Biologia rozrodu kręgowców czyli ciekawostki ze świata zwierząt

Biologia rozrodu kręgowców czyli ciekawostki ze świata zwierząt - Małgorzata Krzesicka
Biologia rozrodu kręgowców czyli ciekawostki ze świata zwierząt
Przyroda czasami nas dziwi, czasem zaskakuje. Wszystko odbywa się tu z dużą precyzją i to w znacznej mierze
bez nadzoru człowieka. Doskonałych przykładów dostarczają zwierzęta opiekujące się potomstwem. Na
przykład czy wiecie że:
- ryba o wdzięcznej nazwie smukleń pryskacz, skład ikrę nad wodą np. na liściach roślin nadwodnych i
silnymi uderzeniami płetwy ogonowej spryskuje jaja, aby utrzymać je w odpowiednim nawilżeniu ,
- u samców igliczni i koników morskich tworzy się na brzuchu torba jajowa, do której kilka samic składa jaja.
Torba u koników morskich zamyka się szczelnie i jest bogato unaczyniona. Młode rodzą się przy czynnej
pomocy ojca - zginaniem ogona 'wyrzuca' je na zewnątrz,
- samica jednego z gatunków suma przykleja sobie zapłodnioną ikrę do brzucha kładzie się na niej i wciska w
rozpulchnioną, gąbczastą skórę brzucha,
- prętnik karłowaty buduje gniazdo z roślin i piany, z roślin buduje baldachim, który wypełnia pianą. Samiec
zbiera pyszczkiem jaja, które nie trafiły do gniazda, poprawia gniazdo.
Przykładów troski o skrzele i potomstwo dostarczają również płazy:
- np. żaba Dendrobates pumilo zamieszkująca Amerykę Południową składa jajeczka na liściach drzew lub
krzewów. Jaja zwilżane są moczem. Po wylęgnięciu larwy przytwierdzają się do grzbietu samicy, która
przenosi każda z larw do "mikrostawu" w pochwie liściowej,
- żaby latające z Indochin i Archipelagu Malajskiego budują gniazda wiszące. Po złożeniu skrzeku żaby ubijają
jego galaretowatą osłonę w pienistą masę, której zewnętrzna warstwa twardnieje, a wewnętrzna zmienia się w
ciecz, w której rozwijają się larwy. Deszcz rozmywa twarda osłonkę i kijanki spłukiwane są do wody. Taki
deszcz żab musi wyglądać imponująco.
Bardzo heroicznie zachowuje się australijska Rheobatrachus silus. Samica połyka złożone przez siebie jaja,
które produkują prostaglandynę E2 wstrzymującą ruchy przewodu pokarmowego samicy. Nie pobiera ona w
tym czasie pożywienia - jaja rozwijają się w jej żołądku. Po zakończeniu rozwoju samica "wypluwa"
potomstwo.
Większość gadów nie opiekuje się ani złożonymi jajami, ani młodymi, jednaka w wielu grupach istnieją
wyjątki od tej zasady:
- krokodyle budują gniazda z mułu i szczątków roślinnych. Rodzice dyżurują przy kopcu do czasu wylęgu. Tuż
przed wylęgiem jedno z rodziców rozrzuca kopiec i przenosi w pysku wylęg do wody,
- niektóre gatunki jaszczurek i węży wygrzawszy się na słońcu oplatają kopczyk z jaj własnym ciałem.
Wśród ptaków opieka nad potomstwem jest znacznie bardziej rozwinięta niż u gadów. Przede wszystkim
opieka trwa tu długo i najczęściej łączy się z donoszeniem pożywienia. Rodzina ptasia najczęściej jest
monogamiczna i zarówno samica jak i samiec opiekują się potomstwem. U nielicznych gatunków występuje
poligamia - jeden samiec jest członkiem kilku rodzin. W tym przypadku szanse zdobycia samicy są wprost
proporcjonalne do efektywności upierzenia. Samiec widoczny z daleka przywabia więcej samic.
Samce żyjących na Nowej Gwinei i w Australii altanników wznoszą misterne budowle w celu zwabienia
samiczki. Oczyszczają z roślin niewielki fragment gleby leśnej i wyściełają go kawałkami liści paproci,
płatkami kwiatów, skrzydłami owadów, kamykami. Może też wznosić szałas ustrojony pajęczyną, kolorowymi
jagodami. Budowle altanników są zjawiskiem jedynym w swoim rodzaju.
Żyjące w Afryce wikłacze słyną z budowy niezwykle kunsztownych gniazd. Budują jednocześnie dwa do trzech
gniazd do których przywabiają samice. Jeżeli w ciągu kilku dni nie znajdzie się partnerka, stare gniazda są
niszczone i samiec buduje nowe.
Płatkonogi z północnej Europy, Azji i Ameryki zachowują się dość nietypowo, ponieważ to samiec wysiaduje
jaja i opiekuje się potomstwem,
Kukułka natomiast to przykład pasożyta kręgowego. Nie wysiaduje jaj, a podrzuca je do gniazd innych
ptaków. Dlaczego ? Otóż występuje u niej szczególna modyfikacja rozrodu. Samica kukułki składa jaja w
odstępach parodniowych przez okres kilku tygodni. Znaczna płodność jest wyrównywana przez wysoką
śmiertelność piskląt, gdyż liczebność kukułek nie wzrasta. Koszt złożenie znacznej ilości jaja jest mniejszy od
kosztu budowy gniazda, późniejszego wysiadywania jaj i karmienia piskląt,
Jedynie jajami, a nie pisklętami opiekują się australijskie nogale. W ciepłej ziemi kopią nory do głębokości,
gdzie panuje temperatura 37OC i składają w nich jaja. Ptaki sprawdzają temperaturę kopca i regulują ja w
razie potrzeby. Pisklę po wykluciu musi samo wykopać się z kopca na powierzchnię.
Ssaki są zwierzętami długo opiekującymi się potomstwem. W rozwoju wytwarzają łożysko, które spełnia
funkcję pośrednika między organizmem matki a płodem.
Dość osobliwy rozwój mają torbacze. Ciąża największego z torbaczy, kangura olbrzymiego trwa zaledwie 39
dni. Po urodzeniu noworodek (ma on zaledwie ok. 3 cm długości) sam wędruje do torby i przysysa się do
sutka, który nabrzmiewa i wypełnia całą jamę gębową noworodka. Samica skurczami mięśni wstrzykuje
mleko wprost do jego pyszczka.
Nie wszystkie ssaki łożyskowe są w chwili rodzenia tak samo rozwinięte. Większość rodzi się zupełnie
nieporadna, często ślepa (owadożerne, drapieżne, większość gryzoni), inne przez dłuższy czas wymagają
troskliwej opieki ze strony rodziców (np. naczelne), niektóre są od razu zdolne do swobodnego poruszania się
(wieloryby, kopytne, świnki morskie). Wszystkie jednak w pierwszym okresie życia muszą być karmione
mlekiem.
Opracowała:
Małgorzata Krzesicka
nauczycielka biologii
III LO w Suwałkach