stymulowanie rozwoju mowy dziecka


Mowa jest podstawowym środkiem
porozumiewania się ludzi między sobą. Ma
ona wpływ na procesy myślenia i działania.
Dzięki niej wyrażamy swoje myśli, opinie,
dążenia, prośby. Dzięki niej zaspokajamy swoje
potrzeby np. potrzebę kontaktu z drugim
człowiekiem, potrzebę uznania, samorealizacji.
Mowa ma również znaczący wpływ na rozwój
społeczny i emocjonalny człowieka.

Współczesny język cechują ubóstwo,
bylejakość, niedbała mowa. Styl życia,
pośpiech, rozwój techniki spowodowały modę
na porozumiewanie się szybkie i skrótowe.
Wypowiedzi dzieci i młodzieży charakteryzuje
ubogie słownictwo oraz niedbałość w zakresie
składni i wymowy. Niewątpliwie mają na to
wpływ środki masowego przekazu, które
niestety nie dostarczają nam prawidłowych,
pozytywnych wzorców porozumiewania się
słowem.

W trosce o rozwój językowy naszych dzieci
proponuję przykłady zabaw, które ułatwią im
porozumiewanie się i wskazówki, które
wzmocnią ten proces.

Zbyt ubogi zasób słów ogranicza zarówno rozumienie
tego, co mówimy do dziecka, jak i formułowanie przez
niego pełnej wypowiedzi. Ćwiczenia rozwijające
słownictwo są ściśle połączone z zajęciami
dotyczącymi rozumienia poleceń słownych. Ćwiczenia
te mogą i powinny być prowadzone przy każdej okazji,
wtedy gdy dziecko obserwuje to, o czym mówimy np.
podczas ubierania się uczymy nazw ubrań i ich części
( rękaw, kołnierz, kieszeń itp. ), podczas jedzenia
uczymy nazw produktów żywnościowych, ich cech
( słodki, kwaśny), nazw wykonywanych czynności
(liżę, gryzę, połykam itd.). Spacer, jazda autobusem to
także doskonały moment do ćwiczeń rozwijających
słownictwo.




starajmy się nazywać to, co dziecko widzi i czym się
interesuje,
koncentrujmy uwagę dziecka na ustach osoby mówiącej,
każde nowe słowo powtórzmy kilka (kilkanaście lub
niekiedy kilkadziesiąt) razy,
organizujmy nasze działania w taki sposób, abyśmy mogli
powrócić do ,,nowego'' wyrazu przy najbliższej okazji
i ponownie kilka razy go wypowiedzieć a następnie
sprawdzić, czy dziecko potrafi samodzielnie wskazać
wymieniony desygnat i wymówić wyraz. Wprowadzane
słowa to nie tylko nazwy przedmiotów, zwierząt, ubrań,
produktów żywnościowych, ale także czynności, cech
i właściwości przedmiotów (ich wielkości, kształtu, koloru)
oraz stanów emocjonalnych( np. lęk, radość, zdziwienie,
złość...)





Zabawa słuchowa ,,Kto cię woła? – poznawanie wyłącznie przy
pomocy analizatora słuchowego głosu kolegi
,,Co słychać dookoła?’’- wsłuchiwanie się i nazywanie
dźwięków dochodzących z otoczenia np. tykanie zegara, szum
wiatru, odgłosy pojazdów, bzykanie muchy, śpiew dzieci itp.
Rozpoznawanie dźwięków (wyłącznie za pomocą słuchu) –
potrząsanie pękiem kluczy, uderzanie klockiem o klocek, darcie
papieru, gra na cymbałkach, trąbce, uderzanie łyżeczką o
szklankę, stukot wysypywanej fasoli; najpierw dzieci oglądają te
przedmiot, przysłuchują się, jakie dźwięki one wydają i dopiero
później zgadują
Naśladowanie odgłosów zwierząt (małych i dużych – cicho
i głośno)
Powiedz, jakie odgłosy wydaje przedmiot lub zwierzę oglądane
na obrazku’’ – np. wąż, mucha, ptaszek, zegar, telefon, samochód
itp.




Zabawy słuchowo – dźwiękonaśladowcze –
powtarzanie przez dzieci tekstu wierszyka, śpiewanie
piosenek.
Łączenie w pary takich samych pod względem
dźwiękowym puszek słuchowych (możemy tutaj użyć
nasion grochu, kaszy, ryżu, kasztanów, szyszek)
Dzieci oznaczone emblematami zwierząt (owca,
krowa, kaczka, pies, kot), poruszają się w rytmie
muzyki. Muzyka cichnie – dzieci zatrzymują się.
Nauczycielka mówi nazwę wybranego zwierzęcia
a dzieci posiadające taki emblemat naśladują sposób
jego poruszania się i dźwięk jaki wydają. Zabawę
powtarza się kilka razy tak, aby każde dziecko miało
możliwość powtórzenia poszczególnych dźwięków
Naśladowanie za dorosłym odgłosów pojazdów.





Zabawa ,, Z której strony słychać dźwięk’’ - dziecko ma zasłonięte
oczy – i wskazuje źródło dźwięku
Dzieci gromadzą różne przedmioty i sprawdzają, jakie wydają
dźwięki, gdy się w nie stuka, drapie, toczy, gdy się je podrzuca,
bądź uderza o podłogę
Zabawa: ,, Czym jestem?’’ - dzieci w ukryciu naśladują głosy
pojazdów, zwierząt, zjawisk itp. Pozostałe dzieci odgadują, co
dziecko naśladuje (pociąg, robota, odkurzacz, osę....)
Które z przedmiotów wydają taki dźwięk? Na podłodze
zgromadzone są przedmioty, które: tykają, syczą, gwiżdżą,
dzwonią. itp. Za parawanem demonstrujemy dźwięk wydawany
przez jeden z przedmiotów, np. syczący balon, z którego
spuszczamy powietrze. Po odgadnięciu dzieci tworzą zbiór
przedmiotów, które syczą
Jaki to instrument? Dzieci rozpoznają barwę dźwięków prostych
instrumentów muzycznych np. trąbki, bębenka, trójkąta itp.


Jak najwięcej mówić do malca od pierwszych dni jego
życia, w każdej sytuacji (na spacerze, podczas zabawy,
zabiegów pielęgnacyjnych); mówić ciepłym,
serdecznym tonem i jak najwięcej uśmiechać się.
Nie należy martwić się, że dziecko nie rozumie ani
słowa, ale wiele się od nas uczy, zapoznaje się z
akcentem, rytmem języka.
Nasze wypowiedzi powinny być poprawne pod
względem językowym, unikajmy zdrobnień
i spieszczeń. Nie powtarzajmy ,,wytworów’’
językowych dzieci, bo to nie rodzice mają się uczyć
mowy od dziecka, lecz dziecko od rodziców. Mówmy
wolno, krótkimi zdaniami. Zainteresujmy dziecko
swoją mową odpowiednio modulując głos zadając np.
pytanie: co to? Gdzie jest? Nie ma? O! Jest!


Bądźmy czujni i pytajmy lekarza specjalisty
(pediatry, foniatry, ortodonty, laryngologa,
audiologa), jeśli coś nas niepokoi w stanie zdrowia
fizycznego, jak i psychicznego dziecka. Dbajmy o
jego górne drogi oddechowe i uszy, zwracajmy
uwagę jak oddycha. Jak najwcześniej uczmy
dbałości o higienę jamy ustnej, aby w przyszłości
uniknąć próchnicy zębów.
Wymawiajmy słowa przesadnie dzieląc na sylaby:
„ma-ma’, „pie-sek”. Nie połykajmy końcówek,
nie spieszmy się. Zachęcajmy by dziecko patrzyło
na nas, kiedy mówimy. Dzięki temu będzie
widziało jak układają się usta, język wymawiając
poszczególne głoski.


Dostarczajmy dziecku bodźców dźwiękowych: śpiewajmy,
nućmy piosenki, recytujmy wierszyki, czytajmy bajki,
słuchajmy z dzieckiem spokojnej muzyki. Są to najlepsze
ćwiczenia w słuchaniu i skupianiu uwagi i uczeniu się
mowy, stosujmy wierszyki – rymowanki np. ,,sroczka
kaszkę warzyła...’’ ,,idzie raczek nieboraczek...’’dzieci
bardzo je lubią, łatwiej wtedy zapamiętują słowa, którym
towarzyszy klaskanie czy wędrowanie palcami po różnych
częściach ciała; zwracajmy dziecku uwagę na odgłosy
różnych przedmiotów i zwierząt i zachęcajmy do ich
naśladowania np. jak robi piesek, jak syczy wąż?
Nadzorujmy oglądanie telewizji przez dzieci. Oglądajmy z
nimi telewizję i komentujmy wydarzenia pojawiające się na
ekranie telewizora, wybierajmy programy właściwe
dla wieku dziecka.

Jeśli dziecko źle wymawia jakąś głoskę to nie
zachęcajmy go do powtarzania wyrazów
zawierających tę głoskę po parę razy, ponieważ to
tylko utrwala złą wymowę. Dziecko nie
przygotowane pod względem artykulacyjnym
niedostatecznie różnicuje słuchowo dźwięki
mowy, a zmuszane do artykulacji zbyt trudnych
dla niego głosek, często zaczyna je zniekształcać,
wymawiając nieprawidłowo. Szczególnie dotyczy
to głoski ,,r’’ Nie należy też karcić, ani zawstydzać
dziecka złą wymową, gdyż to hamuje chęć do
mówienia.


Wszystkie spółgłoski wymawiamy krótko bez „y”,
np.; głoskę „t” wymawiamy krótko „t”, a nie „t-y”
(bo to są 2 głoski). Jeśli dostarczymy dziecku
złych wzorców, to nie dziwmy się, że przegłoskuje
ono wyraz „tata” jako „ty-a-ty-a”.
Jeżeli u naszego dziecka zauważymy opóźniony
rozwój mowy, warto wybrać się do logopedy lub
zapisać go do przedszkola. Kontakt z innymi
dziećmi, wpływ grupy rówieśniczej mobilizuje do
mówienia, stwarza wiele konkretnych sytuacji
aktywizujących mowę dziecka.


Zachęcajmy dziecko do oglądania różnych
książeczek dydaktycznych o różnej tematyce:
warzywa, owoce, zwierzęta, kolory. Nazywajmy
przedmioty w nich zawarte i opisujmy sytuacje
operując prostymi zdaniami. Uczmy dzieci
rozumienia mowy prosząc je o wskazanie
wybranych przez siebie obrazków.
Wokół nas tyle się dzieje, stwarzajmy dziecku
okazję do wypowiedzenia tego, co przeżyło. Niech
opowie nam bajkę, którą obejrzało, podzieli się
wrażeniami z przedszkola, wymyśli zakończenie
do czytanego przez nas opowiadania.
opracowanie: mgr Beata Czapska