docAfektonimy w polskim, francuskim, hiszpańskim i
download 
Reklamacja Transkrypt
Afektonimy w polskim, francuskim, hiszpańskim i
Acta Universitatis Wratislaviensis No 2229 Jêzyk a Kultura tom 14 Wroc³aw 2000 JACEK PERLIN, MARIA MILEWSKA Uniwersytet Warszawski Afektonimy w polskim, francuskim, hiszpañskim i niderlandzkim Analiza morfologiczna i semantyczna Afektonimy s¹ to apelatywa wystêpuj¹ce w postaci wyrazów lub zwrotów stosowanych w sytuacjach szczególnej za¿y³oci, najczêciej (choæ mo¿e nie wy³¹cznie) w stosunkach miêdzy ma³¿onkami, narzeczonymi, kochankami oraz w relacji rodzice dzieci. Afektonimy mieszcz¹ siê w szerszej kategorii przezwisk jako szczególny ich rodzaj, obejmuje je bowiem definicja tego zjawiska mówi¹ca, ¿e s¹ to nazwy dodatkowe (fakultatywne), wtórne (nie stanowi¹ce nigdy jednego imienia cz³owieka) i zastêpcze (maj¹ce zdolnoæ przyjmowania kategorii nazw z innych kategorii antroponimicznych). Cech¹ charakterystyczn¹ afektonimów, które mo¿na te¿ nazwaæ przezwiskami intymnymi, jest to, ¿e w przeciwieñstwie do przezwisk zwyk³ych funkcjonuj¹ w zasadzie jedynie w relacjach dwuosobowych, a nie w obrêbie wiêkszej grupy, maj¹ silniejsze nacechowanie emocjonalne (z regu³y pozytywne) oraz s¹ czêsto ma³o stabilne, wrêcz okazjonalne i jednorazowe. Afektonimy nie wystêpuj¹ wprawdzie uniwersalnie (nie ma ich na przyk³ad w jêzykach po³udniowo-wschodniej Azji), jednak z ca³¹ pewnoci¹ s¹ obecne we wszystkich jêzykach kultury europejskiej, choæ bez w¹tpienia na ró¿nych obszarach wystêpuj¹ znaczne ró¿nice nie tylko jakociowe, wi¹¿¹ce siê ze sposobem ich konstruowania, ale te¿ ilociowe, zwi¹zane z powszechnoci¹ ich u¿ycia. Niewykluczone, ¿e z tego punktu widzenia mo¿na dokonaæ klasyfikacji kultur pod wzglêdem stopnia ich emocjonalnoci b¹d wstrzemiêliwoci. Kolejn¹ cech¹ afektonimów jest to, ¿e nasycenie nimi s³ownictwa poszczególnych u¿ytkowników jêzyka jest bardzo ró¿ne: od masowoci (zarówno w sensie czêstoci u¿ycia, jak i bogactwa form) do zupe³nego braku (zw³aszcza w idiolektach samotnych ponuraków), co nie znaczy, ¿e kto móg³ siê z afektonimami zupe³nie nie zetkn¹æ, albowiem przy ankietowaniu nawet osoby deklaruj¹ce nieu¿ywanie tego typu konstrukcji potrafi³y wymieniæ przynajmniej kilka funkcjonuj¹cych w jêzyku, a tak¿e wskazaæ te, które wydaj¹ im siê szczególnie czêste. 166 JACEK PERLIN, MARIA MILEWSKA Niniejszy artyku³ jest prób¹ prezentacji typologii tego zjawiska w ró¿nych jêzykach. Materia³, jakim obecnie dysponujemy, jest niestety dosyæ niejednorodny i z pewnoci¹ nie zadowoli³by lingwistów-statystyków, niemniej jednak pozwala ju¿ na ujawnienie pewnych ogólnych tendencji, zarówno z punktu widzenia morfologicznej budowy afektonimów i bogactwa ich form, jak te¿ pól semantycznych, w jakich najczêciej siê pojawiaj¹. Bardziej satysfakcjonuj¹ce statystycznie wyniki mo¿na bêdzie przedstawiæ ewentualnie w przysz³oci, przy czym nale¿y siê liczyæ z bardzo powa¿nymi trudnociami przy zbieraniu materia³ów. Przede wszystkim brak jest niemal zupe³nie dostêpu do autentycznych tekstów zawieraj¹cych afektonimy, w warunkach naturalnych bowiem wystêpuj¹ one zwykle w dialogach prowadzonych w sytuacjach intymnych sam na sam, które nie bardzo mo¿na rejestrowaæ i w przeciwieñstwie do tekstów pisanych badaæ pod wzglêdem ilociowym. Badacz skazany jest zatem na ankiety ze wszystkimi ich wadami, w rodzaju podawania nierzetelnych danych (w przypadku afektonimów odczuwanych jako bardzo intymne musi to byæ szczególnie czêste) oraz ich niewiadomego zafa³szowania polegaj¹cego na trudnoci z przypomnieniem sobie wszystkich u¿ywanych i zas³yszanych form. Przy wszystkich wymienionych zastrze¿eniach mo¿na jednak z pewnoci¹ pokusiæ siê, na podstawie materia³ów bêd¹cych w dyspozycji, o dokonanie próby morfologicznej i semantycznej analizy afektonimów w kilku jêzykach. W jêzyku polskim1 w funkcji afektonimów wystêpuj¹ przede wszystkim pojedyncze rzeczowniki (np. rybko, dziebe³ko) i przymiotniki (milutki, kochaneñka), choæ trafiaj¹ siê równie¿ bardziej rozbudowane, kilkuwyrazowe konstrukcje (moje s³onko za chmurami, moje ty, moje jedyne). Najbardziej typowe dla konstrukcji kilkuwyrazowych jest dodawanie mój/moja, mój/moja ty. W zdecydowanej wiêkszoci przypadków formy rzeczownikowe i przymiotniki maj¹ postaæ zdrobnia³¹ (sreberko, t³ucioszku), czêsto jest to zdrobnienie wielostopniowe (dzióbdziusiu, pysiaczku); wystêpuj¹ na ogó³ w wo³aczu, co w przypadku pewnych okazjonalizmów mo¿e powodowaæ trudnoæ w rekonstrukcji mianownika (pysiu od py, pysio?). Sk¹din¹d zasadne jest pytanie, czy maj¹ one w ogóle mianownik. G³ówne pola semantyczne, w jakich wystêpuj¹ polskie afektonimy, to, wed³ug wielkoci, kolejno: 1. Nazwy zwierz¹t i ich czêci cia³a: misiu, niedwiadku, kotku, koteczku, ¿abko, ¿abusiu, ¿abciu, rybko, rybeñko, myszko, myszeczko, osio³ku, skunksiku, kotku, koteczku, sarenko, króliczku, zaj¹czku, prosiaczku, kozo, cyraneczko, skowroneczku, szczurku, szczygie³ku, wróbelku, pingwinku, bocianku, karaluszku, chrab¹szczu, 1 Materia³ pochodzi z maszynopisu artyku³u Ewy Wonicz-Paw³owskiej Przezwiska intymne w najnowszej polszczynie oraz z badañ w³asnych autorów. Afektonimy analiza morfologiczna i semantyczna 167 pszczó³ko, mróweczko, skarabeuszku, ¿uczku, aligatorze, ¿ó³wiku, baranie, pudelku, pieseczku, meduzo, robaczku, ma³po zielona, pyszczku, pysiu, mordo, mordko, mordeczko, dzióbku, dzióbusiu, dzióbdziusiu. 2. Leksemy o znaczeniu ÿszczêcie, kochany: kochanie, szczêcie, mi³oci, raju, kochany, najdro¿sza, luby, kochaneczku, serdeñko. 3. Leksemy o znaczeniu ÿco cennego: z³otko, sreberko, pere³ko, skarbie. 4. Pieszczotliwe nazwy ma³ych dzieci: niuniu, bejbu, b¹belku, dzieciaczku, dzidziu. 5. Leksemy o znaczeniu astronomiczno-meteorologicznym: s³oneczko, gwiazdeczko, promyczku. 6. Nazwy z zakresu flory: kwiateczku, ró¿yczko, mimozo, stokrotko. 7. Nazwy potraw: cukiereczku, wafelku, lodziku, kotleciku, rogaliku. 8. Nazwy istot mitycznych, postaci z bajek, bohaterów komiksów: anio³eczku, skrzaciku, Gargamelu, Puchatku, ufoludku. 9. Nazwy czêci cia³a: nosku, noniu, cipko, dupeñko. 10. Nazwy tytu³ów i godnoci: królu, królowo, ksiê¿niczko. 11. Nazwy cech psychofizycznych i nazwy nosicieli cech: gruby, spalaku, sierciuchu, kolczatko, ma³olacie, stary, m³ody, leniuszku, wariacie, czarnulko, przem¹drza³ku, ³ysku, ³yniu, rudko, paskudo, t³ucioszku. 12. Nazwy funkcji w rodzinie: matko, mê¿usiu, ¿oneczko, moja po³owo, tatuñciu. 13. Nazwy odnosz¹ce siê do p³ci: babo, babonie, mê¿czyzno, meñczizno, samcu przebrzyd³y. 14. Imiona: D¿eki, D¿eksio, Petri, Romeo. 15. Neologizmy i leksemy o etymologii niejasnej: skarpeteczko, kopeszarda, men, deklu, bromba, gingorku, bziubziusiu. Nale¿y przyznaæ, ¿e kolejnoæ hierarchiczna poszczególnych klas semantycznych z punktu widzenia czêstoci jest, z wyj¹tkiem trzech pierwszych, bardzo niepewna. Nie ulega natomiast ¿adnej w¹tpliwoci wysoki stopieñ animalizacji polskich afektonimów. Pewna te¿ wydaje siê najwy¿sza ranga leksemu misio/misiu. Charakterystyczne jest wystêpowanie w funkcji afektonimów nazw gatunków zwierz¹t uznanych powszechnie za obrzydliwe (szczurku, robaczku, karaluszku), a tak¿e innych nazw zasadniczo pejoratywnych (bestio, brzydalu, potworze), z³agodzonych czasami form¹ deminutywn¹. 168 JACEK PERLIN, MARIA MILEWSKA W niektórych afektonimach mo¿na odró¿niæ p³eæ, jednak wiêkszoæ (nawet sporód wyranie zdeterminowanych rodzajowo, typu kotku) mo¿e byæ z pewnoci¹ odnoszona do kobiet, mê¿czyzn i dzieci. W jêzyku francuskim2 bardzo charakterystyczn¹ cech¹ morfologiczn¹ afektonimów jest pojawianie siê od czasu do czasu form zdrobnia³ych, poza kategori¹ spieszczonych imion w³asnych (typu Francinette) prawie nie wystêpuj¹cych. Drug¹ typow¹ cech¹ jest stosowanie reduplikacji pocz¹tkowej sylaby i u¿ywanie wyrazów zawieraj¹cych reduplikacjê oraz form skróconych (bibiche, bibi, coco, duduche, nounours, pupuce; ma mie, mon mi). Regu³¹ jest ³¹czenie podstawy rzeczownikowej lub przymiotnikowej z rodzajnikiem okrelonym lub zaimkiem dzier¿awczym (le chat, mon trésor, mon loup, le minou, la chatte). Bardzo czêste jest tworzenie d³u¿szych konstrukcji z przymiotnikami (zw³aszcza petit ÿma³y, joli ÿ³adny, chéri ÿkochany, mignon ÿmilutki i przydawkami rzeczownymi (mon petit chou à la crème, mon petit phoque, mon poussin chéri, mon canard joli). Wiêkszoæ zatem afektonimów francuskich mo¿e wystêpowaæ w kilku wariantach: w formie krótkiej jednowyrazowej (np. chou), w formie z rodzajnikiem lub zaimkiem dzier¿awczym (le chou, mon chou) i/lub przymiotnikiem b¹d przydawk¹ (le chou joli, mon petit chou chéri, chou mignon itp.). Pola semantyczne, w jakich mieszcz¹ siê afektonimy francuskie, to: 1. Leksemy oznaczaj¹ce ÿkochanie, przyjañ, co drogiego: cher ÿkochany, chère ÿkochana, ma mie ÿmoja przyjació³ko, mon mi ÿmój przyjacielu, coeur ÿserce, amour ÿmi³oæ, chéri(e) ÿkochanie, lamour de ma vie ÿmi³oci mojego ¿ycia, chérie damour ÿkochanie mi³osne. 2. Nazwy zwierz¹t: biche ÿ³ania, bibiche ÿto samo z reduplikacj¹ dalej ts., bichette ÿ³añka, minou ÿkicia (masc.), minet ÿts., minette ÿkicia (fem.), colombe ÿgo³êbica, chatte ÿkotka, chat ÿkot, puce ÿpch³a, pupuce ÿts., poule ÿkura, caille ÿprzepiórka, loup ÿwilk, rat ÿszczur, libellule ÿwa¿ka, lion ÿlew, ma grosse bête ÿmoje grube zwierzê, bestiolle ÿbestyjka, canard ÿkaczka, poussin ÿrebiê, bichonnet ÿjelonek, grenouille ÿ¿aba, crevette ÿkrewetka, canouche ÿkaczuszka, pouliche ÿklaczka, poulet ÿkurczak, lapin ÿzaj¹c, phoque ÿfoka, souris grise ÿszara mysz, chaton ÿkotek, lionne ÿlwica, poulette ÿkurka. 3. Nazwy kapusty i ptysia3: chou ÿkapusta, chouchou ÿts. z red., chouchoutte ÿkapustka (ts. z red.): chounette ÿkapustka, mon petit chou à la crème ÿpty. 4. Nazwy tego, co jest uznawane za cenne: trésor ÿskarbie. 2 Materia³ zebrany przez autorów. Nazwa ptysia petit chou à la crème pochodzi etymologicznie od nazwy kapusty chou, ze wzglêdu na podobieñstwo kszta³tu. 3 Afektonimy analiza morfologiczna i semantyczna 169 5. Nazwa jajka z baby talk: coco ÿjajko, coco joli ÿ³adne jajko, coco mignon ÿmilutkie jajko. 6. Leksemy oznaczaj¹ce ÿpiêkno: jolie ÿ³adna, ma (toute) belle ÿmoja (ca³a) piêkna. 7. Imiona postaci mitologicznych, historycznych, z komiksów i inne: mon petit Jules ÿmój ma³y Juliuszu, mon Brutus ÿmój Brutusie, Astérix, ange ÿanio³. 8. Nazwy stosunków rodzinnych: petite mère ÿmamusia, petit père ÿojczulek. 9. Nazwy przedmiotów: bibi ÿkapelusik, bouchon ÿkorek, crapouillot ÿmodzierz, pipette ÿpipetka, fajeczka. 10. Nazwy potraw: lardon ÿskwarka, croquette ÿkrokiecik. 11. Nazwy odnosz¹ce siê do wielkoci i do wygl¹du: bébé ÿniemowlê, grand/-e ÿdu¿y/-a, tinomme ÿma³y dobry cz³owieczek (skrócone), poupinet ÿokr¹glutki, petit mec ÿma³y ch³opczyk. 12. Nazwy czêci cia³a: mon petit cul ÿma³a dupka, lolotte ÿcycuszek. 13. Neologizmy i leksemy o niejasnym znaczeniu: baobab ÿbaobab, nouche ÿ?, nounouche ÿ?, nouchca ÿ?, canaillou ÿ³ajdaczek, soleil ÿs³oñce, ma petite moitié ÿmoja ma³a po³owa, crapounette ÿ?, ma douce ÿmoja s³odka. Kolejnoæ poszczególnych grup semantycznych z punktu widzenia czêstoci jest, z wyj¹tkiem pierwszych szeciu, niepewna. Zwraca uwagê szerokie u¿ycie leksemu chou ze wszystkimi wariantami, przy braku innych nazw warzyw i w ogóle wyrazów z dziedziny flory. Podobnie jak w polskim wystêpuje u¿ycie nazw zwierz¹t z kategorii obrzydliwych oraz nazw pierwotnie pejoratywnych. Kwestia specjalizacji p³ciowej rozwi¹zana jest podobnie jak w jêzyku polskim. W jêzyku hiszpañskim4 obserwujemy u¿ycie form rzeczownikowych samodzielnie lub z zaimkiem dzier¿awczym apozycyjnym (mi) b¹d postpozycyjnym (mío, mía), np.: corazón, mi corazón, corazón mío. Doæ czêste s¹ rozbudowane konstrukcje z przydawk¹ rzeczown¹ (zw³aszcza w po³¹czeniu z wyrazem hijo) oraz formy zdrobnia³e i skrócone. Pola semantyczne przedstawiaj¹ siê nastêpuj¹co: 1. Leksemy o znaczeniu kochany, drogi: cari ÿdrogi/-a (forma skrócona), cariño ÿczu³oæ, amor ÿmi³oæ, amorcito ÿmi³oæ (dem.), amorcín ÿts., corazón ÿserce, cariñito ÿczu³oæ (dem.), querido/-a ÿkochany/-a. 2. Leksemy o znaczeniu ÿco cennego: rico ÿbogaty, smaczny, tesoro ÿskarb, precioso/-a ÿcenny/-a, preciosi4 Materia³ zebrany przez autorów. 170 JACEK PERLIN, MARIA MILEWSKA dad ÿco cennego, ricura ÿco bogatego, co smacznego, mi vida ÿmoje ¿ycie, vida mia ÿ¿ycie moje. 3. Leksemy o znaczeniu ÿco s³odkiego: caramelito ÿlandryneczka, pirulito ÿlizaczek, bomboncito ÿcukiereczek. 4. Nazwy pokrewieñstwa: mamita ÿmamuka, papito ÿtatuko, mami ÿmamuka, skr., papi ÿtatuko, skr., hijo ÿsyn (de mi vida ÿmojego ¿ycia, de mi corazón mojego serca, de mi alma ÿmojej duszy, de mis entrañas ÿmoich wnêtrznoci, de mis entretelas ÿts., de mis amores ÿmoich mi³oci). 5. Leksemy oznaczaj¹ce ÿpiêkno, czar: encanto ÿczar, monada ÿpiêkno, monona ÿts.. 6. Nazwy dzieci: nene ÿdziecina (masc.), nena ÿdziecina (fem.), pequeñín ÿmaluszek, cuchi ÿdzidzi, cuchirritín ÿts., pochola maleñstwo. 7. Nazwy kwiatów i ich czêci: flor ÿkwiat, alhelí ÿlewkonia, clavel ÿgodzik, capullito ÿp¹czek, carita de nardo ÿtwarzyczka tuberozy, capullito de alhelí ÿp¹czek lewkonii. 8. Nazwy tytu³ów i godnoci: rey ÿkról, reina ÿkrólowa, príncipe ÿksi¹¿ê, princesa ÿksiê¿niczka. 9. Nazwy rzeczy: muñeco ÿlaleczka, cosa ÿrzecz, cosita ÿrzecz (dem.), prenda ÿsztuka odzie¿y. 10. Nazwy astronomiczne: cielo ÿniebo, sol ÿs³oñce, pedazo de cielo ÿkawa³ek nieba, cacho de cielo ÿts.. 11. Nazwy zwierz¹t: palomita ÿgo³¹beczka, gatita ÿkoteczka, pajarito ÿptaszek, ratón ÿmysz, cocodrilín ÿkrokodylek, tigre ÿtygrysek, borriquito ÿosio³ek, pichón ÿgo³¹bek, pichoncito ÿgo³¹beczek, tortolito ÿturkaweczka. 12. Leksemy o etymologii niejasnej: chinito ÿchiñczyk (dem.), arrobo ÿuniesienie. Kolejnoæ poszczególnych klas semantycznych z punktu widzenia czêstoci jest, ogólnie rzecz bior¹c, w¹tpliwa, ze wzglêdu na bardzo du¿e wyrównanie frekwencji i brak wyranej przewagi której z wymienionych kategorii. Zwraca uwagê stosunkowo bardzo niewielka animalizacja hiszpañskich afektonimów, spory udzia³ nazw kwiatów oraz niemal zupe³ny brak wyrazów denotuj¹cych rzeczy uznawane za nieprzyjemne b¹d obrzydliwe, jak równie¿ pejoratywów. Jêzyk niderlandzki5 charakteryzuje u¿ycie zdrobnieñ, mo¿liwoæ dodawania zaimka dzier¿awczego (mijn) lub rodzajnika okrelonego (de, het), a tak¿e wzd³u¿anie koñcowej spó³g³oski (domm, dingg). 5 Materia³ pochodzi z pracy R. Damstra, Zogenamd, zogeheten, Den Haag 1987, s. 81-88. Afektonimy analiza morfologiczna i semantyczna 171 1. Nazwy zwierz¹t: poes ÿkicia, beer ÿniedwied, lieve grote beer ÿkochany, du¿y niedwied, beertje ÿniedwiadek, knuffelbeer ÿts., steunbeer ÿniedwied-podpora, koalabeertje ÿmi koala, globetrotterbeer ÿniedwied wêdrowniczek, ijsbeertje ÿniedwiadek polarny, katje ÿkotek, kattekop ÿkoci ³epek, aapje ÿma³pka, zeemeuw ÿmewa, zwarte kip ÿczarna kura, pakazeltje, pinguin ÿpingwin, slak ÿlimak, snuffeltje, spin ÿpaj¹k, vleerpoes ÿnietoperzokotek, vlindertje ÿmotylek, vlo ÿpch³a, vlooiinnetje ÿpche³ka, vogie ÿptaszek, groen-ogig wildebestje ÿzielonooka dzika bestia, derde konijn, konijntje ÿkróliczek, luis ÿwesz, mees ÿsikora, mot ÿæma, muis ÿmysz, muisje ÿmyszka, nies het vischje ÿrybka, haas ÿzaj¹c, paashaas ÿzaj¹c wielkanocny, paashasje ÿzaj¹czek wielkanocny, de beren, bij ÿpszczo³a, bitje ÿpszczó³ka, duif ÿgo³¹b, egel ÿje¿, gier ÿsêp, hommel ÿtrzmiel, cat ÿkot (ang.), pakezeltje ÿjuczny osio³ek, bully ÿbyczek (ang.). 2. Gry s³ów i wyrazy niezrozumia³e: gummikikkertje, kulle, montje J, mop, ozzie, gup, piep, pinkertje, solly en wolly, tassie, tingeling, trippie, troeliewoelie, tulle, tijntje, wannie, flarrel, gepie, griegietertje, groco, happie en hoppie, sassie, roppeke, pippie, piets, piet de Peuter, peet, onnopilopolo, manne-miek, Ab de laater, knarf, jonnepon, Barola Cuitelaar, Bart the smart, borriepor, claudiyes, flipje ventiel, gouwtje, hajee, iediewiedie, iefie, jonnepon, A3. Miss Macho, Monogamina. 3. Nazwy postaci z bajek, mitologicznych, historycznych, literackich itp.: kabouter ÿskrzat, spook ÿupiór, monster ÿpotwór, zeemeermin ÿrusa³ka, ridder ÿrycerz, Ducky, Neptuna, Rkapje ÿCzerwony Kapturek, Sneeuwwitje ÿKrólewna nie¿ka, feniks, lejoor en Knorretje ÿProsiaczek (z Kubusia Puchatka). 4. Nazwy tytu³ów i godnoci: de gravin ÿhrabina, koningin królowa, prinses ksiê¿niczka. 5. Leksem skarb z wariantami: schat ÿskarb, schattebout ÿts., schatje ÿskarbek. 6. Leksemy o znaczeniu ÿco smacznego, s³odkiego: oetje ÿs³odyczka, lekker Ding ÿsmaczny kawa³ek. 7. Leksemy o znaczeniu kochany, mi³y: liefje ÿkochanie, lieverd ÿts., lief ÿmi³y. 8. Nazwy cech psychofizycznych osób: le beau ÿpiêkny (franc.), la belle ÿpiêkna (franc.), dal-wandelaar ÿspacerowicz, de denker ÿmyliciel, de dikke ÿgrubas, kaaskop ÿserog³owy, flappie ÿk³apouchy, de domm ÿg³upi, kale ÿ³ysy, kleintje ÿmalutki, knus ÿprzytulny, ouwe man, oen ÿstary wredziuch, spits ÿspiczasty, scrumptious ÿfajny (ang.), schoonheid, rooie ÿry¿y, schoffie ÿdrañ, het luie dinggg ÿleniuch, vriendintsje ÿprzyjació³ka. 172 JACEK PERLIN, MARIA MILEWSKA 9. Nazwy przedmiotów: bobbel ÿw¹gier, bollie ÿbania, kneusje ÿsiniak, lekker ding ÿsmaczny kawa³ek, tuinbroekje ÿspodenki k¹pielowe, sik ÿkozia bródka, steunzool ÿwk³adka ortopedyczna, tuinbroekje ÿspodnie ogrodniczki. 10. Nazwy skatologiczne i erotyczne: pikkie ÿkutasik, poepje ÿgówienko, scheetje ÿpierdniêcie, mijn snotje ÿmój smark, het potente heertje ÿjurny panek. 11. Leksemy okrelaj¹ce ludzi: echtgewel ÿmê¿unio, de juf ÿpanna nauczycielka, eilandbewoner ÿwyspiarz. Dane te nie s¹ uporz¹dkowane pod wzglêdem czêstoci z uwagi na zupe³ny brak informacji o ich frekwencji. Materia³ wskazuje na bardzo du¿e rozpowszechnienie przezwisk intymnych w niderlandzkim i jêzykowy zwyczaj czêstego ich u¿ywania, równie¿ w sytuacjach publicznych (przy wiadkach). Zwraca uwagê ogromna, w porównaniu z materia³ami z innych jêzyków, klasa neologizmów i wyrazów o trudnym do ustalenia znaczeniu, stosunkowo spora liczba po¿yczek obcojêzycznych, brak leksemów ze sfery astrologiczno-meteorologicznej i kwiatowej oraz wystêpowanie bardzo znacznej liczby afektonimów odzwierzêcych i wulgaryzmów. Formalne rodki tworzenia afektonimów w omawianych jêzykach deminutiwa wo³acz reduplikacja wzd³u¿enie rodzajnik zaimek dzier¿awczy przydawki polski + + + + francuski + + + ++ ++ hiszpañski + + + niderlandzki + + + + + Maj¹c pe³n¹ wiadomoæ ryzyka, jakie niesie z sob¹ próba wyci¹gniêcia wniosków z przedstawionego materia³u, oraz podkrelaj¹c rezerwê, z jak¹ traktujemy mo¿liwoæ interpretowania rzeczywistoci pozajêzykowej, zw³aszcza socjokulturowej, poprzez dane lingwistyczne, przedstawiamy dalej konkluzje, jakie nasuwa analiza semantyczna afektonimów w czterech badanych jêzykach. Klasy semantyczne wystêpuj¹ce we wszystkich omawianych jêzykach to nazwy zwierz¹t, rzeczy cennych i mi³oci, przy czym wyrazami reprezentowanymi w tych jêzykach s¹ leksemy: kot, skarb, kochanie. Najwiêcej nazw zwierz¹t wystêpuje u Holendrów i Polaków, nieco mniej u Francuzów, minimalnie za u Hiszpanów. Hiszpanie wykazuj¹ sk³onnoæ do poetyckiej egzaltacji. Abstrakcyjne poczucie humoru oraz zami³owanie do zabaw s³ownych widoczne jest u Holendrów, nieobecne za u Hiszpanów. Afektonimy analiza morfologiczna i semantyczna 173 Jêzykowy zwyczaj u¿ywania afektonimów najbardziej rozpowszechniony jest w Holandii, najmniej w Hiszpanii. Hiszpanie s¹ najbardziej schematyczni, jeli idzie o inwencjê przy tworzeniu afektonimów, Holendrzy za maj¹ najwiêksz¹ wyobraniê. Holendrów cechuje stosunkowo najmniejszy infantylizm. Najwiêcej nazw kwiatów pojawia siê u Hiszpanów, najmniej u Holendrów. Holendrzy wykazuj¹ najwiêksz¹ znajomoæ jêzyków obcych. Affectonymes in the Polish, French, Spanish and Dutch Languages A Morphological and Semantic Analysis Summary Affectonymes are words or expressions used in intimate situations, usually between lovers and in the relationships between parents and their children. Though affectonymes are not universal (they do not exist, for example in the East Asian languages), they are very common in European tongues. There are, of course, considerable differences in the frequency of the use of affectonymes by different individuals (there are people who do not use affectonymes at all, and those who use them very often); the frequency of their occurrence depends on the language as well as concerning the structure of this category of words. In this paper the morphological and semiotic structure of affectonymes in four European languages (Polish, Spanish, French and Dutch) has been analysed as well as the rules of their formation and the semantic fields they occupy. We have formulated also some conclusions which can be drawn from the comparative analysis of the affectonymes in the above languages. Les affectonymes en polonais, français, espanol et néerlandais Analyse morphologique et sémantique Résumé Les affectonymes sont des mots ou des expressions qui s’emploient dans des situations d’intimité, particulièrement entre les amants et entre les parents et leurs enfants. Bien que les affectonymes ne soient pas universels (ils n’existent pas, par exemple, dans les langues de l’ExtrÃme Orient), ils sont très répandus dans les langues européennes. Il existe, bien sûr, de grandes différences quant à la fréquence d’emploi des affectonymes, selon les personnes (il y a des gens qui n’emploient pas d’affectonymes et d’autres qui s’en servent très souvent) et les langues, et quant à la construction de cette catégorie de mots. Dans cet article on a présenté la structure morphologique et sémiotique des affectonymes en quatre langues européennes: le polonais, l’espagnol, le français et le néerlandais, en présentant les règles de leur formation et les champs sémantiques qu’ils occupent. On a aussi essayé de tirer quelques conclusions sur base de l’analyse comparative des affectonymes dans les langues mentionnées.
