)
szükséges, indokolt; fontos, indokolt;
tanácsos
wskazany jest – kell
wskazówka [1. część przyrządu pomiarowego,
której położenie określa miarę mierzonej
wielkości; 2. zob. wskaźnik w zn. 2.;
3. pouczenie dotyczące postępowania;
4. informacja o czymś; 5. oznaka czegoś] –
(instrukcja) útmutatás, utalás; (przyrządu)
mutató;
(zegara)
óramutató;
tanács,
útmutatás, kioktatás, irányelv
wskazówka godzinowa – óramutató
wskazówka minutowa – percmutató
wskazówka obiegła tarczę zegara – a mutató
körbejárta az óralapot
wskazówka zegarka – óramutató
wskazujący, -a, -e – mutató, megjelölő; (nyelvt.)
mutatówskazywać drogę – megmutatni az útirányt
wskazywać czerwone, żółte, zielone światło –
pirosra, sárgára, zöldre váltani
wskazywanie – rámutatás, rámutogatás, utalás;
deixis
wskazywanie drogi – útmutatás
wskaźnik [1. to, co ukazuje, ujawnia coś; 2.
cienka pałeczka lub inny przyrząd służące
do wskazywania czegoś na mapie ściennej,
tablicy;
3. przyrząd
pomiarowy
wskazujący stan czegoś lub wskazówka w
takim przyrządzie; 4. w statystyce: liczba
wyrażająca ujęty procentowo stosunek
wielkości rozpatrywanych do przyjętej
podstawy; 5. liczba wyrażająca wzajemny
stosunek dwóch kategorii ekonomicznych;
6. związek
chemiczny,
który
wprowadzony do badanego roztworu,
przez
zmianę
swego
zabarwienia,
umożliwia
zaobserwowanie
punktu
końcowego reakcji lub określenie odczynu
roztworu] – mutató, mutatószám, index;
(vegyt.) indikátor, sav-lúgjelző kémlőszer;
mat. kitevő
7793
wskaźnik (zysk) kierunkowości – nyereség,
irányítási index
wskaźnik agregatowy – aggregált index
wskaźnik bezrobocia – munkanélküliségi ráta
wskaźnik cen – árindex, árjegyzék
wskaźnik cyfrowy – digitális kijelző
wskaźnik dudnień – metronóm, taktusjelző
wskaźnik efektywności – hatékonysági mutató
wskaźnik ekonomiczny – gazdasági mutató
wskaźnik eksploatacji – üzemeltetési mutató
wskaźnik finansowy – pénzügyi mutató
wskaźnik hałasu [oznacza fizyczną skalę,
stosowaną do określenia hałasu w
środowisku,
mającą
związek
ze
szkodliwym skutkiem] – zajjellemző [a
környezeti zaj leírására szolgáló, a káros
hatással arányos fizikai mennyiség]
wskaźnik ilościowy – mennyiségi mutató
wskaźnik inflacji – infláció mutatószáma
wskaźnik izotopowy [dodawany do pierwiastka
chemicznego jego izotop, umożliwiający
łatwe wykrycie i oznaczenie ilościowe
pierwiastka] – izotóp index [Izotópokat
egyértelműen a kémiai elem vegyjele elé alsó
indexbe tett rendszámmal (Z) és a felső
indexbe tett tömegszámmal (A) jelöljük:
A
ZX]
wskaźnik jakościowy – minőségi mutató
wskaźnik kierunku wiatru [zob. anemoszkóp;
wiatrowskaz] – széliránymutató
wskaźnik kosztów utrzymania – létfenntartási
költségek mutatószáma
wskaźnik łańcuchowy – láncindex
wskaźnik
materiałochłonności
–
anyagigényességi mutató
wskaźnik mechanizacji (pracy) – munkagépesítési
mutató
wskaźnik modulacji (częstotliwości) – modulációs
tényező, kivezérlési fok
wskaźnik napięcia [przyrząd do wykrywania,
czy przewodnik jest pod napięciem] –
feszültségindex; feszültségmutató
wskaźnik obciążenia majątku zobowiązaniami =
zobowiązania ogółem: aktywa ogółem
wskaźnik Pearla [wskaźnik opracowany przez
Raymonda Pearla w 1932
roku
określający
skuteczność
metod
antykoncepcyjnych.
Wskaźnik
ten
wyznacza się jako pomnożony przez 1200
(u niektórych badaczy 1300) stosunek
liczby niezamierzonych poczęć do liczby
badanych cykli, przy stosowaniu ustalonej
metody antykoncepcji. Podaje więc liczbę
zapłodnień w ciągu roku na 1200
badanych kobiet (ok 14400 cykli). Im
-
Wersja 01 01 2017
niższy jest wskaźnik Pearla, tym metoda
jest skuteczniejsza. Bez stosowania
antykoncepcji wskaźnik Pearla wynosi
85.] – Pearl Index;
a fogamzásgátló
módszerek Pearl Indexe [Egy előző írásban,
amely a spermicid fogamzásgátló módszerek
használatáról szólt, felmerült, hogy nem
egyforma a hatékonysága a különböző
fogamzásgátló
módszereknek.
A
tudományosság szempontjából fontos az,
hogy a hatékonyság mérhető legyen, hogy
történjenek
mérések,
amelyek
a
hatékonyságot vizsgálják, illetve ezek a
vizsgálatok összehasonlíthatóak legyenek.
Az összehasonlíthatóságot biztosítja a Pearlindex. Ez Raymond Pearl (1879-1940)
nevéhez fűződik. A méréshez egy hónapon
keresztül vizsgálni kell 1200 párt, akik
rendszeresen szeretkeznek, és az adott
fogamzásgátló eszközt használják. Mivel
1200 pár igen sok, ezért az 1200 hónapnyi
mennyiséget 100 pár 12 hónapon keresztül
történő vizsgálatával érik el. Ez az idő alatt
vizsgálják azt, hogy az adott fogamzásgátló
módszer mellett milyen arányban történik
teherbe esés. A Pearl Index egy szám, amely
azt mutatja, hogy a 100 nő közül, akik egy
éven keresztül használják az adott
fogamzásgátló eszközt, hányan esnek
teherbe. (Ez természetesen ugyanazt jelenti,
mintha egy nőt vizsgálnánk 10 éven
keresztül.) Ilyen módon a Pearl Index értéke
minél alacsonyabb, annál biztonságosabb. A
100% biztonságot az nyújtaná, ha ez az érték
0 lenne.]
wskaźnik płacy realnej – reálbérindex
wskaźnik planu – tervmutató
wskaźnik płynności gotówkowej = środki
pieniężne: zobowiązania bieżące
wskaźnik pokrycia majątku kapitałem własnym
= kapitał własny + rezerwy : aktywa
ogółem
wskaźnik pokrycia odsetek zyskiem = zysk
brutto + płacone odsetki : płacone odsetki
wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką
finansową = nadwyżka finansowa :
przeciętny stan zobowiązań
wskaźnik potęgi – hatványkitevő
wskaźnik poziomu oleju – olajszintpálca
wskaźnik poziomu paliwa – üzemanyagszint-jelző
wskaźnik pracochłonności – munkaigényességi
mutató
wskaźnik produkcyjny – termelési mutató
wskaźnik produktywności – termelékenységi
mutató
wskaźnik promieniowania – sugárzási mérték
7794
wskaźnik relacji ceny do zysku na jedną akcję =
cena rynkowa jednej akcji : zysk netto na
jednej akcji
wskaźnik rentowności – rentabilitási mutató
wskaźnik skoku – löketindikátor
wskaźnik stopy dywidendy = dywidenda na
jedną akcję : cena rynkowa jednej akcji
wskaźnik stopy życiowej – életszínvonal
mutatószáma
wskaźnik strojenia – hangolásjelző, varázsszem
wskaźnik syntetyczny – szintetikus mutató
wskaźnik szumu – zajjellemző
wskaźnik
szybkości
–
sebességmutató,
sebességmérő; gyorsaságmutató
wskaźnik techniczno-ekonomiczny – műszakigazdasági mutató
wskaźnik techniczny – műszaki mutató
wskaźnik temperatury – hőfokmérő
wskaźnik ubóstwa [suma stopy inflacji, która
jest
mierzona
indeksem
cen
konsumpcyjnych i stopą bezrobocia] –
szegénység mutató; szegénységi index
wskaźnik ubóstwa [suma stopy inflacji, która
jest
mierzona
indeksem
cen
konsumpcyjnych i stopą bezrobocia] –
szegénységi index
wskaźnik urodzeń [przeciętna liczba urodzeń na
1000 mieszkańców w skali jednego roku] –
születési index (‰)
wskaźnik wartościowy – értékmutató
wskaźnik wolumenu – hangerősségjelző
wskaźnik
wydajności
pracy
–
munkatermelékenységi mutató
wskaźnik wykonania planu – tervteljesítési
mutató
wskaźnik wykorzystania – kihasználási mutató
wskaźnik wysku – nyereségmutató
wskaźnik wysokiej płynności = aktywa obrotowe
ogółem – zapasy – RKM czynne:
(szybkości
spłaty
zobowiązań)
zobowiązania bieżące
wskaźnik wzrostu cen – árnövekedési index
wskaźnik zadłużenia długoterminowego =
zobowiązania długoterminowe: kapitał
własny + rezerwy
wskaźnik zyskowności aktywów = zysk netto:
majątek ogółem
wskaźnik zyskowności kapitałów własnych =
zysk netto: majątek ogółem
wskaźnik zysku przypadającego na jedną akcję
= zysk netto: liczba wyeliminowanych
akcji
wskaźniki – kijelzők
-
Wersja 01 01 2017
wskaźniki finansowe [wskaźniki ilustrujące
ekonomiczną sytuację przedsiębiorstwa] –
pénzügyi mutatók
wskaźniki rynku kapitałowego – tőkés piaci
mutatók
wskaźnikowy, -a, -e – mutató-; indexwskoczyć — wskakiwać [1. skacząc, dostać się
do wnętrza lub na wierzch czegoś;
2. dostać się gdzieś szybko lub w ostatniej
chwili; 3. o elementach mechanizmów,
urządzeń: trafić we właściwy otwór;
4. pot. wstąpić do kogoś lub gdzieś na
krótko] – (na wierzch) felugrálni; (do
wnętrza) beugrálni; (wskoczyć) felugrani,
beugrani; ráugrani, beleugrani
wskoczyć do rzeki – beleugrani a folyóba
wskoczyć na kawę – beugrani v. betérni egy kávéra
wskoczyć na konia – lóra pattanni
wskroś [przez całą długość, szerokość, wysokość
lub czyniąc otwór z obu stron]; wskóś –
végig, keresztül; keresztül-kasul; (átv.)
teljesen, tökéletesen, nagyszerűen; hajánál
fogva
wskórać [uzyskać coś] – elérni, célhoz érni,
megkapni vmit
wskrzesiciel [osoba,która kogoś lub coś
wskrzesiła] – feltámasztó, vminek a
feltámasztója
wskrzesiciel narodu – a nemzet feltámasztója
wskrzesiciel państwa polskiego – a lengyel állam
feltámasztója v. újjáteremtője
wskrzesić (wskrzeszę, wskrzesi; wskrzesił) —
wskrzeszać [1. w wierzeniach: przywrócić
życie umarłemu; 2. wprowadzić coś na
nowo w życie] – feléleszteni, feltámasztani;
felidézni; (átv. is) éleszteni
wskrzesić dawne obyczaje – régi szokásokat
felidézni
wskrzesić w pamięci – emlékezetébe idéz;
felidézni; feleleveníteni (régi dolgokat)
wskrzeszanie, wskrzeszenie – feltámasztás,
újjáélesztés, visszaállítás, felidézés
wskrzeszanie Umarłych * Zmartwychwstanie –
holtak feltámasztása
wskrzeszony, -a, -e – feltámasztott, újjáélesztett;
feltámadt
wskrzeszony do życia przez Ducha – feltámadt a
Lélek által
wskrzeszony Jezus – feltámadt Jézus
wskrzeszony Jezus wstąpił do nieba – feltámadt
Jézus felszállt a mennyekbe
wskutek [przyimek wprowadzający informację o
przyczynie czegoś] – (czego) vminek a
következtében; folytán; vmi miatt
7795
wskutek przebywania w złym towarzystwie
zwichnął się – a rossz társaságban való
tartózkodás következtében elvesztette (lelki)
egyensúlyát
wskutek rozporządzenia władz – a felsőbbség v. a
hivatali tényezők intézkedése következtében
wskutek tego – emiatt, ennek következtében; azért,
ez okból
wsławić — wsławiać [uczynić sławnym] – híressé
tenni
wsławić swę imię – híressé teszi a saját nevet;
híressé válik
wsławić się — wsławiać się [stać się sławnym] –
hírnévre tesz szert; híressé válni v. lenni
wsławić się udziałem w czym – híressé tette nevét
vmiben való részvétellel
wsłuchać się — wsłuchiwać się [1. zacząć słuchać
z wielką uwagą; 2. zacząć uważnie
obserwować,
analizować
coś]
–
meghallgatni
wsłuchać się w szum drzew – elmerülve hallgatni
a fák susogását
wsłuchanie się, wsłuchiwanie się – meghallgatás
wsłuchanie się w słowo Boże – az Isten szavait
meghallgatni
wsolić [pot. pobić kogoś] – megsózni, besózni; átv.
rásóz egyet; megütni vkit
wspak [1. w kierunku przeciwnym względem
pierwotnego; 2. nie tak, jak by należało] –
visszájáról, fordítva, ellenkezően
wspaniale1 – nagyszerű, remek, pompás, kiváló
wspaniale2 – nagyszerűen, remekül, pompásan,
pazarul, kiválóan, gyönyörűen, gazdagon
wspaniale! – kitűnő!; nagyszerű!
wspaniale! cudownie! – pazar! csodálatos!
wspaniale pan (pani) tańczy – ragyogóan v.
remekül táncol
wspaniale wyglądać – pompázni; remekül kinézni
wspaniałomyślnie – nagylelkűen, nemesen,
nagyvonalúan
wspaniałomyślność – nagylelkűség, nemesség,
nagyvonalúság
wspaniałomyślny, -a, -e [szlachetnie myślący i
postępujący, hojny i wielkoduszny; też:
świadczący o takich cechach] – nagylelkű,
nagyvonalú, nemes, nemes gondolkodású
wspaniałość – nagyszerűség, gyönyörűség, fény,
pompa
wspaniałość Boga – zob. Majestat Boży – Isten
nagyszerűsége v. fensége v. magasztossága
-
Wersja 01 01 2017
wspaniały, -a, -e [1. niepospolity pod względem
urody, zalet charakteru lub posiadanych
talentów; 2. wyjątkowy pod względem
rozmiarów, doskonałości wykonania itp.;
też o jedzeniu: bardzo smaczny;
3. odznaczający
się
przepychem,
bogactwem] – gyönyörű, nagyszerű, kiváló,
remek, pompás, fényes, pazar; felséges;
isteni; káprázatos; tüneményes
wspaniała kobieta – gyönyörű nő
wspaniała kolacja! – pompás vacsora!
wspaniała zastawa – fényűzően, pompásan terített
asztal; fényűző, pompás asztalterítés
wspaniały pomysł – nagyszerű ötlet
7796
wsparcie [1. pomoc udzielona komuś, zwłaszcza
pomoc materialna; 2. działania bojowe
mające na celu wzmocnienie głównego
ataku; też: oddziały bojowe prowadzące
takie działania] – támogatás, segítség,
segély, alamizsna
wsparty, -a, -e – támogatott, támaszkodó
wsparty na czym, wsparty o co – vmire v. vmihez
támasztott
wspierać
(zob.
wesprzeć)
–
támogatni,
gyámolítani, segíteni, segélyezni, segítséget
nyújtani; istápolni
wspierać a. wesprzeć kogoś finansowo – pénzzel
támogatni v. kisegíteni vkit
wspierać a. wesprzeć pomóc komuś finansowo –
pénzzel támogatni v. kisegíteni vkit;
pénzügyi segítséget nyújtani vkinek
wspiąć się (wespnę się, wespnie się; wspiął) —
wspinać się [1. wdrapać się na coś
wysokiego; też o pojazdach: wjechać z
trudem na jakieś wzniesienie; 2. o
ludziach: wyprężyć ciało ku górze,
unosząc się na palcach; też o zwierzętach
czworonożnych: stanąć na tylnych
nogach, łapach; 3. wspinać się: o
roślinach: rosnąć, czepiając się podpory;
4. awansować, zajmując coraz wyższe
stanowiska; 5. wspinać się: o drodze,
ścieżce: wznosić się ku górze; 6. wspinać
się:
uprawiać
wspinaczkę]
–
felkapaszkodni,
felmászni,
felkúszni;
felemelkedni, felágaskodni
wspiąć się na palce a. na palcach – lábujjhegyre
állni
wspiąć się na szczyt góry – felmászni a
hegycsúcsra
wspienić się – habzik, forrni, sisteregni
wspierać [zob. wesprzeć] – támogatni, segíteni,
segélyezni
wspierać kogo – gyámolítani (vkit)
wspierać się [zob. wesprzeć się] – támaszkodni
wspierać się wzajemnie – kölcsönösen támogatják
egymást
wspieranie – segítség, támogatás
wspięcie – felkúszás, felkapaszkodás, felágaskodás
wspięcie na palce – lábujjhegyen állás
wspięty, -a, -e – felkapaszkodott, felmászott,
felkúszott; felemelkedett
wspinacz – hegymászó, sziklamászó
wspinaczka - (osoba) hegymászónő
wspinaczka [1. wspinanie się na skały lub szczyty
górskie; też: wspinanie się po sztucznej
ścianie; 2. przemieszczanie się w terenie
na tyle stromym, że wymaga on użycia rąk
co najmniej do utrzymania równowagi.] –
-
Wersja 01 01 2017
(sport)
(kötél
segítségével
történő)
hegymászás, sziklamászás, alpinizmus
wspinaczka na sztucznej ścianie – falmászás
wspinaczka skałkowa – sziklamászás
wspinaczka
wysokogórska
–
alpinizmus,
hegymászás; sziklamászás
wspinaczkowy, -a, -e – hegymászó-, sziklamászówspinać się [zob. wspiąć się] – felkapaszkodni,
felmászni, felkúszni; felemelkedni
wspinać się na górę – hegyre mászni, felmászni a
hegyre; hegyet mászni; megmászni a hegyet
wspinanie – (hegyé) megmászás
wspinanie się, wspięcie się – mászás, hegymászás;
felkapaszkodás
wspomagać [zob. wspomóc] – segíteni,
megsegíteni; segélyezni
wspomagać kogo – megsegíteni
wspomagać komu – gyámolítani
wspomagać się – kölcsönösen segítik egymást
wspomaganie
[mechanizm
w
pojazdach
mechanicznych
ułatwiający
funkcjonowanie jakichś urządzeń lub
układów] – megsegítés, támogatás; segély,
segélyezés
wspomaganie kierownicy – szervokormány
wspominać (wspominam, -asz, -ają) [zob.
wspomnieć] – (o kim/czym) megemlékezni
(vkiről/vmiről), (kogo/co) emlegetni, említeni
(vkit/vmit),
felidézni,
megemlíteni,
megemlegetni (vmit); visszaidézni
wspominają to jako fakt dokonany – ezt
befejezett tényként emlegetik
wspominanie – emlékezés, említés, emlékeztetés,
szóbahozás, felidézés, emlegetés; kitérés
(vmire)
wspominki (wspomnienie) [wspominanie czegoś;
też: to, co się wspomina] – emlékezés,
megemlékezés, visszaemlékezés; emlék,
(przypomnienie)
említés,
megemlítés,
emlegetés; emlékezet
wspominkowy, -a, -e – emlékezés-, emlékezéswspomniany, -a, -e – említett (eml.)
wspomnieć (wspomnę, wspomni; wspomniał) —
wspominać [1. wrócić myślą do tego, co
minęło; 2. powiedzieć o czymś lub o kimś
mimochodem] – emlékezni, emlékezetében
felidéz; (o
kim/czym)
megemlékezni
(vkiről/vmiről), visszaidézni; emlegetni,
szóba hozni, előhozni, említeni, felidézni,
megemlíteni (vkit/vmit); rebesgetni
wspomnieć kogo/co – emlékezni vkire/vmire;
felidézni vkit/vmit
wspomnieć o czym – szóvá tenni vmit
wspomnieć o kim/czym – megemlíteni, szóba hozni
vkit/vmit
7797
wspomnieć o czym marginesowo – említeni v.
érinteni vmit
wspomnienie [1. obraz przeszłości wywołany w
pamięci; też: pamięć o tym, co było;
2. przedmiot, znak itp. przypominający
przeszłość; 3. napomknięcie o czymś;
4. dzieło literackie, artykuł itp. dotyczące
zdarzeń minionych, w których autor
uczestniczył, lub osób, które znał] –
emlékezés, megemlékezés, visszaemlékezés;
emlék, (przypomnienie) említés, megemlítés,
emlegetés; emlékezet
wspomnienie pośmiertne [artykuł omawiający
życie i działalność zmarłego] – halál utáni
megemlékezés v. méltatás; búcsúztató,
gyászbeszéd, nekrológ
wspomnieniowy, -a, -e – emlékwspomożenie [wsparcie, datek] – segély, segítség
wspomóc (wspomogę, wspomoże) — wspomagać
[1. udzielić pomocy materialnej lub
moralnej; 2. wzmóc działanie czegoś] –
segíteni; segítséget nyújtani; segélyezni
wspomóc kogo pieniędzmi – pénzzel kisegíteni
vkit
wspomóc swoim talentum – a tehetségét adja
hozzá v. fekteti bele
wspomóc się — wspomagać się [1. wspomóc
samego
siebie;
2. wspomóc
jeden
drugiego] – segít magán, megsegíti magát;
kölcsönösen segítséget nyújtanak egymásnak
wspomóc się wzajemnie – megsegítik v.
támogatják egymást
wspora – támaszték, alapzat, dúc; (átv.) elv, alap,
alapelv
wspornik
[1. element
architektoniczny
podtrzymujący żebra sklepienia, balkony,
rzeźby itp.; 2. konstrukcja wspierająca w
różnych maszynach i urządzeniach] –
gyámkő,
állvány,
talapzat,
alapzat,
alátámasztás, dúc
wspornik mocujący – gyámkő, erősítő, támaszkő
wspornikowy, -a, -e – gyámkőwsporny, -a, -e – támasztékos, gyámwspółka (societas) [Spółki kupieckie istniały
tylko po miastach, a stąd znajdujemy o
nich przepisy w prawach miejskich, np.
Glossa do art. 12-go księgi I Speculi
Saxonum, tudzież w Jus Culmense.] – (ker)
társaság; kereskedelmi társaság
wspólnictwo – társulás, társasviszony v. részvétel
vmiben
wspólniczka [syn. partnerka, współuczestniczka,
współwłaścicielka] – társnő; bűntársnő
wspólnie – közösen, együtt, együttesen; egyben; kiki alapon
-
Wersja 01 01 2017
wspólnie prowadzić gospodarstwo domowe –
közös háztartásban élni vkivel; közös
háztartást vezetni
wspólnik [1. osoba biorąca wspólnie z kimś
udział w jakimś przedsięwzięciu; 2. osoba
wnosząca swój kapitał do spółki i
czerpiąca z tego zyski] – társ, üzlettárs,
cégtárs, részes; részestárs
wspólnik zbrodni – bűntárs, részes
wspólność – közösség, egyesülés
wspólnota [1. odznaczanie się wspólnymi
cechami,
wspólne
posiadanie
lub
przeżywanie czegoś; 2. to, co łączy,
zespala;
3. grupa
osób
związana
wspólnym pochodzeniem, wspólną kulturą
lub wspólnymi interesami, wspólną
własnością; 4. typ zbiorowości oparty na
silnych,
emocjonalnych
więziach,
nieformalnej strukturze, dominujący
przede wszystkim w społeczeństwach
pierwotnych] – közösség, egyesülés; köz
wspólnota duchowa – lelki közösség
Wspólnota Europejska [WE; fr. Communauté
européenne - CE, ang. European
Community EC)
organizacja
międzynarodowa
będąca
podstawą
współpracy w ramach Unii Europejskiej.
Do 1 listopada 1992 r. nosiła nazwę
Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej
(EWG).] – Európai Közösség (EK) [egy
nemzetközi szervezet. Az Európai Unió (EU)
három pillére közül ez az első pillérnek, az
Európai Közösségeknek a legfontosabb
része.]
Wspólnota
Gospodarcza,
Europejska
[Europejska Wspólnota Gospodarcza, EWG,
z ang. European Economic Community
(EEC), z franc. Communauté Économique
Européenne
(CEE),
międzynarodowa
organizacja gospodarcza powstała w
wyniku
procesów
integracyjnych
rozpoczętych po II wojnie światowej przez
europejskie państwa demokratyczne o
gospodarce rynkowej. Proces ten odbywał
się w kilku etapach i polegał na tworzeniu
wspólnych instytucji ekonomicznych,
politycznych i prawnych.] – (dawno)
Európai Gazdasági Közösség (EGK)
wspólnota interesów – érdekközösség
wspólnota językowa – nyelvközösség
wspólnota językowa bałto-słowiański – baltiszláv nyelvközösség
wspólnota majątkowa, małżeńska [ustawowo
określona wspólność majątku małżonków
nabytego w czasie trwania małżeństwa] –
(jog)
közös
szerzemény;
házassági
vagyonközösség
7798
wspólnota mieszkaniowa – lakóközösség
Wspólnota Niepodległych Państw, WNP –
Független Államok Közössége, FÁK
wspólnota pierwotna [1. formacja społeczna
występująca
w
społeczeństwach
pierwotnych, opierająca się na wspólnej
pracy i własności narzędzi oraz na
równym podziale produktów; 2. forma
organizacji społecznej poprzedzająca
powstanie
państwowości.
Do
dziś
przetrwała (w zmodyfikowanej postaci) na
trudno dostępnych obszarach Afryki i
Oceanii] – (hist.) ősközösség
wspólnota polityczna – politikai közösség
Wspólnota Polska [Stowarzyszenie "Wspólnota
Polska" powstało w lutym 1990 roku.
Inicjatorem powołania stowarzyszenia był
marszałek Senatu RP pierwszej kadencji
prof. Andrzej Stelmachowski, który od
chwili powstania "Wspólnoty Polskiej"
nieprzerwanie pełni funkcję jej prezesa.
Stowarzyszenie
jest
organizacją
pozarządową i społeczną mającą status
organizacji pożytku publicznego. ―
"Celem Stowarzyszenia jest zespolenie
wysiłków w umacnianiu więzi Polaków
zamieszkałych za granicą i Polonii z
Ojczyzną i jej kulturą narodową oraz
niesienie
pomocy
w
zaspokajaniu
różnorodnych
potrzeb
Polaków
z
zagranicy
i
Polonii".
Statut
Stowarzyszenia
―
Stowarzyszenie
"Wspólnota
Polska"
działa
pod
patronatem i przy finansowym wsparciu
Senatu
Rzeczypospolitej
Polskiej]
Wspólnota Polska (Lengyel Közösség)
wspólnota pracy – munkaközösség
Wspólnota Węgrów w Wojwodinie – Vajdasági
Magyar Szövetség (VMSZ) (szerbül Савез
војвођанских Мађара / Savez vojvođanskih
Mađara) [szerbiai magyar kisebbségi
politikai párt]
wspólnotowy, -a, -e – közösségi
wspólny, -a, -e [1. wykonywany lub przeżywany
przez wiele osób, razem z innymi;
2. należący do wielu osób; 3. jednakowy
dla wielu osób] – közös, együttes, általános,
egyetemleges, köz-; megegyező
wspólna cecha – közös jellemvonás
wspólna polityka rolna – közös agrárpolitika
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
(WPZiB, ang. Common Foreign and Security
Policy, CFSP) [stanowi jeden z obszarów
działalności Unii Europejskiej, który
obejmuje wszelkie dziedziny polityki
zagranicznej i ogół kwestii dotyczących
bezpieczeństwa Unii, w tym stopniowe
-
Wersja 01 01 2017
określanie wspólnej polityki obronnej,
która może prowadzić do wspólnej
obrony. Została powołana na mocy
traktatu z Maastricht, podpisanego 7
lutego 1992 roku, a następnie rozwinięta
przez traktaty z Amsterdamu (1997 r.), z
Nicei (2001 r.) oraz z Lizbony (2007 r.).
Jej
podstawowym
zadaniem
jest
koordynowanie polityki zagranicznej oraz
bezpieczeństwa zewnętrznego państw
członkowskich Unii Europejskiej w celu
ochrony
wspólnych
wartości,
podstawowych interesów, niezawisłości i
integralności Unii. Współpracując w jej
ramach, państwa członkowskie starają się
wspólnie skuteczniej wpływać na globalną
politykę i umacniać pozycję Europy na
arenie międzynarodowej, dbając o pokój,
przestrzeganie praw człowieka i rządów
prawa na całym świecie.] - CFSP; (ang.)
Common Foreign and Security Policy, közös
kül- és biztonságpolitika [A Maastrichti
Szerződés által létrehozott Európai Unió
úgynevezett második pillére.]
wspólna taryfa celna – közös vámtarifa
wspólne dobro – közérdek, közjó
wspólne oświadczenie – közös nyilatkozat
wspólne przedsiębiorstwo – Közös Vállalat (KV)
[olyan
gazdasági
társaság,
mely
kötelezettségeiért elsősorban vagyonával
felel. Ha a vagyona a tartozásokat nem
fedezi, úgy a tagok együttesen, kezesként
felelnek. Rövidítése: „kv”. A közös vállalat
jogi személy.]
wspólne użytkowanie – közös használat
„wspólny” aparat telefoniczny – ikertelefon
wspólny czynnik [liczba, przez którą dzielą się
wszystkie składniki jakiegoś wyrażenia
matematycznego] – közös tényező
wspólny dorobek [przedmioty nabyte w czasie
trwania małżeństwa, stanowiące wspólną
własność obojga małżonków] – közös
szerzemény v. tulajdon
wspólny dzielnik dla danych liczb – adott számok
közös osztója
wspólny interes – közös érdek v. üzlet, közérdek
Wspólny Komitet Techniczny; komitet JTC
(jeden z szeregu komitetów utworzonych
przez ISO i IEC, najlepiej znany JTC1,
odpowiedzialny za model OSI) – (kat.:
informatyka) JTC Joint Technical Committee
(Egyesült Technikai Bizottság)
wspólny komunikat – közös közlemény
wspólny punkt odniesienia – közös vonatkoztatási
pont
„wspólny
rynek”
[forma
integracji
gospodarczej, której początki sięgają
7799
XVIII w. Jej zasadą jest wzajemne
zniesienie
między
poszczególnymi
państwami
barier
handlowych
i
ograniczenie wszelkich utrudnień we
wzajemnej
wymianie
gospodarczej,
swobodny przepływ towarów, kapitałów i
osób, wymienialność walut. W tym celu
znosi
się
między
państwami
członkowskimi danej wspólnoty cła,
ustanawia wspólną zewnętrzną taryfę
celną, często prowadzi się wspólną
politykę finansową, koordynuje plany
rozwoju rolnictwa i przemysłu.] – (dawno)
Közös Piac
wspólnym kosztem – közköltségen
wspólnymi siłami – közös erővel
współautor [osoba będąca wspólnie z kimś
autorem
czegoś],
współautorka
–
társszerző
współautorstwo – társszerzőség
współbiesiadnicy [jeden z uczestników biesiady]
– asztaltársaság
współbiesiadnik [jeden z uczestników biesiady] –
asztaltárs (lakodalmon), lakmározó társ
współbiesiadować – (együtt) lakmározni (vkivel)
współbojownik – harcostárs
współbrzmiący, -a, -e – összhangzó, egybehangzó
współbrzmieć (współbrzmię, współbrzmi) [1. o
dźwiękach: brzmieć jednocześnie, zwykle
w harmonijny sposób; 2. pasować do
siebie lub uzupełniać się] – összhangzik,
egybehangzik; együtt hangzik
współbrzmienie [1. jednoczesność brzmienia
dźwięków łączących się ze sobą według
określonych praw muzycznych; też:
grupa
dźwięków
brzmiących
jednocześnie; 2. w wierszu: zgodność
samogłosek lub spółgłosek występujących
w dwóch szeregach fonicznych, zwykle
jako rymy; 3. harmonizowanie ze sobą
lub uzupełnianie się wzajemne; 4. element
konstrukcji muzycznej polegający na
równoczesnym pojawieniu się co najmniej
dwóch dźwięków; w najprostszej postaci
pojawił się, rzecz jasna, równocześnie z
powstaniem
wielogłosowości;
rozróżniamy współbrzmienia akordowe
(harmoniczne)
i
nieakordowe
(kontrapunktyczne), chociaż te drugie
mogą
mieć
postać
współbrzmień
harmonicznych; unison należy traktować
jako pewien rodzaj współbrzmienia, a nie
jako interwał prymy czystej (lub w
pewnych
wypadkach
oktawy)]
–
összhangzat, egybehangzás; egyszólam
współcierpieć – együttérezni; együtt szenvedni
współcierpienie – együttérezés; a fájdalom átérzése
-
Wersja 01 01 2017
Współcierpienie
Adolphe William Bouguereau
olej na płótnie, 1897, Kolekcja prywatna
współcierpienie Matki Bożej – Istenanya
fájdalmának átérzése
współczesność [1. to, co jest lub było komuś
współczesne;
2. sprawy,
zdarzenia
współczesne komuś, zwłaszcza: czasy
obecne; 3. występowanie jakichś faktów,
zdarzeń w tym samym czasie] – jelen,
legújabb kor, ma, jelenkor, egykorúság;
(gram) egyidejűség
współczesny, -a, -e [1. występujący, żyjący w tym
samym czasie, w którym istniał ten, o kim
mowa; 2. charakterystyczny dla dzisiejszej
epoki] – (obecny) korszerű, mai, jelenkori,
korabeli; időszerű; kortárs; egykorú, modern;
korhű
współcześnie – egyidejűleg; jelenleg
współcześnik – kortárs
współcześnik Goethego – Goethe kortársa
współczucie [uczuciowa solidarność z osobą
cierpiącą] – részvét, együttérzés; szánalom
współczuć (współczuję, współczuje; współczuł)
[solidaryzować się uczuciowo z kimś
cierpiącym] – (komu) együttérezni (vkivel);
együttérezni, sajnálni, szánni, részvéttel van
vki iránt
współczuć komuś – részvéttel van vki iránt,
együttérezni vkivel
współczuć a. współczuwać (komu/czemu) – szánni
(vkit/vmit)
współczuć z czym smutkiem – eegyüttérezni vki
bánatával
współczucie [uczuciowa solidarność z osobą
cierpiącą] – együttérzés, részvét
7800
współczująco – együttérzően
współczujący, -a, -e [świadczący o czyimś
współczuciu] – együttérző, szánó, sajnáló
współczulny, -a, -e – (orv.) szimpatikus
współczynnik [1. jeden z czynników mających
wpływ na coś; 2. fiz. wielkość liczbowa
charakteryzująca określone właściwości
ciał; 3. mat. liczba, litera lub funkcja
będąca mnożnikiem jakiegoś wyrażenia;
4. mat.
wielkość
liczbowa
charakteryzująca
relację
między
określonymi wielkościami] – együttható,
tényező, közös tényező, koefficiens; velejáró
współczynnik absorpcji – elnyelési v. abszorpciós
tényező
współczynnik absorpcji swoistej (ang. SAR;
Specific absorption rate) [jest miarą
szybkości, z jaką energia jest pochłaniana
przez ciało człowieka podczas gdy jest
narażone na działanie fal radiowych pola
elektromagnetycznego. Jest definiowana
jako moc absorbowana przez masę tkanek
ciała ludzkiego, a jej jednostką jest wat
przez kilogram (W/kg). SAR jest zwykle
mierzony na całym ciele, lub na małej
próbce tkanek (zwykle 1 g lub 10 g).] –
SAR Specific Absorbation Rate (fajlagos
elnyelt teljesitmény)
współczynnik bezpieczeństwa [liczba wyrażająca
stosunek
obciążenia
niszczącego
konstrukcję
do
obciążenia
dopuszczalnego] – biztonsági tényező v.
együttható
współczynnik cen – árkoefficiens
współczynnik dobroci – jósági tényező
współczynnik efektywności – hatékonysági
együtthatón
współczynnik ekranowania – árnyékolási tényező
[Árnyékolási tényező, z, m (az MSZ-071010/1 szerint)]
współczynnik energochłonności – energiaigényességi együttható
współczynnik Eyringa <pochłaniania dźwięku> Eyring-együttható
współczynnik gaśnięcia (zanikania) – lecsengési
tényező
współczynnik giętkości cen – árrugalmassági
együttható
współczynnik importochłonności – importigényességi együttható
współczynnik indukcji [zob. indukcyjność w zn.
2.] – indukciós tényező
współczynnik
intensywności
–
intenzitási
együttható
współczynnik
inwestycyjny
–
beruházási
együttható
-
Wersja 01 01 2017
współczynnik izolacyjności dla fal giętnych –
hajlítóhullám-csillapítási szám
współczynnik
kalkulacyjny
–
kalkulációs
együttható
współczynnik kapitałowy – tőke-koefficiens
współczynnik kierunkowości – irányítási tényező
współczynnik klikalności (Click Through Rate,
CTR) [termin używany w reklamie
internetowej oznaczający stosunek między
wyświetleniami reklamy a liczbą kliknięć
na tę reklamę. Mierzy się go w
procentach. Im lepiej reklama jest
ukierunkowana,
tym
lepszy
CTR
przeważnie osiąga. Bardzo niski CTR
miewają zwłaszcza klasyczne bannery
reklamowe, które użytkownicy Internetu
nauczyli się ignorować. Z kolei wysokim
CTR wyróżniają się nowoczesne formaty
reklamowe systemy PPC.] – CTR ClickTrough Rate (átkattintási hányados)
współczynnik korekcyjny – korrekciós együttható
współczynnik kosztów – költség-koefficiens
współczynnik kształtu tuby – tágulási tényező
(tölcsér)
współczynnik
mechanizacji
–
gépesítési
együttható
współczynnik nakładów – ráfordítási együttható
współczynnik
odbcia
dźwięku
–
hangvisszaverődési fok v. tényező [a
visszavert hullám és a haladó hullám
feszültségeinek hányadosa; ≤1]
współczynnik odbicia fali przyziemnej –
talajvisszaverődési tényező
współczynnik osłabienia dźwięku – hanggátlási
(hangcsillapítási) tényező
współczynnik pochłaniania (absorpcji)
–
elnyelési tényező
współczynnik pochłaniania dźwięku [Miara
pochłaniania dźwięku, określona jako
stosunek akustycznej przeniesionej w głąb
materiału do energii padającej na jego
powierzchnię.] – hangelnyelési fok
współczynnik
pracochłonności
–
munkaigényességi együttható
współczynnik produkcji – termelési együttható
współczynnik promieniowania – sugárzási
tényező
współczynnik przeliczeniowy – átszámítási
koefficiens
współczynnik
przenoszenia
dźwięku
–
hangátviteli tényező
współczynnik przesterowania – túllövési tényező
współczynnik
przetwarzania
elektroakustycznego – elektroakusztikai
átalakítási együttható
7801
współczynnik
przetwarzania
elektromagnetycznego – elektromechanikai
átalakítási együttható
współczynnik przydźwięku – búgási tényező;
búgófeszültségviszony
współczynnik
rentowności
–
rentabilitási
együttható
współczynnik równoczesności – egyidejűségi
tényező
współczynnik równomierności – azonossági fok
współczynnik rozproszenia – disszipációs fok
współczynnik rozproszenia (zanikania) dźwięku
– hangdisszipációs tényező
współczynnik rozproszenia dennego – felületi
szórási tényező
współczynnik rozproszenia powierzniowego –
felületi szóródási tényező
współczynnik rozszerzalności cieplnej [wielkość
charakteryzująca wpływ temperatury na
wymiary liniowe i objętość danego ciała] –
hőtágulási együttható
współczynnik rozszerzalności cieplnej [wielkość
charakteryzująca wpływ temperatury na
wymiary liniowe i objętość danego ciała] –
hőtágulási együttható
współczynnik Sabine’a – Sabin-féle hangelnyelési
fok
współczynnik sprzężenia elektromagnetycznego
– elektromechanikai csatolási tényező
współczynnik
sprzężenia
elektromechanoakusztycznego – csatolási tényező
współczynnik (stopień) sprzężenia – csatolási
tényező (együttható)
współczynnik strat – veszteségi tényező
współczynnik szczytu – csúcstényező
współczynnik szumu – zajtényező
współczynnik taryfowy – tarifa-koefficiens
współczynnik (wykładnik) tłumienia – csillapítási
tényező
współczynnik
tłumienia
(obwodu)
,
współczynnik
zanikania
(drgań)
–
csillapítási tényező
współczynnik
tłumienia
pogłosowego
–
utózengési idő-méréssel, meghatározott
hangelnyelési tényező
współczynnik tłumienności łańcuchowej –
szűrőlánccsillapítás
współczynnik wagi – súlykoefficiens
współczynnik wydajności (sonar) – szonárjósági
tényező
współczynnik
wydajności
pracy
–
munkatermelékenységi index
współczynnik wzajemności – reciprocitási tényező
współczynnik wzrostu – növekedési index
-
Wersja 01 01 2017
współczynnik
wzrostu
ciśnienia
–
nyomásnyereségtényező
współczynnik
wzmocnienia
k
[parametr
transmitancji
operatorowej,
będący
stosunkiem wartości zmiany sygnału
wyjściowego do wartości zmiany sygnału
wejściowego] – GAIN, A vetítővásznakkal
kapcsolatban használt fogalom, amely a
fényerősítés mértékét adja meg. Például az
1,5-ös érték azt jelenti, hogy a vászon a fehér
falhoz képest másfélszeres erősséggel tudja
visszaverni a fényt
współczynnik załamania (n) [1. ośrodka jest
miarą zmiany prędkości rozchodzenia się
fali w danym ośrodku w stosunku do
prędkości w innym ośrodku (pewnym
ośrodku
odniesienia);
2.
wielkość
charakteryzująca zjawisko załamania fali.
Odnosi
się
zazwyczaj
do
fali
elektromagnetycznej, w szczególności do
światła, ale definiuje się go również dla
innych fal (np. akustycznych)] –
törésmutató [Egy anyag törésmutatója az a
szorzó, amellyel az elektromágneses hullám
c fázissebessége lelassul az anyagban a c0
vákuumbeli
sebességéhez
képest.
A
gyakorlatban többnyire a látható fény
számára meglehetősen átlátszó anyagok
tulajdonságának leírására használják.]
współczynnik załamania światła (oznaczany
literą n) [jest wielkością opisującą
załamanie światła przy przejściu z jednego
ośrodka do drugiego] – fény törésmutatója
współczynnik zanikania – csillapítási hányados
współczynnik zawartości harmonicznych –
torzítási
tényező
[szinuszhullámok
felharmonikus
tartalmára
jellemző
százalékban kifejezett tényező; k]
Współczynnik zawartości harmonicznych (THD
z ang. Total Harmonic Distortion) – THD
[Total Harmonic Distortion (angol)]; Teljes
Harmónikus Torzítás
współczynnik zawartości harmonicznych w
kanale transmisji mowy – beszédcsatorna
torzítási tényezőjű
współczynny, -a, -e – együtthatówspółdrgać – rezonálni, együttrezegni
współdziałać [1. działać wspólnie z kimś;
2. przyczyniać się do czegoś razem z
innymi czynnikami; 3. o mechanizmach,
narządach
itp.:
funkcjonować
w
powiązaniu z innymi] – együttműködni,
közreműködni, segíteni
współdziałać z kimś w jakiejś dziedzinie –
együttműködni vkivel vmilyen területen v.
vmiben
7802
współdziałanie – együttműködés, közreműködés,
kölcsönhatás, segítés
współdziałanie człowieka z Bogiem – az ember
együttműködése Istennel
współdzwięczeć – összecsendülni, egybehangzani
współdzwięk – összhang, harmónia
współgospodarz [osoba wspólnie z kimś
odpowiedzialna za organizację i przebieg
jakiegoś
przedsięwzięcia,
za
funkcjonowanie czegoś itp.] – közösen
gazdálkodó ffi
współgospodarzenie – közös gazdálkodás
współgospodarzyć [1. kierować gospodarką
instytucji, przedsiębiorstwa itp. wspólnie z
kimś; 2. zajmować się prowadzeniem
gospodarstwa rolnego razem z kimś] –
közösen gazdálkodni
współgrać [wzajemnie się dopełniać, tworząc
całość] – harmonizálni, összhangban van
vmivel
współgrające barwy – harmonizáló színek
współistnieć [istnieć jednocześnie z czymś] –
egymás mellett élni, egyidejűleg létezni v.
fennállni
współistnienie – együttélés, egymás mellett élés;
egyidejű v. egymás melletti létezés,
koegzisztencia
współistnienie pokojowe – békés egymás mellett
élés
współlokator [jeden z lokatorów zajmujących
jedno mieszkanie lub jeden pokój] –
lakótárs, társbérlő
współlokatorka – lakótársnő, társbérlőnő
współlokatorski, -a, -ie – lakótársi, társbérlői
współlokatorstwo – társbérlet
współmałżonek [jedno z małżonków w stosunku
do drugiego] – házastárs
współmałżonkowie – házaspár; férj és feleség;
házasfelek, házastársak
współmiernie – arányosan, egyenlő mértékkel
mérve
współmierność
–
arányosság,
arány,
összemérhetőség
współmierny, -a, -e [dający się porównać z
czymś innym] – arányos; egy mértékkel
mérhető, összemérhető, egybevethető
współmieszkaniec [osoba mieszkająca w tym
samym mieszkaniu, w tej samej
miejscowości co ktoś inny] – lakótárs,
szobatárs
współmieszkaniec (w jednym pokoju) – szobatárs
współmieszkanka – lakótársnő, szobatársnő
współlokator [jeden z lokatorów zajmujących
jedno mieszkanie lub jeden pokój] –
szobatárs
-
Wersja 01 01 2017
współlokatorka – szobatársnő
współlokatorski, -a, -ie – szobatárswspółniewolnik – rabtárs
współnik – társ; partner; társasági tag
współnik (przestępstwa) – bűntárs, bűnrészes,
cinkos
Wspólna Grupa Ekspertów Fotograficznych
(też: JPEG) [zob. Joint Photographic
Experts Group ] – JPEG, JPG, Joint
Photographic Experts Group (grafikus
állományformátum, illetve az ezt kifejlesztő
csoport)
współobywatel – polgártárs, honfitárs
współodczuwać [wczuwać się w czyjeś przeżycia]
– együttérezni
współodczuwanie – együttérzés
współodpowiedzialność – együttes felelősség,
felelősségben való osztozás, együttes v.
közös felelősség
współodpowiedzialny, -a, -e [odpowiedzialny
wspólnie z kimś innym] – együttesen
felelős, felelősségben osztozó
współosiowy, -a, -e [leżący na tej samej linii
prostej, mający wspólną oś] – (műsz.)
egytengelyű, közös tengelyű, koaxiális
współoskarżony, -a, -e [osoba oskarżona razem z
kimś innym o udział w przestępstwie] –
egy a vádlottak közül; vádlottárs, vádlott-társ
współpasażer [osoba odbywająca podróż razem
z kimś innym] – útitárs
współpasażerka – útitársnő
współpodróżnik – útitárs
współposiadacz – társbirtokos
współposiadacz konta – konto v. számla
társbirtokos
współpraca [1. działalność prowadzona wspólnie
przez jakieś osoby, instytucje lub
państwa; 2. o narządach, mechanizmach:
wspólne funkcjonowanie wraz z innymi
elementami w ramach całości organizmu
lub maszyny; 3. działalność prowadzona
na czyjeś zlecenie, wiążąca się ze zdradą
lub z działaniem na czyjąś niekorzyść] –
együttműködés,
együttmunkálkodás;
közreműködés; összefogás
współpraca z Bogiem – zob. Współdziałanie
człowieka z Bogiem – együttműködés
Istennel
współpraca człowiek-maszyna [ta jest jednym
najwolniejszych procesów realizowanych
w systemie informacyjnym, którego
przyspieszenie przyniesie o wiele większe
efekty niż np. zwiększenie mocy
komputerów.] – [ang. man-machine
interface] ember-gép kapcsolat
współpraca kulturalna – kulturális együttműködés
7803
współpraca międzynarodowa – nemzetközi
együttműködés
współpraca naukowo-techniczna – tudományosműszaki együttműködés
współpraca
produkcyjna
–
termelési
együttműködés
współpracować – együttműködni, közreműködni,
résztvenni, együtt dolgozni
współpracować (z kim w czym) – együttműködni
(vkivel vmiben); részt venni (vmiben)
współpracować w dziedzinie czegoś z kimś–
együttműködést folytatni; együttműködni
vmilyen téren vkivel
współpracować z kimś w dziedzinie gospodarki –
együttműködni vkivel a gazdaság területén
współpracować z kimś w jakiejś dziedzinie –
együttműködni vkivel vmilyen területen v.
vmiben
współpracownictwo – együttműködés
współpracowniczka – munkatársnő
współpracownik [osoba lub firma pracująca
wspólnie z inną osobą lub firmą] –
munkatárs
współpracownik gazety – a lap munkatársa
współpracownik nieetatowy – külső munkatárs
współrealizator, współrealizatorka – társ vminek
a megvalósításában, társszerző (ffi/nő)
współrealizator filmu – a film társszerzője
współrealizować [realizować coś wspólnie z kimś
innym]
–
együtt
szerezni
vmit;
közreműködni vmi megvalósításában
współredagować [redagować coś wspólnie z kimś
innym] – közösen szerkeszteni vmit
współredaktor, współredaktorka – társszerkesztő
(ffi/nő)
współrodaczka – honfitársnő
współrodak – honfitárs
współrządca – kormányzótárs
współrządca ojca – apja kormányzótársa
współrządzenie – közös hatalom v. kormányzás
współrzędna [liczba określająca położenie
punktu na płaszczyźnie, na powierzchni,
w przestrzeni, na linii] – koordináta
współrzędne ekliptyczne – ekliptikai koordináták
współrzędne
galaktyczne
[współrzędne
określające położenie ciała niebieskiego
względem płaszczyzny Galaktyki] –
galaktikus koordináták
współrzędne geograficzne [wielkości określające
położenie punktu na powierzchni kuli
ziemskiej] – földrajzi koordináták
współrzędne
horyzontalne
[współrzędne
określające położenie ciała niebieskiego
-
Wersja 01 01 2017
względem horyzontu] – horizontális
koordináták
współrzędne osi – koordinátatengelyek
współrzędnie – egyenrangúan; koordináltan,
koordinálva, mellérendelve
współrzędność – egyenrangúság; koordináció
współrzędny, -a, -e [istniejący jednocześnie obok
drugiego takiego samego] – egyenrangú,
mellérendelt, mellérendelő, koordinált
współspadkobierca [osoba dziedzicząca spadek
razem z kimś innym] – társörökös,
örököstárs
współsprawca [jeden ze sprawców tego samego
przestępstwa] – (jog) tettestárs, bűntárs,
társtettes
współśrodkowo – közösen, egyközéppontúan, egy
pontra irányultan, koncentrikusan
współśrodkowy, -a, -e [mat. mający wspólny
środek] – közös, egyközéppontú, egy pontra
irányuló, koncentrikus
współtowarzysz – társ, pajtás, bajtárs, kartárs
współtowarzysz niedoli – sorstárs
współtowarzyszka – társnő, pajtásnő, bajtársnő,
kartársnő
współtowarzyszyć [1. towarzyszyć komuś w
czymś; 2. występować jednocześnie z
czymś] – társulni vkivel vmiben
współtworzyć [1. tworzyć coś wspólnie z kimś
innym; 2. mieć wpływ na organizację
czegoś wraz z czymś innym] – együtt
alkotni, közösen alkot v. alkotnak
współtwórca, współtwórczyni – alkotótárs,
társszerző (ffi/nő)
współtwórczy, -a, -e – közösen teremtő, teremteni
segítő
współtwórczy Konstytucji 3 maja – a május 3-i
Alkotmányt közösen teremtő
współubiegać się – vetélkedni, versenyezni,
versengeni; vetekedni
współubieganie się – vetélkedés, versengés
współubolewać – együttérezni
współubolewać z Jezusem – együttérezni Jézussal
współubolewanie – együttérzés (részvét)
współuczestnictwo – részesség, részesedés,
közreműködés, részvétel
współuczestniczka – részes, résztvevő, társ, cinkos
nő
współuczestniczyć [1. uczestniczyć w czymś
razem z innymi; 2. mieć w czymś swój
udział, zysk, swoją część razem z innymi]
– részt venni vmiben
współuczestnik – részes, résztvevő, társ, cinkos ffi
współudział [udział w jakimś przedsięwzięciu
wspólny z kimś] – közös részvétel;
7804
részvétel,
részvét;
együttműködés,
közreműködés; bűnrészesség
współudział mas pracują cych – a dolgozó
tömegek részvétele v. közreműködése
współudziałowiec [jeden z udziałowców] –
társtulajdonos, részvényes
współużytkowanie – közös használata vminek
współużytkowanie dysku twardego – merevlemez
közös használata
współwędrownik – vándor-, útitárs
współwięzień [osoba przebywająca w więzieniu
wraz z innymi] – fogolytárs, börtöntárs;
rabtárs
współwięźniarka – fogolytárs, börtöntárs (nő)
współwina [wina obciążająca kogoś wspólnie z
kimś innym] – bűnrészesség, cinkosság
współwinny, -a, -e [I. winny wspólnie z kimś
innym; II. osoba winna wspólnie z kimś
innym] – bűnrészes, cinkos
współwinowajca [jeden z winowajców] – bűntárs,
bűnrészes, cinkos
współwładztwo – közös hatalom v. kormányzás
współwłasność [wspólna z kimś własność czegoś]
– társtulajdon
współwłaściciel [ten, kto posiada jakąś rzecz
wspólnie z kimś innym] – társtulajdonos
współwłaścicielka – társtulajdonosnő
współwyborca – választótárs
współwydawca – kiadótárs; a kiadó társa
współwyznawca [1. wyznawca tej samej religii,
co ktoś inny; 2. ten, kto wraz z kimś
innym
jest
zwolennikiem
czyichś
poglądów, jakiejś idei itp.] – hittestvér,
hitsorsos
współzależność – kölcsönös viszony v. függés;
kölcsönhatás
współzależny, -a, -e [pozostający we wzajemnej
zależności; rzadziej: zależny od czegoś
wraz z czymś albo z kimś innym] –
kölcsönösmviszonyban lenni; kölcsönösen
viszonyulni
współzałożyciel [ktoś, kto wspólnie z kimś innym
zakłada coś lub daje początek czemuś];
współzałożycielka – alapítótárs (ffi/nő), egy
az alapítók közül
współzawodnictwo [ubieganie się kilku osób lub
grup o pierwszeństwo w czymś lub o
zdobycie czegoś] – verseny, versengés,
vetélkedés, munkaverseny; konkurencia
współzawodnictwo gospodarcze – gazdasági
verseny
współzawodnictwo grupowe – csoportverseny;
csoportos verseny v. munkaverseny
współzawodnictwo indywidualne – egyéni
verseny v. munkaverseny
-
Wersja 01 01 2017
współzawodnictwo
jest
prekursorem
racjonalizacji – a munkaverseny az
ésszerűsítés előjele
współzawodnictwo o oszczędność surowców –
nyersanyagmegtakarítási verseny
współzawodnictwo pracy – munkaverseny
współzawodnictwo socjalistyczne – szocialista
verseny v. munkaverseny
współzawodnictwo w dostawie zboża – (dawno)
gabonabeszolgáltatási verseny
współzawodnictwo pracy – munkaverseny
współzawodnictwo produkcyjne – termelési
verseny
współzawodnictwo rynkowe – piaci verseny
współzawodnictwo socjalictyczne – szocialista
munkaverseny
współzawodnictwo w dziedzinie grzecznej obługi
klientów – udvariassági verseny
współzawodnictwo zespołowe – csoportverseny;
(dawno) brigádverseny
współzawodniczący, -a, -e – versengő
współzawodniczenie
–
versenyzés;
munkaversenyben való részvétel
współzawodniczka – női versenyző; versenytársnő
współzawodniczyć (z kim) – versengeni,
versenyezni, vetélkedni; versenyben áll
(vkivel); vetekedni
współzawodniczyć z zespołem X – az X
egyesülettel versengeni v. versenyezni
współzawodnik [1. osoba ubiegająca się wraz z
innymi osobami o pierwszeństwo w czymś
lub o zdobycie czegoś; 2. (sp) rywal na
torze; 3. (sp) rywal, konkurent,
przeciwnik; 4. (Prawo i polityka)
kontrpartner, kontrkandydat; 5. (Prawo i
polityka)
oponent,
antagonista]
–
versenyző, versenytárs
współziomek [osoba pochodząca z tej samej
okolicy, z tego samego kraju co ktoś inny]
– honfi, honfitárs, földi
współżycie [1. obcować, utrzymywać kontakt z
kimś innym, wieść z kimś wspólne życie;
2. mieć z kimś stosunki płciowe; 3. o
dwóch różnych organizmach żywych:
bytować wspólnie, dostarczając sobie
wzajemnie
potrzebnych
do
życia
substancji lub tak, że jeden osobnik
czerpie korzyści z drugiego] – együttélés;
nemi kapcsolat
współżycie seksualne – szexuális együttélés v.
együttlét
współżyć [1. obcować, utrzymywać kontakt z
kimś innym, wieść z kimś wspólne życie;
2. mieć z kimś stosunki płciowe; 3. o
dwóch różnych organizmach żywych:
bytować wspólnie, dostarczając sobie
7805
wzajemnie
potrzebnych
do
życia
substancji lub tak, że jeden osobnik
czerpie korzyści z drugiego] – együtt élni,
közösen élni
WSS (Warszawska Spółdzielnia Spożywców) –
Varsói
Fogyasztók
Szövetkezete
v.
Fogyasztói Szövetkezet
wstać (wstanę, wstanie; wstał) (dk.) — wstawać
(wstaję, wstaje; wstawał) (wstaje) [1.
zmienić pozycję z siedzącej lub leżącej na
stojącą; 2. opuścić posłanie po śnie,
odpoczynku; 3. o chorym: odzyskać
zdrowie na tyle, aby nie musieć stale leżeć
w łóżku; 4. przestać wykonywać jakąś
czynność, która wymaga zachowania
pozycji siedzącej; 5. o słońcu: wzejść; 6. o
dniu, ranku itp.: rozpocząć się] – felkelni,
felállni; felemelkedni (felemelkedik)
wstać od stołu – asztalt bontani, felállni az asztaltól
wstaję wcześnie – korán kelek
wstaję wcześnie późno – későn kelek
wstaję wcześnie rano – kora reggel felkelek
wstać lewą nogą – bal lábbal felkelni
wstać z krzesła – a székről felkelni
wstający wcześnie – koránkelő
wstałem (wstałam) późno – későn keltem fel
wstanie, wstawanie – felállás, felkelés
wstawać (wstaję, -esz) – felkelni, felállni
wstawić — wstawiać [1. umieścić coś wewnątrz
czegoś, zwykle w pozycji pionowej;
2. umieścić brakującą, dodatkową część
czegoś; 3. wpisać coś w tekst; 4. postawić
wodę,
przyrządzoną
potrawę
na
kuchence, na ogniu itp., żeby się
zagotowały lub podgrzały] – beállítani,
betenni, behelyezni; beírni (szövegbe);
feltenni (pl. vizet)
wstawić co do rachunku – felszámítani (vmit)
wstawić coś – beszúrni vmit
wstawić coś w nawias – zárójelbe tenni vmit
wstawić do (nagrzanego) piekarnia – betenni az
(előmelegített) sütőbe
wstawić latę – foltot rakni; foltdarabot rátenni,
megfoltozni, befoltozni
wstawić między co – közé helyezni, beszúrni,
közbeszúrni
wstawić na tron – trónra ültetni
wstawić a. wstawiać samochód do garażu – beáll
a garázsba
wstawić słowo do tektu – szövegbe egy szót
beszúrni
wstawić szybę – beüvegezni, üveget bevágni
wstawić wódkę – (tréf.) inni
wstawić się — wstawiać się [1. wziąć kogoś w
obronę; 2. pot. upić się] – közbenjárni, (za
-
Wersja 01 01 2017
kim) kiállni (vkiért a. vki mellett); védeni
(vkit); berúgni, becsípni, becsiccsenteni,
leissza magát, beszívni; behelyeződni,
betétetik, beteszik
wstawić się za kim u kogo – közbenjárni vkinél
vkiért, kiállni vkiért
wstawienie, wstawianie – behelyezés, betevés,
beállítás
wstawianie się – közbenjárás; berúgás
wstawiennictwo [branie kogoś w obronę] –
közbenjárás, védelembe helyezés
wstawiony, -a, -e [pot. pijany] – berakott,
behelyezett; (közb.) ittas v. részeg ember,
pityókás, berúgott ember, italos, részeg,
beszívott, beállítva
wstawiony ząb – műfog
wstawka [1. koronka lub tkanina wszywana
miejscami do bielizny, bluzek itp.;
2. partia baletowa, muzyczna, scena
filmowa itp. wkomponowane w dany tekst
literacki, w sztukę, film itp.; 3. element
dodany do programu telewizyjnego lub
radiowego o odmiennej funkcji i stylu;
4. to, co zostało wstawione do tekstu] –
betét (dal, anyag)
wstawka baletowa – balettbetét
wstąpić — wstępować (wstępuje) [1. wejść na
krótko; 2. zostać członkiem jakiejś
społeczności,
organizacji
itp.;
też:
rozpocząć naukę w jakiejś szkole;
3. stawiając kroki, dostać się na miejsce
wyżej położone; 4. o uczuciach: ogarnąć
kogoś; 5. idąc, dostać się do wnętrza
czegoś] – belépni, bemenni, beállni, bejönni;
(na chwilkę) beugrani; belépni, beiratkozni,
bevonulni
wstąpić do czego – beugrani vmibe
wstąpić do klasztoru – kolostorba vonulni
wstąpić do klubu – belépni a klubba
wstąpić do kogo – beugrani vkihez; betérni,
bemenni,
felmenni,
benyitni
vkihez,
felkeresni v. meglátogatni vkit
wstąpić do organizacji międzynarodowej –
nemzetközi szervezetbe belépni
wstąpić do partii – belép a pártba
wstąpić do stowarzyszenia; wstąpić do
towarzystwa – belépni a társaságba
wstąpić do wojska – bevonul katonának
wstąpić do zakonu – belépni a rendbe v.
szerzetesrendbe
wstąpić do związku – belép az egyesületbe
wstąpić na drinka – beugrani vhová egy pohár
italra
wstąpić na kawę – beugrik egy kávéra
wstąpić na kieliszek – betérni egy pohárra
wstąpić na przyrodę – természettudományi szakra
iratkozni
wstąpić na tron – trónra lépni
wstąpić w czyje ślady – vkinek a nyomdokába
lépni, követni vkit
wstąpić w związek małżeński – házasságot kötni;
házassági kötelékbe lépni; megházasodni;
házasságra lépni
wstąpić w związki małżeńskie – házasságra lépni
wstąpić z kim na ślubny kobierzec – vkivel frigyre
lépni; vkit az oltárhoz vezetni
7806
wstąpić się – összemenni
wstąpienie – belépés, beállás
wstąpienie na tron – trónralépés
wstąpili na przód okrętu – a hajó elejére léptek
wstąpił w poczet czego – belépni vminek
wstążeczka – szalagocska
wstążeczka orderu – rendszalag, kitüntetés
szalagja
wstążka [1. pasek tkaniny mający wykończone
oba podłużne brzegi, służący do
przewiązywania czegoś, ozdabiania itp.;
2. zdr. od wstęga w zn. 2.; 3. makaron w
kształcie wąskiego paska] – szalag,
pántlika; kalapszalag
wstążka
[wąski
materiał
włókienniczy
wytwarzany z różnych rodzajów nici oraz
innych pół-produktów. Wykorzystywany
w wielu funkcjonalnych i dekoracyjnych
celów. W zależności od zastosowanej
technologii produkcji, wstążki dzielą się
na połączone splotem, lub wytwarzane
ręcznie.] – fonatolt szalag (1) [Keskeny
textília, amit fonatolással állítatnak elő,
funkcionális vagy díszítőelem céljára.
Készítéséhez különböző fonalakat és
fonatolási technikákat alkalmazhatnak.]
wstążka aksamitna, aksamitka [pojedynczo
nabierana wstążka o gęstej, krótkorunowej
powierzchni
z
przędz
bawełnianych lub wiskozowych lub z
wiskozowego sztucznego jedwabiu o
splocie osnowowo-runowym. Dwu bazowe
tkaniny są połączone za pomocą osnowy,
-
Wersja 01 01 2017
która tworzy runo po rozcięciu. Jest
wytwarzana w różnych kolorach i
długościach od 6 mm - 60 mm. Stosowana
do ozdabiania odzieży, akcesoriów, itp.] bársonyszalag [Sűrű, rövid száltakaróval
borított szalag. Pamutból vagy viszkózból
készül,
a
láncbársonynak
megfelelő
technikával. Különböző színekben, 6-60 mm
szélességben készítik és ruhadarabok,
öltözetkiegészítők
stb.
díszítésére
használják.]
wstążka do kapelusza [wstążka w której jako
osnowę stosuje się jedwab sztuczny a jako
wątek używa się szorstkiej bawełnianej
przędzy. Tkana jest splotem płóciennym z
regularnymi
skośnymi
prążkami;
kolorowa o szerokości pomiędzy 12mm a
70mm. Wykorzystywana w ozdabianiu
damskich kapeluszy.] – kalapszalag
[Viszkóz lánc- és durvább pamutfonal
vetülékből készült színes szalag, amelynek
széle vászon-, középrésze ripszkötésű.
Szélessége rendszerint 12-70 mm között van.
Kalapok díszítésére használják.]
wstążka od kapelusza – kalapszalag
wstążka w orderowa – rendjelszalag
wstążka z barwami narodowymi – nemzetiszínű
szalag [Wstążka Polska a. wstążka
wykonana w polskich narodowych
barwach: lengyel nemzetiszínű szalag]
wstążeczka – szalagocska, kis szalag
wstecz [1. w kierunku przeciwnym do kierunku
w przód, do kierunku poprzedniego lub
właściwego; 2. w przeszłość] – hátra, vissza,
visszafelé, hátrafelé
wstecznictwo, wsteczność [1. pogard. wsteczne
poglądy; też: kierowanie się w działaniu
wstecznymi
poglądami;
2. łow.
u
niektórych samców zwierzyny płowej:
zanikanie
odnóg
w
porożu
po
przekroczeniu wieku pełnego rozwoju] –
maradiság, elmaradottság; visszafejlődés;
reakció, reakciós gondolkodás
wsteczniczka – maradi, reakciós, konzervatív nő
wstecznik – maradi, reakciós, konzervatív ffi
wsteczny, -a, -e [1. pogard. hołdujący temu, co
przestarzałe,
przeciwstawiający
się
postępowi; 2. posuwający się, kierujący
się lub kierowany w tył] – maradi,
konzervatív; (pol) reakciós; visszafelé
haladó; visszaható
wsteczny bieg – (műsz.) hátramenet, rükverc
wstezna myśl – reakciós gondolat
wsteczna teoria – reakciós v. maradi elmélet
wstecznik – maradi, konzervatív, reakciós ember a.
ffi
7807
wstęga [1. szeroka wstążka; 2. coś, co z daleka
wygląda jak długie, wijące się pasmo] –
szalag, zsinór
wstęga orderowa [wstęga, której kolor i wzór
wskazują na typ orderu] – rendjelszalag
wstęga rzeki – (átv.) a folyó szalagja v. csíkja
wstęga szwedzka [wzór w tkaninie, który tworzy
pionowe pasy w zagłębieniach, w dobrze
dopasowanych
kolorach.
Zwykle
stosowany w tkaninach dekoracyjnych, a
w niektórych okresach, w tkaninach
odzieżowych.]
–
svéd
csíkozás
[Kelmemintázat; széles hosszanti csíkok,
harmonikusan összeillő mély színekben.
Főleg dekorációs szöveteken alkalmazzák,
de időnként divatos ruhaanyagokon is
megjelenik.]
wstęgi boczne przydźwięku – búgásoldalsávok
wstęgowy, -a, -e – szalagos; szalag, zsinór
wstęgówka – (áll.) folyosópille
Wstęgówka (Catocala), rodzaj owadów zaliczany
do rodziny sówkowatych, rzędu motyli,
reprezentowany w Polsce przez 8
gatunków. Do wstęgówek należą motyle o
pięknym ubarwieniu tylnej pary skrzydeł,
pierwsza para ma ubarwienie ochronne,
brunatne lub szare. Gatunki o dużych
rozmiarach. Największym występującym
w Europie jest wstęgówka jesionówka
(Catocala fragini), osiągająca 10 cm
rozpiętości skrzydeł. Gąsienice żywią się
liśćmi drzew, wstęgówki nie występują
jednak w dużej liczbie i nie wyrządzają
większych szkód. – (áll.) folyosópille;
(Catocala)
Wstęgówka czerwonka (Catocala elocata) [owad
z rzędu motyli. Skrzydła po stronie
grzbietowej
brunatne,
od
spodu
cynobrowe z czarnymi przepaskami.
Gąsienice tego motyla zerują na
wierzbach i topolach.] – közönséges
övesbagoly lepke (Catocala elocata) [Ez a
nagy bagolylepke - több fajtársával együtt - a
nappalt gyakran fák törzsére lapulva tölti.]
wstęgówka jesionówka (Catocala fragini) –
kéköves bagolylepke (Catocala fraxini)
(kőris lepke)
wstęp [1. możliwość wejścia gdzieś, prawo
uczestniczenia w czymś; 2. początkowe
stadium czegoś, przygotowanie do czegoś;
3. książka, cykl wykładów itp. zawierające
podstawowe informacje z danej dziedziny
nauki;
4. wyodrębniona
graficznie
początkowa część dzieła wprowadzająca w
jego treść] – belépés; (np. do książki)
bevezetés (bev.), előszó; (wejście) belépés,
bemenet, bemenetel; kezdet, kezdete v. eleje
vminek; (akusztika) alapszint
-
Wersja 01 01 2017
wstęp do powieści – előszó a regényhez; a regény
előszava
wstęp od osoby jeden złoty – a belépés
személyenként v. fejenként egy złoty
wstęp wolny [prawo wejścia dla każdego bez
opłaty] – belépés díjtalan; ingyenes belépés
wstęp wzbroniony! – belépni tilos! tilos a
bemenet! tilos a belépés!
wstępa linia – felmenő ág (pl. családé)
wstępne – belépődíj, belépti díj
wstępni krewni [w prawie polskiem byli to
mianowicie: ojciec, matka, dziady, baby,
pradziady, prababy, prapradziady i
praprababy, którzy w prawie za rodziców
są miani.] – (daw., praw.) vér szerinti ősök,
elődök
wstępniak [środ.; zob. artykuł wstępny] – (közb.)
bevezető cikk v. tanulmány; vezércikk
wstępny, -a, -e – bevezető-, kezdő, belépési,
előkészítőwstępna klasa – előkészítő osztály
wstępna ocena – előzetes felmérés
wstępne kształcenie zawodowe (initial vocational
education
and
training)
[Wstępne
kształcenie i szkolenie zawodowe jest to
kształcenie zawodowe prowadzone w
systemie edukacji początkowej, zwykle
przed wejściem uczącego się w życie
zawodowe. Wstępne kształcenie i szkolenie
wstępne prowadzone na każdym poziomie
formalnej edukacji zawodowej bądź w
ramach przysposobienia zawodowego.
Również niektóre formy szkolenia
prowadzonego po wejściu w życie
zawodowe (np. przekwalifikowanie) mogą
zostać uznane za szkolenie wstępne.
Źródło: ReferNet, System wstępnego
kształcenia i szkolenia zawodowego w
Polsce, Warszawa 2005] – „bevezető
szakképzés” [a fiatalok, vagyis többnyire a
25 éven aluliak számára nyújtott, a
szakirodalomban bevezető szakképzésnek
(initial vocational education and training)
nevezett képzés]
wstępne wiadomości – előismeret
wstępny szacunek – előzetes becslés
wstępny [zob. ascendent w zn. 1.] – asscendens,
aszcendens; felmenő; emelkedő
wstępnym bojem – rohammal
wstępować [zob. wstąpić] – belépni, beállni;
beugrani
wstępować do zakonu – szerzetesrendbe lépni
wstępować w (czyje) ślady – nyomába lépni
(vkinek); követni (vkit )
wstępowanie – belépés, bemenés
wstężyca – (növ.) pirosmoszat
7808
wstręt [1. bardzo silne uczucie niechęci wobec
czegoś lub kogoś; 2. daw. przeszkoda,
trudność] – undor, idegenkedés, iszony,
utálat, irtózás, irtózat, förtelem; nehézség,
akadály
wstręt do wody – víziszony
wstręt dp pracy – munkaiszony
wstrętnie – undokul, undorítóan, iszonnyal,
utálkozva; rútul
wstrętność – utálatosság; ocsmányság; undokság
wstrętny, -a, -e [ochydny] – ocsmány, undorító,
utálatos, undok; fertelmes, förtelmes;
irtózatos; iszonyatos, iszonyú; rút
wstrętny osobnik – undok alak
wstrętny zapach – undok bűz
wstrząs [1. silne, gwałtowne drgnięcie; 2. bardzo
silna
emocja;
3. zaburzenie
dotychczasowego
stanu
rzeczy;
4. zaburzenia
czynności
organizmu
występujące jako reakcja na ciężkie
urazy, następstwo operacji itp.] –
zökkenés, zökkenő, rázkódás, megrázkódás;
megrázkódtatás; lökés
wstrząs anafilaktyczny [wstrząs wywołany
powtórnym
wprowadzeniem
obcogatunkowego białka do organizmu
już na to białko uczulonego] – anafilaktikus
megrázkódtatás v. sokk
wstrząs mózgu [zaburzenie pracy mózgu w
wyniku mechanicznego urazu głowy] –
agyrázkódás (Commotio cerebri)
wstrząs nerwowy – idegsokk
wstrząsający, -a, -e – megrázó, megrendítő;
vérlázító
wstrząsanie – megrázás
wstrząsnąć (wstrząśnę, wstrząśnie) — wstrząsać
[1. silnie, gwałtownie poruszyć czymś;
2. spowodować silne wzruszenie, przejęcie
się; 3. spowodować gwałtowne zaburzenia
dotychczasowego stanu rzeczy] – megrázni,
összerázni; (płyn) felrázni; (átv.) megrázni,
meghatni;
megrendíteni,
elborzasztani;
borzadni
wstrząsnąć czym – megrázni vmit
wstrząsnąć kim – megrázni vkit
wstrząsnąć sumieniem ludzi – felrázza az
emberek lelkiismeretét
wstrząsnąć w posadach – alapjaiban rázza v.
rendíti meg
wstrząsnąć się — wstrząsać się [ulec silnemu
drganiu]
–
rengeni;
felrázódni;
megrázkódni; megrendülni; elborzadni,
megborzadni, összeborzadni; megrezdülni
wstrząśnienie – megrázkódtatás
wstrząśnięcie – megrázás; megrázkódtatás;
megrendülés
-
Wersja 01 01 2017
wstrząśnienie mózgu [1. zob. wstrząs mózgu; 2.
zaburzenie czynności pnia mózgu, będące
wynikiem urazu lub zniesienia czynności
komórek
zwojowych
mózgu
bez
znaczących zmian anatomicznych.] –
agyrázkódás (Commotio cerebri) [Általában
rövid eszméletvesztéssel járó elváltozás,
ideggyógyászati góctünetet vagy kóros
agyhullámokat (EEG –elváltozást) nem
mutató sérülés.]
wstrząśnięty, -a, -e – megrázott; (átv.) megrázott,
meghatott
wstrząsowy, -a, -e – zökkenéswstrzelić, wstrzelać — wstrzeliwać [1. wbić hak,
kołek w ścianę za pomocą specjalnego
pistoletu; 2. oddać pewną liczbę strzałów
według ustalonych zasad w celu uzyskania
lepszej celności strzałów] – belőni
wstrzelić się, wstrzelać się — wstrzeliwać się
[1. pot. umiejętnie wykorzystać zastaną
sytuację dla realizacji własnych celów;
2. strzelając do jakiegoś celu i korygując
za każdym strzałem poprzedni błąd,
uzyskać lepszą celność strzałów] – belövi
magát
wstrzemięźliwie
–
önmegtartóztatóan,
mértéktartóan, tartózkodón, mértékletesen,
józanul
wstrzemięźliwość – tartózkodás, mértékletesség,
józanság, önmegtartóztatás; (umiarkowanie)
mértéktartás
wstrzemięźliwość seksualna – önmegtartóztatás
wstrzemięźliwość w jedzeniu – mértéktartás az
étkezésben, mértékletes étkezés
wstrzemięźliwy, -a, -e [umiejący powstrzymać się
od czegoś lub zachować w czymś umiar;
też: świadczący o takich cechach] –
önmegtartóztató;
(umiarkowany)
mértékletes, tartózkodó, józan, szerény
wstrzykiwanie – befecskendezés
wstrzyknąć — wstrzykiwać [1. wprowadzić
płynny lek do ciała za pomocą
strzykawki; 2. wtłoczyć ciecz lub gaz do
wnętrza czegoś pod działaniem ciśnienia]
– fecskendezni, befecskendezni, (injekciót)
beadni
wstrzyknięcie – befecskendezés
wstrzymać — wstrzymywać (wstrzymuje)
[1. spowodować zatrzymanie się czegoś
będącego w ruchu; 2. odłożyć na później,
zawiesić coś; 3. powstrzymać się przez
chwilę od czegoś] – visszafojtani;
visszatartani,
tartóztatni,
feltartóztatni,
akadályozni;
megakasztani;
türtőztetni,
fékezni; felfüggeszteni; félbeszakítani
wstrzymać gniew – türtőzteti haragját, visszafojtja
mérgét
7809
wstrzymać kogo na skraju przepaści –
visszarántani vkit a szakadék széléről
wstrzymać kogo od czego – visszatartani vkit
vmitől
wstrzymać oddech – visszafojtja v. visszatartja a
lélegzetét
wstrzymać płace – fizetést visszatartani
wstrzymać wykonanie wyroku – az ítélet
végrehajtását felfüggeszteni
wstrzymać się — wstrzymywać się [1. nie
pozwolić sobie na coś; 2. zaniechać czegoś
na pewien czas] – visszatartja v. fékezi
magát, (miarkować się) mérsékli magát,
tartózkodni (vmitől); elhalasztani, elnapolni
wstrzymać się v. wstrzymywać się od głosu –
tartózkodni a szavazástól
wstrzymać się v. wstrzymywać się od głosowania
– tartózkodni a szavazástól
wstrzymać się od płaczu – visszafojtja a sírást
wstrzymać się od śmiechu – visszatartja a nevetést
wstrzymać się w rozpędzie – megáll lendületében
wstrzymanie
–
visszatartás,
felfüggesztés;
fennakadás; (orv.) székrekedés
wstrzymanie płatności – fizetés-visszatartás
wstrzymanie
postępowania
–
eljárás
felfüggesztése
wstrzymanie wykonania wyroku – az ítélet
végrehajtásának felfüggesztése
wstrzymanie zapłaty – fizetésletiltás
wstrzymanie się – tartózkodás, türtőztetés
wstrzymanie się od czego – tartózkodás vmitől
wstyd
[1. przykre
uczucie
spowodowane
świadomością
niewłaściwego
postępowania, niewłaściwych słów itp.,
zwykle połączone z lękiem przed utratą
dobrej opinii; 2. uczucie onieśmielenia lub
skrępowania] – szégyen, szemérem
wstyd i hańba! – szégyen és gyalázat!
wstyd (komu przed kim) – szégyenszemre
wstyd mi – szégyellem magam
wstyd mię pali – (átv.) szégyen v. szégyenpír égeti
az arcom v. aromat
wstyd zaróżowił twarz – szégyenében elpirult
wstydliwość;
(przesadna)
wstydliwość
–
szégyenlősség, szemérem; szemérmesség
wstydliwy, -a, -e [1. łatwo doznający uczucia
wstydu,
skrępowania;
też:
będący
wyrazem zawstydzenia; 2. wzbudzający w
kimś uczucie zażenowania, wstydu] –
szégyenlős,
szégyenkező,
szemérmes;
szégyenletes
Wstydliwy Drzewo (Vitex Agnus castus a. Vitex
Agnus-castus)
[Jadąc
z
Europa
Południowa, Wstydliwy Drzewo jagoda
zwane również pieprz mnichów o
-
Wersja 01 01 2017
botaniczna nazwa Vitex Agnus castus z
Verbenaceae rodzinna grupa rośliny jest
ogromny
krzewów
kwitnących
o
aromatyczny zapach, który trafia około
dwudziestu metrów wysokości. Kwiaty
kwitną zwykle w ciągu późnym latem lub
wczesną jesienią z kwiatów od lila do
niebieskiego i białego.] – ábrahámfa,
barátcserje (lat. Virex agnus-castus) ]a
vasfűfélék (Verbenaceae) családjába tartozó
illatos barátcserje nevű, már Dioszkoridész
által említett gyógyító hatásúnak tartott
növény népies neve a Dunántúl egyes
részein.]
wstydzenie się – szégyenkezés
wstydzić się (wstydzę się, wstydzi się; wstydził się)
[1. odczuwać
wstyd
z
powodu
niewłaściwego zachowania; 2. odczuwać
wstyd, onieśmielenie z jakiegoś powodu] –
szégyenkezni,
restelkedni,
restelleni,
pironkodni (vmi miatt); szégyenli magát;
megszégyenülni; (czego) szégyelni (vmit)
wstydzić się czego – szégyelleni (vmit); szégelli v.
restelli magát (vmiért, vmi miatt)
wstydzić się (kogo/czego) – szégyenkezni
(szégyenkezik) (vki/vmi miatt)
wstydź się! – szégyeld magad!
wsunąć — wsuwać [1. posuwając, umieścić coś
wewnątrz czegoś, na czymś lub pod
czymś; 2. dać coś komuś ukradkiem lub
wbrew czyjejś woli; 3. pot. zjeść dużo, z
apetytem,
pośpiesznie]
–
betolni,
benyomni, behelyezni; (jeść łakomie) falni,
habzsolni, zabálni
wsunąć się — wsuwać się [1. posuwając się,
czołgając się, dostać się do wnętrza czegoś
lub pod coś; 2. wejść cicho, nie zwracając
na siebie uwagi; 3. zostać wsuniętym
gdzieś, często mimowolnie, w miejsce
niewłaściwe] – benyomulni; besomfordálni
wsuwka – hajcsat
WSXGA (Widescreen Super eXtended Graphics
Array) – WSXGA (Widescreen Super
7810
eXtended Graphics Array) 1600×1024
pixeles kijelző - képernyő - felbontás.
WSXGA+ (Widescreen Super eXtended Graphics
Array) – WSXGA+ (Widescreen Super
wsyp [otwór zamykany klapą, służący do
wsypywania materiałów sypkich do
silosów, pionów zsypowych itp.] –
szórónyílás
wsyp na ziarno – (malom) garat
wsypa [1. worek z gęstej tkaniny, który po
wypełnieniu pierzem stanowi poduszkę
lub pierzynę; 2. worek z gęstej tkaniny,
który wypełnia się pierzem, aby zrobić
poduszkę lub pierzynę; 3. potocznie:
wpadnięcie, skompromitowanie się; 4. pot.
ujawnienie się czyjejś konspiracyjnej lub
przestępczej działalności] – angin [Nagyon
vékony, erősen sodrott pamutfonalból sűrűn
szövött, kopásálló anyag, elsősorban párnák
és tollal töltött takarók (paplanok, dunnák)
belső
huzataként
használják.
Az
ágyneműkhöz tolltokként használt inletnél
könnyebb, puhább, hajlékonyabb, hűvösebb
fogású pamut típusú szövet. Esetenként
felületi kikészítést is kap (chintz), vagy
csiszolják,
esetleg perzselik.];
(átv.)
beleesés, beesés, bejutás; kompromitálódás
wsypa na poduszkę – angin; párnahuzat
wsypać — wsypywać [1. sypiąc, umieścić coś w
czymś; 2. pot. ujawnić celowo lub
nieświadomie coś, co miało być tajne] –
beszórni, beleszórni, behinteni; (átv.)
beárulni; (zsarg.) beköpni
wsypać kogoś – beköpni vkit
wsypać (komu) baty – elverni, megverni vkit
wsypać się — wsypywać się [1. sypiąc się,
przedostać się lub wpaść gdzieś; 2. pot.
wskutek nieostrożności ujawnić coś,
zdradzić się z czymś] – elárulja magát;
belekeveredni (vmibe)
wsypowy, -a, -e – beszóró-, beleszóró-, behintőwszak, wszakże [partykuła nawiązująca do
jakiejś sytuacji lub do czyjejś opinii,
podkreślająca
oczywistość
sądu
wyrażonego przez mówiącego, np. Poznaję
-
Wersja 01 01 2017
ten głos, wszak to nasz sąsiad., Zaprzeczaj
tym pogłoskom, wszakże to nic pewnego.] –
bezzeg, mégis, hiszen
wszcząć (wszcznę, wszcznie; wszczął) —
wszczynać
[zacząć
jakąś
akcję,
działalność, dać czemuś początek] –
elkezdeni, megkezdeni; indítani
wszcząć atak na coś – támadást kezdeni v. indítani
vmi ellen
wszcząć kampanię – hadjáratot, kampányt indítani
wszcząć kłótnię – veszekedést v. veszekedni
kezdeni
wszcząć kroki rozwodowe – válókeresetet indítani
wszcząć lament – vmiért jajveszékelni kezd
wszcząć larum – riadót fújni v. verni; riasztani
wszcząć postępowanie – eljárást indítani v.
megindítani
wszcząć postępowanie upadłość – csődeljárást
megindítani
wszcząć wrzask – zajongani v. lármázni kezd
wszczęto postępowanie sądowe – megindult í
barói eljárás
wszczynać burdy – randalírozni
wszczynać a. wszcząć postępowanie sądowe –
bírósági eljárást indítani
wszczynać rejwach – zajt, lármát csapni
wszczynać śledztwo – megkezdi a nyomozást,
nyomozást indítani
wszczynać a. wszcząć zamieszki – zavarogni;
zavart kelteni
wszcząć się — wszczynać się [rozpocząć się,
wziąć początek] – elkezdődni, megkezdődni
wszczep
[tkanka,
narząd
lub
proteza
wszczepiane do organizmu w celu
zastąpienia nimi uszkodzonych lub
usuniętych tkanek lub narządów] –
oltvány, beültetés
wszczepić — wszczepiać [1. wpoić coś komuś;
2. wprowadzić do organizmu jakąś
substancję przez nakłuty lub nadcięty
naskórek; 3. wprowadzić do organizmu
tkanki, narząd lub protezę w celu
zastąpienia nimi uszkodzonych lub
usuniętych tkanek lub narządów; też:
wprowadzić urządzenie pobudzające
pracę
uszkodzonego
narządu;
4. szczepiąc, wpuścić części łodygi rośliny
szlachetnej w tkanki innej rośliny] –
beoltani
wszczepić się — wszczepiać się [zagłębić się lub
wrosnąć w coś] – beoltódni vmibe
wszczepienie
[zabieg
polegający
na
wprowadzeniu na stałe do organizmu
tkanki, narządu, protezy lub stymulatora]
– beoltás
7811
wszczęty, -a, -e – elkezdett, megkezdett
wszechkierunkowy, -a, -e – irányítatlan
wszechludzki, -a, -ie – általános emberi
wszechmoc [1. nieograniczona, absolutna
władza;
2.
omnipotencja;
3.
nieograniczona siła; 4. wszechpotęga,
wszechwładza, omnipotencja; 5. potęga,
moc, siła; 6. siła nieograniczona i
absolutna] – omnipotencia; mindenhatóság,
korlátlan hatalom
wszechmoc Boża – Isten mindenhatósága [Isten
tulajdonságai közé tartozó, tevékeny
sajátság.]
wszechmocnie – mindenhatóan
wszechmocny,-a, -e; wszechmogący, -a, -e
[mający nieograniczoną, absolutną moc] –
mindenható
Wszechmocny, Wszechmogący [jeden z tytułów
Boga] – Mindenható [Héberül "Saddai";
pontos jelentése nem ismeretes, gyakran
található Isten megjelölésére az ÓSZ-ben
(1Móz 17,1; 28,3; 43,14; 4Móz 24,4.16;
Zsolt 68,15).]
wszechnica
[1. wyższa
uczelnia;
2. seria
wykładów
popularnonaukowych]
–
főiskola, egyetem, felsőfokú tanulmányok
wszechnicowy, -a, -e – főiskolai, egyetemi
wszechnica
radiowa
–
rádióiskola,
rádiószeminárium
wszechobecność (omnipraesentia) – mindenhol
jelenlévőség; mindenütt jelenvalóság
wszechobecność reklam – a reklámok mindenhol
jelenlévő volta
wszechobecny, -a, -e [obecny lub występujący
wszędzie] – mindenhol jelenlévő; átv.
minden lében kanál
wszechobecna reklama – mindenhol jelenlévő
reklám
wszechstronnie – sokoldalúan
wszechstronnie uzdolniony człowiek – tehetséggel
rendelkező ember
wszechstronność – sokoldalúság
wszechstronny, -a, -e [1. mający rozległe
zainteresowania i wiele umiejętności,
rozwijający
działalność
w
wielu
dziedzinach;
2. obejmujący
rozległy
zakres, uwzględniający wszystkie aspekty
czegoś] – sokoldalú; képzett; mindenre
kiterjedő; univerzális
wszechstronna znajomość przedmiotu – a tárgy
sokoldalú v. általános tudása v. ismerete
Wszechstronny Konkurs Konia Wierzchowego
(WKKW)
[olimpijska
konkurencja
jeździectwa,
jeden
z
najbardziej
widowiskowych
sportów
konnych
wspierany
przez
Międzynarodową
-
Wersja 01 01 2017
Federację
Jeździecką
(FEI).
Jest
wszechstronnym sprawdzianem konia i
jeźdźca,
wymagającym
dużego
doświadczenia. Zawody odbywają się
najczęściej w czasie trzech dni, podczas
których przebiegają trzy różne próby
sprawności jeźdźca i konia.] – lovastusa
(military, háromnapos verseny) [egy olyan
lovas sportág, amely három részből áll:
díjlovaglásból, természetes akadályokkal
tűzdelt tereplovaglásból és díjugratásból.]
wszechświat
[1. wszechświat,
Wszechświat:
nieskończony w przestrzeni i w czasie
zbiór
ciał
niebieskich;
2. całość
powiązanego relacjami przyczynowoskutkowymi
świata,
który
otacza
człowieka] – mindenség; világegyetem,
világmindenség
wszechświatowa wystawa – világkiállítás
wszechświatowy, -a, -e – világwszechwiedza (zob. omniscjencja) – mindentudás
wszechwiedza Boża – Isten mindentudása [Isten
tulajdonságai közé tartozó, tevékeny
sajátság.]
wszechwładny, -a, -e [mający nieograniczoną
władzę nad wszystkim] – teljhatalmú
wszechwładza
[władza
nieograniczona,
absolutna] – teljhatalom
wszechwiedzący, -a, -e [książkowo: taki, który
wie wszystko, np. wszechwiedzący
mędrzec; wszystkowiedzący] – mindentudó
Wszechwiedzący [w religiach monoteistycznych:
Bóg; Przedwieczny, Wszechdoskonały,
Wszechmogący, Wszechwidzący] – vall.
(Isten) Mindentudó
wszechzwiązkowy, -a, -e [odnoszący się do całego
związku lub do wszystkich związków, np.
zawodowych; też: dotyczący wszystkich
republik byłego Związku Radzieckiego] –
össz-szövetségi
wszedł tam jakoś – valahogy bejutott oda
wszedłem (wyszłam) trochę z wprawy, bo
ostatnio tańczę bardzo rzadko – egy kissé
kijöttem a gyakorlatból, mert az utóbbi
időben nagyon ritkán táncolok
wszelaki, -a, -ie [zob. wszelki] – mindenféle,
különféle, különböző
wszelki, -a, -ie [zaimek komunikujący, że to, o
czym mowa w zdaniu, dotyczy wszystkich
rodzajów obiektów, stanów rzeczy lub
sposobów działania, nazywanych przez
rzeczownik,
np.
Rozważ
wszelkie
możliwości.]
–
minden,
mindenféle,
mindenfajta; mindennemű; különböző
wszelkie
prawa
zastrzeżone
[formuła
zamieszczana na książkach, płytach itp.,
7812
zabraniająca ich publikowania przez inne
wydawnictwa] – minden jog fenntartva
wszelkimi siłami – minden erővel, teljes erejéből
wszelkie wygody – teljes komfort, összkomfort
wszelkiego rodzaju – mindennemű
wszetecznica, nierządnica [kobieta uprawiająca
nierząd. Wszeteczeństwo duchowe (tzn.
miłowanie czegoś lub kogoś innego niż
prawdziwego Boga i oddawanie temu czci)
uprawiali Izraelici. W Apokalipsie
fałszywy kościół nazwany jest wielką
wszetecznicą.] – prostituált nő, utcai nő,
szajha; parázna nő (prostituált) (aki
nyilvánosan áruba bocsátja magát). - Feslett
életű leány vagy asszony (3Móz 19,29;
5Móz 23,17); a fogalmat az ÓSZ-i próféták
gyakran használják képes értelemben, hogy
kifejezzék vele Izráel szellemi hűtlenségét
Istenével szemben (Ézs 1,21; Jer 2,20); az
ókor pogány kultuszai gyakran egyfajta
kultikus prostitúcióval kötötték egybe a
templomi istentiszteleteket (3Móz 19,29;
21,7.9.14; 5Móz 23,28). Pál óv a
paráznákkal való közösségtől, mert az
tisztátalanná teszi az embert (1Kor 6,15-16).]
wszetecznica Babilońska – Babilon szajhája [Az
antikatolikusok egy másik szép, keresztényi
állítása az, miszerint a Katolikus Egyház,
avagy a Vatikán a Jelenések könyve 17-18.
fejezeteiben szereplő babiloni parázna
szajha.]
Wszewłoga górska (Meum athamanticum Jacq.)
[gatunek rośliny z rodziny selerowatych.
Gatunek subatlantycki, występuje w
Europie Zachodniej i Środkowej, w Polsce
rośnie w Sudetach, zasiedlając łąki i hale
górskie.] – Havasikapor, Medvekapor
(Meum athamanticum Jacq., Aethusa meum
(L.)Murr., Athamantha meum L.)
wszędobylski, -a, -e [1. taki, który wszędzie się
zjawia, do wszystkiego się wtrąca; 2. taki,
który jest obecny, który jest zdolny
wszędzie się dostać; 3. osoba, która się do
wszystkiego wtrąca, wszędzie zajrzy, jest
wszędzie obecna; wścibski, ciekawski] –
átv. minden lében két kanál; kotnyeles
wszędzie [1. w każdym miejscu, w każdej
sytuacji; 2. do każdego miejsca, w każdym
kierunku] – (o miejscu) mindenhol,
mindenütt, mindenfelé; úton-útfélen; (o
kierunku) (na wszystkie strony) mindenhova,
mindenüvé
wszędzie dać (dawać) sobie radę – szól megél a
jég hátán is [Kto chce się uczyć, to będzie
wszędzie dawać sobie radę: Aki tanulni akar,
az a jég hátán is meg fog élni.]
wszędzie dobrze ale w domu najlepiej –
mindenhol jó, de legjobb otthon
-
Wersja 01 01 2017
wszędzie musi swoje trzy grosze wtrącić –
mindenhová bele kell ütnie az orrát
wszędzie umiał się wcisnąć – mindenhová be
tudott furakodni
wszędzie wtykać nos – mindenbe beleüti az orrát
wszy go jedzą – felfalják v. megeszik a tetvek
wszyć (wszyję, wszyje; wszył) — wszywać
[1. szyjąc, wstawić coś w ubranie,
poszewkę itp.; 2. wprowadzić coś do
organizmu poprzez zaszycie tego pod
skórą] – bevarrni, belevarrni
wszyć podszewkę – bélelni
wszyscy [zaimek oznaczający ogół osób] –
mindannyian, mindenki, mindnyájan, mind,
valahányan, valamennyi (mind); apraja
nagyja; teljes számban
wszyscy chłopcy – az összes fiúk
wszyscy do urn! – mindenki szavazzon! mindenki
járuljon az urnához!
wszyscy go odeszli w niebezpieczeństwie –
mindenki elhagyja a veszélyben v. a bajban
wszyscy mieszkamy razem – mindannyian együtt
lakunk
wszyscy mówimy po angielsku – mindannyian
beszélünk angolul
wszyscy na mnie, jak na łysą kobylę – (közm.)
ócsárolnak, mint a rossz lovat
wszyscy na pokład! – mindenki a fedélzetre!
wszyscy obecni – az összes jelenlévők
wszyscy oprócz mnie – rajtam kívül mindenki
wszyscy załadowali się na wóz – mindnyájan
felpakolták magukat a szekérre v. kocsira
wszyscy znieruchomieli ze strachu – mindnyájan
megmerevedtek az ijedtségtől
wszystek,
wszyściutki,
wszyściuśki,
wszyściuchny,
wszyściuteńki,
wszyściusieńki [zaimek komunikujący, że
to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy całej
substancji lub zbiorowości nazywanej
przez określany rzeczownik] – egész,
összes, valahány, mind, minden
wszystek cukier wyszedł – minden cukor kifogyott
wszystkich budynki pogorzały – sorra leégett
minden ház
Wszystkich Cierpiących Radością [nazwa
cudownej ikony Bogurodzicy. Poza
przedstawieniem
Bogurodzicy
samodzielnie lub z Chrystusem - na tej
ikonie są przedstawieni ludzie nękani
cierpieniami i pokusami oraz aniołowie
czyniący dobro w imieniu Bogurodzicy.
Zgodnie z tradycją ikona ta została
znaleziona w 1643 r. Święto 24
października.] – Vszech Skorbjascsih
Radosztye ('szenvedők öröme') [Istenanya
csodás
ikonjának
elnevezése
(egy
ikonváltozat). A 17. sz: lett nagyon kedvelt a
Vszech Skorbjascsih Radosztye ('szenvedők
öröme') képtípus, melyen a megkoronázott
Mária esetleg egyedül látható, körülötte a
legkülönbözőbb nyomorúságot képviselők:
éhezők, szomjazók, ruhátlanok (vö. Mt
25,31-46).
Kérésük
a
fejük
fölött
mondatszalagon olvasható.]
7813
wszystkich nas wystrzelają – mindnyájunkat
lelőnek v. agyonlőnek
wszystkich rang i stopni – minden rendű és rangú
Wszystkich Świętych (łac. festum omnium
sanctorum) [1. katolickie święto ku czci
zmarłych, obchodzone 1 listopada; 2.
chrześcijańska uroczystość obchodzona 1
listopada ku czci wszystkich znanych i
nieznanych świętych, którzy przebywają
już
w
chwale
zbawionych.]
–
Mindenszentek ünnepe, Mindszent (lat.
festum Omnium Sanctorum), nov. 1.: 1.
ekkleziológiailag a megdicsőült Egyház
ünnepe [E napon ma is szokás a sírok
megtisztítása, feldíszítése és gyertyák
gyújtása a halottak emlékezetére. A néphit
szerint ilyenkor hazalátogatnak a halottak,
ezért sokfelé szokás, hogy számukra is
megterítenek, kenyeret, sót, vizet tesznek az
asztalra. A bukovinai magyarok sütnek,
főznek és kiviszik az ennivalót a temetőbe,
osztogatják. Gyertyát gyújtanak otthon,
ahány halottja van a családnak, annyit.]
A clunyi apátságból kiindulva lassanként elterjedt
a halottakról való megemlékezés szokása,
mindenszentek napjának jelentősége pedig
"elsorvadt", mára a két ünnep hagyományai
összemosódtak. A mindszentek ünnepének
kezdetei a 4. századba nyúlnak. Szent Efrém
szíriai egyházatya (373-ban hunyt el) és
Aranyszájú Szent János ( született 407-ben) már
tud a mindenszentek ünnepéről, melyet május 13án, illetve a pünkösd utáni első vasárnap ültek
meg. E vasárnap neve a görög egyházban ma is a
szentek vasárnapja. Nyugaton 609-ben tűnik föl
először ez az ünnep, mikor május 13-án a "Szűz
Mária, Vértanúk Boldogasszonya és minden
vértanúk" tiszteletére avatják föl a római
Pantheont. Nemcsak vértanúkat, hanem valóban
minden szentet november 1-jén Írországban és
Angliában kezdtek ünnepelni a 700-as években,
és ez az ünnep hamarosan általános lett.A
november másodikai halottak napja azonban
Szent Odilon clunyi apáttól (962-1048) ered, aki
998-ban kiadott rendeletben emléknapul bevezette
minden bencésházba. Hamarosan a bencés renden
kívül is megülték, a XII. és XIII. században egész
Európában elterjedt, s a 14. század elejétől Róma
is átvette. Mindkét napot számos hiedelem övezi.
A néphit szerint ilyenkor hazalátogatnak a
halottak, ezért régen sokfelé számukra is
megterítettek, kenyeret, sót, vizet tettek az
asztalra. Egyes vidékeken a temetőbe vitték ki az
-
Wersja 01 01 2017
ételt, és a sírokra helyeztek belőle, a maradékot
pedig a koldusoknak osztották szét. Szeged
környékén
"Mindenszentek
kalácsa",
"kóduskalács" néven üres kalácsot ajándékoztak a
szegényeknek. Sokfelé úgy tartották, hogy a
mindenszentek és halottak napja közti éjszakán a
halottak miséznek a templomban, és amíg a
harang szól, a holtak hazalátogatnak. Ezért
minden helyiségben lámpát gyújtottak, hogy az
elhunytak eligazodjanak a házban. Erre a hétre
munkatilalom is vonatkozott. Nem volt szabad
mosni, meszelni, a földeken dolgozni, mert
mindez bajt hozhat a ház népére. E hiedelmek már
kiveszőben vannak, de mindkét nap a városokban
és falvakban ma is egyaránt a halottakra való
emlékezés ünnepe. Ilyenkor benépesülnek a
temetők, s a virággal borított hantokat körülállják
a hozzátartozók. (i-t)
wszystkie – valahány, mindenki; valamennyi
(mind); összes
wszystkie bilety zostały wysprzedane; wszystkie
bilety są wysprzedane a. wyczerpane –
minden jegy elkelt
wszystkie drzwi stoją przed nim otworem –
minden ajtó nyitva áll előtte
wszystkie koszty – minden költség; összköltség
wszystkie miejsce są zajęte – minden hely foglalt
wszystkie moje usiłowania skierowane będą
na… - mindem erőm v. törekvésem v.
erőfeszítésem a …-ra irányul majd
wszystkie muchy wyzdychały – minden légy
megdöglött v. elpusztult
wszystkie one uległy zniszczeniu – mindegyik
elpusztult
wszystkie pieniądze rozeszły się – az egész v.
minden pénz elúszott [all the money’s gone,
nowhere to go ― „Wszystkie pieniądze
rozeszły się, nie ma dokąd pójść.”: minden
pénz elúszott, nincs hová menni = You Never
Give Me Your Money (Nigdy nie dajesz mi
swoich pieniędzy) (Lennon/McCartney)]
wszystkie pociągi już poodchodziły – valamennyi
v. minden vonat már elmet
wszystkie pokoje są do wynajęcia – valamennyi
szoba kiadó
7814
wszystkie prawa zastrzeżone – minden jog
fenntartva
wszystkie talerze łomot na ziemię! – valamennyi
ányér durr a földre!
wszystkie usiłowania spełzły na niczym – minden
igyekezet kudarcba fulladt v. semmivé vált
wszystkie znaki na niebie i ziemi [zwiastun,
wskazówka (Łk 21,25): Będą znaki na
słońcu, księżycu i gwiazdach, a na ziemi
trwoga narodów bezradnych wobec
szumu morza i jego nawałnicy.] – égi és
földi jelek [Jelek lesznek a Napban, a
Holdban és a csillagokban, a földön pedig
kétségbeesett rettegés a népek között a tenger
zúgása és a hullámok háborgása miatt. (Luk.
21,25)]
wszystkiego – összesen; mindössze; összevissza
wszystkiego dobrego! – minden jót! (búcsúzásnál)
wszystkiego najlepszego! – minden jót!
wszystkiego najlepszego z okazji urodzin! –
boldog születésnapot!
wszystkiemu podołam – minden kibírok v. elbírok
(Dzień) Wszystkich Świętych – mindszentek
wszystko [zaimek oznaczający ogół rzeczy i
spraw] – minden, mindent
wszystko albo nic – minden vagy semmi
wszystko dobre, co się dobrze kończy – közm.
minden jó, ha vége jó
 Wszystko dobre, co się dobrze kończy
(ang. All`s Well That Ends Well)
[komedia
autorstwa
Williama
Szekspira, napisana pomiędzy 1601 a
1608 rokiem. Trudno ją jednoznacznie
zaklasyfikować do kategorii komedii lub
tragedii, podobnie jak utwór Miarka za
miarkę.
Należy
do
najrzadziej
wystawianych sztuk tego autora. Została
opublikowana w Pierwszym Folio w
1623 roku.] – színm. Minden jó, ha vége
jó (ang. All`s Well That Ends Well)
[Shakespeare a Minden jó ha vége jó
színművének ötletét, ezt a magával ragadó,
meglepetésekkel teli szerelmi történetet
Boccaccio Dekameronjából merítette.]
wszystko dobre, jeśli dobrze się kończy – minden
jó, ha a vége jó
wszystko dobrze się skończyło – minden jól
végződött
wszystko dobrze, żeby nie urzec! – minden
rendben van, csak el ne kiabáljuk
wszystko dobrze, co się dobrze kończy – minden
jó, ha vége jó
wszystko dokonało się w ciągu minuty – az egész
egy perc alatt zajlott v. folyt le
wszystko gra – arg. tiszta a levegő
-
Wersja 01 01 2017
Wszystko gra (ang. Match Point) [film z 2005 roku
w reżyserii Woody’ego Allena] – (film)
Match Point [2005-ben bemutatott, Oscardíjra jelölt filmdráma, amit Woody Allen írt
és rendezett]
wszystko idzie jak po maśle – minden úgy megy,
mint a karikacsapás; minden pompásan megy
wszystko idzie na bakier – minden rosszul
(fordítva) megy
wszystko idzie na opak – minden fonákul megy
wszystko idzie po dawnemu – minden a régiben
maradt; minden úgy megy v. van, mint régen
wszystko idzie swoim trybem – minden megy a
maga útján
wszystko idzie zwykłym trybem – minden a
megszokott módon megy
wszystko jasne? – minden világos?
wszystko jednego kalibru – mind egyfajta; mind
egy kaptafára készült; mind egy kaliberű
wszystko jedno – mindegy
wszystko jest drogie – minden drága
wszystko leci mi z rąk – minden kiesik a kezemből
wszystko ma swoje granice – mindennek van
határa; mindennek megvannak a maga
határai
wszystko ma swój koniec – mindennek van vége v.
határa
wszystko ma swój kres – mindennek van határa
wszystko mi jedno – (nekem) mindegy
wszystko mi smakowało – minden izlett nekem
wszystko można zrozumieć – mindent meg lehet
érteni
wszystko mu idzie po myśli – minden az
elképzelése szerint történik
wszystko mu leci z rąk – minden kirepül v.
kipotyog v. kihull a kezéből
wszystko mu się w oczach dwoi – mindent
kettősen v. duplán látni
wszystko mu uchodzi – neki mindent szabad
wszystko mu wyleciało z rąk – minden
kipotyogott, kiesett a kezéből
wszystko na jedną modłę – mindent egy kaptafára
wszystko na jedno kopyto – (átv.) mind egy
kaptafára való, mind egyforma; mindent egy
kaptafára (csinál)
wszystko na nic – minden hiába, minden elveszett
wszystko na nim się drze – minden szakad rajta
wszystko odmieniło się na lepsze – minden jobbra
fordult
wszystko okryte mglistym pomrokiem – minden
az alkonyat ködébe borult; köddel volnt be
mindent az alkonyat
wszystko opowiem – mindent elmesélek
7815
wszystko pękło – (átv.) minden felfordult v.
félresikerült v. összedűlt v. összeomlott v.
összeroppant
wszystko po dawnemu – minden a régi
wszystko pod jeden strychulec – mindent egy
kaptafára húzni
wszystko przepadło – minden elveszett
wszystko przewrócone do góry nogami – minden
a feje tetején áll
wszystko raz wynosi – (mt.) ez összesen kitesz
wszystko razem sześć złotych – összesen hat złoty
wszystko robi się według dawnych schematów –
minden a régi kaptafára megy v. a régi séma
v. kaptafa szerint készül
wszystko robisz a. czynisz na odwrót (na opak) –
mindent fordítva csinálsz
wszystko rozumiem – mindent értek
wszystko się krzyżuje – minden összejön
wszystko się mnie skrupiło – mindenért nekem
kell fizetnem v. lakolnom
wszystko się na niego wali – minden rászakadt
wszystko się wydało – minden kiderült
wszystko się skończyło; wszystko skończone –
mindennek vége
wszystko stracić – mindene odavész
wszystko to – mindaz
wszystko to jest woda na jego młyn
(wszystko to jest mu na rękę). – közm.
mindaz, ami a saját malmára hajtja a vizet
wszystko to, czym rozporządzami – ez minden,
amivel rendelkezünk
wszystko to dobre, ale… – ez mind nagyon szép,
de…
wszystko to fraszka! – rá se hederíts!, mindez
csekélység!
wszystko to niedzisiejsze – ez mind nem mai
wszystko to piękne, ale… - ez mind szép v.
mindenez nagyon szép, de…
wszystko, tylko nie to – mindent, csak ezt nem
wszystko w jeden worek – (mindent egy zsákba)
mindent egy kalap alá
wszystko w porządku – minden rendben, minden
rendben van
wszystko wskazuje na to, że… - minden jel arra
mutat, hogy…
wszystko wyschodzi na jedno – mindig ugyanarra
lyukadnak ki, minden egyre megy
wszystko zależy od tego – minden ezen múlik;
minden ettől függ
wszystko zrobi dla niego (niej) – mindent megtesz
érte
wszystko zrozumiałem (zrozumiałam) – mindent
megértettem
wszystkożerca – mindenevő
-
Wersja 01 01 2017
wszystkożerność
[sposób
odżywiania
się
(pobierania pokarmu) polegający na
braku specjalizacji pokarmowej i – w
konsekwencji
–
odżywianiu
się
różnorodnym
pokarmem,
zarówno
mięsnym jak i roślinnym – żywym lub
martwym. Zwierzęta wszystkożerne –
nazywane
też
pantofagami
(łac.
pantophaga), omniwora (omnivora) lub
wszystkożercami
–
stanowią
w
ekosystemie drugi i trzeci (lub dalszy)
poziom
konsumentów.
Zwierzęta
wszystkożerne spotykane są wśród
gatunków małych i dużych, w różnych
biocenozach, wśród ssaków (niedźwiedzie,
naczelne, świniowate, wiele gatunków
gryzoni), ptaków (kaczki, kruki), ryb
(sumy, węgorze), nieliczne owady –
praktycznie w niemal wszystkich typach
zwierząt.] – mindenevő életmód
wszystkożerny, -a, -e [1. odżywiający się wieloma
rodzajami pokarmu; 2. pot. taki, który zje
wszystko, nie wybrzydza] – mindenevő
wszyściutko,
wszyściuśko,
wszyściuchno,
wszyściuteńko, wszyściusieńko – minden,
mindent, kivétel nélkül az egész v. egészet;
teljesen, mindenestül
wszyty, -a, -e – bevarrt, bevarrott
wszywać (wszywam) [zob. wszyć] – bevarrni,
belevarrni
wszywać podszewkę – bevarrni a bélést
wszywać się – beférkőzni, belopakodni, beosonni
wszywać się w muzykę – beférkőzni a zenébe
wścibiać nosa – beleüti az orrát; mindenbe
beledugja v. beleüti az orrát
wścibski, -a, -ie – kíváncsiskodó; kotnyeles; átv.
minden lében két kanál
wściec — wściekać pot. [wywoływać gniew, złość]
– mérgesíteni; felmérgesíteni
wściec się (wścieknę się, wścieknie się; wściekł się)
— wściekać się [1. pot. wpaść w gniew, w
złość; 2. zachorować na wściekliznę] –
felmérgesedni, dühöngeni, tombolni; (áll)
megveszni
wściekle – veszettül; mérgesen, dühödten,
tombolva, őrjöngve, őrülten
wściekle drogi – méregdrága
wścieklizna [ostra, wirusowa choroba zakaźna
ssaków przenoszona na człowieka przez
chore zwierzęta] – veszettség; (átv.) düh
wściekłość [niepohamowany gniew, wielka złość]
– düh, méreg, dühöngés, őrjöngés; veszett
düh
wściekły, -a, -e [1. bardzo zły, rozgniewany; też:
świadczący o takim stanie; 2. gwałtowny,
zaciekły;
3. pot.
o
negatywnych
7816
zjawiskach: bardzo intensywny; 4. o
zwierzęciu: chory na wściekliznę] – (o
psie) veszett; (zły) dühös, paprikás
(hangulat); parázs (vita)
wściekły pies – veszett kutya
wślizg [w piłce nożnej: kopnięcie piłki nogą
wysuniętą daleko do przodu lub w bok,
kończące się upadkiem atakującego
zawodnika] – becsúszó szerelés
wśród
[1. przyimek
komunikujący,
że
przedmiot, osoba itp., o których mowa, są
otoczone innymi przedmiotami, osobami
itp., np. Szła miedzą wśród rozgrzanych
zbóż.; 2. przyimek komunikujący, że
przedmiot, osoba lub zjawisko, o których
mowa, są jednym z elementów danego
zbioru przedmiotów, osób lub zjawisk, np.
Wśród nagrodzonych umieszczono jego
nazwisko.; 3. przyimek komunikujący, że
to, o czym mowa w zdaniu, dotyczy
wymienionej grupy osób jako całości lub
każdej bądź większości z nich z osobna,
np. Wśród licznie przybyłych gości
narastała niecierpliwość.; 4. przyimek
komunikujący
o
zjawiskach
towarzyszących danemu zdarzeniu, np.
Weszły na estradę wśród dźwięków
orkiestry.] – (kogo/czego) (vki/vmi) között;
(vmi) közepette
wśród huku piorunów – mennydörgések közepette
wśród nas – (csoporton belül) közöttünk, köztünk
wśród zaproszonych znajdował się minister – a
meghívottak között volt a miniszter
wtajemniczony, -a, -e – beavatott
wtajemniczony [ten, kogo w coś wtajemniczono],
wtajemniczona – beavatott (ffi/nő)
wtajemniczenie
[znajomość
tajemnic
niedostępnych dla ogółu] – beavatás
wtajemniczyć — wtajemniczać [1. dopuścić
kogoś do tajemnicy; 2. zapoznać kogoś z
czymś szczegółowo, dokładnie] – beavatni,
beleavatni, bevonni, belevonni
wtajemniczyć się — wtajemniczać się [zapoznać
się z czymś dokładnie, szczegółowo] –
beavatódni, avatottá válni, a titok részesévé
válni
wtargnąć [1. wejść dokądś przemocą; 2. pojawić
się nagle, niespodziewanie] – benyomulni,
betörni, behatolni
wtargnąć na terytorium – behatolni a
territóriumba
wtargnięcie – benyomulás, betörés, behatolás
wtedy [1. zaimek odnoszący się do pewnego
czasu w przeszłości lub przyszłości, o
którym mowa w zdaniu, np. Wtedy nie było
jeszcze telefonów.; 2. zaimek odnoszący się
do sytuacji, której zajście zależy od
-
Wersja 01 01 2017
spełnienia pewnego warunku, np. Jeśli o
tym porozmawiamy, wtedy pewnie wszystko
się wyjaśni.] – akkor, ekkor, annak idején,
annakidején; ilyenkor, olyankor
wtedy było dobrze – akkor volt jó világ
wtenczas (wtedy) – akkor, ekkor, akkoriban,
annakidején
wtłuc [potocznie: zbić kogoś, sprawić komuś
lanie] – megverni, elverni, megrakni,
elpáholni (vkit)
wtok [1. część koszuli; podpasze; 2. wgłębienie w
łusce naboju kulowego] – (ném) cvikli;
rendszerint háromszög alakú ereszték, toldás
(ruhában) ; ék
Ryc. 7. Koszula A - z przodu, B - z tyłu, C - części kroju:
d - płat przedni, e - płat tylni, f - rękaw, g - mankiet, h kołnierz, i - przyramki, j - wtok (podpasze) Potok, pow.
Biłgoraj, około 1900 r. Muz. Kult. i Sztuki Lud. w
Warszawie nr. 1577. Rys.St. Z. Mirosławska 1956.
wtorek [drugi dzień tygodnia] – kedd (we wtorek:
kedden)
wtorek zapustny – húshagyókedd
wtorkowy, -a, -e – keddi
wtórnik [drugi egzemplarz dokumentu] –
másolat
wtórnie – másodlagosan
wtórność – másodlagosság
wtórny, -a, -e [1. powstały w wyniku
przekształceń lub jako następstwo czegoś;
2. powstający, otrzymywany itp. po raz
drugi; 3. mniej ważny; 4. naśladujący coś,
pozbawiony oryginalności] – másodlagos,
másodszori, másod-, szekunderwtórny analfabetyzm [utrata umiejętności
czytania i pisania] – másodlagos
analfabétizmus; az írás és olvasás
képességének
elvesztése
[másodlagos
analfabéták az évek során, gyakorlat híján
felejtettek el írni- olvasni]
wtórny analfabeta – másodlagos analfabéta
wtórować (wtóruje) [1. akompaniować na
instrumencie, grać, śpiewać z kimś razem;
2. towarzyszyć czemuś, odbywać się
jednocześnie; 3. wyrażać swoje poparcie
dla kogoś lub czegoś] – (komu/czemu)
másodhegedűt játszani (vki mellett), kísérni
(vkit); (átv.) szajkózni
7817
wtóra śmierć [1. [Biblia Gdańska/Apokalipsa św.
Jana 20] (Ap 20:14) A śmierć i piekło
wrzucone są w jezioro ogniste. Tać jest
wtóra śmierć. – Tać jest wtóra śmierć. A
jeśli się kto nie znalazł napisany w
księgach żywota, wrzucony jest w jezioro
ogniste. (Obj. 20:14-15). 2. całkowite,
zupełne i wieczne unicestwienie, z którego
nigdy nikt nie powróci] (Oz. 13:14; Obj.
19:20; 20:14, 15; 21:8; Gal. 6:8; Żyd. 6:4-8;
10:26-31; 12:29; 1 Jana 5:16; Jud. 12, 13) –
második halál, a tűznek tava [(Ap 20:14) „A
pokol pedig és a halál vettetének a tűznek +
tavába. Ez a második halál, a tűznek tava.” 1
Kor. 15,26., 1 Kor. 54,55., Jel. 19,20., Jel.
2,11., Jel. 21,8.]
Wtóry Człowiek [pierwszym człowiekiem był
Adam (człowiek ziemski) a wtórym
(drugim) jest Jezus Chrystus, Pan z
nieba.] – második ember [„Az első ember
földből való, földi; a második ember, az Úr,
mennyből való.” (1Kor 15,47) — Jézus azért
fogantatott a Szentlélektől Szűz Mária
méhében, mert ő az új Ádám, aki megnyitja
az új teremtést. Krisztus emberségét
fogantatásától kezdve betölti a Szentlélek,
mert Isten "nem szűkmarkúan adja (neki) a
Lelket" (Jn 3,34). Az "Ő teljességéből" –
mely teljesség a megváltott emberiség
Fejének sajátja - "merítettünk mindnyájan
kegyelmet kegyelemre halmozva" (Jn 1,16).]
wtragnąć – benyomulni; behatolni
wtragnąć do sklepu – benyomulni a boltba
wtragnięcie – benyomulás
wtragnięcie w nasze życie prywatne – behatolás
magánéletünkbe
wtrącenie [1. uwaga wtrącona do wypowiedzi, do
tekstu; 2. obcy twór odmienny od
otaczającego go minerału lub skały] –
beavatkozás, beleszólás
wtrącić — wtrącać [1. powiedzieć jakieś słowo,
jakąś uwagę, przerywając tok własnej lub
czyjejś wypowiedzi; 2. uwięzić kogoś;
3. spowodować znalezienie się kogoś lub
czegoś w trudnym położeniu] – bevetni,
belökni, betaszítani; (átv.) (np. do tekstu)
beiktatni
wtrącać kogo do więzienia – bebörtönözni vkit
wtrącić do ciemnicy – tömlöcbe vetni
wtrącić do słowa – közbeszólni
wtrącić się (wtrącę się, wtrąci się; wtrącił się) —
wtrącać się [1. zająć się czyimiś sprawami,
nie będąc o to proszonym, często wbrew
woli zainteresowanych; 2. dołączyć się do
rozmowy,
zwykle
wbrew
woli
rozmówców] – beleszólni, beavatkozni,
-
Wersja 01 01 2017
beleavatkozni, közbelépni; (vmibe) beleüti az
orrát
wtrącać się do czegoś – beleavatkozni vmibe;
vmibe ártja magát; közbeszólni, közbevágni
wtrącić się a. wtrącać się do rozmowy –
beleszólni (beszélni) a beszélgetésbe
wtryskiwacz [1. urządzenie do wtryskiwania i
rozpylania paliwa w silniku spalinowym;
2. robotnik obsługujący wtryskarkę] –
befecskendező
wtyczka [1. przyrząd umieszczony na końcu
przewodu elektrycznego, służący do
przyłączania odbiorników prądu do sieci
elektroenergetycznej; 2. pot. osoba, która
została skierowana do jakiejś organizacji,
instytucji itp. w celu informowania swego
mocodawcy o jej działalności] – (vill.)
csatlakozó, dugó, banándugó, villanydugó;
konnektor; (átv.) diverzáns
Wtyczka (ang. plug-in, add-on) [dodatkowy
moduł do programu komputerowego
który rozszerza możliwości wyjściowego
produktu] – plug-in [1. főleg Webböngészőknél használt kiegészítő szoftver,
speciális file-típusok (pl. VRML, realaudio)
megjelenítésére, lejátszására; ezek a Webkliensbe szervesen beépülő, külső cégek által
fejlesztett "bedolgozó programok" szükség
esetén letölthetők a hálózatról, de a
legnépszerűbbeket eleve beleteszik a kliens
telepítőkészletébe; 2. Olyan szoftveres
modul,
amely
lehetővé
teszi
a
böngészőprogramok számára, hogy a
hálózatról érkező, speciális formátumú
adatokat
(mozgóképet,
hangot,
"kézbevehető"
molekulákat,
tördelt
folyóiratcikkeket, stb.) megjelenítsék. A
legtöbb plug-in ingyenesen letölthető, és
telepítése többé-kevésbé automatikus. A
Netscape használata esetén a már telepített
plug-inok listája a Help menü About plug-ins
opciójának kiválasztásával tekinthető meg.
Elterjedten használt plug-in a Cosmo Player
(VRML-adatok
megjelenítésére),
a
Quicktime (WAV, MIDI, AVI fájlok, tehát
mozgókép és hang lejátszására), a Real
Player (az RPM kiterjesztésű real-time video
lejátszására), a Chime (PDB, MOL, XYZ
formátumú molekulák megjelenítésére és
animációjára), valamit az Adobe Acrobat
Reader (a PDF formátumú cikkek eredeti
tördelési formában való megjelenítésére).]
wtyczka sieciowa – csatlakozódugó
wtyczkowy, -a, -e – dugós
wtykać [zob. wetknąć] – bedugni, benyomni
wtykać (komu co) w rękę – (vkinek) a kezébe
nyomni (vmit); megvesztegetni (vkit)
7818
wtykać nos do wszystkiego – mindenbe beleüti az
orrát, kotnyeleskedik
wtykac penis do pochwy – péniszt bedugni a
hüvelybe
wuj, wujek [brat matki lub ojca albo mąż siostry
matki lub ojca]
– bácsi, nagybácsi,
nagybátya (anya részéről)
wujenka [żona wujka] – nagynéni
wujostwo, wujkowie, wujowie [wujek z żoną] –
nagybácsiék (feleség részéről)
wulgarnie – trágárul
wulgarność – trágárság
wulgarny, -a, -e [1. ordynarny i nieprzyzwoity;
2. pozbawiony
subtelności,
smaku;
3. nadmiernie uproszczony, spłycony; 4.
ordynarny,
trywialny,
niewybredny,
grubiański; prostacki, uproszczony] –
(lat.) vulgáris; közönséges, nyers, trágár,
alantas, pórias, útszéli (durva); mindennapi;
(gyakran
népszerűsítő
szándékkal)
leegyszerűsített, felszínes, a jelenség mélyére
nem hatoló; felszínes
wulgarny marksizm – vulgáris marxizmus; a
marxizmus leegyszerűsítése, meghamisítása
a népszerűsítés állítólagos céljai kedvéért
wulgarny materializm – vulgáris materializmus; a
társadalmi
jelenségeket
biológiai
folyamatokra visszavezető filozófiai áramlat
Németországban a XIX. sz. 50-60-as éveiben
wulgaryczny, -a, -e – vulgáris
wulgaryczny napis – vulgáris felirat
wulgaryzacja
[1. nadawanie
czemuś
lub
nabieranie przez coś cech wulgarnych;
2. zniekształcanie teorii lub zagadnienia
przez ich zbytnie spłycanie i upraszczanie;
3.
udostępnianie,
popularyzacja,
rozpowszechnianie dokonywane kosztem
upraszczania,
paczenia,
fałszowania
zagadnień, pojęć.] – (lat.) vulgarizáció
wulgaryzator [ten, kto wulgaryzuje, spłyca,
upraszcza jakąś teorię, jakieś zagadnienie
itp.] – (lat.) vulgarizátor; eszme, tan
elsekélyesítője;
túlzottan
egyszerűsítő
személy; ismereteket terjesztő, népszerűsítő
személy
wulgaryzatorski, -a, -ie – (lat.) vulgarizátorwulgaryzować – (lat.) vulgarizálni; eszmét, tant
tudománytalanul leegyszerűsíteni és ezzel
hamisítani; ellaposítani, közönségessé tenni
(vmilyen szent, nemes v. lényeges dolgot);
népszerűsíteni
wulgaryzować się – (lat.) vulgarizálódni;
ellaposodni, közönségessé válni
wulgaryzm [1. wyraz lub wyrażenie wulgarne; 2.
wyraz wulgarny, pospolity, ordynarny,
niepoprawna
forma
fleksyjna,
-
Wersja 01 01 2017
nieprawidłowa składnia; 3. wyrazy,
wyrażenia lub zwroty uznawane przez
użytkowników danego języka jako
nieprzyzwoite,
ordynarne]
–
(lat.)
vulgarizmus; durva vagy obszcén nyelv; a
nyelv legalacsonyabb presztízsű, a köznyelvi
norma (nyelvhelyességi) szempontjából
hibásnak minősülő elemeire utal
wulgaryzmy: złość, obraza, przekleństwo –
vulgáris kifejezések: düh, sértés, káromkodás
Wulgata [śrdw.łac. Vulgata 'Wulgata' z późn.łac.
vulgata (editio) 'Septuaginta; jej przekład
łac.; (wydanie) popularne, ludowe' z łac.
r.ż. od vulgatus 'pospolity; powszechny' (z
p.p.
od
vulgare
'rozpowszechniać;
ogłaszać') i vulgaris 'pospolity; ludowy' od
vulgus 'lud; pospólstwo' ― łaciński
przekład Biblii poprawiony i uzupełniony
przez św. Hieronima ze Strydontu (ok. 347
- ok. 420), uznany przez Kośc. rz.kat. za
tekst urzędowy i liturgiczny] – (lat.)
Vulgata (népi kiadás) [1. Hyeronimus
egyházatya latin nyelvű bibliafordítása a 4.
században. 2. (vall.) a bibliának a katolikus
egyháztól hitelesként elismert latin fordítása;
Szent Jeromos bibliafordítása (302-304), a
katolikus egyház 1546-ban hivatalos, aza
eredetivel
egyenrangú
bibliaszövegnek
jelentette ki]
Wulkan [mit. rzym. bóg ognia, kowalstwa i
złotnictwa] – Vulcanus; a tűz és a
kovácsmesterség istene az ókori római
mitológiában
wulkan [1. góra w kształcie stożka z kraterem na
szczycie, przez który wydobywają się z
głębi ziemi lawa, gazy i popioły; 2. silne,
gwałtowne uczucie; 3. o kimś pełnym
energii i pomysłów; 4. o człowieku
skłonnym do gwałtownych reakcji] –
vulkán; (földr.) tűzhányó (Vulcanus tűzisten
nevéből)
wulkan błotny [wulkan wyrzucający nie lawę, a
błotnistą maź] – sárvulkán
7819
wulkan błotny
wulkan tufowy [wulkan wyrzucający gaz i
sypkie materiały wulkaniczne bez wylewu
lawy] – tufavulkán
wulkan czynny – működő vulkán
wulkan dymi – a tűzhányó füstölög
wulkaniczny, -a, -e – (lat.) vulkán-; vulkanikus;
(geol.) vulkáni; vulkánhoz tartozó, vulkán
működésével kapcsolatos; (átv.) elemi erejű,
kirobbanó
wulkaniczny krajobraz – vulkanikus táj
wulkanizacja
[1. naprawa
uszkodzonych
wyrobów
gumowych;
2. proces
technologiczny przekształcania kauczuku
w gumę] – (lat.) vulkanizáció, vulkanizálás;
(műsz.) kaucsuk rugalmasabbá tevése
kénporral
való
kezeléssel;
kaucsuk
átalakítása gumivá; gumit magas hőfokon
összeforrasztani; papír vegyi megmunkálása
vulkánfiber készítése céljából
wulkanizacyjny, -a, -e – (lat.) vulkanizációs
wulkanizm [ogół zjawisk związanych z
działaniem
wulkanów]
–
(lat.)
vulkanizmus; (geol.) a föld mélyében levő
olvadt kőzetanyag feltörésével kapcsolatos
jelenségek összessége
wulkanizować – (lat.) vulkanizálni
wulkanizowanie – vulkanizálás
Wunderwaffe [nm. 'jw.'; Wunder 'cud'; Waffe
'broń';
"cudowna
broń"
(pociski
dalekiego zasięgu V-1 i V-2, zastosowane
przez Niemców w 2. wojnie świat.), która,
wg obietnic propagandy hitlerowskiej,
miała zapewnić Niemcom zwycięstwo] –
(ném.) Wunderwaffe; csodafegyver
Wunschtraum [nm. 'marzenie; jw.'; Wunsch
'życzenie, pragnienie' od wünschen
'chcieć, pragnąć, życzyć sobie'; Traum
'sen, mara; marzenie'; psychol. sen o
(spełnionych) marzeniach] – (ném.)
wunschtraum; (biz.) vágyálom [az álom
egyik fajtája, pszichoanalitikus kifejezés:
olyan álom, melyben nyílt v. rejtett formában
az álmodó vágyai megnyilatkoznak]
-
Wersja 01 01 2017
Wunschtraum
Wurlitzera organy [amer. nazwa handl.; elektr.
instrument muz. zbudowany podobnie jak
fisharmonia z tą różnicą, że drgania
języczków przetworzone są na drgania
elektr.,
które
pobudzają
głośniki;
wynalezione w USA, jako ulepszona
odmiana orgatronu zbudowanego w 1935,
stosowane dawn. jako organy kinowe] –
wurlitzer; pénzbedobásra működő zenegép (a
gyártó északamerikai Wurlitzer cég nevéből)
WUXGA (Widescreen Ultra eXtended Graphics
Array) – WUXGA (Widescreen Ultra
wwiedziony, -a, -e – bevezetett
wwieść (wwiodę, wwiedzie; wwiódł) — wwodzić
[wprowadzić kogoś gdzieś] – bevezetni
wwieziony, -a, -e – beszállított
wwieźć (wwiozę, wwiezie; wwiózł) — wwozić
(wwożę, wwozi; wwoził) [przywieźć coś lub
kogoś do wnętrza czegoś lub na górę] –
befuvarozni,
beszállítani;
behozni;
importálni
wwozowy, -a, -e – behozatali, importwwożony, -a, -e – beszállított
wwóz [1. przywóz towarów z zagranicy;
2. towary przywiezione z zagranicy] –
behozatal, bevitel, import
WWW [1. skrót od: World Wide Web 2. usługa
internetowa polegająca na udostępnianiu
dokumentów
elektronicznych
zawierających łącza do innych podobnych
dokumentów] – WWW (World Wide Web);
világháló (www Az angol World Wide Web
szavakból alkotott mozaikszó. Szokásos még
a W3 rövidítés is.) [1. hipertext (illetve
hipermédia)
kapcsolatokra
épülő,
kliens/szerver elven működő internetes
szolgáltatás szöveges vagy multimédia
információk terjesztéséhez, illetve a hálózati
információforrások böngészéséhez; a Web
állományok általában HTML formátumban
vannak és HTTP szerverek szolgáltatják
őket, de más típusú Internet szolgáltatások
(FTP, gopher, adatbázisok stb.) is beépültek
már a rendszerbe; a Web-alapjait a genfi
CERN-ben dolgozó Tim Berners-Lee
7820
-
Wersja 01 01 2017
dolgozta ki a kilencvenes évek elején,
jelenleg pedig a W3C koordinálja a
(rohamos) fejlesztését. 2. Jelenleg a
leggyorsabban
terjedő,
legnépszerűbb
szolgáltatás az Interneten a Világméretű
Háló, a WWW. Sikerének oka, hogy
látványos dokumentumok nézhetők vele,
amik tele vannak kereszthivatkozásokkal (ez
a hypertext), és képekkel, olyan, mint egy
képes lexikon. A WWW általános ügyfélkiszolgáló hálózati koncepcióra épül. Az
információszolgáltató gépeken egy WWW
kiszolgálóprogram (Web szerver) program
fut, amely a felhasználók gépein futó
böngésző-programok (Internet Explorer,
Netscape) által küldött kérésnek megfelelően
elküldi a kért információt az adott gépre,
amely ebben az esetben az ügyfél (kliens).
Minden információkérés és az arra adott
válasz független a többitől, vagyis a
kapcsolat csak az átvitel idejére jön létre A
kiszolgáló nem figyeli külön az egymás után
beérkező igényeket, mindet új kérésként
kezeli, még akkor is, ha az esetleg azonos
helyről érkezett. A WWW működését a
gyakorlatban több tényező biztosítja:
Egyetemes leírás, amellyel a különböző
forrásokra
lehet
hivatkozni.
Minden
információs egység – kép, grafika, animáció,
szöveg – forrásként jelenik meg a hálózaton.
Ezekre a forrásokra olyan módon lehet
hivatkozni a kapcsolatok felépítése során,
hogy meg kell adni a forrás helyét, és annak
módját, hogy a használt program hogyan
tudja megjeleníteni, használni ezt a forrást.
Az alkalmazott megjelenítési módot az URL
adja meg. 3. Nyílt dokumentumszerkesztési
és -átviteli szabvány. 4. client-server elven
működő
rendszer,
mely
hipertext
kapcsolatokat használ a hálózat különböző
gépein levő információforrások eléréséhez, a
bennük való kereséshez; 4. Client-server
elven muködő rendszer, mely hipertext
kapcsolatokat használ a hálózat különböző
gépein lévő információforrások eléréséhez, a
bennük való kereséshez.]
www [oznaczenie sieci internetowej world wide
web] – www (world wide web) [internetes
hálózat]
WXGA (Widescreen eXtended Graphics Array) –
WXGA (Widescreen eXtended Graphics
Array) 1280×800 pixeles kijelző - képernyő felbontás.

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Transkrypt

Podobne dokumenty

Komunikat prasowy_Polsko-Cypryjskie Forum Inwestycyjne

lengyel úti szótár

Rejs statkiem po Dunaju - Biuro Turystyczne Jaworzyna

1. Közvetítés Beszélgetések fogorvosi kontroll mellett Ez év